ماقال - ماتەلدەر. ايىرماشىلىعى مەن ەرەكشەلىكتەرى
اقتوبە وبلىسى،
مارتوك اۋدانى، قىزىلجار ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى ابدۋللينا كاراكوز سەگيزبايەۆنا
تاقىرىبى: ماقال - ماتەلدەر. ايىرماشىلىعى مەن ەرەكشەلىكتەرى
ماقساتى: ماقال - ماتەلدەر حالىقتىڭ رۋحاني قازىناسى ەكەندىگى، ولاردىڭ ءوزارا ۇقساستىعى مەن ەرەكشەلىكتەرىن، ماقالدىڭ عيبراتتىق، وسيەتتىك ءمانى، ماتەلدىڭ يشارا، مەڭزەۋ تۇرعىسىندا قولدانىلاتىندىعىن ءتۇسىندىرۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە: ماقال - ماتەلدەردى اجىراتا بىلەدى، ءتىل بايلىقتارى ويلاۋ قابىلەتتەرى داميدى، ءوز بەتتەرىنشە سالىستىرۋ، قورىتىندى جاساۋ جانە تانىم بەلسەندىلىكتەرى ارتادى
ۇيىمداستىرۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
جۇپقا ءبولۋ
ءبىلۋ
ءتۇسىنۋ
قولدانۋ
تالداۋ
جيناقتاۋ
باعالاۋ
رەفلەكسيا
ۇيگە بەرىلگەن جاتتىعۋدى سۇراۋ. جۇپتىق جۇمىس. تومەندەگى مىسالداردى مۇقيات تىڭداپ، تۇراتى ءسوز تىركەسىمەن جاۋاپ بەرىڭدەر
1. ەڭبەك ءپانىنىڭ ءمۇعالىمىنىڭ بىلمەيتىنى جوق؛ ءبارىن دە ىستەي الادى. ول سۋرەتشى دە، جۇرگىزۋشى دە اعاش شەبەرى دە. مۋزىكالىق اسپاپتاردا ويناپ، تاماشا بي بيلەيدى. ونداي ادامدى ءبىر سوبەن قانداي ادام دەپ اتاۋعا بولادى؟
2. بولاتتىڭ جاقسى دوسى بار. ول ۇنەمى سول دوسىن ايتىپ، اڭگىمەلەپ وتىرادى. ءسويتىپ ۇنەمى ايتىپ وتىرۋدى نە دەيدى؟
1. تۇراقتى تىركەسكە ءتان بەلگىنى كورسەت
ا) بەتىنەن وتى شىقتى – ۇيالدى
ءا) ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
2. قاي تۇراقتى ءسوز تىركەستىڭ قۇرىلىسى دۇرىس ورنالاسقان؟
ا) تايعا تاڭبا باسقانداي
ءا) زۋ جۇرەگى ەتتى
جاۋاپتارى
1 سۇراق. سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى نەمەسە ون ساۋساعىنان ونەرى تامعان)
2 سۇراق. اۋزىنان تاستاماۋ
3 سۇراق. بەتىنەن وتى شىقتى – ۇيالدى
4 سۇراق. تايعا تاڭبا باسقانداي
ۇيىمداستىرۋ.
ترەنينگ. قولدارىنا ءسوز بەرەمىن. سول سوزگە سيپاتتاما بەرىپ، ىشىندە تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن، ماقال - ماتەلدى قاتىستىرۋ كەرەك
(ادامگەرشىلىك، دوس، ءبىلىم، وتان)
سۇراق – جاۋاپ. ديالوگكە ءتۇسۋ
1 توپ. وقۋشىلار ماقال - ماتەلدەر ايتادى.
2 توپ. ماقال - ماتەلدىڭ ماعىناسىن اشىپ، ومىردە ءتيىمدى قولدانا ءبىلۋدىڭ ەرەكشەلىگىن دالەلدەيدى.
ءتۇسىنۋ
ەڭبەك ءتۇبى — بەرەكە
اق جۇرگەن ازباس
جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
ۇلكەندى سىيلاساڭ،
ءقادىرلى بولاسىڭ.
سۇراقتار
قۇرامىنداعى سوزدەردىڭ ورنى تۇراقتى ما؟
از سوزبەن كوپ ماعىنا بەرىلىپ تۇر ما؟
اقىل - وسيەت ايتىلعان با؟
ماقال - ماتەلدەر – كولەمى قىسقا جانە تەرەڭ وي، كوپ ماعىنا بەرەتىن سوزدەر. ماقال - ماتەلدەردە وي تۇجىرىمدالىپ، قورىتىندى پىكىر تۇرىندە بەرىلەدى.
ماقال مەن ماتەلدەردىڭ ايىرماشىلىعى مىنادا:
ماقالدىڭ مازمۇنىندا سەبەبى مەن سالدارى قاتار ايتىلىپ، سەبەبى ايتىلماي قالىپ قويادى.
