كۇز
(نوۆەللا)
ايەلدەر كوللەدجىندە وقىپ جۇرگەن سوناۋ كەزىنەن باستاپ جۇرت نوبۋكونى تالانتتى سانايتىن. ەرتە مە، كەش پە، ايتەۋىر، ءتۇبى ادەبيەتكە ارالاساتىنىنا ەشكىمنىڭ كۇمانى جوق-تى. كەيبىرەۋلەر ءتىپتى ول ۋنيۆەرسيتەتتە ءجۇرىپ-اق كولەمى ءۇش ءجۇز بەتتەن اساتىن ءومىرباياندىق رومان جازىپتى دەگەن ءسوز تاراتتى. الايدا كوللەدجدى بىتىرگەن سوڭ دەگەنىن ىستەي قويۋ اناۋ ايتقان وڭاي بولعان جوق، ەكى قىزبەن — نوبۋكو جانە ءالى مەكتەپ تە بىتىرمەگەن ءسىڭلىسى تەرۋكومەن جەسىر قالعان اناسى ءقايتىپ جاعداي جاساي قويسىن، بۇدان باسقا دا تولىپ جاتقان كەدەرگىلەر جەتكىلىكتى ەدى. سوندىقتان دا جازۋ ءىسىن باستاماس بۇرىن ول اۋەلى تۇرمىسقا شىعۋ جاعدايىن ويلاستىرۋعا ءماجبۇر بولدى.
ونىڭ سيۋنكيتي ەسىمدى نەمەرە اعاسى بار ەدى. ول كەزدەرى فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى بولعانىمەن ءتۇبى جازۋشىلىقپەن اينالىسۋدى كوزدەيتىن. نوبۋكو ءوزىنىڭ ستۋدەنت اعاسىمەن دوستىق قارىم – قاتىناستا-تۇعىن. ال ەندى ادەبيەتكە دەگەن ورتاق ىقىلاستارى ولاردىڭ دوستىعىن بۇرىنعىدان بەتەر نىعايتا تۇسكەن-دى. تەك سيۋنكيتي نوبۋكو قۇساپ سول كەزدەرى سانگە اينالعان تولستويشىلىققا تابىنبايتىن ەدى. ول فرانسقا ەلىكتەپ ءاجۋالاي، ناقىلداي سويلەگەندى ءتاۋىر كورەتىن. سيۋنكيتيدىڭ ءازىل-اجۋاعا اۋەستىگى كەيدە نە ىسكە دە بايىپتى قارايتىن نوبۋكونىڭ اشۋىن كەلتىرەتىن. ءبىراق قانشا اشۋلانعانمەن ول سيۋنكيتيدىڭ ءاجۋا، افوريزمىندە ءبىر جاعىمدى نارسە بارىن سەزىنەتىن.
سوندىقتان دا كوللەدجدە وقىعان كەزىندە نەمەرە اعاسىمەن ءتۇرلى كورمەلەر مەن كونسەرتتەرگە ءجيى باراتىن-دى. كوبىنە-كوپ وزدەرىمەن بىرگە نوبۋكونىڭ ءسىڭلىسى تەرۋكونى دا ىلەستىرىپ الاتىن. سودان ۇنەمى ۇيدەن شىققاندا دا ۇيگە جەتكەنشە دە اۋىز جاپپاي سويلەپ، اشىق-جارقىن كۇلىسۋمەن بولاتىن-دى. تەك كەي كەزدەرى ءسىڭلىسى تەرۋكو اڭگىمەدەن سىرت قالىپ قالاتىن. ءبىراق ول وزىمەن ساناسپاعانىنا بالەندەي قىنجىلا قويمايتىن، دۇكەن تەرەزەلەرىندەگى كورمەگە قويىلعان قولشاتىرلار مەن جىبەك شالىلەردى بالالىق اۋەستىكپەن قىزىقتاپ، وزىمەن-وزى ءماز بولىپ جۇرەتىن. ونىڭ سىرتتاپ قالعانىن بايقاسىمەن نوبۋكو دەرەۋ اڭگىمە تاقىرىبىن وزگەرتىپ، ءسىڭلىسىن سوزگە تارتۋعا تىرىساتىن. سويتەتىن دە ارتىنشا-اق اڭگىمە قىزىعىنا ءتۇسىپ كەتىپ، ءوزى ءبىرىنشى بولىپ تەرۋكونى ەستەن شىعاراتىن. ال سيۋنكيتي بولسا ەشتەڭەنى ەلەڭ قىلماي، ادەتتەگىسىنشە ءاجۋالاي، ازىلدەي سويلەپ، ەرسىلى-قارسىلى قايشىلاسقان ادامداردىڭ ارا-اراسىمەن اسىقپاي، ادىمداي باسىپ كەلە جاتادى.
نوبۋكو مەن سيۋنكيتيدى بىلەتىندەردىڭ ءبارى تۇبىندە ەكەۋىنىڭ ۇيلەنەتىندەرىنە سەنىمدى ەدى. كۋرستاس قىزدارى نوبۋكوعا قىزىعىپ، قىزعانىپ قارايتىن. ءبىر قىزىعى، اسىرەسە سيۋنكيتيدى بىلمەيتىندەردىڭ قىزعانىشى كۇشتىرەك بولاتىن. نوبۋكونىڭ ءوزى بىردە قۇربىلارىنىڭ بولجامىن جوققا شىعارىپ، بىردە مويىنداعان سياقتانىپ، ۇدايى ەكىۇشتى جاۋاپ بەرەتىن-دى. سوندىقتان دا كوللەدجدەگى كۋرستاس قۇربىلارى سيۋنكيتي ەكەۋىن ويشا قوسىپ، سۋرەتتەگى كۇيەۋ مەن قالىڭدىققا قاراعانداي قارايتىن.
الايدا كوللەدجدى بىتىرگەن سوڭ نوبۋكو جۇرتتىڭ ءبارىن ايران-اسىر قىلىپ، جوعارى ساۋدا ۋچيليششەسىن بىتىرگەن، جۋىق ارادا ءبىر ساۋدا فيرماسىنا قىزمەتكە تۇرۋعا ءتيىستى جاس جىگىتكە تۇرمىسقا شىقتى. تويدان كەيىن ەكى-ۇش كۇن عانا كىدىرىپ، كۇيەۋىمەن بىرگە ونىڭ جاڭا قىزمەت ورنى ورنالاسقان وساكاعا ءجۇرىپ كەتتى. ونى ورتالىق ۆوكزالدان شىعارىپ سالۋشىلاردىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، نوبۋكو ادەتتەگىدەي جايدارى جىميىپ، جىلاپ جىبەرۋگە شاق تۇرعان ءسىڭلىسى تەرۋكونى جۇباتۋمەن بولىپتى.
