ماعجان جۇمابايەۆ. بەسىك جىرى
اتىراۋ وبلىسى، يندەر اۋدانى،
قۇرىلىس اۋىلى، م. موڭكە ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: تۋلەگەنوۆا گۋلايم ەدىل قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين «بۇل كىم؟»، ماعجان جۇمابايەۆ «بەسىك جىرى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا ىبىراي التىنسارين مەن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ومىرىنەن مالىمەت بەرە وتىرىپ، مانەرلەپ وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، تۇسىنگەندەرىن قىسقا، ءارى ناقتى اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قيالىن جۇيەلەۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، كورنەكىلىك، توپتاستىرۋ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرى، اڭگىمە، سۇراق - جاۋاپ،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ى. ءالتىنساريننىڭ سۋرەتتەرى، تىرەك سىزبالار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
- كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟
- كەرەمەت (قولىن كوتەرەدى)
- ساباققا دايىندىعىمىز قالاي؟
- تاماشا (شاپالاقتايدى)
- ىنتاڭىز شە؟
- عاجاپ (الاقاندارىن تيگىزەدى)
- ەندەشە باستايىق
- و – و - و (باسبارماقتارىن كورسەتۋ)
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. اجە ولەڭى
«مەنىڭ اجەم»تاقىرىبىندا جازىپ كەلگەن اڭگىمەلەرىن وقۋ
پوەزيا مينۋتى:
1. ءار توپ ەكى وقۋشىدان ولەڭدى جاتقا سۇراۋ
2. «مەن ساعان، سەن ماعان» ويىن ارقىلى وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
سۇراقتار:
- ولەڭ كىم تۋرالى؟
- اجە دەپ بىزدەر كىمدى ايتامىز؟
- اجەلەر قانداي بولادى؟
- وسى «اجە» ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟
- مەن سەندەرگە جۇمباق ولەڭ وقىپ بەرەيىن. سەندەر بۇل ولەڭ كىم تۋرالى ايتىلعانىن تابىڭدار.
بۇل كىم؟
بالا، بالا، بالا دەپ،
تۇندە شوشىپ ويانعان.
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ،
تۇندە بەسىك تايانعان. (انا)
- ەندەشە بالالار بۇل ولەڭنىڭ اۆتورى ى. التىنسارين ەكەن؟ ى. التىنسارين تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشىلار وزدەرىنىڭ جاۋاپتارىن ايتادى.
وي قوزعاۋ:
- بالالار وسى ولەڭنىڭ مىنا جولدارىنا نازار اۋدارايىقشى.
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ،
تۇندە بەسىك تايانعان - دەگەن ولەڭ جولىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- بەسىككە كىمدى جاتقىزامىز؟
- ءسابي نەمەسە بوپەلەرىمىزدى ۇيىقتاتۋ ءۇشىن انالارىمىز نە ىستەيدى؟
- ولاي بولسا، بالالار، بۇگىنگى ءبىزدىڭ وتەتىن تاقىرىبىمىز ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «بەسىك جىرى» ولەڭى.
- ولەڭمەن تانىسپاس بۇرىن بەسىك جىرى تۋرالى تۇسىنىك بەرەيىك..
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ومىرىمەن تانىستىرۋ.
قىزمەتى: الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى، اقىن،
تۋعان كۇنى: 25 ماۋسىم 1893
تۋعان جەرى: سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى
ۇلتى: قازاق
قايتىس بولعان كۇنى: 19 ناۋرىز 1938 (44 جاس)
قايتىس بولعان جەرى الماتى
- ولەڭمەن تانىسپاس بۇرىن بەسىك جىرى تۋرالى تۇسىنىك بەرەيىك..
بەسىك جىرى — تۇرمىس - سالت جىرلارىنىڭ كونە ءتۇرىنىڭ ءبىرى. بۇل – الەمدەگى ەڭ ءتاتتى، ەڭ جۇمساق، ەڭ سۇيىكتى اۋەن. الەمدە بەسىك جىرىن ايتپايتىن حالىق جوق دەسە دە بولادى جانە بەسىك جىرىن بارشا حالىق ۇلتتىق تاربيەنىڭ كاۋسار بۇلاعى دەپ تانيدى.
