نانكيندىك يسا پايعامبار
(نوۆەللا)
1
كۇز كەزى، ءتۇن ورتاسى. نانكيندەگى سيۆان — سزە كوشەسىندەگى ءبىر ۇيدە كونە ۇستەلدى شىنتاقتاپ، بەيجاي كەيىپپەن قاربىزدىڭ شەكىلدەۋىگىن شاعىپ بوپ-بوز جۇڭگو قىزى وتىردى.
ۇستەل ۇستىندەگى شام سىعىرايىپ، بولىمسىز عانا جارىق شاشادى. ونىڭ جارىعى قاراڭعىلىقتى سەيىلتپەك تۇگىلى، بولمەنىڭ تۇنجىراعان، توزىڭقى قالپىن قويۋلاتا تۇسكەندەي.
جىرىم-جىرىم تۇسقاعاز جاپسىرىلعان قابىرعانىڭ بۇرىشىنا تاقاي قويىلعان، ءۇستى جۇننەن توقىلعان جاپقىشپەن قالاي بولسا سولاي جابىلا سالعان قامىس كەرەۋەت شاڭ-شاڭ شىمىلدىقپەن دالدالانىپتى. ۇستەلدىڭ ەكىنشى شەتىندە جەتىمسىرەپ جامان ورىندىق تۇر. قانشا ءۇڭىلىپ قاراساڭ دا، وسى زاتتاردان باسقا بولمەگە ءار بەرەر، كوزگە ىلىنەر دۇنيە جوق.
الايدا قىز ءالسىن-السىن شەكىلدەۋىك شاققانىن قويىپ، قارسى قابىرعاعا مولدىرەپ قاراپ تەلمىرەدى: ول تۇستا كىشكەنتاي عانا قولا كرەست ءىلۋلى-تىن. ال كرەست بەتىندە قول-اياعىن كەرىپ شەگەلەنگەن يسا پايعامباردىڭ (حريستوس) بەينەسى بەدەرلەنگەن. يسانىڭ بەينەسىنە قاراعان ساتتە قىزدىڭ مۇڭ كىرەۋكەلەنگەن جانارى جىلىپ، اڭعال ءۇمىت ساۋلەسى جىلتىلدايتىن. ءبىراق قىز جانارىن تەز تايدىرىپ اكەتىپ، قارا جىبەكتەن تىگىلگەن كەۋدەشە جاسىرعان يىعىن ەنجار قوزعاپ كۇرسىنەتىن دە، قايتادان قاربىز شەكىلدەۋىگىن قاۋجاۋعا كىرىسەتىن.
قىز اتى سۋن — سزينحۋا، كۇنكورىس ءۇشىن وسى وڭاشا بولمەدە قوناق قابىلدايتىن ون بەس جاسار جەزوكشە. سينۆايداعى سانسىز جەزوكشەنىڭ ىشىندە سىرت ءپىشىنى وسى قىز قۇساعاندارى جەتكىلىكتى-تۇعىن. ءبىراق سزينحۋا سياقتى مىنەزى جىبەكتەي جايلىسى جوققا ءتان بولاتىن. ول ءتانىن ساتىپ كۇن كورەتىن وزگە ايەلدەردەي وتىرىك ايتۋ، داراقىلانۋ دەگەندى بىلمەيتىن، ءار ءتۇن سايىن سۇرقاي بولمەسىنە باس سۇعاتىن قوناقتارىن جىلى ۇشىراي قارسى الىپ، جايدارى جىميىپ جانىن سەرگىتەتىن. الدا-جالدا قوناعىنىڭ بەرگەن اقىسى كەسىكتى مولشەردەن ارتىق بولسا، دۇنيەدەگى جالعىز ادامى اكەسىنە جاقسى كورەتىن شارابى ساكەنى اپەرەمىن عوي دەپ قۋاناتىن.
سزينحۋانىڭ مىنەزىنىڭ جۇعىمدىلىعىنىڭ جانە ءبىر سەبەبى، قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان كرەست كۋالىك ەتكەندەي، مارقۇم اناسىنىڭ قالاۋىمەن بالا كەزىنەن كاتوليك ءدىنىن ۇستايتىن.
وسى تۇستا ءبىر وقيعانى ايتا كەتكەن جون. بىردە، وسى جىلدىڭ كوكتەم ايىندا شانحايداعى ات جارىسىن قىزىقتاپ، وڭتۇستىك قىتايدىڭ تابيعاتىن تاماشالاماق بولىپ ارنايى كەلگەن ءبىر جاپون ءتۋريسى قىزىق ءۇشىن سزينحۋانىڭ قاسىنا قونىپ شىققان. ەۋروپالىق ءساندى كوستيۋم كيىپ سىقيىپ، تەمەكىسىن تىسىنە قىستىرىپ العان جىگىت تىزەسىنە تۇراقتاعان تۇرىمتايداي سزينحۋانى قۇشاقتاپ جايباراقات وتىرعان، كەنەت قابىرعاداعى كرەستى كورىپ قالىپ، جۇڭگو ءتىلىن بۇزىپ-جارىپ:
— سەن حريستيانسىڭ با؟ — دەپ سەنبەگەندەي سۇرادى.
— ءيا، بەس جاسىمدا شوقىندىرىپتى.
