لابيرينت، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ
ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردىڭ تاراۋى: 5. 3ا ءبىزدىڭ ومىرىمىزدەگى الگوريتمدەر
مەكتەپ: №249 مەكتەپ - ليسەي
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: ايتقالييەۆا باقىت
سىنىپ: 5 «ا»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: لابيرينت، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ
وسى ساباقتا قول جەتكىزىلەتىن وقۋ ماقساتتارى (وقۋ باعدارلاماسىنا سىلتەمە)
5. 3. 2. 3 - ورىنداۋشىلارعا جانە ولاردىڭ كوماندالار جۇيەسىنە مىسال كەلتىرۋ
5. 3. 2. 2 - الگوريتمدى ءسوز تۇرىندە ۇسىنۋ
ساباقتىڭ
ماقساتى بارلىق وقۋشىلار:
• لابيرينت ۇعىمىن بىلەدى، انىقتاماسىن ايتادى؛
• لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ ءۇشىن قاجەتتى العا، وڭعا، سولعا كوماندالارىن قولدانادى.
وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى:
• ءارتۇرلى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تاباتىن الگوريتم قۇراستىرادى؛
• ارەكەت ەتۋ الگوريتمىن ءسوز تۇرىندە ۇسىنادى.
كەيبىر وقۋشىلار:
• ءوز بەتىنشە لابيرينت قۇراستىرادى.
باعالاۋ كريتەرييى • لابيرينتتەن شىعۋ ءۇشىن العا، وڭعا، سولعا كوماندالارىنىڭ قىزمەتىن قولدانا الادى؛
• لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋعا قاجەتتى الگوريتمدى قۇراتىن كوماندالار جۇيەسىن قۇرا الادى.
تىلدىك ماقساتتار
پانگە قاتىستى لەكسيكا مەن تەرمينولوگياسى
وقۋشىلار:
- الگوريتم ۇعىمىن تۇسىندىرە الادى؛
- كوماندالار ورىنداۋشىسىن انىقتاي الادى؛
- كوماندالار جيىنتىعى نە ەكەنىن تۇسىندىرە الادى.
ديالوگقا/جازىلىمعا قاجەتتى تىركەستەر
الگوريتم، كوماندالار ورىنداۋشىلارى، كوماندالار جيىنتىعى
قولدانىلاتىن سويلەمدەر
الگوريتم – …
الگوريتمدەردى كەلەسى تۇرلەردە …ۇسىنۋعا بولادى
..... كوماندالار ورىنداۋشىسى دەپ اتايدى
كوماندالار جيىنتىعى …..
قۇندىلىقتارعا
باۋلۋ
شىعارماشىلىق جانە سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، ءبىلىمدى شىعارماشىلىق تۇرعىدا قولدانا ءبىلۋ، وزگەلەردىڭ مادەنيەتىنە جانە كوزقاراستارىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋ، جۇپپەن جانە جەكە جۇمىس ىستەي ءبىلۋ.
ءپانارالىق
بايلانىس بەينەلەۋ ونەرى (سىزباسى، بەينەلەنۋى)، تاريح (شىعۋ تاريحى)، ماتەماتيكا (الگوريتم رەتىن جازۋ)
الدىڭعى ءبىلىم • 5. 3. 2. 1 الگوريتم انىقتاماسىن تۇجىرىمداۋ
ساباق بارىسى
كەزەڭ ساباقتاعى جوسپارلانعان جاتتىعۋ تۇرلەرى
رەسۋرستار
ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ، ساباققا نازارىن اۋدارۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
وتكەن تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار بەرىلەدى. سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشى جۇلدىزشاعا يە بولادى.