ءداستۇرلى بەسىك جىرلارى ەل اراسىندا ەجەلدەن ايتىلىپ، ابدەن قالىپقا تۇسكەن، بارلىق جەردە مازمۇن جەلىسى مەن اۋەنى وزگەرتىلمەي ورىندالاتىن جىرلار. ولار: “ءالدي، ءالدي، اق بوپەم، اق بەسىككە جات، بوپەم!” دەگەن انا مەيىرىمىنە تولى ولەڭ جولدارىمەن باستالىپ، بالانى جۇباتاتىن، الداندىرىپ ءتاتتى ۇيقىعا باتىراتىن شۋماقتارعا ۇلاسادى.
اۋىلداعى اجەلەرىمىز قاليما اجەي مەن تالشىن اجەيدىڭ بەينەبايانىن جىبەرۋ.
بالام مەنىڭ قايدا ەكەن؟
قىزدارمەنەن تويدا ەكەن
تويدا بولسا، تويلاسىن،
ورامالىن مايلاسىن.
قىزىل الما قولىندا،
قىزدار ونىڭ سوڭىندا،
ءانىن ايتىپ ءجۇر ەكەن؟
بوپەم مەنىڭ اي ما ەكەن؟
شەكەر مە ەكەن، بال ما ەكەن؟
ويناقتاپ ءبىر بايگەدەن،
وزىپ كەلەر تاي ما ەكەن؟
تاس بۇلاقتار تاۋدا ەكەن،
جاس قۇراقتار سايدا ەكەن.
كولبەڭ - كولبەڭ ۇشاتىن
كوبەلەكتەر قايدا ەكەن؟
قارا قارعا قاردا ەكەن،
جاپالاقتار جاردا ەكەن،
بالپاڭ - بالپاڭ باساتىن
بالاپاندار قايدا ەكەن؟
ءاي - ءاي بوپەم، ءاي بوپەم،
ۇيىقتادىڭ با، بال بوپەم؟
وقۋلىقپەن جۇمىس. وقۋشىلارعا مانەرلەپ وقىتۋ.
تەرمە ديكتانت. ولەڭنەن بالاعا ارنالعان جىلى سوزدەردى تەرىپ جازۋ. ءار وقۋشى سلايدتان ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ.
پوستەر قورعاۋ.
1 - توپ: ولەڭ ۇيقاستىرۋ
----------------------------------- سىيلايمىن،
----------------------------------- تىڭدايمىن.
----------------------------------- الامىن،
------------------------------------ بالامىن.
.
2 - توپ: بەسىك تۋرالى ىرىم – تىيىم سوزدەر.
3 - توپ: ولەڭ قۇراستىرۋ.
ويىن «ءيا، جوق»: ءيا - شاپالاقتاۋ، جوق - ۇندەمەۋ.
- بەسىك جىرى ولەڭىنىڭ اۆتورى ماعجان جۇمابايەۆ.
- بەسىك جىرىن قۋىرشاقتارعا ارنايدى.
- ءسابيدى بەسىككە جاتقىزادى.
- ماعجان جۇمابايەۆ ءانشى.
- انا بالاسىنا جىلى سوزدەر ايتادى.
ءىىى. ساباقتى قورىتۋ.
سۇراقتار قوبديشاسى
ورتاعا سۇراقتار جازىلعان قوبديشا قويىلادى. وقۋشىلار كەزەكتەسىپ ءبىر سۇراقتى الادى دا جاۋاپ بەرەدى. كەي جاعدايدا وقۋشىلار سۇراقتار قۇراستىرىپ قوبديشاعا سالىپ، سوسىن وعان جاۋاپ بەرگىزۋگە دە بولادى.
- بەسىك جىرى تۋرالى نە ايتاسىڭ؟
- م. جۇمابايەۆ كىم؟
- اجە ولەڭىن جاتقا ايت.
- قايقاۋس دەگەن نە؟
- ى. التىنسارين كىم؟
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما «بەسىك جىرى» جاتتاۋ. «پىكىرلەر اعاشىن تولتىرۋ».