— وندا مىنانداي كاسىپپەن شۇعىلدانۋىڭ قالاي؟ وسى سۇراقتى قويعاندا داۋسىنان كەكەسىن سەزىلدى. ءبىراق سزينحۋا ءنىل قارا شاش كومكەرگەن كوركەم باسىن جىگىتتىڭ قولىنا سۇيەپ، مارجانداي اق ءتىسىن جارقىراتىپ، جايدارىلانا جىميدى.
— ەگەر مەن بۇل كاسىپپەن شۇعىلدانباسام، اكەم ەكەۋمىز اشتان ولەمىز عوي.
— اكەڭ كارى ادام با؟
— ءيا... ءقازىر قارعا ادىم اتتاۋى مۇڭ.
— دەگەنمەن... بۇل كاسىپپەن شۇعىلدانعانىڭ ءۇشىن و دۇنيەدە جازالانام، جۇماققا جەتە المايمىن دەپ ويلامايسىڭ با؟
— جوق. — كرەسكە جالت ەتىپ ءبىر قاراپ، سزينحۋا ويلى قالىپتا ءسوزىن جالعاستىردى،— يسا مىرزا و دۇنيەگە بارعانىمدا جايىمدى تۇسىنەر، جانى اشىر دەپ ويلايمىن. ايتپەسە، يسا مىرزانىڭ ياوسزياكاو بولىمشەسىندەگى پوليسەيدەن نە ايىرماشىلىعى بولماق.
جاس جاپون ءتۋريسى جىميىپ كۇلدى. سوسىن بەشپەنتىنىڭ قالتاسىن قارمانىپ، ودان كوكشىل كوزدى قوس سىرعا الىپ، قىزدىڭ قۇلاعىنا كيگىزدى.
— بۇل سىرعالاردى جاپونياعا سىيعا اپارماققا ساتىپ الىپ ەدىم، ەندى بۇگىنگى تۇننەن بەلگى رەتىندە ساعان سىيلادىم.
شىنىندا دا، العاش وسى كاسىپكە كىرىسكەن كۇننەن باستاپ سزينحۋا ءوز ءىسىنىڭ دۇرىستىعىنا كۇمان كەلتىرگەن ەمەس.
الايدا الگى وقيعادان كەيىن اي وتكەن سوڭ ءدىندار جەزوكشەنىڭ تانىنە جارا شىعىپ، مەرەز دەرتىنە ۇشىرادى. بۇل حابار قۇلاعىنا جەتكەن چەن شانچا ەسىمدى جەزوكشە وعان اپيىن اراعىن ىشۋگە كەڭەس بەردى. ال ەندى ماو ينچۋن ەسىمدى ەكىنشى جەزوكشە بۇرىن ءوزى ىشكەن "گۋنلانۆان"، "سزيالۋمي" دەپ اتالاتىن ۇنتاقتاردى الىپ جەتكەن. ءبىراق سزينحۋا ەش قوناق قابىلداماي، قانشا جانىن كۇتسە دە دەرتىنەن ايىقپادى.
سودان ءبىر كۇنى سزينحۋانىڭ ءحالىن سۇراي كەلگەن چەن شانچا ىرىمشىلداردىڭ ويلاپ تاپقان ءبىر ەمدەلۋ ءادىسىن ايتسىن.
— اقىرى دەرتىڭ قوناقتان جۇققان ەكەن، سەن دە ونى تەزىرەك باسقا بىرەۋگە جۇقتىر. سويتسەڭ ەكى-ۇش كۇننەن سوڭ-اق قۇلان-تازا ايىعاسىڭ.
قولىمەن جاعىن تىرەپ بەيجاي وتىرعان سزينحۋا بالەندەي ەلەڭدەي قويمادى. ءبىراق شانچانىڭ ءسوزى ازداپ بولسا دا اۋەستىگىن وياتقان سياقتى.
— شىن با؟ — دەپ كەلتە قايىردى.
— شىن بولماي شە؟ مەنىڭ اپكەم دە سەن قۇساپ ايىعا الماي كوپ قينالدى. ال دەرتىن قوناعىنا بەرۋى مۇڭ ەكەن، اتتاي ويناپ شىعا كەلدى.
— ال قوناق ءقايتتى؟
— قوناققا وبال — اق! ءتىپتى زاعيپ بولىپ قالىپتى دەسەدى.
شانچا كەتىپ، ءوزى جالعىز قالعاندا سزينحۋا كرەستىڭ الدىنا تىزەرلەپ وتىرا كەتىپ، شەگەلەنگەن يساعا جالبارىنا قاراپ سيىنا باستادى.
— يسا پايعامبار! اكەمدى اشتان ولتىرمەۋ ءۇشىن جەكسۇرىن كاسىپپەن شۇعىلدانامىن. ءبىراق مەنىڭ كاسىبىم ءوزىمدى عانا قورلايدى، وزگەگە تيتتەي زالالى جوق. سوندىقتان دا ءدال قازىرگى قالپىمدا ولسەم دە جۇماققا بارارمىن دەپ ويلايمىن. ءبىراق كاسىبىمدى قايتا جالعاستىرۋدىڭ جولى بار كورىنەدى، ول ءۇشىن ءوز اۋرۋىمدى وزگە بىرەۋگە جۇقتىرۋىم كەرەك ەكەن. دەمەك، اشتان ولسەم دە (ولسەم دەرتىمنەن دە ايىقپايمىن با) ەندى ەشكىممەن ءبىر توسەككە جاتپاۋعا ءتيىسپىن. ويتپەسەم ەز باقىتىم ءۇشىن ماعان ەش قاستىعى جوق جازىقسىز جاندى سورلاتام عوي. ءبىراق مەن كۇناكار ايەلمىن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى ازعىرۋعا كونىپ، بوستىق جاساۋىم دا مۇمكىن. يسا پايعامبار! بالە-جالادان قورعاپ، كۇش-قۋات بەرە گور! سەنەن باسقا سەنەرىم جوق.