نوبۋكونىڭ قۇربىلارى تۇككە تۇسىنبەي تاڭ-تاماشا قالىستى. بۇل تاڭدانىسقا قۋانىشقا ۇقساعان ءبىر توسىنداۋ سەزىم كەلىپ قوسىلدى، ءتىپتى قىزعانىش تا جوق ەمەس-تى، ءبىراق بۇل قىزعانىشتىڭ ءمانى اۋەلگىدەن وزگەشە ەدى. بىرەۋلەر ءبۇل نوبۋكونىڭ ەركىنەن تىس، اناسىنىڭ قالاۋىمەن بولعان نارسە دەستى... ەندى بىرەۋلەر نوبۋكونىڭ ءوزىن كىنالاپ، تۇراقسىز دەپ سوكتى. ءبىراق بارلىعى دا بۇلارىنىڭ قۇر انشەيىن بولجال ەكەنىن بىلەتىن. ونىڭ سيۋنكيتيگە تۇرمىسقا شىقپاۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ نوبۋكو كەتكەننەن كەيىن دە ولار ءبىرشاما ۋاقىت ءار كەزدەسكەن سايىن وسى سۇراقتى تالقىعا سالۋلارىن قويمادى. ال شامامەن ەكى ايدان سوڭ نوبۋكو جايى مۇلدەم ۇمىتىلدى. نوبۋكو جازۋعا ءتيىستى روماندار جايىنداعى الىپ-قاشپا سوزدەر دە ۇمىت بولدى.
نوبۋكو بۇل كەزدە وساكانىڭ ءبىر شەتىندە وتباسىنىڭ باقىتىن تىلەپ، ىڭ-شىڭسىز تۇرمىس قارەكەتىن قىلىپ جۇرگەن-دى. ۇيلەرى شۋدان شالعاي وڭاشا جەردە، قاراعاي ىشىندە تۇرعان ەدى. شايىر ءيىسى، كۇننىڭ تامىلجىعان شۋاعى كۇيەۋى جوق كەزدە دە توبەسىندە ۇيشىگى بار جاڭا ءۇيدى كوڭىلدى كۇيگە بولەپ تۇراتىن. وسىنداي مامىراجاي كەشقۇرىمعى ءبىر ساتتەرى نوبۋكو كەيدە مۇڭدانا ويلانىپ قالاتىن، وندايدا جۇمىس ۇستەلىنىڭ سۋىرماسىن اشىپ، ىشىنەن كۇلگىن ءتۇستى بۇكتەۋلى پوشتا قاعازىن الاتىن. قاعاز بەتىنە قالاممەن تومەندەگىدەي سوزدەر ماپ-مايدا ەتىپ تىزىلگەن ەدى.
"... اپاتايىممەن سوڭعى كۇن بىرگە وتىرعانىمدى ويلاسام-اق كوزىم جاسقا تولادى، مىنە ءقازىر دە، وسىنى جازىپ وتىرىپ تا، جاسىمدى تىيا الار ەمەسپىن. اپاتاي! وتىنەمىن، وتىنەمىن، مەنى كەشىرە كورىڭىز!" اپاسىنىڭ جاقسىلىعىنا قالاي العىس ايتۋدى، ءقايتىپ جاۋاپ بەرۋدى بىلمەي تەرۋكو دال.
"اپاتايىم مەن ءۇشىن وسى نەكەگە كەلىسىم بەردى. بۇنى ول مويىنداماسا دا مەن جاقسى تۇسىنەمىن. ءبارىمىز بىرگە تەيكوكۋدزا تەاترىنا بارعان كەشتە اپاتايىم مەنەن سيۋن-ساندى سۇيەسىڭ بە دەپ سۇرادى. ول مەنىڭ سيۋن — سانعا جازعان حاتىمدى وقىعان بولۋى كەرەك. سول حات جوعالىپ كەتكەندە اپاتايىما اشۋلانعانىم راس-تى. (كەشىرىڭىز، كەشىرە كورىڭىز مەنى! سول ءبىر بىلمەستىگىم ءۇشىن ءوزىمدى ىشتەي ك،اتتى جازالايمىن). ءوزىم اشۋلانىپ جۇرگەندىكتەن سول كۇنى اپاتايىمنىڭ قالتقىسىز كوڭىلىمەن ايتقان ءسوزى ماعان مازاق تارىزدەنىپ كورىندى. مەن ودان سايىن اشۋلانىپ، جوندەپ جاۋاپ بەرمەي قويدىم، ءبۇل اپاتايىمنىڭ ەسىندە بولار. ءبىراق بىرەر كۇننەن سوڭ كەنەتتەن اپاتايىمنىڭ تۇرمىسقا شىعاتىنى شەشىلگەندە ماڭدايىم تاسقا تيگەندەي ەسەڭگىرەپ قالدىم، ءدال سول كەزدە ونىڭ كەشىرىمىن الۋ ءۇشىن ءومىرىمدى قيۋعا ءازىر ەدىم. اپاتايىم دا سيۋن-ساندى سۇيەدى. (جاسىرماي-اق قويىڭىز، مەن جاقسى بىلەمىن). ەگەر مەنىڭ قامىمدى ويلاماسا ءسوزسىز وعان تۇرمىسقا شىعار ەدى. سيۋن-سان جايلى مۇلدە ويلامايمىن دەپ اپاتايىم قانشا رەت انت-سۋ ىشسە دە، ويلايتىنىن بىلەتىنمىن. اقىرى ءوزى قالاماعان ادامعا تۇرمىسقا شىقپاققا شەشىم قابىلدادى. اياۋلى اپاتايىم! تاۋىق كوتەرىپ سىزگە كەلگەنىم، وعان: "اپاتايىممەن قوشتاس! ول وساكاعا كەتەدى" دەگەنىم ەسىڭىزدە مە؟ مەن ءتىپتى تاۋىعىم دا سىزدەن كەشىرىم سۇراسىن دەپ ويلاعان ەدىم! اۋەلى بارىنەن بەيحابار انامىز دا جىلاپ جىبەردى عوي.
اپاتاي! ەرتەڭ ءسىز وساكاعا اتتاناسىز. ءبىراق تەرۋكوڭىزدى ەش ۋاقىتتا ۇمىتا كورمەڭىزشى! تەرۋكو كۇندە تاڭەرتەڭ تاۋىعىنا جەم بەرگەندە اپاسىن ەسىنە ءتۇسىرىپ، جىلاپ-جىلاپ الادى..."
وسى ءبىر بەيكۇنا، بالا حاتىن وقىعان سايىن نوبۋكونىڭ جانارىنا جاس ۇيىرىلەدى. اسىرەسە ۆوكزال باسىندا، بۇلار ۆاگونعا كوتەرىلە بەرگەن مەزەتتە تەرۋكونىڭ قولىنا اقىرىن عانا وسى حاتتى قىستىرا قويعانى ەسىنە تۇسكەندە جۇرەگى سىزداپ اۋىرادى. بۇنىڭ كۇيەۋگە شىعۋى شىنىمەن-اق ءسىڭلىسى ويلاعانداي قۇرباندىق پا ەدى؟ وسىنداي كۇماندى ويلار الگىندە عانا توگىلگەن كوز جاسىنان كەيىن ءتىپتى جانىن اۋىرتاتىن. كوڭىلىن ءسال دە بولسا سەرگىتۋ ءۇشىن نوبۋكو باسقا ءبىر جايلاردى ويلاپ، ءتاتتى مۇڭعا باتۋشى ەدى. قاراعاي باسىن شالعان كۇن ساۋلەسىنىڭ بىرتە-بىرتە سارعىشتانىپ، كەشكى شاپاققا اينالعانىنا ۇزاق-ۇزاق قارايتىن...
2
تويدان كەيىنگى ءۇش ايدى ولار بارلىق جاس جۇبايلار قۇساپ قۋانىشتى، ۋايىمسىز وتكىزدى.