ماقال كوبىنەسە قۇرمالاس سويلەم كۇيىندە كەلەدى. ال ماتەل جاي سويلەم كۇيىندە كەلەدى. كەيدە بايانداۋىشى ايتىلماعان تولىمسىز سويلەم كۇيىندە كەلەدى.
ماقال - ماتەلدەردىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى
قالىپتاسقان دايىن سويلەمدەر قالپىندا جۇمسالادى
بەلگىلى ءبىر تۇجىرىم، ءتۇيىندى بەرەدى
اقىل، وسيەت ايتىلىپ، ادامگەرشىلىككە ۇندەيدى
قۇرىلىسى جاعىنان ەكى، ءۇش ءبولىمدى
اكە – اسقار تاۋ، شەشە – قاينار بۇلاق،
بالا – جاعاسىنداعى قۇراق
كوبىنە ءبىر ءبولىمدى بولىپ كەلەدى
كارى تۇلكى قاقپانعا تۇسپەس
وي نەعۇرلىم اشىق ايتىلادى
باتىر تۋسا – ەل ىرىسى، جاڭبىر جاۋسا
– جەر ىرىسى.
وي - پىكىر يشارا، تۇسپال تۇرىندە بەرىلەدى.
كوپ تۇكىرسە – كول
اقىل، وسيەت تۇرىندە كەلەدى
بىرلىگى كۇشتى ەل وزادى،
بىرلىگى جوق ەل توزادى..
كوبىنە ەموسيالىق رەڭك باسىم
قىزىم، ساعان ايتام، كەلىن، سەن تىڭدا.
ماقال - ماتەلدەردىڭ تاقىرىپتارى ءار الۋان بولىپ كەلەدى.
مىسالى: وتان، ەڭبەك، باتىرلىق، دوستىق، ادامگەرشىلىك، وقۋ - ءبىلىم ت.
“كۋبيزم” (سارالاڭىز)
6 جاعىندا 6 تاپسىرما بولادى.
1. سۋرەتتەڭىز (ويىنشا سۋرەتتەپ ايتۋ)
2. سالىستىرىڭىز (نەگە ۇقساس، باسقالاردان ايىرماشىلىعى قانداي)
3. بايلانىستىرىڭىز ( نەنى ويىڭىزعا تۇسىرەدى، باسقالارمەن بايلانىستىرىڭىز)
4. زەرتتەڭىز (سارالاڭىز، قالاي جاسالعانىن ايتىڭىز، زەرتتەڭىز)
5. قولدانىڭىز (ونىمەن نە ىستەۋگە بولاتىندىعىن جانە قالاي قولدانىلاتىنىن ايتىڭىز)
6. تالقىلاڭىز (ءوز ويىڭىزدى دالەلدەڭىز نەمەسە جاڭادان تۋعان ءبىر پىكىرىڭىزدى ايتىڭىز)
جيناقتاۋ
ەسىك الدىنداعى قالىڭ قاردى ارىراق كۇرەپ تاستاڭدار. كۇن جىلىنسا، بىلعانىش بولار،- دەدى تاربيەشى اپاي. وسىنشا قاردى قالاي كۇرەپ بىتىرەمىز،- دەپ كۇبىرلەستى بالالار. جابىلىپ كەلىپ كىرىسىپ ەدى، جۇمىستىڭ قالاي اياقتالعانىن دا سەزبەي قالدى. بۇنى كورگەن تاربيەشى نە دەگەن ماقال ايتتى دەپ ويلايسىڭدار؟
2. جۇمباقتار سويلەسە...