وسىنداي شەشىمگە كەلگەن سزينحۋا شانچا مەن ينچۋن قانشا ازعىرىپ — اينىتسا دا قوناق قابىلداۋدى ءبىرجولاتا قويدى. ال ەگەر بۇرىن ۇدايى كەلىپ جۇرگەن قوناقتارى باس سۇعا قالسا، بىرگە تەمەكى شەگىسىپ، اڭگىمەلەسىپ وتىرعاننان ارتىققا بارمايتىن، ولاردىڭ وزگە تىلەگىنە قۇلاق اسپايتىن.
— مەنىڭ جۇقپالى دەرتىم بار. ەگەر مەنىمەن بىرگە جاتساڭىز، جۇقتىرىپ الاسىز، — دەيتىن. سزينحۋا ەگەر ماس قوناق كۇشتەپ دەگەنىنە كوندىرمەك بولسا، ءتىپتى تانىندەگى جارانى كورسەتىپ جەرىندىرۋدەن دە تايىنبايتىن. سودان قوناقتار ءبىرتىن-بىرتىن كەلۋدى دوعاردى. قىزدىڭ كۇنكورىسى قيىنداي ءتۇستى.
سول كۇنگى كەشتە قىز ۇستەلگە شىنتاقتاپ جاتىپ، الدەبىر نۇكتەگە ويلانا قادالىپ ۇزاق-ۇزاق وتىردى. قوناقتار مۇلدەم كەلمەيتىن بولعان. سول ەكى ارادا كۇن كەشكىرىپ، قاراڭعىلىق قويۋلانا باستاعان. سزينحۋانىڭ قۇلاعىنا الدەقايدان شەگىرتكەنىڭ شىرىلى ەستىلىپ، سوعان ەلتىپ وتىرعان ەدى. وت جاعىلماعان سۋىق ۇيدە قاي سيىق بولسىن، تاس ەدەننەن وتكەن ىزعار قىزدىڭ ءسۇر جىبەك باشماعىنا سۋداي ءسىڭىپ، اقىرى قاسىقتاي اياعىن قارىدى.
سزينحۋا جانارىن جالپ-جالپ جانعان شامعا اۋدارىپ، ءبىرشاما ويلانا قادالىپ قالدى، سوسىن سەلت ەتىپ باسىن كوتەرىپ، كوكشىل كوزدى سىرعاسى سالبىراعان قۇلاعىن قاسىپ، ەلەۋسىز ەسىنەدى. ءدال وسى مەزەتتە بوياۋلى ەسىك شالقاسىنان اشىلىپ، بولمەگە بەيتانىس شەتەلدىك كىرىپ كەلدى. ەسىك ايقارا اشىلعاندا شامنىڭ جالىنى شالقىپ، قارا كولەڭكە بولمە ءىشىن قىزعىلتىم جارىق جايلادى.
باسىنان اياعىنا دەيىن وسى قىزعىلتىم جارىققا شارپىلعان قوناق تالتىرەكتەپ ۇستەلگە ءتوندى، ءبىراق ارتىنشا قايتا تىكتەلىپ ارتقا شەگىندى دە سارت ەتىپ جابىلعان بوياۋلى ەسىككە سۇيەندى.
سزينحۋا ەرىكسىز ورنىنان كوتەرىلىپ، بەيتانىس شەتەلدىككە اڭىرا كوز تىكتى. بۇل وتىز بەستەر شاماسىنداعى، ءجۇزى كۇن قاقتى، كوزى ۇلكەن، ساقالدى ەركەك ەدى، ۇستىنە كيگەنى جول-جول سىزىعى بار بەشپەنت پەن تەلپەك. ءبىر عاجابى، سىرت پىشىنىنەن شەتەلدىك ەكەنى بايقالىپ تۇرسا دا، ءيا ازيات، ءيا ەۋروپالىق ەكەنىن انىق اجىراتۋ مۇمكىن ەمەس-تى. شاشى بۇرقىراپ تەلپەگىنەن شىعىپ، سونگەن ترۋبكاسىن تىستەپ ەسىككە سۇيەنىپ تۇرعان وسى قالپىندا ونى ۇيدەن جاڭىلىسىپ كىرگەن ۋداي ماس بىرەۋ مە دەپ ويلاعاندايسىز.
— سىزگە نە كەرەك؟ — دەپ سۇرادى ۇرەيلەنگەن سزينحۋا ۇستەلدەن ۇزاماستان. قوناق قىتايشا تۇسىنبەيمىن دەگەندەي باسىن شايقادى. سوسىن اۋزىنان ترۋبكاسىن الىپ، الدەبىر تۇسىنىكسىز تىلدە، تۇسىنىكسىز ءسوز ايتتى. بۇل جولى سزينحۋانىڭ باس شايقاۋىنا تۋرا كەلدى، باسىن شايقاعاندا كوكشىل كوزدى سىرعاسى شام جارىعىنا شاعىلىسىپ ءبىر جالت-جۇلت ەتىپ قالدى.
