م. وتەمىس ۇلى «ەرەۋىل اتقا ەر سالماي»، «ماحامبەتتىڭ بايماعانبەت سۇلتانعا ايتقانى» ولەڭدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. وتەمىس ۇلى «ەرەۋىل اتقا ەر سالماي»، «ماحامبەتتىڭ بايماعانبەت سۇلتانعا ايتقانى» ولەڭدەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك. ماحامبەتتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، قوسىمشا مالىمەتتەر ارقىلى اقىن تۋرالى دەرەكتەرمەن تانىستىرۋ، ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن مەڭگەرتە وتىرىپ، تاقىرىبى مەن يدەياسىنا، ءتىلىنىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارتۋ، تالداتۋ.
تاربيەلىك. ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى مەن يدەياسى ارقىلى وقۋشىلاردى باتىرلىققا، ەرلىككە، ەلدىككە، وتانسۇيگىشتىككە، ار - نامىستى جوعارى قويا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋ، اۋىزشا ءتىل بايلىعىن شىعارمانى تالداۋ ارقىلى، ءوز كوزقاراستارىن جەتكىزە، دالەلدەي ءبىلۋىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: پىسىقتاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، مانەرلەپ جاتقا وقۋ، ماتىنمەن جۇمىس، وزىندىك جۇمىس، توپپەن جۇمىس؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: گرافوپروەكتور، سلايد، ەلەكتروندىق وقۋلىق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى ا) سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا نازارلارىن اۋدارۋ. ءا) توپقا ءبولۋ
ساباقتى باستاماس بۇرىن پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ارايلاپ شىقتى جاڭا كۇن،
شۋاعىن شاشىپ بارشاعا.
كانە، دوسىم، كۇلىمدە
شاتتىق ورناسىن جۇزىڭدە!
سىنىپتا جاقسى كوڭىل - كۇي ورناتىپ، بالالاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. وتكەن ساباققا شولۋ:
بالالار، ءبىز سەندەرمەن وتكەن ساباعىمىزدا ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ءومىرى مەن ءومىر سۇرگەن زامانىنا، شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاساعانبىز. بۇگىن ەندى وسى تاقىرىبىمىزدى تالداۋدى ارى قاراي جالعاستىرامىز. بۇگىنگى ساباعىمىزدى مەن مىناداي 3 بولىككە ءبولىپ قاراستىرىپ وتىرمىن. بۇگىن وسى بولىك بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەمىز.
1. ماحامبەت جانە ول ءومىر سۇرگەن زامان
2. ماحامبەت پوەزياسى، ءتىلى
3. ماحامبەت جانە بۇگىنگى كەز
- ەندى ءبىرىنشى كەزەڭگە توقتالايىق.
ماحامبەت جانە ول ءومىر سۇرگەن زامان
ماحامبەتتىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭىن ءبىز ءۇش كەزەڭگە ءبولىپ قاراستىرامىز:
ماحامبەت جانە ول ءومىر سۇرگەن زامان
1. بالالىق، جاستىق شاعى
2. 2. كوتەرىلىس كەزىندە
3. كوتەرىلىستەن كەيىنگى كەزەڭ
1. بالالىق جاستىق شاعى
ماحامبەتتىڭ جاستىق شاعىنا شولۋ جاساۋ ءۇشىن سۇراق - جاۋاپ ءادىسى بويىنشا جاۋاپ الامىن
سۇراقتار:
1. ماحامبەتتىڭ تۋعان جىلى مەن تۋعان جەرىن اتاڭىز.