نوبۋكونىڭ جۇبايى كوپ سويلەمەيتىن، نازىك جاندى ادام ەدى. ءوزى جۇمىستان كەلگەسىن، كەشكى استان كەيىن نوبۋكومەن بىرەر ساعاتتى بىرگە وتكىزگەندى كۇندەلىكتى ادەتكە اينالدىرىپ العان-دى. توقىماسىن توقىپ وتىرىپ نوبۋكو كەيىنگى كەزدەرى دۇرىلدەپ تۇرعان روماندار مەن درامالار جايىندا ءسوز قىلاتىن. كەيدە ونىڭ اڭگىمەلەرىنەن حريستياندىق اعىمدى دارىپتەيتىن ايەلدەر كوللەدجى ستۋدەنتىنىڭ دۇنيەتانىمى سەزىلىپ قالاتىن. كەشكى اس ۇستىندە ىشكەن اراقتىڭ اسەرىنەن ءوڭى قىزارتقان كۇيەۋى وقىلىپ بىتپەگەن كەشكى گازەتتى تىزەسىنە قويىپ، ونىڭ ايتقانىنا ىقىلاستانا قۇلاق تۇرەتىن. ءبىراق ەشقاشان ءوز پىكىرىن ايتىپ، ءسوز قوسقان ەمەس.
ءار جەكسەنبى سايىن ەكەۋى وساكا ىشىنە نەمەسە قالا توڭىرەگىنە كۇنى بويى دەمالۋعا شىعاتىن. ەگەر پويىزعا ءيا ترامۆايعا مىنگەندەي بولسا كەز كەلگەن جەردە تاماق جەپ-ىشۋدەن قىسىلمايتىن كانساي جۇرتىنىڭ دورەكىلىگى نوبۋكونىڭ كوزىنە بىردەن تۇسەتىن دە، جۋاس كۇيەۋىنىڭ ءوزىن-وزى ۇستاي بىلۋىنە، مادەنيەتتىلىگىنە سۇيسىنەتىن. شىندىعىندا دا، وسى توبىر اراسىنان باسىنا قالپاق، ۇستىنە بەشپەنت، اياعىنا سارى باتەڭكە كيگەن كۇيەۋىنىڭ جىپ-جيناقى دەنەسى ايرىقشالانىپ، بەينە ءاتىر سابىننىڭ جۇپار يىسىنە ۇقساعان ءبىر جاعىمدى اسەر تۋدىراتىن ەدى. ال ەندى بىردە جازعى دەمالىس كەزىندە ءبيشى قىزداردىڭ ونەرىن تاماشالاۋعا بارعاندا، بۇلار كىرگەن شايحاناعا الدەقالاي كەلە قالعان قىزمەتتەستەرى مەن كۇيەۋىن ىشتەي سالىستىرعان مەزەتتە كەۋدەسىندە ماقتانىشقا ۇقساعان ءبىر سەزىم ويانعانى بار. ءبىراق كۇيەۋى ەزىنىڭ دورەكى قىزمەتتەستەرىنە دوستىق قالىپتا قارايتىن سياقتى.
سول ەكى ارالىقتا نوبۋكو ۇمىت بولۋعا اينالعان جازۋ ءىسىن ەسكە ءتۇسىردى. ءسويتىپ، كۇيەۋى جوقتا ءبىر ساعات، ەكى ساعات جازۋ ۇستەلىنە وتىراتىن ادەت تاپتى. كۇيەۋى ءبۇل ءىسى جايلى بىلگەندە: "نەسى بار، كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى جازۋشى بولىپ كەتەرسىڭ"، — دەپ كۇلىمسىرەگەن دە قويعان. الايدا ۇستەل باسىنا وتىرۋىن وتىرعانمەن نوبۋكو ويلاعانداي قالامى ءجۇرىپ كەتپەدى. ول ءوزىنىڭ قولىن جاعىنا تىرەپ، بەيجاي كۇيدە شىجىزعان كۇننىڭ استىندا قالعىعان قالىڭ قاراعاي ىشىنەن ەستىلگەن شەگىرتكەلەردىڭ شىرىلىن تىڭداپ، قۇردان-قۇر وتىرىپ قالاتىنىن ءجيى بايقايتىن بولدى.
بۇل جاعداي وسىلاي جالعاسا بەرەر مە ەدى، قايتەر ەدى، ەگەر ويدا-جوقتا ءبىر كۇنى كۇيەۋى جۇمىسقا جينالىپ جاتىپ تەردەن دىمقىلدانعان جاعاسىن اۋىستىرماق بولماعاندا. قىرسىق شالعاندا، ۇيدەن تازا جاعا تابىلماعانى، ءبارى جۋۋعا وتكىزىلگەن ەكەن. ءاردايىم جارقىن جۇرەتىن كۇيەۋى قيتىعىپ قالدى. يىق باۋىن سالىپ جاتىپ، بۇرىن-سوڭدى بولماعان مىنەز تانىتىپ: "تەك رومان جازۋدان باسقا ەشتەڭە بىلمەسەڭ، بالەندەي جاقسىلىق ەمەس"، — دەپ شاعا سويلەدى. نوبۋكو تىرس ەتىپ ۇندەمەي، ءجۇزىن تومەن سالىپ، قولىنداعى بەشپەنتتى شاڭنان تازالاي بەردى.
جانە ءبىر ەكى-ۇش كۇن وتكەننەن سوڭ كەشكى گازەتتەگى ازىق-تۇلىك ماسەلەسىنە قاتىستى ماقالالاردى وقىپ وتىرىپ، كۇيەۋى ايلىق تۇرمىس شىعىنىن ازايتۋ جونىندە اڭگىمە قوزعادى. "عۇمىر بويى ستۋدەنت بولىپ قالماقسىڭ با؟" — دەدى ول كادىمگىدەي كەيىپ. نوبۋكو ونىڭ سوزىنە بالەندەي ءمان بەرمەي، گالستۋككە ورنەك تىگۋمەن وتىرعان. كۇيەۋى ءبىراق قازبالاۋىن قويار بولمادى. "ءتىپتى مىنا گالستۋكتى-اق ايتايىقشى، دايىن كۇيدە ساتىپ العان الدەقايدا ارزان ەمەس پە؟" — دەدى ول شىتىناپ. نوبۋكو تاعى دا ۇندەمەي قۇتىلدى. اقىرى ەش جاۋاپ الا الماعان كۇيەۋى تارس اشۋلانىپ، الدەبىر ساۋدا جۋرنالىنان باس كوتەرمەي قويدى. ءبىراق جاتىن بولمەنىڭ شامى سونگەن كەزدە كۇيەۋىنە قىرىن قاراپ جاتقان نوبۋكو اقىرىن عانا: "مەن ەندى رومان جازبايمىن"، — دەپ سىبىرلادى. كۇيەۋى ۇندەمەدى. سالدەن سوڭ ول الگى ءسوزىن جانە ءبىر قايتالاپ، ىلە جىلاپ جىبەردى. كۇيەۋى ونى ەندى ءزىلسىز سوككەن بولدى. وسىدان كەيىن دە نوبۋكو ءبىرازعا دەيىن وكسىپ جاتتى. سوسىن كەنەت كۇيەۋىنىڭ كەۋدەسىنە كەپ تىعىلدى...
