كۇز – مەرەكە، كۇز – بەرەكە
تاقىرىبى: كۇز – مەرەكە، كۇز – بەرەكە.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كۇز تۋرالى ءبىلىمىن كەڭەيتۋ، ۇشتاستىرۋ. وقۋشىلاردى تابيعاتتى ايالاۋعا، ءوز ولكەسىن سۇيۋگە، ەڭبەك ادامدارىنىڭ ەڭبەگىن قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ، وقۋشىلاردىڭ ءتىل بايلىعىن دامىتىپ، وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. (سىنىپ بولمەسىن بەزەندىرىلەدى. كۇز تۋرالى ماقال – ماتەلدەر، پلاكاتتار، كۇز كورمەسى). اسەم بەزەندىرىلگەن زالعا مۋزىكا ىرعاعىمەن بالالار كىرەدى.
I. ۇيىمداستىرۋ.
II. جۇرگىزۋشى: وي، بالالار، التىن كۇزگە بارۋ ءۇشىن پويىزعا ءمىنىپ بارايىق. (بالالار پاروۆوز بولىپ جۇرەدى دە، جارتى شەڭبەرگە تۇرىپ بيلەيدى.)
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى اتا - انالار،
بارمىسىزدار، جادىراعان ۇستازدار!
بەرەكەلى التىن كۇز قۇتتى بولسىن!
ۋا، حالايىق، حالايىق،
مۇندا نازار سالايىق.
مەرەكەسى حالىقتىڭ التىن كۇزگە ارنالعان
ەرتەڭگىلىگىمىزدى باستايىق.
قۇتتى بولسىن وسى شاتتىق كۇنىڭىز،
باقىتتى دا ۇزاق ءومىر ءسۇرىڭىز.
قۋانىشتى جۇزىڭىزبەن ءاردايىم
بۇل ومىردە كۇلىپ قانا ءجۇرىڭىز.
قانەكي، بالالار، ورتاعا شىعىپ ونەرلەرىمىزدى كورسەتەيىك.
1 - بالا:
بەرەكە، ب ا ق دارىعان -
جومارت كوڭىل جارقىن كۇز.
سارى التىنعا مالىنعان
جەتتى مىنە التىن كۇز!
2 - بالا:
الما، الما دەيسىڭ،
الما اكەلسەم جەيسىڭ.
ايتپادى ەكەن دەمە،
المانى جۋماي جەمە.
3 - بالا:
كەلىستىرىپ بار ءسانىن،
بەرگەن ءوزى تابيعات.
التىن كۇزدى ال ەندى،
قارسى الايىق، جاماعات!
4 - بالا:
ءجۇزىم، الما جينايمىز،
التىن ماقتا تەرەمىز.
ۇلكەندەردى سىيلايمىز،
كومەكتەسىپ ءبارىمىز.
جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى مەيرام، بۇگىن توي،
قۋانىشتى كۇن، ءبىلىپ قوي.
كۇزگى باقتاي سىڭعىرلاپ،
الاقاندى سوعىپ قوي.
(جارىق سوندىرىلەدى.) مۋزىكا ىرعاعىمەن زالعا بۇلت كىرەدى.(بيلەپ ءجۇرىپ)
مەن قارا تۇنەك بۇلتپىن. بىردەن جاڭبىر جاۋعىزامىن، بىردەن نايزاعاي شاشامىن، ءبارى مەنىڭ قولىمدا، مەن كۇشتىمىن، حو - حو - حو - حو. (بۇلت بالالاردى ۇيىقتاتادى). (مۋزىكامەن كۇن كىرىپ بيلەيدى)
كۇن: نەگە قارا تۇنەك مۇندا نە بولىپ جاتىر؟ بالالار نەگە ۇيىقتاپ جاتىر؟
بۇلت: كۇن، سەن ماعان كەدەرگى جاساپ تۇرسىڭ، مەن سەنىڭ بۇلدىرشىندەرىڭدى ۇيىقتاتتىپ، اۋا - رايىن بۇزامىن.
كۇن: جوق، كانە، بالالار ويانامىز.(كۇن بالالاردى وياتادى.) (جارىق جانادى، بالالار كوزىن اشادى).