2. حاننىڭ ماحامبەتتى وزىنە جاقىن تارتىپ، ورداسىندا ۇستاۋداعى ماقساتى نە؟
3. ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ حان ورداسىنان قول ءۇزىپ كەتۋىنە نە سەبەپ بولدى؟
4. ون ەكى توبەت، شۇناق حان،
شاباتىنىڭ ەل ەكەن،
كۇندەيتىنىڭ مەن ەكەم،
حان ۇلىنا قاس بولۋ،
قارا ۇلىنا باس بولۋ،
مەندەي ەرگە ءجون ەكەن، - دەگەن ولەڭ جولدارىن اقىن قاي كەزدە جانە كىمدەرگە ارناپ ايتقان؟
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندىسى:
ساراي ىشىندەگى ءومىر، بايلار مەن بيلەرمەن جاقىن ارالاسۋى ماحامبەتكە ولاردىڭ شىن بەت پەردەسىن اشىپ، ولاردى تانۋعا كومەكتەسەدى. ماحامبەت جاڭگىردەن ءبىرجولا كەتكەنگە دەيىن ەكەۋى ءبىراز ۋاقىت كەلىسە الماي جۇرگەن. جاڭگىر ءوزىن اقسۇيەك حانمىن دەسە، ماحامبەت ءوزىن ەلگە بەدەلدى اقىنمىن، قايتپاس باتىرمىن دەپ ەسەپتەگەن. اقىرى حان ورداسىنان قول ءۇزىپ كەتەرىندە سارايداعىلارعا وسى ولەڭىن ايتىپ كەتكەن ەكەن. بۇل شامامەن 1826 - 1827 جىلدار شاماسى بولسا كەرەك.
2. كوتەرىلىس كەزىندە
كوتەرىلىس كەزىندەگى ماحامبەت ءومىرىن ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن مىناداي تاپسىرمالار بەرىلگەن:
تاپسىرما:
بەرىلگەن سيفرلار كەستەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، 2 - كەزەڭدى ايتىپ شىعىڭىز
سۇراقتار:
1.« ءاي، ماحامبەت جولداسىم» ولەڭى قالاي جازىلعان؟
2. وسى ولەڭىندە اقىن كوتەرىلىسشىلەر ايبىنىنان سەسكەنگەن حان اينالاسىنداعىلاردىڭ كەسكىن - كەلبەتىن قالاي سۋرەتتەگەن؟ ماتىننەن تاۋىپ وقىڭدار.
3. يساتاي باتىردىڭ ەلى ءۇشىن، دوس - جاراندارى ءۇشىن جانىن قيۋعا بار باتىر ەكەنىن ولەڭنىڭ قاي جەرىنەن اڭعارامىز؟
4. ماحامبەتتىڭ كوتەرىلىس كەزىندە شىققان تاعى قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
( « سوعىس»، « ەرەۋلى اتقا ەر سالماي»، « بەركىنىپ ساداق اسىنباي»، « تولارساقتان ساز كەشىپ»، « مۇڭايما»، « يساتاي دەگەن اعام بار»، « مەن قۇستان تۋعان قۇمايمىن»، ت. ب.)
5. بۇل كەزدەگى ولەڭدەرىنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە ەدى؟
6..« ەرەۋىل اتقا ەر سالماي» ولەڭىن جاتقا وقىڭىز
3. كوتەرىلىس باستالعاننان كەيىگى كەزەڭ.
سۇراقتار:
1. كوتەرىلىس باسىلعاننان كەيىنگى كەزەڭ تۋرالى نە بىلەسىز؟
(يساتاي قازا تاۋىپ، كوتەرىلىس باسىلعان كەزەڭدى ەكىگە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى:
ماحامبەتتىڭ جايىقتان ءوتىپ، قول جيۋعا ارەكەتتەنۋى
ول ءىسى جۇزەگە اسپاي، 8 جىل بويى سەرگەلدەڭگە ءتۇسىپ، قۋعىنعا ۇشىراۋى، ساتقىندىقپەن ءولتىرىلۋى.
2. ماحامبەتتىڭ وسى كەزدە ومىرگە كەلگەن قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
( «مىنكەن ەر»، «تارلانىم»، «مۇنار كۇن»، «تايماننىڭ ۇلى يساتاي»، «قىزعىش قۇس»، «جالعىزدىق»، «ماحامبەتتىڭ بايماعامبەت سۇلتانعا ايتقانى»، ت. ب.)