ەرتەسىنە ەكەۋى بۇرىنعىداي جاراسىمدى شۇيىركەلەسىپ وتىردى.
ءبىراق ءبىر كۇنى كۇيەۋى ءتۇن ورتاسىنا دەيىن قىزمەتتەن قايتپاي كەشىكتى. ال كەلگەن كەزىندە اۋزىنان اراق ءيىسى مۇڭكىپ، ءتىپتى سىرت كيىمىن شەشۋگە جاراماي تالتىرەكتەپ تۇردى.
نوبۋكو قاباعىن ءتۇيىپ ءجۇرىپ تەزدەتىپ كۇيەۋىن شەشىندىرىپ، كيىمىن اۋىستىردى. ءوزىنىڭ ءتىلى يكەمگە ارەڭ كەلىپ تۇرسا دا، ول: "بۇگىن كەشكىسىن، مەن جوقتا، رومانىڭدى ءوندىرتىپ-اق جازىپ تاستاعان شىعارسىڭ؟" — دەپ ءبىر تۇيرەدى. قايمىجىقتاي ەرنىن قيسايتىپ وسى تارىزدەنگەن سوزدەردى الدەنەشە رەت ايتتى. سول ءتۇنى توسەككە جاتقاسىن نوبۋكو كوپكە دەيىن ءۇنسىز جاس توكتى. ەگەر وسى كۇيىن تەرۋكو كورسە عوي، بىرگە قوسىلىپ جىلار ەدى-اۋ! "تەرۋكو! تەرۋكو! جالعىز عانا جاناشىرىم ءوزىڭسىڭ..."، — دەپ ويلادى نوبۋكو كۇيەۋىنىڭ اراق ءيىسى مۇڭكىگەن دەمىنەن تىتىركەنىپ جاتىپ، وسىلايشا تۇنىمەن توسەكتە دوڭبەكشىپ، ۇيقى كورمەي شىقتى.
ءبىراق ەرتەسىندە ەكەۋى الدەقالاي، بايقاۋسىز تاتۋلاسىپ كەتتى.
بۇنداي جاعداي ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، الدەنەشە رەت قايتالاندى، ءسويتىپ جۇرگەندە كۇز دە بىتۋگە تايادى. نوبۋكو ۇستەل باسىنا وتىرىپ، قالام ۇستاۋدى مۇلدە سيرەتتى. كۇيەۋى دە بۇنىڭ ادەبيەت حاقىنداعى اڭگىمەلەرىنە بۇرىنعىداي ىنتالانا قۇلاق اسپايتىن بولدى. ەندى ەكەۋى كەشقۇرىم ءحيباتيدىڭ ەكى جاعىندا بىر-بىرىنە قارسى قاراپ وتىرىپ، ءۇي تىرلىگى، ۇساق-تۇيەك شارۋا قامىن ءسوز ەتىپ ۋاقىت قىسقارتاتىن بولعان. كەشكىلىك ازداپ اراقتان تاستاپ العان كۇيەۋىنە ءبۇل اڭگىمە اسا جاعاتىن. نوبۋكو كەيدە وعان وكىنگەندەي شىرايمەن، قۇلازي قاراپ قالاتىن. ءبىراق كۇيەۋى ەشتەڭەنى اڭعارماي، جۋىردا عانا جىبەرگەن ساقالىنىڭ ۇشىن تىستەگىشتەپ، ويلانعان كەيىپپەن: "ەڭ قۇرىعاندا بالامىز بولساشى"، — دەيتىن.
سول تۇستا اي سايىن شىعاتىن جۋرنال بەتتەرىنەن نەمەرە اعاسىنىڭ ەسىمى كەزدەسىپ قالاتىن بولدى. كۇيەۋگە شىققاسىن-اق نوبۋكو سيۋنكيتي تۋراسىندا تازا ۇمىتقانداي بولىپ، ءتىپتى حات جازۋدى دا توقتاتقان. تەك ءسىڭلىسىنىڭ حاتتارىنان ونىڭ ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەنىن، جولداستارىمەن بىرلەسىپ جۋرنال قۇرعانىن بىلەتىن. ول جايلى وسىدان ارتىق بىلۋگە بالەندەي قۇشتارلىعى دا بولماعان. ال ەندى جۋرنال بەتىنەن ونىڭ اڭگىمەسىن وقۋى مۇڭ ەكەن، سول باياعى ءبىر كەزدەردەگىدەي جۇرەگى ءجىبىپ سالا بەرگەنى.
ونىڭ جازعاندارىن پاراقتاعاندا نوبۋكو ۇنەمى كۇلىمسىرەۋمەن وتىراتىن بولدى. سيۋنكيتي ءوزىنىڭ اڭگىمەلەرىندە مياموتو مۋساسي قۇساپ ەكى سەمسەردى — ءاجۋا مەن ءازىل-وسپاقتى قاتار سىلتەيدى ەكەن. ءبىراق بۇعان الدەنەگە مىنا كوڭىلدى ءاجۋانىڭ ار جاعىندا بۇرىن بايقالماعان تورىعۋ تۇرعان تارىزدەندى. جانە سول ءۇشىن ءوزىن كىنالى سەزىندى.
ەندى نوبۋكو كۇيەۋىنە بۇرىنعىدان بەتەر بەيىلدەنە ءتۇستى. تۇنگە قاراي سۋىپ قالاتىن حيباتي باسىندا ۇنەمى كۇلىمسىرەپ، جايدارى وتىراتىن بولدى. وپالانعان ءجۇزى ءتىپتى جاساڭعىراپ كەتكەندەي. توقىماسىمەن بولىپ وتىرىپ، توكيوداعى توي كۇنىن تاپتىشتەي ەسكە تۇسىرەتىندى شىعاردى. ونىڭ ءتىپتى ۇساق-تۇيەگىنە دەيىن قالدىرماي، تۇگەل ەستە ۇستاۋى كۇيەۋى ءۇشىن توسىن ءارى جاعىمدى جايت ەدى.
"سەن ءتىپتى سونى دا ۇمىتپاعانبىسىڭ؟!" — دەپ كوڭىلدەنە ازىلدەپ قوياتىن ول ارا-اراسىندا، وندايدا
نوبۋكو وعان ءۇنسىز ەركەلەي، مەيىرلەنە قاراپ جاۋاپ بەرەتىن. ءبىراق ءبارىن وسىنشا اپ-ايقىن ەسىندە ۇستاۋى كەيدە نوبۋكونىڭ ءوزىن دە تاڭداندىراتىن.
ۇزاماي نوبۋكو كىشى قىزىنىڭ تويىنا دايىندىق جاساپ جاتقانىن حابارلاعان اناسىنىڭ حاتىن الدى. سونداي-اق حاتتا سيۋنكيتيدىڭ تەرۋكوعا ۇيلەنۋى قارساڭىندا توكيونىڭ ءزاۋلىم ءۇيلى اۋدانىنداعى ءبىر جاڭا ۇيگە كىرگەنى حابارلانىپتى. نوبۋكو دەرەۋ اناسى مەن سىڭلىسىنە ۇزاق قۇتتىقتاۋ حات جازدى. "ءبىز مىندا ەكەۋدەن-ەكەۋمىز، قىزمەتشىمىز جوق، سوندىقتان قانشا قالاسام دا تويعا كەلە الماسپىن..." ول وسىلاي دەپ جازىپ وتىرعاندا قالامى قاعاز بەتىندە الدەنەشە رەت كىدىردى. ونداي كەزدە ول قاعازدان باسىن كوتەرىپ، تەرەزە سىرتىنداعى قاراعايلى توعايعا تەلمىرەدى. ءارسىز قىسقى اسپان استىندا قاراعايلار جاپ-جاسىل بولىپ ايرىقشالانىپ كورىنەدى.