قۇرىلىس اۋىلى، م. موڭكە ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: تۋلەگەنوۆا گۋلايم ەدىل قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين «بۇل كىم؟»، ماعجان جۇمابايەۆ «بەسىك جىرى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا ىبىراي التىنسارين مەن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ومىرىنەن مالىمەت بەرە وتىرىپ، مانەرلەپ وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، تۇسىنگەندەرىن قىسقا، ءارى ناقتى اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قيالىن جۇيەلەۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىسىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، كورنەكىلىك، توپتاستىرۋ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەلەمەنتتەرى، اڭگىمە، سۇراق - جاۋاپ،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ى. ءالتىنساريننىڭ سۋرەتتەرى، تىرەك سىزبالار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
- كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟
- كەرەمەت (قولىن كوتەرەدى)
- ساباققا دايىندىعىمىز قالاي؟
- تاماشا (شاپالاقتايدى)
- ىنتاڭىز شە؟
- عاجاپ (الاقاندارىن تيگىزەدى)
- ەندەشە باستايىق
- و – و - و (باسبارماقتارىن كورسەتۋ)
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. اجە ولەڭى
«مەنىڭ اجەم»تاقىرىبىندا جازىپ كەلگەن اڭگىمەلەرىن وقۋ
پوەزيا مينۋتى:
1. ءار توپ ەكى وقۋشىدان ولەڭدى جاتقا سۇراۋ
2. «مەن ساعان، سەن ماعان» ويىن ارقىلى وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
سۇراقتار:
- ولەڭ كىم تۋرالى؟
- اجە دەپ بىزدەر كىمدى ايتامىز؟
- اجەلەر قانداي بولادى؟
- وسى «اجە» ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟
- مەن سەندەرگە جۇمباق ولەڭ وقىپ بەرەيىن. سەندەر بۇل ولەڭ كىم تۋرالى ايتىلعانىن تابىڭدار.
بۇل كىم؟
بالا، بالا، بالا دەپ،
تۇندە شوشىپ ويانعان.
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ،
تۇندە بەسىك تايانعان. (انا)
- ەندەشە بالالار بۇل ولەڭنىڭ اۆتورى ى. التىنسارين ەكەن؟ ى. التىنسارين تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشىلار وزدەرىنىڭ جاۋاپتارىن ايتادى.
وي قوزعاۋ:
- بالالار وسى ولەڭنىڭ مىنا جولدارىنا نازار اۋدارايىقشى.
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ،
تۇندە بەسىك تايانعان - دەگەن ولەڭ جولىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- بەسىككە كىمدى جاتقىزامىز؟
- ءسابي نەمەسە بوپەلەرىمىزدى ۇيىقتاتۋ ءۇشىن انالارىمىز نە ىستەيدى؟
- ولاي بولسا، بالالار، بۇگىنگى ءبىزدىڭ وتەتىن تاقىرىبىمىز ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «بەسىك جىرى» ولەڭى.
- ولەڭمەن تانىسپاس بۇرىن بەسىك جىرى تۋرالى تۇسىنىك بەرەيىك..
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ومىرىمەن تانىستىرۋ.
قىزمەتى: الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى، اقىن،
تۋعان كۇنى: 25 ماۋسىم 1893
تۋعان جەرى: سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى
ۇلتى: قازاق
قايتىس بولعان كۇنى: 19 ناۋرىز 1938 (44 جاس)
قايتىس بولعان جەرى الماتى
- ولەڭمەن تانىسپاس بۇرىن بەسىك جىرى تۋرالى تۇسىنىك بەرەيىك..
بەسىك جىرى — تۇرمىس - سالت جىرلارىنىڭ كونە ءتۇرىنىڭ ءبىرى. بۇل – الەمدەگى ەڭ ءتاتتى، ەڭ جۇمساق، ەڭ سۇيىكتى اۋەن. الەمدە بەسىك جىرىن ايتپايتىن حالىق جوق دەسە دە بولادى جانە بەسىك جىرىن بارشا حالىق ۇلتتىق تاربيەنىڭ كاۋسار بۇلاعى دەپ تانيدى.