3. ماحامبەتتىڭ بۇل كەزەڭدەگى ولەڭدەرىنىڭ سارىنى قالاي ەدى؟
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
جالاڭاش اۋىلى،
جامال ەرمەگيايەۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن
ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
قۋاتبەكوۆا اسىلحان تۇرسىن قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك. ماحامبەتتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، قوسىمشا مالىمەتتەر ارقىلى اقىن تۋرالى دەرەكتەرمەن تانىستىرۋ، ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن مەڭگەرتە وتىرىپ، تاقىرىبى مەن يدەياسىنا، ءتىلىنىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگىنە نازار اۋدارتۋ، تالداتۋ.
تاربيەلىك. ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى مەن يدەياسى ارقىلى وقۋشىلاردى باتىرلىققا، ەرلىككە، ەلدىككە، وتانسۇيگىشتىككە، ار - نامىستى جوعارى قويا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق. وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋ، اۋىزشا ءتىل بايلىعىن شىعارمانى تالداۋ ارقىلى، ءوز كوزقاراستارىن جەتكىزە، دالەلدەي ءبىلۋىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: پىسىقتاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، مانەرلەپ جاتقا وقۋ، ماتىنمەن جۇمىس، وزىندىك جۇمىس، توپپەن جۇمىس؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: گرافوپروەكتور، سلايد، ەلەكتروندىق وقۋلىق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى ا) سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا نازارلارىن اۋدارۋ. ءا) توپقا ءبولۋ
ساباقتى باستاماس بۇرىن پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ارايلاپ شىقتى جاڭا كۇن،
شۋاعىن شاشىپ بارشاعا.
كانە، دوسىم، كۇلىمدە
شاتتىق ورناسىن جۇزىڭدە!
سىنىپتا جاقسى كوڭىل - كۇي ورناتىپ، بالالاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. وتكەن ساباققا شولۋ:
بالالار، ءبىز سەندەرمەن وتكەن ساباعىمىزدا ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ءومىرى مەن ءومىر سۇرگەن زامانىنا، شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاساعانبىز. بۇگىن ەندى وسى تاقىرىبىمىزدى تالداۋدى ارى قاراي جالعاستىرامىز. بۇگىنگى ساباعىمىزدى مەن مىناداي 3 بولىككە ءبولىپ قاراستىرىپ وتىرمىن. بۇگىن وسى بولىك بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەمىز.
1. ماحامبەت جانە ول ءومىر سۇرگەن زامان
2. ماحامبەت پوەزياسى، ءتىلى
3. ماحامبەت جانە بۇگىنگى كەز
- ەندى ءبىرىنشى كەزەڭگە توقتالايىق.
ماحامبەت جانە ول ءومىر سۇرگەن زامان
ماحامبەتتىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭىن ءبىز ءۇش كەزەڭگە ءبولىپ قاراستىرامىز:
ماحامبەت جانە ول ءومىر سۇرگەن زامان
1. بالالىق، جاستىق شاعى
2. 2. كوتەرىلىس كەزىندە
3. كوتەرىلىستەن كەيىنگى كەزەڭ
1. بالالىق جاستىق شاعى
ماحامبەتتىڭ جاستىق شاعىنا شولۋ جاساۋ ءۇشىن سۇراق - جاۋاپ ءادىسى بويىنشا جاۋاپ الامىن
سۇراقتار:
1. ماحامبەتتىڭ تۋعان جىلى مەن تۋعان جەرىن اتاڭىز.