كەشكىسىن نوبۋكو كۇيەۋىنە تەرۋكونىڭ تۇرمىسقا شىعاتىنىن ايتىپ، ەكەۋى ءبۇل جايلى ءبىراز اڭگىمەلەستى. كۇيەۋى ادەتىنشە ءسال جىميىڭقىراپ، نوبۋكونىڭ ءسىڭلىسىنىڭ سويلەگەنىن اينىتپاي سالعانىنا قىزىقتاي قاراپ وتىردى. ال نوبۋكو الدەنەگە تەرۋكو جايلى وزىنە-وزى اڭگىمەلەپ وتىرعانداي سەزىندى. "جارايدى، ۇيىقتايتىن ۋاقىت بولدى!" — دەدى بىرەر ساعاتتان كەيىن كۇيەۋى جۇمساق ساقالىن سيپاپ، حيباتي باسىنان سوزالاڭداي تۇرا بەرىپ. نوبۋكو سىڭلىسىنە نە سىيلارىن ويلاستىرىپ، شىمشۋىرمەن كۇلدى سىزعىلاپ وتىرعان، كەنەت باسىن كوتەرىپ: "قىزىق، ەندى مەنىڭ دە باۋىرىم بار سياقتى سەزىنەم"، — دەدى. "ارينە، ءسىڭلىڭ بولعاندىقتان باۋىرىڭ دا بار بولادى دا"، — دەدى كۇيەۋى، ءبىراق الدەقايدا ويلانا قاراپ قالعان. نوبۋكو ونىڭ سوزىنە جاۋاپ قاتپادى.
تەرۋكو مەن سيۋنكيتيدىڭ تويى جەلتوقساننىڭ ورتاسىندا ءوتتى. سول كۇنى تۇستە اسپاننان جاپالاقتاپ اق ۇلپا قار جاۋدى. تاڭعى اسىن جالعىز ىشكەن نوبۋكو كوپكە دەيىن تاڭەرتەڭگىلىك جەگەن بالىقتىڭ يىسىنەن ارىلا الماي قويدى. "مۇمكىن، توكيودا دا قار جاۋىپ تۇرعان بولار"، — دەپ ويلادى ول الا كولەڭكە اس ءۇي ورتاسىنداعى حيباتيعا تونە ءتۇسىپ. ال بالىق ءدامى اۋزىنان كەتەر بولمادى.
3
كەلەسى جىلدىڭ كۇزىندە، قىزمەت بابىمەن ءىسساپارعا العان كۇيەۋىنە ىلەسىپ، نوبۋكو ەكى جىل كورمەگەن توكيونىڭ كوشەسىنە اياق باستى. ءبىراق كۇيەۋىنىڭ ءىسى قاۋىرت ەدى، بىرەر كۇندە ءبىتىرىپ ۇلگەرۋگە ءتيىستى-تىن، بەلشەسىنەن شارۋاعا باتقان ول بۇنىمەن بىرگە جۇرە المايتىن بولدى، ءتىپتى ەنەسىمەن امانداسىپ شىعۋعا ارەڭ دەپ ۋاقىت تاپتى. سوندىقتان دا ءسىڭلىسى مەن كۇيەۋ بالاسىنىڭ جاعدايىن ءبىلىپ، قالا سىرتىنداعى جاڭا ۇيلەرىن كورۋگە اتتانعان نوبۋكو ترامۆايدىڭ ەڭ سوڭعى ايالداماسىنان تۇسكەن سوڭ، ريكشانىڭ كۇيمەسىندە جالعىزدان-جالعىز تەڭسەلىپ كەلە جاتتى.
ولاردىڭ ۇيلەرى قالانىڭ ەڭ شەتىندە، كوشەلەر جازىق دالاعا تىرەلگەن تۇستا ەكەن. ءبىراق توڭىرەك تولى وسى سياقتانعان جاڭا ۇيلەر، ءتارىزى، ءبارى جالعا بەرىلسە كەرەك. قالقاسى بار قاقپا، بۇتادان جاسالعان قورشاۋ، كولدەنەڭ سىرىقتارعا جىپىرلاتا ىلىنگەن كىرلەر — بارلىق جەردە بىردەي كورىنىس ەدى. تۇرعىن ۇيلەردىڭ بىر-بىرىنەن اينىماۋى نوبۋكونىڭ كوڭىلىن پاسەيتىپ تاستادى.
ءبىراق قاقپا اۋزىنا تاقاپ، ءۇي يەلەرىن داۋىستاپ شاقىرعانىندا الدىنان نەمەرە اعاسى سيۋنكيتيدىڭ ءوزى شىعا كەلگەنى. ىلۋدە ءبىر كەلەتىن قادىرمەندى قوناقتى كورىپ ول باياعى كۇندەردەگىدەي: "ءا!" — دەپ كوڭىلدەنە داۋىستادى. نوبۋكو ونىڭ شاشىنىڭ بۇرىنعىداي تىكىرەيىپ-تىكىرەيىپ تۇرماعاندىعىن بىردەن بايقادى.
— كورىسپەگەنىمىزگە كوپ بولدى-اۋ.
— كانە، ۇيگە كىر! وكىنىشكە وراي، مەن جالعىزبىن!
— تەرۋكو قايدا؟ ۇيدە جوق پا؟
— ءبىر شارۋامەن كەتىپ ەدى. قىزمەتشى دە ۇيدە جوق. نوبۋكو سول قىسىلىڭقىراپ، كىرە بەرىستە تۇرىپ ادەمى استارلى پالتوسىن شەشتى.
سيۋنكيتي ونى ءبىر شاعىن بولمەگە كىرگىزدى. بۇل ءارى قوناقجاي ءارى كابينەت ەدى. بارلىق جەردە ءۇيىلىپ كىتاپ جاتتى. ءسال-پال اشىلىڭقىراعان سەدزيدىڭ ساڭىلاۋىنان تۇسكەن كەشكى شاپاق بەتىن شالعان كۇرەڭ قىزىل ساندال اعاشىنان جاسالعان شاعىن ۇستەلدىڭ اينالاسى شاشىلعان گازەت، جۋرنال، قولجازبالارعا تولى ەدى، ءتىپتى قاسىنا بارۋ مۇمكىن ەمەستەي. استان-كەستەڭ ءۇي ىشىندە جاس ايەلدىڭ تۇراتىنىن ايعاقتاعان ءبىر عانا دۇنيە — گوكونوما ىشىنە قويىلعان جاڭا كوتو عانا ەدى. نوبۋكو ءبىرازعا دەيىن جان-جاعىنا تاڭىرقاپ قاراۋمەن بولدى.