«اشىق سۇراقتار» ءادىسى
1. الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
2. الگوريتم اتاۋى كىمنىڭ اتىمەن بايلانىستى اتالعان؟
3. الگوريتمنىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
4. سىزىقتىق الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
5. تارماقتالعان الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
6. سيكلدىك الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
7. الگوريتم ۇسىنۋدىڭ جالپى تۇرلەرىن اتا؟
8. الگوريتمنىڭ گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەلۋى قالاي اتالادى؟
9. بلوك – سحەمادا ءبىر – بىرىمەن قوساتىن سىزىقتاردى قالاي اتايمىز؟
10. سوزدىك الگوريتم قانداي تىلدە جازىلادى؟
باعالاۋ: ماداقتاما
ستيكەر
ينتەربەلسەندى تاقتا
داعدى: وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا شوعىرلاندىرۋ، قىزىقتىرۋ، ءبىلىمدى شىعارماشىلىق تۇرعىدان قولدانۋ داعدىلارىن دامىتۋ ماقساتىندا كەلەسى تاپسىرما بەرىلەدى
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ماسەلە قويۋ («ميعا شابۋىل» ءادىسى)
ەرتەدەگى گرەكيا مەن ەگيپەت زامانىنا كىرگەن ادام شىعا المايتىنداي ەتىپ جاسالعان شىتىرمان ءدالىزدى ءۇي بولعان. بۇل ۇيلەر قالاي اتالعان؟
جاۋابى: لابيرينت. باعالاۋ: «قول شاپالاقتاۋ» ءادىسى.
ساباقتىڭ تاقىرىبىن، وقىتۋ ماقساتىن حابارلاۋ
ءبولىم: ءبىزدىڭ ومىرىمىزدەگى الگوريتمدەر
تاقىرىپ: لابيرينت، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ
ماقسات: لابيرينت ۇعىمى، لابيرينتتەن شىعۋ جولدارى، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعۋ الگوريتمىن قۇرا ءبىلۋ
(سىنىپقا جاڭا تاقىرىپ پەن ماقساتىن حابارلايمىن)
بەينەروليك كورسەتىلەدى
بىزگە لابيرينت اتاۋى ەجەلگى گرەكيا مەن ەگيپەت زامانىنان كىرگەن ادام شىعا المايتىنداي ەتىپ جاسالعان شىتىرمان ءدالىزدى ءۇي رەتىندە تانىس. لابيرينتتەن جول تابۋدىڭ مۇمكىن ادىستەرىنىڭ ءبىرى – تۇيىققا تىرەلگەنگە دەيىن ءار جول تورابىنان ءبىر باعىتقا بۇرىلا بەرۋ. سەندەر ساياباقتا ورنالاسقان ويىن الاڭدارىندا، كومپيۋتەرلىك ويىندار بارىسىندا ءتۇرلى وتكەلدەردەن ءوتىپ، تاڭعاجايىپ وقيعالارعا كەزدەسىپ جۇرسىڭدەر. مۇنداي وتكەلدەردەن ءوتۋ سەندەرگە قانشالىقتى قيىن بولسا دا، جول تاۋىپ شىعۋ – دۇرىس ماقساتقا جەتۋدىڭ دالەلى. ول ءۇشىن دۇرىس الگوريتم قۇرا ءبىلۋ كەرەك. بۇنداي ءتۇرلى جولدار مەن وتكەلدەردى لابيرينت دەپ اتاۋعا بولادى.
ءلابيرينتتىڭ كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى شىعۋدىڭ ءبىر نەمەسە بىرنەشە جولى بولۋى مۇمكىن. بىرنەشە جولى بولعان جاعدايدا ەڭ ءتيىمدى ءتاسىلدى دۇرىس تاڭداعان ءجون. لابيرينت كوبىنەسە ماتەماتيكالىق ەسەپتەر مەن لوگيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا قولدانىلادى.
ۆيرتۋالدى لابيرينت - جەلى ارقىلى ءتۇرلى وتكەلدەر مەن قيىلىستاردى، كەدەرگىلەردى
ءوتۋ بويىنشا بەرىلەتىن ويىندار توپتاماسىندا، بالالار ويىندارىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. قازىرگى كەزدە 3د فورماتىندا دا شىعارىلىپ جاتىر.