قىزدىڭ قايتەرگە بىلمەي ساسقالاقتاپ، قاباعىن تۇيگەنىن كورىپ قوناق كەنەت قارقىلداپ كۇلىپ، باسىنداعى تەلپەگىن تاستاپ، وعان قاراي قادام باستى. ءبىراق ورتا جولدا بۋىنى بوساپ، ۇستەلدىڭ ارعى بەتىنە سىلق ەتە ءتۇستى. وسى ساتتە ونىڭ ءجۇزى سزينحۋاعا تانىس تارىزدەنگەنى، ءبىر جەردە كورگەن سياقتى، تەك قايدا، قاشان كورگەنى ەسىندە جوق. قوناق ءاي — شايعا قاراماي پودنوستان ءبىر ۋىس قاربىز شەكىلدەۋىگىن كوسىپ الدى، ءبىراق شاققان جوق، سزينحۋاعا تەسىلە قاراپ، قولىن ەربەڭدەتىپ جات تىلدە سويلەپ الا جونەلدى. سزينحۋا ونىڭ ءبىر ءسوزىن دە ۇققان جوق، ءبىراق قوناقتىڭ بۇنىڭ كاسىبىنەن حاباردار ەكەنىن الدەقالاي ءتۇيسىندى.
ۇزاقتى ءتۇن قىتايشا تۇسىنبەيتىن جات ەلدىكتەرمەن توسەكتەس بولۋ سزينحۋا ءۇشىن تاڭسىق تىرشىلىك ەمەس. سوندىقتان دا قايتادان ورنىنا وتىرىپ، داعدىلى ادەتىمەن جىلى ۇشىراي جىميدى، سوسىن قوناق ەشتەڭە تۇسىنبەسە دە ۇستەمەلەتە سويلەپ، ءازىل-قالجىڭدى قارشا بوراتتى. الايدا قىز ەكى ءسوزدى ايتىپ، ۇشىنشىسىنە كوشپەي-اق قوناق بىردەڭە تۇسىنەتىندەي قارقىلداپ كۇلىپ، قولىن ودان سايىن ەربەڭدەتىپ جەتىسىپ قالدى.
قوناقتىڭ اۋزىنان اراق ءيىسى اڭقيدى. ءبىراق ماستىقتان قىزارعان قابارىڭقى جۇزىنەن ءبىر قاجىر-قايرات، قۇشتارلىق بايقالادى، ءتىپتى ول كىرگەندە بولمە ءىشى جارقىراپ كەتكەندەي بولدى. قالاي بولعاندا دا، ول سزينحۋا ءۇشىن، نانكيندىك وتانداستارىن ايتپاعاندا، وسى ۋاقىتقا دەيىن كورگەن جاتەلدىكتەردىڭ ىشىندەگى ەڭ كوركەمى، ەڭ كورىكتىسى ەدى. جانە ءوزىن بۇرىن ءبىر جەردە كوردىڭ دەگەن ويدان ارىلا الساشى. شەتەلدىكتىس شەكەسىنە تۇسكەن قاپ-قارا بۇيرا كەكىلىنە قاراپ جىميىپ وتىرىپ، ونى قاشان، قاي جەردە كورگەنىن ەسىنە تۇسىرۋگە تىرىسىپ باقتى.
"الگى بارجا ۇستىنەن كورگەنىم ەمەس پە ەكەن، قاسىندا سەمىز ايەلى بار؟ جوق، جوق، ول جيرەندەۋ بولاتىن. مۇمكىن، سينۆەەدەگى كۋن — سزى ماۆزولەيىن سۋرەتكە تۇسىرگەن ادام بولار؟ ءبىراق، مەنىڭشە، ول مىنا قوناقتان كەكسە-تۇعىن. ءا، ءيا، ءيا، ليتاسياو كوپىرىنىڭ جانىنداعى رەستوران الدىندا قالىڭ جۇرتتىڭ ورتاسىندا جولاۋشى تاسيتىن جاياۋ ريكشانى تاياعىمەن تومپەشتەگەن بىرەۋدى كورگەنى بار، سول مىنا قوناققا قاتتى ۇقسايدى. تەك ونىڭ كوزى كوكشىلدەۋ مە ەدى، قالاي..."
سزينحۋانىڭ ويى سان-ساققا جۇگىرىپ، ءارى-سارى قاراعاندا شەتەلدىك سول كوڭىلدى كەيىپپەن ترۋبكاسىن تەمەكىگە تولتىرىپ، قۇشىرلانا سوردى دا، بولمە ءىشىن بip جاعىمدى ءيىس جايلادى. سوسىن ءوز تىلىندە تاعى بىردەڭە ايتىپ بىلدىرلاپ، اقىرىن عانا كۇلدى دە، ەكى ساۋساعىن شوشايتىپ سزينحۋانىڭ كوزىنە تاقاپ اكەلدى. ەكى ساۋساقتىڭ ەكى دوللار ەكەنى اركىمگە-اق بەلگىلى عوي. الايدا قوناق قابىلداۋدى قويعان سزينحۋا بۇرىنعىشا قاربىزدىڭ شەكىلدەۋىگىن شىرت-شىرت شاعىپ، كەلىسپەيتىنىن ءبىلدىرىپ كۇلىمسىرەي باس شايقادى. ءسويتىپ ەدى، شاق ۇستەلگە ەڭسەرىلە جاتىپ، شامنىڭ كومەسكى جارىعى تۇسكەن ماساڭ ءجۇزىن سزينحۋاعا جاقىنداتىپ تەسىرەيە قارادى، سوسىن جاۋاپ كۇتكەن سىڭايمەن ءۇش ساۋساعىن كوتەردى.