"جالپى كەلەتىنىڭدى حاتىڭنان ءبىلىپ ەدىم، ءبىراق بۇگىن كەلەدى دەگەن ويىمدا جوق. — تەمەكىسىن تۇتاتىپ تۇرىپ، سيۋنكيتي قوناعىنا ايالاي قارادى. — ال ەندى وساكاداعى تىرشىلىك قالاي؟"
"سيۋن-ساننىڭ جاعدايى قالاي؟ باقىتتى ما؟". نوبۋكا دا العاش ءتىل قاتىسقان ساتتەن باستاپ-اق كوڭىلىندە باياعى جىلى سەزىمنىڭ ويانعانىن سەزىندى. مۇلدەم حابارلاسپاي كەتىسكەن اراداعى ەكى جىل بۇلار كۇتكەندەي ىڭعايسىزدىق تۋدىرعان جوق.
حيباتيعا قولدارىن جىلىتىپ وتىرىپ ولار ور نارسەنى اڭگىمەلەدى. سيۋنكيتيدىڭ شىعارمالارى، ورتاق تانىستار جايى، توكيو مەن وساكانى سالىستىرۋ. تاعىسىن تاعىلار. ايتاتىن اڭگىمە كوپ ەدى، ءبارىن بىردەي قامتۋ مۇمكىن ەمەس-تى. ءبىراق نەنى ءسوز ەتسە دە الدىن الا كەلىسىپ العانداي كۇندەلىكتى كۇيكى تىرشىلىك جايىنا جولامادى. بۇل جاعداي نوبۋكوعا نەمەرە اعاسىمەن سويلەسىپ وتىرعانىن بۇرىنعىدان دا ايقىنىراق سەزدىرگەندەي.
راس، ارا — تۇرا ۇنسىزدىك تە ورناپ قالىپ وتىردى. بۇنداي ساتتەردە نوبۋكو سول كۇلىمسىرەگەن كۇيى جانارىم تومەن سالىپ، حيباتيداعى كۇلگە قارايتىن. قانشا مويىندامايىن دەسە دە، ونىڭ ىشتەي الدەنەنى كۇتەتىن كۇمانسىز ەدى. وندايدا سيۋنكيتي كەزدەيسوق ەكەنىن، الدە ادەيى سويتەتىنى بەلگىسىز، دەرەۋ جاڭا ءبىر اڭگىمە باستام، ونىڭ ءۇمىتىن كۇل-تالقان ەتەتىن. نوبۋكو ەرىكسىز سيۋنكي ءتيدىڭ بەتىنە قارايتىن. ءبىراق ول الاڭسىز تەمەكىسىن تارتىپ، ەمىن-ەركىن كەيىپتە وتىراتىن.
بۇل ارالىقتا تەرۋكو دا قايتىپ ورالدى. اپكەسىن كورىپ قۋانعانى سونشا، ءتىپتى قولىن سوزۋعا شاماسى كەلمەي اپالاقتاپ قالدى. نوبۋكونىڭ ەرنىندە كۇلكى بولعانىمەن كوزىندە جاس ەدى. ەكەۋى سيۋنكيتيدىڭ بار جوعىن ۇمىتىپ، جارىسا حال سۇراسىپ، جاعداي ايتىسىپ مارە-سارە بولدى. قۋانىشتان بەتىنىڭ ۇشى البىراعان تەرۋكو ءوزىنىڭ تاۋىق ءوسىرىپ جۇرگەنىن دە ايتىپ ۇلگەردى. سيۋنكيتي تەمەكىسىن تىستەگەن كۇيى ەكەۋىنە كوڭىلى تولا قاراپ، كۇلىمسىرەۋمەن وتىردى.
وسى كەزدە قىزمەتشى ايەل دە كەلدى. سيۋنكيتي ول اكەلگەن اشىق حات بۋماسىن الا سالىپ، ۇستەلگە وتىردى دا الدەنە جازا باستادى. تەرۋكو ءۇشىن قىزمەتشى ايەلدىڭ دە ۇيدە بولماعانى توسىن جاعداي ەدى. "دەمەك، اپاتايىم ۇيدە ەشكىم بولماعان عوي، ءا؟"
«ءيا، جالعىز سيۋن-سان بار ەكەن". نوبۋكو وسىلاي جاۋاپ بەرسە، كوڭىلىندە ەش الاڭ قالمايتىنداي كورىندى. سيۋيكيتي دە سول بۇرىلماعان كۇيى: «كۇيەۋىڭە راقمەت ايت ادەمىلەپ شاي جاساپ بەرگەن دە مەن»، — دەدى. تەرۋكو اپكەسىنە ىم جاساپ، شالدۋارلانا كۇلىپ جىبەردى. ءبىراق كۇيەۋىنە ادەيى جاۋاپ قاتپادى.
سوسىن نوبۋكو سىڭلىسىمەن، ونىڭ كۇيەۋىمەن بىرگە كەشكى اسقا وتىردى. تەرۋكونىڭ تۇسىندىرۋىنە قاراعاندا، ۇستەلگە تارتىلعان جۇمىرتقا ءوز تاۋىقتارىنىكى ەكەن. سيۋنكيتي نوبۋكونى شاراپپەن سىيلاپ وتىرىپ، سوسياليستىك رۋحتاعى پايىمداۋلار ايتۋمەن بولدى. سونىڭ ءبىرى مىنانداي ماعىنادا ەدى: "ادامزاتتىڭ تىرلىگى تەك تالان-تاراج، توناۋدان تۇرادى. ونىڭ ءبىر مىسالى — مىنا جۇمىرتقا!" سولاي دەۋىن دەگەنمەن ۇستەل باسىنداعى ۇشەۋدىڭ ىشىندە جۇمىرتقا جەگەندى ەڭ ءتاۋىر كورەتىنى سيۋنكيتيدىڭ ءوزى-تۇعىن. تەرۋكو سونى ايتىپ، بالاشا ساقىلداپ كۇلىپ الا جونەلدى. كەشكى اس كەزىندەگى ارقىن-جارقىن اڭگىمە ۇستىندە نوبۋكو ەرىكسىز سوناۋ الىس قاراعاي توعايىنىڭ ىشىندەگى شاعىن مەكەن-جايدىڭ اس ۇيىندەگى كوڭىلسىز كەشتەردى ەسكە ءتۇسىردى.
اڭگىمە ءتىپتى، جەمىس جەگەننەن كەيىن دە تىيىلمادى. ءسال قىزىڭقىراعان سيۋنكيتي ەلەكتر شامىنىڭ استىندا اياعىن ايقاستىرىپ تۇرىپ جايعاسىپ الىپ، ءتۇننىڭ ءبىراز ۋاعىنا دەيىن توسىن وي، توسىن اڭگىمەلەرىن توپەلەتۋمەن بولدى. ونىڭ سوزشەڭدىگى نوبۋكونى دا قىزدىرعانداي.
جانارى جالتىلداپ: "ءسىرا، مەن دە جازۋدى باستارمىن!" — دەدى. نەمەرە اعاسى ونىڭ سوزىنە جاۋاپ رەتىندە رەمي دە گۋرموننىڭ ناقىل ءسوزىن داۋىستاپ ايتتى: "مۋزالاردىڭ ءبارى ايەل، دەمەك، ولاردى تۇتقىندايتىن ەركەكتەر عانا". نوبۋكو مەن تەرۋكو گۋرموننىڭ سوزىنە ۇدەرە قارسى شىقتى. "دەمەك، ايەلدەن باسقا ەشكىم مۋزىكانت بولا المايدى دەگەن ءسوز! اپوللون ەركەك قوي!" — دەدى تەرۋكو شىن كوڭىلىمەن.