جۇرگىزۋشى: بۇلت پەن كۇن، سەندەر نەگە ايتىسىپ جاتىرسىڭدار؟ ايتىسپاڭدار، اقىلعا كەلىپ بالالاردىڭ ونەرلەرىن تاماشالايىق.
5 - بالا:
قازان بولدى مولشىلىق،
داۋلەت قورىن قالادى.
جارقىرادى جارقىن كۇز،
كەلدى، مىنە التىن كۇز!
6 - بالا:
توپقا ءبولۋ. (مانەرلەپ وقۋ، سۋرەت سالۋ)
قانداي ءوزى بەرەگەن،
الماسىن - اي، الماسىن!
جەمىسى كوپ نە دەگەن،
جەپ تاۋىسا المايسىڭ.
7 - بالا:
كۇز جەتكەنشە تامىلجىپ،
داستارحاننان تابىلدىڭ.
مىنا بىزدەن جاسالار،
قاۋىپقاق پەن قاۋىنقۇرت
8 - بالا:
مەن المۇرتپىن، المۇرتپىن.
اۋزىندامىن بار جۇرتتىڭ.
9 - بالا:
جەمىسى مول تەرەتىن،
كۇز دوس ەكەن بىزبەنەن
ءبارىن تاۋىپ بەرەتىن،
جومارت ەكەن كۇز دەگەن.
جۇرگىزۋشى: ال ەندى، بالالار، بۇلتپەن، كۇنمەن بىرگە ويىن وينايىق.
ويىن: “كۇن شىقتى، جاڭبىر جاۋدى.” ويىندى كۇن مەن بۇلت ويناتادى.
جۇرگىزۋشى: كۇن مەن بۇلت، ويىندارىڭ وتە قىزىقتى ەكەن، كوپ - كوپ راحمەت. كۇن ءارقاشان وسىلاي ساۋلەڭدى شاشىپ، ءبىزدى نۇرلاندىرىپ، قۋانتىپ جۇرە بەر.
كۇن: بالالار، سەندەرگە كوپ راحمەت، بارلىعىڭ ونەرلى بالالار ەكەنسىڭدەر. بۇلت ەكەۋمىزدى دوستاستىرىپ، كوڭىلىمىزدى كوتەرىپ تاستادىڭدار. (شىعىپ كەتەدى)
III. جۇرگىزۋشى:
ەندى، بالالار، ورتامىزعا “كۇز حانشايىمىن” شاقىرايىق.
كەلشى، كەلشى التىن كۇز،
كەلشى، كەلشى جارقىن كۇز،
مەرەكەنى جالعاستىرىپ،
ويناپ كۇلشى، التىن كۇز.
وسى كەزدە مەرەكەلىك كوڭىل - قۇيمەن زالعا “كۇز حانشايىمى” كىرەدى.
كۇز:
ارمىسىڭدار ما، بالالار!
ەرىنبەستەن ەڭبەك كەلەتىن،
ەڭبەكشىگە بار جەمىسىن بەرەتىن -
بەرەكەلى ىرىس بولىپ ەنەتىن.
IV. “سەن ماعان، مەن ساعان” ويىنى.
1.
بۇلتتار ءتونىپ،
جەرگە شوگىپ،
دىمقىل تۇمان باسادى.
ءشوپ سارعايىپ،
ءوڭى تاڭىپ،
دالا سۇرى قاشادى.
بوي جازا الماي،
ويناي الماي،
دەنەڭ مۇزداپ توڭادى.
ايتىڭدارشى، بالالارىم،
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
2.
- باقشادا نەلەر وسەدى؟
- كوكىنىستەر: كارتوپ، ءسابىز، ورامجاپىراق، پياز، قىزىلشا، قىزاناق.
- ال باقتا نەلەر وسەدى؟
- جەمىستەر: الما، المۇرت، انار؛ جيدەكتەر: قۇلپىناي، ءجۇزىم، تاڭقۋراي.
- باقشانىڭ زيانكەستەرىن اتا؟
- ۇلۋ، شىرىش، كوبەلەك.
جۇرگىزۋشى: قوش كەلدىڭ، التىن كۇز! وزىڭمەن بىرگە بەرەكە - بايلىق، مولشىلىق، توقشىلىق الا كەلدىڭ. ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ ونەرى بار تاماشالاڭىز.
V. كىم كوپ بىلەدى؟ ويىنى.
1. ءقازىر ءبىز جۇمباق اڭنىڭ كەيپىن تاۋىپ كورەلىك.
