ماقال ءسوزدىڭ ازىعى، جۇمباق ويدىڭ قازىعى
تاقىرىبى: ماقال ءسوزدىڭ ازىعى، جۇمباق ويدىڭ قازىعى
ماقساتى: ماقال - ماتەل – اتا بابامىزدان قالعان وشپەس مۇرا. كولەمى جاعىنان شاعىن بولعانمەن، ماعىناسى تەرەڭ، قۇنى قىمبات قازىنا. ماقال - ماتەل – تاربيەلىك ءمانى زور، رۋحاني بايلىق تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. بىلىمدەرىن جۇيەگە كەلتىرىپ پىسىقتاۋ، ماقال – ماتەلدەردى ورىندى قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. ءتىل – قاي ۇلتتا قاي ەلدە بولسا دا قۇدىرەتتى، قاستەرلى. انا ءتىلىمىزدى دامىتىپ، ورىس ءتىلىن قولدانىپ، اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنەمىز دەگەن ماقساتپەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، وي تۇيىندەۋ، اۋىز ەكى سويلەۋ، وي – ءورىسىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: شەشەندىك سويلەۋگە، ءسوز استارىن ماعىنالى تۇردە سيپاتتاپ كورسەتۋ، سالاۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: 1. تۇسىندىرمەلى يلليۋستراسيالىق 2. ساراماندىق 3. سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، ادەبيەت، اعىلشىن ءتىلى، مۋزىكا.
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، دايىندىقتارىن تەكسەرۋ، توپ مۇشەلەرىنىڭ ويلارىن ءبىر ورتاعا توپتاۋ ماقساتىندا وي تاستاۋ.
2. جاننىڭ جايىن جارىققا شىعارۋ ءۇشىن، جاننىڭ سىرىن سىرتقا ءبىلدىرۋ ءۇشىن ادامنىڭ ەكى قۇرالى بار. بىرەۋى – ميميكا، بىرەۋى – ءسوز. ميميكا جاننىڭ سىرتىنىڭ دەنە ارقىلى سىرتقا ءبىلىنۋى (كۇلۋ، جىلاۋ). ال ىم – ىشكى ءتىل سەزىمى. ىم ارقىلى ويدى جارىققا شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. ويدىڭ ءتىلى – ءسوز. ءتىل – جۇرەك تۇبىندەگى باعاسىز سەزىمدەر، جان تۇكپىرىندەگى اسىل ويلار جارىق كورمەي، قور بولىپ قالار ەدى. ادام ءتىل ارقاسىندا جان سىرىن سىرتقا شىعارىپ، باسقالاردىڭ جان سىرىن ۇعا الادى. ءتىل ادامعا وسىنداي قىمبات بولسا، ارينە ۇلت بولۋ ءۇشىن ءبىرىنشى شارت ءتىل بولماق.
جارىق كورمەي جاتساڭ دا ۇزاق، كەڭ ءتىلىم.
تازا تەرەڭ وتكىر، كۇشتى، كەڭ ءتىلىم.
تارالعان بالالارىن باۋىرىنا
اق قولىڭمەن تارالارسىڭ سەن ءتىلىم.
«ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»، «تۇز استىڭ ءدامىن كەلتىرسە، ماقال ءسوزدىڭ ءسانىن كەلتىرەدى»، - دەگەن قاناتتى سوزدەرمەن «ماقال ءسوزدىڭ ازىعى، جۇمباق ويدىڭ قازىعى» اتتى ءتىل بىلگىرلەر سايىسىن باستايمىز. ورتاعا سايىسكەرلەر شاقىرىلادى.
ءادىل شەشىم بەرەتىن ادىلقازىلارمەن تانىستىرلادى.
ويىن بارىسى:..
ويىنعا 3 توپ قاتىسادى. ويىن V اينالىمنان تۇرادى.
1. «ويلى بولساڭ، وزىپ كور» (ماقالداردى جالعاستىرۋ)
2. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور» (بەرىلگەن جۇمباقتاردى شەشۋ. ونى قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا جاۋاپ بەرۋ)
3. «ءبىز بىلمەيتىن ءبىر ماقال» (ماقالدىڭ ماعىناسىن اشۋ)
4. «ايشىقتى سوزدەر» (بەرىلگەن تۇراقتى تىركەستەردىڭ ماعىناسىن تولىق اشۋ.)
5. «كىم جۇيرىك» (بەرىلگەن جۇمباقتىڭ شەشىمىن تابۋ ارقىلى، سوعان سايكەس ماقال - ماتەل قۇراستىرۋ).