تەرمين سوزدەرمەن جۇمىس:
الگوريتم - algorithm
لابيرينت – Labyrinth
ۆيرتۋالدى لابيرينت – Virtual labyrinth
بلوك - سىزبا - Block diagram
الگوريتم ورىنداۋشىسى - The algorithm performer
باسى - Beginning
سوڭى - Ending
وڭعا - right
جوعارى - Up
تومەن – Down
سولعا - Left
سارى كونۆەرت:
جەكە جۇمىس: وقۋشىلار كەلگەن «جەدەل حاتتى» تاڭداۋ ارقىلى بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىندايدى
روبوت ورىندايتىن كوماندانىڭ قادامدارىن جازادى (العا، ارتقا، وڭعا، سولعا).
جاسىل كونۆەرت:
سارى كونۆەرت بويىنشا ءاربىر وقۋشى بەرىلگەن سۋرەتكە قاراپ جەكە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ءوز ويىن قورىتىپ، پىكىرلەرىمەن بولىسەدى؛
قىزىل كونۆەرت:
جۇپتىق جۇمىس. قىزىل كونۆەرت بويىنشا ءاربىر جۇپ بەرىلگەن سۋرەتكە قاراپ جەكە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ءوز ويىن قورىتىپ، جۇپ بولىپ پىكىرلەرىمەن بولىسەدى؛
دەسكريپتور:
وقۋشىلار لابيرينت ۇعىمىن بىلەدى، انىقتاماسىن ايتادى؛
- لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ ءۇشىن قاجەتتى العا، وڭعا، سولعا كوماندالارىن قولدانادى.
ساباقتىڭ تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
مەكتەپ: №249 مەكتەپ - ليسەي
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: ايتقالييەۆا باقىت
سىنىپ: 5 «ا»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: لابيرينت، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ
وسى ساباقتا قول جەتكىزىلەتىن وقۋ ماقساتتارى (وقۋ باعدارلاماسىنا سىلتەمە)
5. 3. 2. 3 - ورىنداۋشىلارعا جانە ولاردىڭ كوماندالار جۇيەسىنە مىسال كەلتىرۋ
5. 3. 2. 2 - الگوريتمدى ءسوز تۇرىندە ۇسىنۋ
ساباقتىڭ
ماقساتى بارلىق وقۋشىلار:
• لابيرينت ۇعىمىن بىلەدى، انىقتاماسىن ايتادى؛
• لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ ءۇشىن قاجەتتى العا، وڭعا، سولعا كوماندالارىن قولدانادى.
وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى:
• ءارتۇرلى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تاباتىن الگوريتم قۇراستىرادى؛
• ارەكەت ەتۋ الگوريتمىن ءسوز تۇرىندە ۇسىنادى.
كەيبىر وقۋشىلار:
• ءوز بەتىنشە لابيرينت قۇراستىرادى.
باعالاۋ كريتەرييى • لابيرينتتەن شىعۋ ءۇشىن العا، وڭعا، سولعا كوماندالارىنىڭ قىزمەتىن قولدانا الادى؛
• لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋعا قاجەتتى الگوريتمدى قۇراتىن كوماندالار جۇيەسىن قۇرا الادى.
تىلدىك ماقساتتار
پانگە قاتىستى لەكسيكا مەن تەرمينولوگياسى
وقۋشىلار:
- الگوريتم ۇعىمىن تۇسىندىرە الادى؛
- كوماندالار ورىنداۋشىسىن انىقتاي الادى؛
- كوماندالار جيىنتىعى نە ەكەنىن تۇسىندىرە الادى.