وسىنداي اڭگىمەلەرمەن ۋاقىت ءبىرشاماعا بارىپ، نوبۋكو قوناعا قالدى.
جاتار الدىندا تۇنگى جەلبەگەي كيگەن سيۋنكيتي ىشكى گالەرەيانىڭ ىسىرما قابىرعاسىن سىرعىتىپ اشىپ، اياداي باققا شىقتى. سوسىن كىمگە ايتقانى بەلگىسىز: "بەرى شىقشى! ايدىڭ كوركەمىن قاراشى!" — دەدى. ونىڭ سوزىنە نوبۋكو عانا قۇلاق استى، شۇلىعى شەشىلگەن جالاڭ اياعىن گەتاسىنا سۇقتى. جالاڭاش بالتىرى شىقتىڭ سۋىعىن سەزىنىپ تىتىرەپ سالا بەردى.
اي باقتىڭ بۇرىشىندا، سيديعان حينوكي اعاشىنىڭ باسىندا ءىلىنىپ قالىپتى. نەمەرە اعاسى اعاش تۇبىندە، اقشىلتىم تۇنگى اسپانعا قىزىقتاي قاراپ ءتۇر ەكەن.
"ءشوپتىڭ قالىڭى-اي!" — كۇتىمسىز باقتى ۇرەيلەنە كوزىمەن شولعان نوبۋكو ونىڭ قاسىنا كەلدى. ءبىراق ول اسپاننان كوزىن الماعان كۇيى: "مىنە، ون ءۇشىنشى ءتۇن!" — دەپ كۇبىرلەدى.
ۇنسىزدىك ءبىر شاماعا سوزىلدى، سوسىن ول بۇعان قاراپ: "ءجۇر، تاۋىق قورانى كورەيىك!" — دەدى. نوبۋكو ءۇنسىز باس يزەدى. تاۋىق قورا باقتىڭ ەكىنشى شەتىندە ەكەن. ولار يىق ءتۇيىستىرىپ، جايلاپ باسىپ سولاي بەتتەدى. ءبىراق جوكەمەن جابىلعان كۇركەنىڭ ىشىنەن ەبەلەڭدەگەن كولەڭكەلەردەن باسقا ەشتەڭە كورىنبەدى. مۇرىنعا تاۋىق ساڭعىرىعىنىڭ ءيىسى كەلەدى. كۇركە ىشىنە ۇڭىلگەن سيۋنكيتي ەستىلەر-ەستىلمەس: "ۇيىقتاپ جاتىر!" — دەپ سىبىرلادى. "ادامدار جۇمىرتقاسىن تارتىپ الاتىن تاۋىقتار..."، — دەپ ويلادى ەرىكسىزدەن-ەرىكسىز نوبۋكو ءشوپتى باسىپ تۇرىپ.
ولار باقتان ورالعاندا تەرۋكو كۇيەۋىنىڭ ۇستەلى باسىندا شامعا ويلانا قاراپ وتىر ەكەن. قالپاعىندا قىبىرلاپ جاسىل شىبىن جۇرگەن شامعا...
4
ەرتەڭىنە تاڭەرتەڭ سيۋنكيتي ءوزىنىڭ ەڭ جاقسى بەشپەنتىن كيىپ، تاماقتانا سالىسىمەن شىعار ەسىككە ۇمتىلدى. قايتىس بولعان ءبىر جولداسىن ەسكە ءتۇسىرۋ راسىمىنە قاتىسۋى كەرەك ەكەن. "مەنى كۇت، جاراي ما؟ تۇسكە دەيىن قايتسەم دە كەلەم"، — دەپ تاپتىشتەدى نوبۋكوعا پالتوسىن كيىپ جاتىپ. ءبىراق سۇيرىكتەي قولىمەن ونىڭ قالپاعىن ۇستاپ تۇرعان نوبۋكو تەك ءۇنسىز عانا كۇلىمسىرەدى.
كۇيەۋىن شىعارىپ سالعان سوڭ تەرۋكو اپكەسىن حيباتي باسىنا وتىرعىزىپ، شاي ىشكىزىپ ابىگەر بولدى. كورشىلەر جايى، تىلشىلەردىڭ كەلۋى، سيۋنكيتي ەكەۋى بارعان شەتەلدىك تەاتر — ەكەۋىندە اڭگىمە ءالى جەتەرلىك ەدى. ءتىپتى اۋىز جاپپاي سويلەسۋگە بولعانداي. ءبىراق نوبۋكو ءالسىن-السىن ءوز ويىمەن بولىپ كەتە بەردى. قىسقا-قىسقا جاۋاپ قايىرىپ، اڭگىمەگە قۇلىقسىزدانىپ وتىرعانىن كەيدە ءوزى دە بايقاپ سەرگۋگە تىرىسىپ-اق باقتى. اقىرى ونىڭ بەيجاي كۇيىن تەرۋكو دا اڭعاردى. ول اپكەسىنىڭ جۇزىنە الاڭداي قاراپ: "سىزگە نە بولعان؟" — دەپ سۇرادى. وزىنە نە بولعانىن نوبۋكو دا انىق بىلمەيتىن ەدى.
جار ساعات وندى سوققاندا نوبۋكو مۇڭدى جانارىن كوتەرىپ: "ال سيۋن-سان بولسا ءالى جوق"، — دەدى. اپكەسىنىڭ سوزىنەن كەيىن تەرۋكو دا ساعاتقا قاراعان، ءبىراق ءبىر ءتۇرلى سالقىن داۋىسپەن: "ءالى جوق"، — دەپ قىسقا قايىردى. نوبۋكو ونىڭ جاۋابىنان كۇيەۋىنىڭ ىستىق سەزىمىنە تويىنعان جاس ايەلدىڭ توقمەيىل كوڭىل كۇيىن سەزىنگەندەي بولدى. سول-اق ەكەن، جانى بۇرىنعىدان بەتەر قۇلازي ءتۇستى.
"تەرۋ — سان باقىتتى عوي..." — دەپ ازىلدەدى نوبۋكو كيمونوسىنىڭ جاعاسىنا يەگىن جاسىرىپ. ءبىراق قانشا ازىلدەدىم دەگەنمەن داۋسىنداعى قىزعانىش سارىنى سەزىلمەي قالمادى. الايدا تەرۋكو الاڭسىز كەيىپپەن كوڭىلدەنە كۇلىپ: "كورسەتەرمىن سىزگە!" — دەپ سەس كورسەتكەن ەدى. ىلە ەركەلەگەن شىرايمەن: "اپاتايىم دا باقىتتى عوي"، — دەدى. بۇل سوزدەر نوبۋكونىڭ جۇرەگىن ءتىلىپ تۇسكەندەي بولدى.
ول قاسىن ءسال كوتەرىڭكىرەپ: "سولاي ويلايسىڭ با؟" — دەپ قارسىلىق ءبىلدىردى دە، ارتىنشا ونىسىنا ءوزى وكىندى. اڭىرىپ قالعان تەرۋكونىڭ جانارى ءبىر ساتكە اپكەسىنىڭ جانارىمەن ۇشىراستى. ونىڭ دا ءوز سوزىنە وكىنىپ وتىرعانى وڭىنەن ءبىلىنىپ تۇردى. نوبۋكو زورلانا كۇلىمسىرەپ: "سەنىڭ سولاي ويلاعانىڭنان — اق مەن باقىتتىمىن"، — دەدى.