جۇپ - جۇمىر تونىم بار،
ينەدەن تونىم بار.
تۇيرەگەن ءتۇرپىمىن، مەن كىممىن؟ (كىرپى)
2. وي تولعانىس
- كىرپى تۋرالى نە بىلەمىز؟
- كىرپى ورماندا ءومىر سۇرەدى، ءۇستى تىكەنەك، اياقتارى قىسقا، ساڭىراۋقۇلاق، الما جەيدى.
3. جۇمباق ەسەپ.
ءۇش المانى باقتاعى،
كىرپى بارىپ جينادى.
ەڭ ادەمى ءتاتتىسىن
اق تيىنگە سايلادى.
ىدىستاعى المانىڭ
ساناپ كورشى قالعانىن (2 الما)
VI. ويىن: “ەكولوگيالىق پيراميدا”
- بالالار تىرشىلىك ءۇشىن نە قاجەت؟
- توپىراق، سۋ، اۋا، جەمىس - جيدەك،
- وسىلارمەن قورەك ەتەتىن نەلەر، كىمدەر؟
- اڭدار، قۇستار، ادامدار؟
- مىنە بىزدەر تىرشىلىك پيراميداسىن قۇردىق.
جۇرگىزۋشى: ەشقايسىسىن الىپ تاستاۋعا بولمايدى. الىپ تاستاساق بارلىعى قيرايدى. ولار ءبىر - ءبىرىنسىز ءومىر سۇرە المايدى. ورمانداعى باستى بايلىق - اعاشتار مەن جەمىس - جيدەكتەر، ولاردى كەسۋگە، تاپتاۋعا، جۇلۋعا، ورتەۋگە بولمايدى.
10 - بالا: جاسىل جەلەكتى سىندىرماۋ كەرەك. اۋا، سۋ، توپىراق – بۇلار تىرشىلىك كوزى.
بارلىعى: تابيعاتتى قورعاۋ – بارلىق ادامنىڭ مىندەتى. وتانىمىزدىڭ تابيعاتىن قورعايمىز.
VII. قورىتىندى. تىلەك ايتۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كۇز تۋرالى ءبىلىمىن كەڭەيتۋ، ۇشتاستىرۋ. وقۋشىلاردى تابيعاتتى ايالاۋعا، ءوز ولكەسىن سۇيۋگە، ەڭبەك ادامدارىنىڭ ەڭبەگىن قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ، وقۋشىلاردىڭ ءتىل بايلىعىن دامىتىپ، وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. (سىنىپ بولمەسىن بەزەندىرىلەدى. كۇز تۋرالى ماقال – ماتەلدەر، پلاكاتتار، كۇز كورمەسى). اسەم بەزەندىرىلگەن زالعا مۋزىكا ىرعاعىمەن بالالار كىرەدى.
I. ۇيىمداستىرۋ.
II. جۇرگىزۋشى: وي، بالالار، التىن كۇزگە بارۋ ءۇشىن پويىزعا ءمىنىپ بارايىق. (بالالار پاروۆوز بولىپ جۇرەدى دە، جارتى شەڭبەرگە تۇرىپ بيلەيدى.)
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى اتا - انالار،
بارمىسىزدار، جادىراعان ۇستازدار!
بەرەكەلى التىن كۇز قۇتتى بولسىن!
ۋا، حالايىق، حالايىق،
مۇندا نازار سالايىق.
مەرەكەسى حالىقتىڭ التىن كۇزگە ارنالعان
ەرتەڭگىلىگىمىزدى باستايىق.
قۇتتى بولسىن وسى شاتتىق كۇنىڭىز،
باقىتتى دا ۇزاق ءومىر ءسۇرىڭىز.
قۋانىشتى جۇزىڭىزبەن ءاردايىم
بۇل ومىردە كۇلىپ قانا ءجۇرىڭىز.
قانەكي، بالالار، ورتاعا شىعىپ ونەرلەرىمىزدى كورسەتەيىك.
1 - بالا:
بەرەكە، ب ا ق دارىعان -
جومارت كوڭىل جارقىن كۇز.
سارى التىنعا مالىنعان
جەتتى مىنە التىن كۇز!
2 - بالا:
الما، الما دەيسىڭ،
الما اكەلسەم جەيسىڭ.