ءداستۇرلى بەسىك جىرلارى ەل اراسىندا ەجەلدەن ايتىلىپ، ابدەن قالىپقا تۇسكەن، بارلىق جەردە مازمۇن جەلىسى مەن اۋەنى وزگەرتىلمەي ورىندالاتىن جىرلار. ولار: “ءالدي، ءالدي، اق بوپەم، اق بەسىككە جات، بوپەم!” دەگەن انا مەيىرىمىنە تولى ولەڭ جولدارىمەن باستالىپ، بالانى جۇباتاتىن، الداندىرىپ ءتاتتى ۇيقىعا باتىراتىن شۋماقتارعا ۇلاسادى.
اۋىلداعى اجەلەرىمىز قاليما اجەي مەن تالشىن اجەيدىڭ بەينەبايانىن جىبەرۋ.
بالام مەنىڭ قايدا ەكەن؟
قىزدارمەنەن تويدا ەكەن
تويدا بولسا، تويلاسىن،
ورامالىن مايلاسىن.
قىزىل الما قولىندا،
قىزدار ونىڭ سوڭىندا،
ءانىن ايتىپ ءجۇر ەكەن؟
بوپەم مەنىڭ اي ما ەكەن؟
شەكەر مە ەكەن، بال ما ەكەن؟
ويناقتاپ ءبىر بايگەدەن،
وزىپ كەلەر تاي ما ەكەن؟
تاس بۇلاقتار تاۋدا ەكەن،
جاس قۇراقتار سايدا ەكەن.
كولبەڭ - كولبەڭ ۇشاتىن
كوبەلەكتەر قايدا ەكەن؟
قارا قارعا قاردا ەكەن،
جاپالاقتار جاردا ەكەن،
بالپاڭ - بالپاڭ باساتىن
بالاپاندار قايدا ەكەن؟
ءاي - ءاي بوپەم، ءاي بوپەم،
ۇيىقتادىڭ با، بال بوپەم؟
وقۋلىقپەن جۇمىس. وقۋشىلارعا مانەرلەپ وقىتۋ.
تەرمە ديكتانت. ولەڭنەن بالاعا ارنالعان جىلى سوزدەردى تەرىپ جازۋ. ءار وقۋشى سلايدتان ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ.
پوستەر قورعاۋ.
1 - توپ: ولەڭ ۇيقاستىرۋ
----------------------------------- سىيلايمىن،
----------------------------------- تىڭدايمىن.
----------------------------------- الامىن،
------------------------------------ بالامىن.
.
2 - توپ: بەسىك تۋرالى ىرىم – تىيىم سوزدەر.
3 - توپ: ولەڭ قۇراستىرۋ.
ويىن «ءيا، جوق»: ءيا - شاپالاقتاۋ، جوق - ۇندەمەۋ.
- بەسىك جىرى ولەڭىنىڭ اۆتورى ماعجان جۇمابايەۆ.
- بەسىك جىرىن قۋىرشاقتارعا ارنايدى.
- ءسابيدى بەسىككە جاتقىزادى.
- ماعجان جۇمابايەۆ ءانشى.
- انا بالاسىنا جىلى سوزدەر ايتادى.
ءىىى. ساباقتى قورىتۋ.
سۇراقتار قوبديشاسى
ورتاعا سۇراقتار جازىلعان قوبديشا قويىلادى. وقۋشىلار كەزەكتەسىپ ءبىر سۇراقتى الادى دا جاۋاپ بەرەدى. كەي جاعدايدا وقۋشىلار سۇراقتار قۇراستىرىپ قوبديشاعا سالىپ، سوسىن وعان جاۋاپ بەرگىزۋگە دە بولادى.
- بەسىك جىرى تۋرالى نە ايتاسىڭ؟
- م. جۇمابايەۆ كىم؟
- اجە ولەڭىن جاتقا ايت.
- قايقاۋس دەگەن نە؟
- ى. التىنسارين كىم؟
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما «بەسىك جىرى» جاتتاۋ. «پىكىرلەر اعاشىن تولتىرۋ».
You Might Also Like