ءبىر اۋىق ۇنسىزدىك ورنادى. سەكۋند ساناپ سىرتىلداعان جار ساعاتتىڭ استىندا وتىرىپ، ولار ەرىكسىز حيباتي ۇستىندەگى شوڭكەنىڭ بۇلك-بۇلك قايناعانىنا قۇلاق توستى. "اعامىز سىزگە جامان قاراي ما؟" — دەپ سۇرادى سالدەن كەيىن تەرۋكو قورقاقتاي سىبىرلاپ. داۋسىنان ايانىش اڭعارىلادى. ءدال وسى ساتتە نوبۋكو ءۇشىن اياۋشىلىقتان اسقان جەك كورىنىشتى نارسە جوق ەدى. ادەيى ەش جاۋاپ قاتپاي، قولىنا ىلىنگەن گازەتتى تىزەسىنە قويىپ، سوعان ءۇڭىلدى. بۇل گازەتتە دە وساكاداعى گازەتتەر سياقتى كۇرىشتىڭ نارقى جايىندا جازىلعان ەكەن.
وسى كەزدە تىم-تىرىس اس ءۇي ىشىندە اقىرىن عانا جىلاعان داۋىس ەستىلدى. نوبۋكو باسىن كوتەرىپ، حيباتيدىڭ ار جاعىندا جەڭىمەن بەتىن بۇركەپ جىلاعان ءسىڭلىسىن كوردى. "جىلاعانى نەسى؟ قوي، جىلاما". ءبىراق تەرۋكو اپكەسىنىڭ جۇباتقانىنا قاراماستان جىلاي بەردى. كەۋدەسىندە ءبىر قاتىگەز قۋانىش ويانعانىن سەزىنىپ، نوبۋكو ءسىڭلىسىنىڭ ءدىر-دىر ەتكەن يىعىنا قاراپ ءۇن-تۇنسىز وتىردى. ءبىرازدان كەيىن قىزمەتشى ەستىپ قالماسىن دەگەندەي تەرۋكوعا قاراي ەڭكەيىڭكىرەپ: "ەگەر مەن كىنالى بولسام، كەشىر. ماعان تەرۋساننىڭ باقىتىنان قىمبات ەشتەڭە جوق. راس ايتام!
تەك سيۋن — سان تەرۋكونى سۇيسە بولعانى..." وسىلاي دەپ سويلەپ وتىرعاندا ءوز ءسوزى وزىنە اسەر ەتىپ، داۋسى دا جۇمسارا ءتۇستى. كەنەت تەرۋكو جەڭىن ءتۇسىرىپ، جاس جۋعان ءجۇزىن كوتەردى. كوزىندە بۇل كۇتكەندەي قايعى دا، اشۋ-ىزا دا جوق ەدى. ونىڭ جانارى قىزعانىشتان قۇرعاپ، جارق-جۇرق وت شاشىپ تۇرعان بولاتىن. "اپاتايىم، نەگە... نەگە كەشە كەشكىسىن..." تەرۋكو ءسوزىن اياقتاي الماي تاعى دا ءجۇزىن جەڭىمەن جاۋىپ، ەڭىرەپ قويا بەردى...
ەكى-ۇش ساعاتتاي وتكەن كەزدە ترامۆايدىڭ اقىرعى ايالداماسىنا جەتۋگە اسىققان نوبۋكو ريكشانىڭ كۇيمەسىندە قايتا تەڭسەلىپ كەلە جاتتى. ونىڭ كوزىنە كورىنگەن بار تىرشىلىك كورىنىسى كۇيمەنىڭ جىلتىر قاعازبەن اينەكتەلگەن تورت بۇرىشتى تەرەزەسىماعىنا سىيىپ كەتكەن ەدى. تەرەزەدەن جول بويىنداعى ۇيلەر، اعاشتاردىڭ سارعايعان بۇتاقتارى قىلت-قىلت كورىنىپ، كەيىندەپ قالىپ جاتتى. قوزعالماعان تەك شاربى بۇلت تورلاعان، شىتىناعان كۇزگى اسپان عانا.
نوبۋكونىڭ جانى جاي ەدى. ءبىراق بۇل تاعدىر الدىنداعى دارمەنسىزدىگىن مويىنداعان، بارىنە كونگەن كوڭىلدىڭ جايلانۋى ەدى. تەرۋكونىڭ اشۋى قايتقان كەزدە ەكەۋى قوسىلا جىلاسىپ-سىقتاسىپ تاتۋلاسىپ، بۇرىنعىداي ءتاتۋ-تاتتى اپالى-سىڭلىگە اينالعان-دى. ءبىراق بولعان جاعدايدى ۇمىتا الماي نوبۋكونىڭ جۇرەگى اۋىرلاي ءتۇستى. اقىرى نەمەرە اعاسىنىڭ كەلۋىن كۇتە الماي كۇيمەگە مىنگەن كەزىندە دە كەۋدەسىن ەندى ءسىڭلىم ەكەۋمىز بىر-بىرىمىزگە ماڭگىلىك جاتپىز دەگەن وي مۇزداتىپ تۇرعان ەدى.
كەنەت نوبۋكو جالت قارادى. جىلتىر قاعاز تەرەزەدەن قولىنا تاياق ۇستاپ، لاس كوشەمەن ادىمداپ بارا جاتقان نەمەرە اعاسى كورىندى. ونى كورىپ جۇرەگى دۇرسىلدەي جونەلدى. كۇيمەنى توقتاتسا ما ەكەن؟ الدە كەتە بەرگەنى ءجون بە؟ جۇرەگىن قولىمەن باسىپ، توبەسى جابىق كۇيمە ىشىندە ەكى ويلى بولىپ ءبىرازعا دەيىن تەككە داعدارىپ وتىردى. ءبىراق سيۋنكيتي ەكەۋىنىڭ اراسى جاقىنداي ءتۇستى. كۇننىڭ كۇڭگىرت جارىعى استىندا، ءار-ار جەرىنە شالشىق سۋ تۇرعان كوشەمەن جاي باسىپ كەلە جاتىر.
"سيۋن — سان!" — دەپ داۋىستاپ جىبەرۋگە شاق قالدى. ءدال وسى كەزدە سيۋنكيتيدىڭ ەتەنە تانىس تۇلعاسى كۇيمەمەن قاتارلاستى. نوبۋكو ءالى دە باتىلدىق ەتە الماي وتىرعان ەدى. ەشتەڭەدەن حابارسىز سيۋنكيتي وتە شىقتى.
بۇلىڭعىر اسپان، ءۇي توبەلەرى، اعاشتاردىڭ سارعىش بۇتاقتارى قايتادان قىلت-قىلت كورىنە باستادى.
توبەسى كوتەرىلگەن كۇيمە ىشىندە بۇرىسە ءتۇسىپ، بۇكىل بولمىسىمەن شاراسىز مۇڭدى تۇيسىنگەن نوبۋكو: "كۇز..." — دەپ كۇيزەلە كۇرسىندى.
اۋدارعان ب.قوجابەكوۆا
You Might Also Like