سزينحۋا سول تىسىنە شەكىلدەۋىكتى باسقان كۇيى ءجۇزى اپارىپ كەيىن شەگىندى. قوناق بۇل ەكى دوللاردى ازسىنىپ وپ.ءىر دەپ ويلاسا كەرەك. ال ەندى جاعدايدى تۇسىندىرەيىن ىسسە قوناق قىتايشا ۇقپايدى. جەڭىلتەكتىك جاساپ جەلپىلدەپ، قوناقتى ەلىكتىرىپ العانىنا وكىنگەن سزينحۋا ءوڭىن سۋىتىپ، كوزىن تايدىرىپ اكەتتى. سوسىن كونبەيتىنىن ءبىلدىرىپ ۇزىلدى-كەسىلدى كەسكىنمەن باس شايقادى.
الايدا وڭاي ويىنان قايتار شەتەلدىك كورىنبەدى، كىشكەنە كىدىرىڭكىرەپ بارىپ، كۇلىمسىرەپ ءوز تىلىندە بىردەڭە دەپ، ءتورت ساۋساعىن كورسەتتى. ابدەن ساسقان سزينحۋا ەندى ءتىپتى كۇلىمسىرەۋدەن دە قالدى، اقىرى قوناق ادەيى مەزى بولىپ، قول سىلتەگەنشە باس شايقاي بەرۋدەن باسقا امال جوق دەپ شەشتى. ءبىراق قوناق تا قىڭىر نەمە ەكەن، ەندى ءتىپتى بەس ساۋساعىن تاربيتىپ قاراپ وتىر.
سودان نە كەرەك، ەكەۋى ىمداسىپ، قول ەربەڭدەتىسىپ ءبىراز ەگەستى. قىزدى-قىزدىمەن قوناق ون دوللاردى دا قيامىن دەگەنگە جەتتى. ون دوللار جەزوكشە ءۇشىن قىرۋار-اق قارجى بولسا دا سزينحۋا شەشىمىنەن قايتپادى. قوناق ەكى قولىنىڭ بار ساۋساعىن تاربيتقاندا دا قىز ورنىنان تۇرىپ، ۇستەلگە ءبىر قىرىن قاراپ تۇرعان-دى، قوناقتىڭ كەششەلىگىنە كۇيىنىپ، جەر تەۋىپ، بىرنەشە مارتە باس شايقادى. سول كەزدە قابىرعاعا قىستىرۋلى كرەست شەگەسىنەن شىعىپ كەتىپ، تاس ەدەنگە، قىزدىڭ اياعىنىڭ استىنا تىرس ەتىپ كەلىپ ءتۇستى.
سزينحۋا شاپشاڭ قول سوزىپ، كرەستى اسپەتتەي جەردەن كوتەردى. سول مەزەت كەزدەيسوق يسا پايعامباردىڭ كەسكىنىنە كوزى تۇسكەنى، عاجاپ بولعاندا، پايعامباردىڭ ءجۇزى ۇستەل باسىندا وتىرعان شەتەلدىكتىڭ جۇزىنەن ءبىر اۋساشى.
"باسە، قايدان كوردىم دەسەم، يسا پايعامباردىڭ ءوزى عوي مىناۋ!"
قولا كرەستى قارا جىبەك كەۋدەشە جاپقان كەۋدەسىنە باسىپ، سزينحۋا قارسى وتىرعان قوناققا اڭ-تاڭ بولىپ قاراپ قالعان. ماساڭ جۇزىنە شام جارىعى تۇسكەن قوناق، ءالسىن-السىن ترۋبكاسىن بۇرق ەتكىزىپ قويىپ جۇمباق جىميادى. جانارى جىلجىپ قىزدىڭ باس-اياعىن ءبىر تۇگەندەپ تاستادى، سوسىن اپپاق موينى مەن كوكشىل كوزدى سىرعا وتكىزىلگەن قۇلاعىنا جەتتى. ءبىراق سزينحۋاعا ونىڭ ەش قىلىعى ەرسى كورىنگەن جوق، ءدال وسى قالپىندا دا ول ماڭعاز تارىزدەنگەن.
سالدەن سوڭ قوناق اۋزىنان ترۋبكاسىن الىپ، باسىن ءسال ەڭكەيتىپ، قۇپيالاي، كۇلە سويلەدى. بۇل سوزدەر سزينحۋاعا سيقىرشىنىڭ سىرلى سىبىرىنداي اسەر ەتىپ، ەركىن بيلەدى.
ەشكىمگە زالالىمدى تيگىزبەيمىن دەگەن ءمارت شەشىمىن شىنىمەن ۇمىتقانى ما؟ كۇلىمدەگەن كوزىن تەمەن سالىپ، قولا كرەستى سيپالاپ، ول جۇمباق شەتەلدىككە تاقادى.