سۋدان شىعادى، سۋدان قورقادى (تۇز)
زەر - زەر كىلەم زەر كىلەم (جەر)
جانى جوق بولسا دا اقىلدى ادام سياقتى (كىتاپ)
“بەس جول ولەڭ“ سينكۆەين
شارتتارى: 1. 1 - ءشى جول 1زات ەسىم (كوكتەم)
2. 2 - ءشى جول تاقىرىپتى سيپاتتايتىن 2 سىن ەسىم
(شىرايلى شۋاقتى)
3. 3 - ءشى جول 3 ەتىستىك (ەريدى، جىليدى، ورالدى)
4. 4 - ءشى جول سەزىمدى بىلدىرەتىن 4 سوزدەن قۇرالعان
1 سويلەم (بارلىق تىرشىلىك كوڭىلدەندى ءتىرىلدى)
5. 5 - ءشى جول تاقىرىپتىڭ ءمانىن اشاتىن 1 سوزدەن قۇرالعان سينونيم (جازعىتۇرىم)
باعالاۋ
ۆۆەن دياگرامماسى
ءۇي تاپسىرماسى: 132 جاتتىعۋ
رەفلەكسيا
نە ءساتسىز ءوتتى
مارتوك اۋدانى، قىزىلجار ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى ابدۋللينا كاراكوز سەگيزبايەۆنا
تاقىرىبى: ماقال - ماتەلدەر. ايىرماشىلىعى مەن ەرەكشەلىكتەرى
ماقساتى: ماقال - ماتەلدەر حالىقتىڭ رۋحاني قازىناسى ەكەندىگى، ولاردىڭ ءوزارا ۇقساستىعى مەن ەرەكشەلىكتەرىن، ماقالدىڭ عيبراتتىق، وسيەتتىك ءمانى، ماتەلدىڭ يشارا، مەڭزەۋ تۇرعىسىندا قولدانىلاتىندىعىن ءتۇسىندىرۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە: ماقال - ماتەلدەردى اجىراتا بىلەدى، ءتىل بايلىقتارى ويلاۋ قابىلەتتەرى داميدى، ءوز بەتتەرىنشە سالىستىرۋ، قورىتىندى جاساۋ جانە تانىم بەلسەندىلىكتەرى ارتادى
ۇيىمداستىرۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
جۇپقا ءبولۋ
ءبىلۋ
ءتۇسىنۋ
قولدانۋ
تالداۋ
جيناقتاۋ
باعالاۋ
رەفلەكسيا
ۇيگە بەرىلگەن جاتتىعۋدى سۇراۋ. جۇپتىق جۇمىس. تومەندەگى مىسالداردى مۇقيات تىڭداپ، تۇراتى ءسوز تىركەسىمەن جاۋاپ بەرىڭدەر
1. ەڭبەك ءپانىنىڭ ءمۇعالىمىنىڭ بىلمەيتىنى جوق؛ ءبارىن دە ىستەي الادى. ول سۋرەتشى دە، جۇرگىزۋشى دە اعاش شەبەرى دە. مۋزىكالىق اسپاپتاردا ويناپ، تاماشا بي بيلەيدى. ونداي ادامدى ءبىر سوبەن قانداي ادام دەپ اتاۋعا بولادى؟
2. بولاتتىڭ جاقسى دوسى بار. ول ۇنەمى سول دوسىن ايتىپ، اڭگىمەلەپ وتىرادى. ءسويتىپ ۇنەمى ايتىپ وتىرۋدى نە دەيدى؟
1. تۇراقتى تىركەسكە ءتان بەلگىنى كورسەت
ا) بەتىنەن وتى شىقتى – ۇيالدى
ءا) ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
2. قاي تۇراقتى ءسوز تىركەستىڭ قۇرىلىسى دۇرىس ورنالاسقان؟
ا) تايعا تاڭبا باسقانداي
ءا) زۋ جۇرەگى ەتتى
جاۋاپتارى
1 سۇراق. سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى نەمەسە ون ساۋساعىنان ونەرى تامعان)
2 سۇراق. اۋزىنان تاستاماۋ
3 سۇراق. بەتىنەن وتى شىقتى – ۇيالدى
4 سۇراق. تايعا تاڭبا باسقانداي
ۇيىمداستىرۋ.
ترەنينگ. قولدارىنا ءسوز بەرەمىن. سول سوزگە سيپاتتاما بەرىپ، ىشىندە تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن، ماقال - ماتەلدى قاتىستىرۋ كەرەك
(ادامگەرشىلىك، دوس، ءبىلىم، وتان)
سۇراق – جاۋاپ. ديالوگكە ءتۇسۋ
1 توپ. وقۋشىلار ماقال - ماتەلدەر ايتادى.
2 توپ. ماقال - ماتەلدىڭ ماعىناسىن اشىپ، ومىردە ءتيىمدى قولدانا ءبىلۋدىڭ ەرەكشەلىگىن دالەلدەيدى.
ءتۇسىنۋ
ەڭبەك ءتۇبى — بەرەكە
اق جۇرگەن ازباس
جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
ۇلكەندى سىيلاساڭ،
ءقادىرلى بولاسىڭ.
سۇراقتار
قۇرامىنداعى سوزدەردىڭ ورنى تۇراقتى ما؟
از سوزبەن كوپ ماعىنا بەرىلىپ تۇر ما؟
اقىل - وسيەت ايتىلعان با؟
ماقال - ماتەلدەر – كولەمى قىسقا جانە تەرەڭ وي، كوپ ماعىنا بەرەتىن سوزدەر. ماقال - ماتەلدەردە وي تۇجىرىمدالىپ، قورىتىندى پىكىر تۇرىندە بەرىلەدى.
ماقال مەن ماتەلدەردىڭ ايىرماشىلىعى مىنادا:
ماقالدىڭ مازمۇنىندا سەبەبى مەن سالدارى قاتار ايتىلىپ، سەبەبى ايتىلماي قالىپ قويادى.