ديالوگقا/جازىلىمعا قاجەتتى تىركەستەر
الگوريتم، كوماندالار ورىنداۋشىلارى، كوماندالار جيىنتىعى
قولدانىلاتىن سويلەمدەر
الگوريتم – …
الگوريتمدەردى كەلەسى تۇرلەردە …ۇسىنۋعا بولادى
..... كوماندالار ورىنداۋشىسى دەپ اتايدى
كوماندالار جيىنتىعى …..
قۇندىلىقتارعا
باۋلۋ
شىعارماشىلىق جانە سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، ءبىلىمدى شىعارماشىلىق تۇرعىدا قولدانا ءبىلۋ، وزگەلەردىڭ مادەنيەتىنە جانە كوزقاراستارىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋ، جۇپپەن جانە جەكە جۇمىس ىستەي ءبىلۋ.
ءپانارالىق
بايلانىس بەينەلەۋ ونەرى (سىزباسى، بەينەلەنۋى)، تاريح (شىعۋ تاريحى)، ماتەماتيكا (الگوريتم رەتىن جازۋ)
الدىڭعى ءبىلىم • 5. 3. 2. 1 الگوريتم انىقتاماسىن تۇجىرىمداۋ
ساباق بارىسى
كەزەڭ ساباقتاعى جوسپارلانعان جاتتىعۋ تۇرلەرى
رەسۋرستار
ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ، ساباققا نازارىن اۋدارۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
وتكەن تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار بەرىلەدى. سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشى جۇلدىزشاعا يە بولادى.
«اشىق سۇراقتار» ءادىسى
1. الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
2. الگوريتم اتاۋى كىمنىڭ اتىمەن بايلانىستى اتالعان؟
3. الگوريتمنىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
4. سىزىقتىق الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
5. تارماقتالعان الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
6. سيكلدىك الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
7. الگوريتم ۇسىنۋدىڭ جالپى تۇرلەرىن اتا؟
8. الگوريتمنىڭ گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەلۋى قالاي اتالادى؟
9. بلوك – سحەمادا ءبىر – بىرىمەن قوساتىن سىزىقتاردى قالاي اتايمىز؟
10. سوزدىك الگوريتم قانداي تىلدە جازىلادى؟
باعالاۋ: ماداقتاما
ستيكەر
ينتەربەلسەندى تاقتا
داعدى: وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا شوعىرلاندىرۋ، قىزىقتىرۋ، ءبىلىمدى شىعارماشىلىق تۇرعىدان قولدانۋ داعدىلارىن دامىتۋ ماقساتىندا كەلەسى تاپسىرما بەرىلەدى
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ماسەلە قويۋ («ميعا شابۋىل» ءادىسى)
ەرتەدەگى گرەكيا مەن ەگيپەت زامانىنا كىرگەن ادام شىعا المايتىنداي ەتىپ جاسالعان شىتىرمان ءدالىزدى ءۇي بولعان. بۇل ۇيلەر قالاي اتالعان؟
جاۋابى: لابيرينت. باعالاۋ: «قول شاپالاقتاۋ» ءادىسى.
ساباقتىڭ تاقىرىبىن، وقىتۋ ماقساتىن حابارلاۋ
ءبولىم: ءبىزدىڭ ومىرىمىزدەگى الگوريتمدەر
تاقىرىپ: لابيرينت، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ
ماقسات: لابيرينت ۇعىمى، لابيرينتتەن شىعۋ جولدارى، ۆيرتۋالدى لابيرينتتەن شىعۋ الگوريتمىن قۇرا ءبىلۋ
(سىنىپقا جاڭا تاقىرىپ پەن ماقساتىن حابارلايمىن)
بەينەروليك كورسەتىلەدى
بىزگە لابيرينت اتاۋى ەجەلگى گرەكيا مەن ەگيپەت زامانىنان كىرگەن ادام شىعا المايتىنداي ەتىپ جاسالعان شىتىرمان ءدالىزدى ءۇي رەتىندە تانىس. لابيرينتتەن جول تابۋدىڭ مۇمكىن ادىستەرىنىڭ ءبىرى – تۇيىققا تىرەلگەنگە دەيىن ءار جول تورابىنان ءبىر باعىتقا بۇرىلا بەرۋ. سەندەر ساياباقتا ورنالاسقان ويىن الاڭدارىندا، كومپيۋتەرلىك ويىندار بارىسىندا ءتۇرلى وتكەلدەردەن ءوتىپ، تاڭعاجايىپ وقيعالارعا كەزدەسىپ جۇرسىڭدەر. مۇنداي وتكەلدەردەن ءوتۋ سەندەرگە قانشالىقتى قيىن بولسا دا، جول تاۋىپ شىعۋ – دۇرىس ماقساتقا جەتۋدىڭ دالەلى. ول ءۇشىن دۇرىس الگوريتم قۇرا ءبىلۋ كەرەك. بۇنداي ءتۇرلى جولدار مەن وتكەلدەردى لابيرينت دەپ اتاۋعا بولادى.