ايتپادى ەكەن دەمە،
المانى جۋماي جەمە.
3 - بالا:
كەلىستىرىپ بار ءسانىن،
بەرگەن ءوزى تابيعات.
التىن كۇزدى ال ەندى،
قارسى الايىق، جاماعات!
4 - بالا:
ءجۇزىم، الما جينايمىز،
التىن ماقتا تەرەمىز.
ۇلكەندەردى سىيلايمىز،
كومەكتەسىپ ءبارىمىز.
جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى مەيرام، بۇگىن توي،
قۋانىشتى كۇن، ءبىلىپ قوي.
كۇزگى باقتاي سىڭعىرلاپ،
الاقاندى سوعىپ قوي.
(جارىق سوندىرىلەدى.) مۋزىكا ىرعاعىمەن زالعا بۇلت كىرەدى.(بيلەپ ءجۇرىپ)
مەن قارا تۇنەك بۇلتپىن. بىردەن جاڭبىر جاۋعىزامىن، بىردەن نايزاعاي شاشامىن، ءبارى مەنىڭ قولىمدا، مەن كۇشتىمىن، حو - حو - حو - حو. (بۇلت بالالاردى ۇيىقتاتادى). (مۋزىكامەن كۇن كىرىپ بيلەيدى)
كۇن: نەگە قارا تۇنەك مۇندا نە بولىپ جاتىر؟ بالالار نەگە ۇيىقتاپ جاتىر؟
بۇلت: كۇن، سەن ماعان كەدەرگى جاساپ تۇرسىڭ، مەن سەنىڭ بۇلدىرشىندەرىڭدى ۇيىقتاتتىپ، اۋا - رايىن بۇزامىن.
كۇن: جوق، كانە، بالالار ويانامىز.(كۇن بالالاردى وياتادى.) (جارىق جانادى، بالالار كوزىن اشادى).
جۇرگىزۋشى: بۇلت پەن كۇن، سەندەر نەگە ايتىسىپ جاتىرسىڭدار؟ ايتىسپاڭدار، اقىلعا كەلىپ بالالاردىڭ ونەرلەرىن تاماشالايىق.
5 - بالا:
قازان بولدى مولشىلىق،
داۋلەت قورىن قالادى.
جارقىرادى جارقىن كۇز،
كەلدى، مىنە التىن كۇز!
6 - بالا:
توپقا ءبولۋ. (مانەرلەپ وقۋ، سۋرەت سالۋ)
قانداي ءوزى بەرەگەن،
الماسىن - اي، الماسىن!
جەمىسى كوپ نە دەگەن،
جەپ تاۋىسا المايسىڭ.
7 - بالا:
كۇز جەتكەنشە تامىلجىپ،
داستارحاننان تابىلدىڭ.
مىنا بىزدەن جاسالار،
قاۋىپقاق پەن قاۋىنقۇرت
8 - بالا:
مەن المۇرتپىن، المۇرتپىن.
اۋزىندامىن بار جۇرتتىڭ.
9 - بالا:
جەمىسى مول تەرەتىن،
كۇز دوس ەكەن بىزبەنەن
ءبارىن تاۋىپ بەرەتىن،
جومارت ەكەن كۇز دەگەن.
جۇرگىزۋشى: ال ەندى، بالالار، بۇلتپەن، كۇنمەن بىرگە ويىن وينايىق.
ويىن: “كۇن شىقتى، جاڭبىر جاۋدى.” ويىندى كۇن مەن بۇلت ويناتادى.
جۇرگىزۋشى: كۇن مەن بۇلت، ويىندارىڭ وتە قىزىقتى ەكەن، كوپ - كوپ راحمەت. كۇن ءارقاشان وسىلاي ساۋلەڭدى شاشىپ، ءبىزدى نۇرلاندىرىپ، قۋانتىپ جۇرە بەر.
كۇن: بالالار، سەندەرگە كوپ راحمەت، بارلىعىڭ ونەرلى بالالار ەكەنسىڭدەر. بۇلت ەكەۋمىزدى دوستاستىرىپ، كوڭىلىمىزدى كوتەرىپ تاستادىڭدار. (شىعىپ كەتەدى)
III. جۇرگىزۋشى:
ەندى، بالالار، ورتامىزعا “كۇز حانشايىمىن” شاقىرايىق.