قوناق قالتاسىن قارمانىپ، كۇمىس اقشاسىن سىلدىرلاتىپ ءبىرشاما ۋاقىت سزينحۋاعا قىزىقتاي، كۇلىمسىرەي قاراپ وتىردى. كەنەت كوزىندە سايتان وتى ويانىپ، ورىندىقتان اتىپ تۇردى دا سزينحۋانى قۇشاعىنا تارتىپ، اراق ءيىسى سىڭگەن بەشپەنتىنە باستى. ال-دارمەنى قۇرىپ، ەسىنەن ايرىلعانداي شالقاقتاعان سزينحۋا سىرعاسى جىلتىلداپ، بوزالاڭ جۇزىنە قان جۇگىرىپ، بەتىنە بەتى ءتيىپ كەتە جازداپ تونگەن جىگىتتىڭ جۇزىنە تابىنا تەلمىرىپ قالدى. ءدال ءقازىر وندا مىنا توسىن شەتەلدىكتىڭ ەركىنە باعىنسام با، الدە اۋرۋىمدى جۇقتىرماس ءۇشىن سۇيگىزبەي باسىمدى الا قاشسام با دەگەن ەكى ۇداي وي جوق ەدى. ساقالدى ەركەكتىڭ ەرنىنە ەرنىن توسىپ تۇرىپ سزينحۋانىڭ تۇيسىنگەنى — كەۋدەسىن كەرنەگەن قۋانىش، العاش سەزىنگەن ماحاببات قۋانىشى بولدى.
2
بىرەر ساعات وتكەسىن شەگىرتكەنىڭ شىرىلىمەن توسەكتە ۇيىقتاپ جاتقان ەكى ادامنىڭ تىنىسى ارالاسىپ، شامى سونگەن بولمە ىشىندە ءبىر بەيجاي كوڭىلسىزدىك، مۇڭ بوگىپ تۇردى. ءبىراق سول ساتتە سزينحۋا كورگەن پەندەشىلىكتەن ادا تاڭعاجايىپ ءتۇس شاڭ سىڭگەن شىمىلدىقتان شىعىپ، سوناۋ الىستاعى جۇلدىزدى اسپانعا شارىقتاپ كەتىپ ەدى.
* * *
سزينحۋا قىزىل ساندال اعاشىنان جونىلعان ورىندىققا جايعاسىپ، ۇستەل ۇستىنە تۇر-تۇرىمەن قويىلعان تاعامنان شوكەمەن (تاماق جەيتىن تاياقشا) شۇقىپ جەپ وتىر. بۇندا نە جوق دەيسىز: قارلىعاشتىڭ ءۇياسى ما-اۋ، اكۋلانىڭ جەلبەزەگى مە-اۋ، قۋىرىلعان جۇمىرتقا، ىستالعان الابۇعا ما-اۋ، قۋىرىلعان شوشقا مايى، بالىقتىڭ سورپاسى ما-اۋ، ءتىپتى ءتىزىپ بىتىرە المايسىز. ال ىدىسى ىشىندەگىسىنەن وتەدى: كوگىلدىر تۇڭعيىق گۇل، التىن قۇستاردىڭ بەينەسىمەن بەدەرلەنگەن نەبىر كوركەم توستاق، تاباق. جەلكە تۇسىندا تورعىن پەردە تۇتىلعان تەرەزە، تەرەزە سىرتىندا وزەن اعىپ جاتسا كەرەك، سۋدىڭ سىلدىرى مەن ەسكەكتىڭ سۋسىلى ەستىلەدى. سزينحۋا بەينە بالالىق شاعى وتكەن سينۆويدا جۇرگەندەي جاعاسى جايلاۋ، جانى جاز. ءبىراق ءقازىر كوكتەگى قۇدايلار قالاسىندا، يسا پايعامباردىڭ باسپاناسىندا وتىرعانى حاق.
سزينحۋا مەزگىل-مەزگىل تاماق جەگەنىن دوعارىپ، جان-جاعىنا قاراعىشتايدى. ءبىراق كۇڭگىرلەگەن كەڭ بولمە ىشىندە ءتۇرلى تاعامنىڭ بۇرقىراعان بۋىمەن مۇنارلانعان الىپ ايداھارلاردىڭ بەينەسى ويىپ جاسالعان بيىك باعاندار، ۇلكەن-ۇلكەن حريزانتەمالار قوندىرىلعان قىش قۇمىرالار مەن وزىنەن باسقا جاندى ءيا جانسىز دۇنيە كوزگە شالىنبادى. سويتسە دە ءار ىدىسى بوساعان سايىن، سزينحۋانىڭ الدىنا جاعىمدى ءيىسى مۇرىن جارعان جاڭا تاعام تارتىلا قالاتىنىن قايتەرسىز. كەنەت قۋىرىلعان قىرعاۋىل قىزدىڭ قولى ءتيىپ ۇلگەرمەي قاناتىن دالپىلداتا سەرمەپ، شاراپ قۇيىلعان قۇتىنى قاعىپ ءتۇسىرىپ، توبەگە كوتەرىلدى.
وسى كەزدە سزينحۋا سىرت جاعىنان بىرەۋدىڭ جاقىنداعانىن سەزىندى. سوندىقتان شوكەسىن تاستاماعان كۇيى ارتىنا جالت بۇرىلدى. بۇل تەرەزە بار بولار دەپ تۇسپالداعان تۇستا ساندال اعاشىنان جونىلعان، بەتىنە اتلاس جابۋ جابىلعان ورىندىقتا اۋزىنا ۇزىن قولا قورقور تىستەپ، ماڭعازدانىپ بەيتانىس شەتەلدىك وتىردى.
سزينحۋا ونى جازباي تانىدى، بۇل بۇگىن تۇندە وزىنە كەلگەن بەيتانىس ەركەك ەدى. تەك بۇل شەتەلدىكتىڭ باسىنىڭ توڭىرەگىندە جاڭا تۋىپ كەلە جاتقان ايعا ۇقساعان جارتى وراق جارىق شاشىپ تۇر ەدى.