ماقال كوبىنەسە قۇرمالاس سويلەم كۇيىندە كەلەدى. ال ماتەل جاي سويلەم كۇيىندە كەلەدى. كەيدە بايانداۋىشى ايتىلماعان تولىمسىز سويلەم كۇيىندە كەلەدى.
ماقال - ماتەلدەردىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى
قالىپتاسقان دايىن سويلەمدەر قالپىندا جۇمسالادى
بەلگىلى ءبىر تۇجىرىم، ءتۇيىندى بەرەدى
اقىل، وسيەت ايتىلىپ، ادامگەرشىلىككە ۇندەيدى
قۇرىلىسى جاعىنان ەكى، ءۇش ءبولىمدى
اكە – اسقار تاۋ، شەشە – قاينار بۇلاق،
بالا – جاعاسىنداعى قۇراق
كوبىنە ءبىر ءبولىمدى بولىپ كەلەدى
كارى تۇلكى قاقپانعا تۇسپەس
وي نەعۇرلىم اشىق ايتىلادى
باتىر تۋسا – ەل ىرىسى، جاڭبىر جاۋسا
– جەر ىرىسى.
وي - پىكىر يشارا، تۇسپال تۇرىندە بەرىلەدى.
كوپ تۇكىرسە – كول
اقىل، وسيەت تۇرىندە كەلەدى
بىرلىگى كۇشتى ەل وزادى،
بىرلىگى جوق ەل توزادى..
كوبىنە ەموسيالىق رەڭك باسىم
قىزىم، ساعان ايتام، كەلىن، سەن تىڭدا.
ماقال - ماتەلدەردىڭ تاقىرىپتارى ءار الۋان بولىپ كەلەدى.
مىسالى: وتان، ەڭبەك، باتىرلىق، دوستىق، ادامگەرشىلىك، وقۋ - ءبىلىم ت.
“كۋبيزم” (سارالاڭىز)
6 جاعىندا 6 تاپسىرما بولادى.
1. سۋرەتتەڭىز (ويىنشا سۋرەتتەپ ايتۋ)
2. سالىستىرىڭىز (نەگە ۇقساس، باسقالاردان ايىرماشىلىعى قانداي)
3. بايلانىستىرىڭىز ( نەنى ويىڭىزعا تۇسىرەدى، باسقالارمەن بايلانىستىرىڭىز)
4. زەرتتەڭىز (سارالاڭىز، قالاي جاسالعانىن ايتىڭىز، زەرتتەڭىز)
5. قولدانىڭىز (ونىمەن نە ىستەۋگە بولاتىندىعىن جانە قالاي قولدانىلاتىنىن ايتىڭىز)
6. تالقىلاڭىز (ءوز ويىڭىزدى دالەلدەڭىز نەمەسە جاڭادان تۋعان ءبىر پىكىرىڭىزدى ايتىڭىز)
جيناقتاۋ
ەسىك الدىنداعى قالىڭ قاردى ارىراق كۇرەپ تاستاڭدار. كۇن جىلىنسا، بىلعانىش بولار،- دەدى تاربيەشى اپاي. وسىنشا قاردى قالاي كۇرەپ بىتىرەمىز،- دەپ كۇبىرلەستى بالالار. جابىلىپ كەلىپ كىرىسىپ ەدى، جۇمىستىڭ قالاي اياقتالعانىن دا سەزبەي قالدى. بۇنى كورگەن تاربيەشى نە دەگەن ماقال ايتتى دەپ ويلايسىڭدار؟
2. جۇمباقتار سويلەسە...
سۋدان شىعادى، سۋدان قورقادى (تۇز)
زەر - زەر كىلەم زەر كىلەم (جەر)
جانى جوق بولسا دا اقىلدى ادام سياقتى (كىتاپ)
“بەس جول ولەڭ“ سينكۆەين
شارتتارى: 1. 1 - ءشى جول 1زات ەسىم (كوكتەم)
2. 2 - ءشى جول تاقىرىپتى سيپاتتايتىن 2 سىن ەسىم
(شىرايلى شۋاقتى)
3. 3 - ءشى جول 3 ەتىستىك (ەريدى، جىليدى، ورالدى)
4. 4 - ءشى جول سەزىمدى بىلدىرەتىن 4 سوزدەن قۇرالعان
1 سويلەم (بارلىق تىرشىلىك كوڭىلدەندى ءتىرىلدى)
5. 5 - ءشى جول تاقىرىپتىڭ ءمانىن اشاتىن 1 سوزدەن قۇرالعان سينونيم (جازعىتۇرىم)
باعالاۋ
ۆۆەن دياگرامماسى
ءۇي تاپسىرماسى: 132 جاتتىعۋ
رەفلەكسيا
نە ءساتسىز ءوتتى
You Might Also Like