2. حاننىڭ ماحامبەتتى وزىنە جاقىن تارتىپ، ورداسىندا ۇستاۋداعى ماقساتى نە؟
3. ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ حان ورداسىنان قول ءۇزىپ كەتۋىنە نە سەبەپ بولدى؟
4. ون ەكى توبەت، شۇناق حان،
شاباتىنىڭ ەل ەكەن،
كۇندەيتىنىڭ مەن ەكەم،
حان ۇلىنا قاس بولۋ،
قارا ۇلىنا باس بولۋ،
مەندەي ەرگە ءجون ەكەن، - دەگەن ولەڭ جولدارىن اقىن قاي كەزدە جانە كىمدەرگە ارناپ ايتقان؟
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندىسى:
ساراي ىشىندەگى ءومىر، بايلار مەن بيلەرمەن جاقىن ارالاسۋى ماحامبەتكە ولاردىڭ شىن بەت پەردەسىن اشىپ، ولاردى تانۋعا كومەكتەسەدى. ماحامبەت جاڭگىردەن ءبىرجولا كەتكەنگە دەيىن ەكەۋى ءبىراز ۋاقىت كەلىسە الماي جۇرگەن. جاڭگىر ءوزىن اقسۇيەك حانمىن دەسە، ماحامبەت ءوزىن ەلگە بەدەلدى اقىنمىن، قايتپاس باتىرمىن دەپ ەسەپتەگەن. اقىرى حان ورداسىنان قول ءۇزىپ كەتەرىندە سارايداعىلارعا وسى ولەڭىن ايتىپ كەتكەن ەكەن. بۇل شامامەن 1826 - 1827 جىلدار شاماسى بولسا كەرەك.
2. كوتەرىلىس كەزىندە
كوتەرىلىس كەزىندەگى ماحامبەت ءومىرىن ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن مىناداي تاپسىرمالار بەرىلگەن:
تاپسىرما:
بەرىلگەن سيفرلار كەستەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، 2 - كەزەڭدى ايتىپ شىعىڭىز
سۇراقتار:
1.« ءاي، ماحامبەت جولداسىم» ولەڭى قالاي جازىلعان؟
2. وسى ولەڭىندە اقىن كوتەرىلىسشىلەر ايبىنىنان سەسكەنگەن حان اينالاسىنداعىلاردىڭ كەسكىن - كەلبەتىن قالاي سۋرەتتەگەن؟ ماتىننەن تاۋىپ وقىڭدار.
3. يساتاي باتىردىڭ ەلى ءۇشىن، دوس - جاراندارى ءۇشىن جانىن قيۋعا بار باتىر ەكەنىن ولەڭنىڭ قاي جەرىنەن اڭعارامىز؟
4. ماحامبەتتىڭ كوتەرىلىس كەزىندە شىققان تاعى قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
( « سوعىس»، « ەرەۋلى اتقا ەر سالماي»، « بەركىنىپ ساداق اسىنباي»، « تولارساقتان ساز كەشىپ»، « مۇڭايما»، « يساتاي دەگەن اعام بار»، « مەن قۇستان تۋعان قۇمايمىن»، ت. ب.)
5. بۇل كەزدەگى ولەڭدەرىنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە ەدى؟
6..« ەرەۋىل اتقا ەر سالماي» ولەڭىن جاتقا وقىڭىز
3. كوتەرىلىس باستالعاننان كەيىگى كەزەڭ.
سۇراقتار:
1. كوتەرىلىس باسىلعاننان كەيىنگى كەزەڭ تۋرالى نە بىلەسىز؟
(يساتاي قازا تاۋىپ، كوتەرىلىس باسىلعان كەزەڭدى ەكىگە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى:
ماحامبەتتىڭ جايىقتان ءوتىپ، قول جيۋعا ارەكەتتەنۋى
ول ءىسى جۇزەگە اسپاي، 8 جىل بويى سەرگەلدەڭگە ءتۇسىپ، قۋعىنعا ۇشىراۋى، ساتقىندىقپەن ءولتىرىلۋى.
2. ماحامبەتتىڭ وسى كەزدە ومىرگە كەلگەن قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
( «مىنكەن ەر»، «تارلانىم»، «مۇنار كۇن»، «تايماننىڭ ۇلى يساتاي»، «قىزعىش قۇس»، «جالعىزدىق»، «ماحامبەتتىڭ بايماعامبەت سۇلتانعا ايتقانى»، ت. ب.)
3. ماحامبەتتىڭ بۇل كەزەڭدەگى ولەڭدەرىنىڭ سارىنى قالاي ەدى؟
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
جالاڭاش اۋىلى،
جامال ەرمەگيايەۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن
ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
قۋاتبەكوۆا اسىلحان تۇرسىن قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