سول ساتتە سزينحۋانىڭ الدىنا تاعى ءبىر جۇپار ءيىستى، ءدامدى تاعامنىڭ كەلە قالعانى. ول دەرەۋ تاياقشاسىن سوزىپ ءدامىن تاتىپ كورمەك ەدى، ءبىراق ەسىنە جەلكە جاعىندا وتىرعان شەتەلدىك ءتۇسىپ، موينىن بۇرىپ، قىسىلا سويلەدى:
— ءسىز دە داستارقان باسىنا وتىرمايسىز با؟
— جوق، ءوزىڭ جەي بەر. ەگەر انا تاعامدى تاۋىسساڭ، اۋرۋىڭ وسى تۇننەن قالماي جازىلادى.
وراق ايلى شەتەلدىك ۇزىن قورقورىن اۋزىنان الماعان كۇيى ەلجىرەي كۇلىمسىرەپ، ەركەلەتە قارادى.
— ءسىز سوندا ءدامىن دە تاتىپ كورمەيسىز بە؟
— مەن بە؟ مەن جۇڭگو تاعامدارىن جاراتپايمىن. سەن مەنى تانىمادىڭ با؟ يسا پايعامبار ەش ۋاقىتتا جۇڭگو تاعامىن تاتقان ەمەس.
سويدەپ نانكيندىك يسا پايعامبار ساندال اعاشىنان جونىلعان ورىندىقتان اسىقپاي كوتەرىلىپ، جەلكە جاعىنان كەلىپ سزينحۋانىڭ بەتىنەن ايالاي ءوپتى.
* * *
سزينحۋا تاڭعاجايىپ ءتۇس كورىپ تالماۋسىراپ ويانعاندا اياداي بولمە ىشىنە كۇزگى كۇننىڭ سىزدى ساۋلەسى سىنالاي ءسىڭىپ، تاڭ اتىپ كەلە جاتقان. الايدا شاڭ باسقان شىمىلدىق تاساسىنداعى قايىققا ۇقساعان تار توسەك توڭىرەگى ءالى قارا كولەڭكە-تىن، ءارى جىلۋى دا جوعالماعان ەدى. ءوڭى كەتكەن كونە كورپەنى يەگىنە دەيىن تارتىپ قىمتانىپ العان سزينحۋانىڭ ءجۇزى وسى الاگەۋىم ىشىندە اعاراڭداپ ايرىقشالانىپ جاتتى. تەردەن سۋلانعان قارا شاشى ۇيىسىپ، بوزالاڭ بەتىنە جابىسىپ قالىپتى. ال ءسال اشىلىڭقىراعان ال قىزىل ەرىننىڭ اراسىنان كۇرىشتەي اپپاق ءتىسى ءتىزىلىپ كورىنەدى.
سزينحۋا ويانعالى قاشان، سويتسە دە سول كورگەن ءتۇسىنىڭ راقاتىن قيا الماي قىبىرسىز جاتىر — حريزانتەما گ ۇلى، سۋدىڭ سىلدىرى، قۋىرىلعان قىرعاۋىل، يسا پايعامبار... ءبىراق شىمىلدىق ءىشى ءبىرتىن-بىرتىن جارىعايىپ، جارىقپەن بىرگە جان ەلىتتىرگەن ەلەس تە جوعالىپ، قىز ەسىنە كەشە كەشكىسىن وسى قامىس توسەككە بەيتانىس شەتەلدىكپەن جاتقانى ءتۇستى.
"وعان اۋرۋىم جۇقسا ءقايتتىم..."
وسىلاي ويلاۋى-اق مۇڭ ەكەن، سزينحۋانىڭ كەۋدەسى قىسىپ، كوڭىلى نىلدەي بۇزىلدى: ەندى قايتىپ بەيتانىستىڭ بەتىنە قاراي المايتىنداي تارىزدەنگەنى. ءبىراق ونىڭ كۇنگە كۇيگەن سۇيكىمدى ءجۇزىن كورمەي جانە جانى شىدامايتىنداي. سودان نە كەرەك، سول ىركىلىڭكىرەپ بارىپ، كىبىرتىكتەي كوزىن اشىپ، جارىق مولىنان ەنگەن شىمىلدىق ىشىنە، توسەككە باجايلاي قارادى.
تاڭعى شىڭىلتىر اۋا تۇرعان سالقىن بولمە ىشىندەگى زاتتار ايقىندالىپ قالىپتى. كونە ۇستەل، سونگەن شام ءبىرىنىڭ اياعى كوكتەن كەلگەن، ءبىرى قابىرعاعا قاراتىپ قويىلعان قوس ورىندىق سول كەشەگى كەشقۇرىمعى كورىنىس، سول قالىپ. ول ازداي، ۇستەل ۇستىندە، شاشىلعان قاربىز ءدانىنىڭ قاق ورتاسىندا كىشكەنتاي قولا كرەست كومەسكى جىلتىرايدى. جاساۋراعان جانارى جاپاقتاپ، جان-جاعىنا قارانعان سزينحۋا ۇيقى-تۇيقى توسەك ۇستىندە سۋىقتان ءبۇرىسىپ ءبىراز وتىردى.