ءلابيرينتتىڭ كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى شىعۋدىڭ ءبىر نەمەسە بىرنەشە جولى بولۋى مۇمكىن. بىرنەشە جولى بولعان جاعدايدا ەڭ ءتيىمدى ءتاسىلدى دۇرىس تاڭداعان ءجون. لابيرينت كوبىنەسە ماتەماتيكالىق ەسەپتەر مەن لوگيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا قولدانىلادى.
ۆيرتۋالدى لابيرينت - جەلى ارقىلى ءتۇرلى وتكەلدەر مەن قيىلىستاردى، كەدەرگىلەردى
ءوتۋ بويىنشا بەرىلەتىن ويىندار توپتاماسىندا، بالالار ويىندارىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. قازىرگى كەزدە 3د فورماتىندا دا شىعارىلىپ جاتىر.
تەرمين سوزدەرمەن جۇمىس:
الگوريتم - algorithm
لابيرينت – Labyrinth
ۆيرتۋالدى لابيرينت – Virtual labyrinth
بلوك - سىزبا - Block diagram
الگوريتم ورىنداۋشىسى - The algorithm performer
باسى - Beginning
سوڭى - Ending
وڭعا - right
جوعارى - Up
تومەن – Down
سولعا - Left
سارى كونۆەرت:
جەكە جۇمىس: وقۋشىلار كەلگەن «جەدەل حاتتى» تاڭداۋ ارقىلى بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىندايدى
روبوت ورىندايتىن كوماندانىڭ قادامدارىن جازادى (العا، ارتقا، وڭعا، سولعا).
جاسىل كونۆەرت:
سارى كونۆەرت بويىنشا ءاربىر وقۋشى بەرىلگەن سۋرەتكە قاراپ جەكە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ءوز ويىن قورىتىپ، پىكىرلەرىمەن بولىسەدى؛
قىزىل كونۆەرت:
جۇپتىق جۇمىس. قىزىل كونۆەرت بويىنشا ءاربىر جۇپ بەرىلگەن سۋرەتكە قاراپ جەكە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ءوز ويىن قورىتىپ، جۇپ بولىپ پىكىرلەرىمەن بولىسەدى؛
دەسكريپتور:
وقۋشىلار لابيرينت ۇعىمىن بىلەدى، انىقتاماسىن ايتادى؛
- لابيرينتتەن شىعاتىن جولدى تابۋ ءۇشىن قاجەتتى العا، وڭعا، سولعا كوماندالارىن قولدانادى.
ساباقتىڭ تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازىرگى زامانعى ساندىك قولدانبالى ونەرى
-
ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردىڭ تاراۋى:كينەماتيكا نەگىزدەرىمەكتەپ: «جانسۇگىروۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى» كممكۇنىمۇعالىمنىڭ ءاتى-جونى : اسكەربايەۆا رىسحان ساگيمبايەۆناسىنىپ 9قاتىسقاندار: ...