كەلشى، كەلشى التىن كۇز،
كەلشى، كەلشى جارقىن كۇز،
مەرەكەنى جالعاستىرىپ،
ويناپ كۇلشى، التىن كۇز.
وسى كەزدە مەرەكەلىك كوڭىل - قۇيمەن زالعا “كۇز حانشايىمى” كىرەدى.
كۇز:
ارمىسىڭدار ما، بالالار!
ەرىنبەستەن ەڭبەك كەلەتىن،
ەڭبەكشىگە بار جەمىسىن بەرەتىن -
بەرەكەلى ىرىس بولىپ ەنەتىن.
IV. “سەن ماعان، مەن ساعان” ويىنى.
1.
بۇلتتار ءتونىپ،
جەرگە شوگىپ،
دىمقىل تۇمان باسادى.
ءشوپ سارعايىپ،
ءوڭى تاڭىپ،
دالا سۇرى قاشادى.
بوي جازا الماي،
ويناي الماي،
دەنەڭ مۇزداپ توڭادى.
ايتىڭدارشى، بالالارىم،
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
2.
- باقشادا نەلەر وسەدى؟
- كوكىنىستەر: كارتوپ، ءسابىز، ورامجاپىراق، پياز، قىزىلشا، قىزاناق.
- ال باقتا نەلەر وسەدى؟
- جەمىستەر: الما، المۇرت، انار؛ جيدەكتەر: قۇلپىناي، ءجۇزىم، تاڭقۋراي.
- باقشانىڭ زيانكەستەرىن اتا؟
- ۇلۋ، شىرىش، كوبەلەك.
جۇرگىزۋشى: قوش كەلدىڭ، التىن كۇز! وزىڭمەن بىرگە بەرەكە - بايلىق، مولشىلىق، توقشىلىق الا كەلدىڭ. ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ ونەرى بار تاماشالاڭىز.
V. كىم كوپ بىلەدى؟ ويىنى.
1. ءقازىر ءبىز جۇمباق اڭنىڭ كەيپىن تاۋىپ كورەلىك.
جۇپ - جۇمىر تونىم بار،
ينەدەن تونىم بار.
تۇيرەگەن ءتۇرپىمىن، مەن كىممىن؟ (كىرپى)
2. وي تولعانىس
- كىرپى تۋرالى نە بىلەمىز؟
- كىرپى ورماندا ءومىر سۇرەدى، ءۇستى تىكەنەك، اياقتارى قىسقا، ساڭىراۋقۇلاق، الما جەيدى.
3. جۇمباق ەسەپ.
ءۇش المانى باقتاعى،
كىرپى بارىپ جينادى.
ەڭ ادەمى ءتاتتىسىن
اق تيىنگە سايلادى.
ىدىستاعى المانىڭ
ساناپ كورشى قالعانىن (2 الما)
VI. ويىن: “ەكولوگيالىق پيراميدا”
- بالالار تىرشىلىك ءۇشىن نە قاجەت؟
- توپىراق، سۋ، اۋا، جەمىس - جيدەك،
- وسىلارمەن قورەك ەتەتىن نەلەر، كىمدەر؟
- اڭدار، قۇستار، ادامدار؟
- مىنە بىزدەر تىرشىلىك پيراميداسىن قۇردىق.
جۇرگىزۋشى: ەشقايسىسىن الىپ تاستاۋعا بولمايدى. الىپ تاستاساق بارلىعى قيرايدى. ولار ءبىر - ءبىرىنسىز ءومىر سۇرە المايدى. ورمانداعى باستى بايلىق - اعاشتار مەن جەمىس - جيدەكتەر، ولاردى كەسۋگە، تاپتاۋعا، جۇلۋعا، ورتەۋگە بولمايدى.
10 - بالا: جاسىل جەلەكتى سىندىرماۋ كەرەك. اۋا، سۋ، توپىراق – بۇلار تىرشىلىك كوزى.
بارلىعى: تابيعاتتى قورعاۋ – بارلىق ادامنىڭ مىندەتى. وتانىمىزدىڭ تابيعاتىن قورعايمىز.
VII. قورىتىندى. تىلەك ايتۋ.
You Might Also Like
-
«ءۇش ءتىلدى مەڭگەرۋ – جارقىن بولاشاقتىڭ كەپىلى»