— جوق، ءتۇسىم ەمەس ەكەن... — دەپ كۇبىرلەدى سزينحۋا، شەتەلدىكتىڭ جىم-جىلاس جوعالۋىنىڭ جايىن ويلاپ، ساناسى سان-ساققا جۇگىرىپ وتىرىپ. ارينە، بۇل ۇيىقتاپ جاتقاندا جىمىن بىلدىرمەي بولمەدەن شىعىپ، تايىپ تۇردى دەپ تۇسپالداۋعا بولار ەدى. ءبىراق سونشاما ەلجىرەپ ەركەلەتىپ، قۇشىرلانا قۇشقان ادامنىڭ ءبىر اۋىز جىلى ءسوز ايتىپ قوشتاسپاي كەتە بارعانىنا يلانۋ قيىن. ونىڭ ۇستىنە تاڭعاجايىپ شەتەلدىكتەن ۋاعدالى ون دوللارىن دا الىپ قالماپتى.
"شىنىمەن-اق ءۇن-تۇنسىز كەتە بارعانى ما؟". جۇرەگى سىزداپ اۋىرعان قىز كورپە ۇستىنە تاستاي سالعان قارا جىبەك كەۋدەشەسىن كيمەككە قول سوزعان. كەنەت ءجۇزى نارتتاي جانىپ، قولىن تارتىپ الا قويدى. بوياۋلى ەسىك سىرتىنان جۇمباق شەتەلدىكتىڭ اياق تىقىرىن ەستىدى مە، الدە جاستىق پەن كورپەگە سىڭگەن اراق ءيىسى مۇرنىنا ءتيىپ، تۇندەگى جاعداي ەسىنە ءتۇسىپ قىسىلدى ما؟ جوق، بۇل ءساتتى سزينحۋا الدەبىر قۇدىرەتتى كۇشتىڭ كومەگىمەن ءبىر ءتۇن ىشىندە تانىندەگى مەرەز قوتىرلارىنىڭ قۇرىپ كەتكەنىن كورگەن ەدى.
"دەمەك، ول يسا پايعامباردىڭ ءوزى بولدى عوي!" جالعىز ءىش كويلەكپەن جان ۇشىرىپ توسەكتەن دومالاپ تۇسكەن قىز ءتان قارىعان تاس ەدەنگە تىزەرلەپ وتىرا قالىپ، قايتا تىرىلگەن تاڭىرىمەن تىلدەسكەن ماگدالالىق ماريا قۇساپ قۇشتارلانا دۇعا وقۋعا كىرىسكەن.
3
سودان كەلەسى جىلدىڭ كوكتەمىندە باياعىدا سزينحۋاعا كەلەتىن جاس جاپون تاعى دا ۇستەل باسىندا قىزعا قارسى قاراپ وتىردى.
— كرەست ءالى ءىلۋلى تۇر ما؟ — دەدى ول ءاجۋالى داۋىسپەن. سول-اق ەكەن، سزينحۋا بايسالدانا قالىپ، يسا پايعامباردىڭ تۇندە قالاي نانكينگە ءتۇسىپ، بۇنى دەرتتەن جازعانىن اڭگىمەلەپ بەردى.
ونىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ وتىرىپ جاس جاپون ىشتەي بىلاي ويلاعان-دى:
"مەن ول شەتەلدىكتى بىلەمىن. بويىندا جاپون مەن امەريكالىقتىڭ قانى ارالاسقان بۋدان. ۇمىتپاسام، ءاتى-جونى دجوردج مەرري. رەيتەر اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى بولىپ ىستەيتىن تانىسىما نانكيندە ءبىر حريستيان ءدىنىن ۇستاناتىن جەزوكشەمەن تۇنەپ شىعىپ، ول ۇيىقتاپ كەتكەندە تايىپ تۇردىم دەپ ماقتانعانىن ەستىگەم. وتكەن جولى نانكيندە بولعانىمدا ول دا مەن تۇسكەن مەيمانحاناعا توقتاعان، سوندىقتان دا ءتۇر-تۇسى انىق ەسىمدە. ءوزىن جەرگىلىكتى اعىلشىن گازەتىنىڭ ءتىلشىسىمىن دەپ تانىستىراتىن، ءبىراق ءوزى سايدا سانى، قۇمدا ءىزى جوق تۇرلاۋسىز ادام-دى. كەيىننەن مەرەز اۋرۋىمەن اۋىرىپ، اقىرى جىندانىپ كەتتى... دەمەك، دەرت وعان مىنا ايەلدەن جۇققان دا. بۇل بەيشارا ول جۇعىمسىز نەمەنى ءالى كۇنگە دەيىن يسا پايعامبار دەپ دابىرايتىپ ءجۇر. اقيقاتىن ايتسام با ەكەن؟ الدە ەشتەڭە دەمەي-اق قويعانىم ءجون بە، كونە باتىس اڭىزىنا ۇقساعان عاجاپ تۇسىنە نانىپ تىرشىلىك ەتە بەرسىن..."
سزينحۋا اڭگىمەسىن ءتامامداعان كەزدە جىگىت سەلت ەتىپ بويىن جيىپ، شىرپى جاعىپ، جۇپار ءيىستى تەمەكىسىن تۇتاتتى. دەرەۋ ىقىلاس قويىپ تىڭداعان ادامنىڭ كەيپىن تانىتىپ:
— سولاي دە... قىزىق ەكەن... سودان بەرى بىردە-بىر رەت اۋىرعان جوقسىڭ با؟ — دەپ سۇرادى.
— جوق، بىردە رەت اۋىرعان ەمەسپىن، — دەپ ويلانباي جاۋاپ بەردى سزينحۋا، الاڭسىز كەيىپپەن قاربىز شەكىلدەۋىگىن شاعىپ وتىرىپ.
اۋدارعان ب. قوجابەكوۆا
You Might Also Like