ويىن بارىسى تۇسىنىكتى بولسا، سايىسىمىزدى باستايمىز، قاتىسۋشىلارعا ساتتىلىك.
ويىندى باستاماس بۇرىن ءار توپ ءوزىن، ۇرانىمەن تانىستىرادى.
ءى توپ. توپتىڭ اتى – «سۇڭقار»
ۇرانىمىز: ءبىلىم الىپ بۇگىن التىن ۇيادا،
ەرتەڭ ءالى شارىقتايمىز قيادا.
ءىى توپ. توپتىڭ اتى – «تۇلپار»
ۇرانىمىز: اساۋ تۇلپار جەلدەي ەسكەن ارىندى،
وقۋ مەنەن ەڭبەككە سال بارىڭدى.
ءىىى توپ. توپتىڭ اتى – «بولاشاق»
ۇرانىمىز: بولاشاقتىڭ ۇل - قىزىمىز، كوركەيتەمىز ەلدى ءبىز.
جۇرگىزۋشى: بايگەگە ءتۇسىپ جارىسپاي
جۇيرىكتىڭ باعى جانار ما؟
ءبىلىم مەن ونەر جارىسىپ،
تاربيە، ءتالىم تابار ءمان.
بۇل بايگە ويدىڭ بايگەسى
كىم جۇيرىك ويعا، سول الدا،- دەي كەلە ءى - اينالىمدى باستايمىز.
ءى اينالىم «ويلى بولساڭ، وزىپ كور»
«سۇڭقار» توبىنا:
1. الدىڭعى اربا قايدا جۇرسە،... (سوڭعى اربا سوندا جۇرەدى.)
2. سىن تۇزەلمەي، (ءمىن تۇزەلمەس).
3. كىسىنىڭ كىسىلىگى، (كيىمىندە ەمەس، بىلىمىندە).
4. شەبەردىڭ قولى ورتاق،...(شەشەننىڭ ءسوزى ورتاق).
5. بايلىقتىڭ كىلتى – (عىلىم…).
تۇلپار توبىنا
1. ادەپتى بالا – ارلى بالا،( ادەپسىز بالا سورلى بالا ).
2. بىلگەنىڭ ءبىر توعىز،...(بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز).
3. عىلىم تەڭىز... (وتباسى - شۋاق)
4. ۇلانى بار ەلدىڭ... (ۇرانى بار) 5. ەڭبەك ەردىڭ كوركى ……. (ەر ەلدىڭ كوركى)
«بولاشاق» توبىنا:
1. كوز - قورقاق (قول – باتىر).
2. باتىر تۋسا - ەل ىرىسى... (جاڭبىر جاۋسا – جەر ىرىسى). 3. بىلەكتى ءبىردى جىعادى،... (ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى)
4. اتاڭنىڭ بالاسى بولما،.. (ادامنىڭ بالاسى بول)
ءىى اينالىم «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور»
جۇرگىزۋشى: بۇل اينالىمدا جۇمباق جاسىرامىن، سەندەر جۇمباقتىڭ شەشۋىن 3 تىلدە (قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا) ايتۋلارىڭ كەرەك.
1 - توپ: قولى مەنەن قالامى جوق،
ءبىراق سۋرەت سالادى كوپ. (اياز – موروز - frost)
1 - توپ: قويماسىن قىس اقتارىپ،
جەردى جاپتى اق مامىق. (قار – سنەگ - snow)
1 - توپ: ءبىر كىسى بار دۇنيەدە،
شەمىشكە شاعىپ تۇرادى.
بۇل كىسىدەن ءار ۋاقىت،
اركىم مەزگىل سۇرايدى.(ساعات - چاسى - watch)
1 - توپ. جۇمباق شەشكىش كىم ەكەن؟
سىرتقا شىقسام ءتۇن ەكەن
مونشاقتارىن شاشىپ اپ،
ءبىر سارى قىز تۇر ەكەن (اي - لۋنا - moon، جۇلدىزدار - زۆەزدى - stars)
2 توپ. جۇقا تاقتاي بولشەگى،
ۇزىندىقتىڭ ولشەمى. (سىزعىش – لينەيكا - ruler)
2 - توپ. قالقيىپ ەكى قۇلاعى،
ەلەڭدەپ، قورقىپ تۇرادى. (قويان – زاياس - rabbit)
2 - توپ. جولبارىستان اۋمايدى،
تىشقانداردى اۋلايدى.(مىسىق – كوشكا - cat)
2 - توپ. ءبىر جاشىك تور بۇرىشتى سىرعاسى بار،
كوتەرسەڭ سىرعاسىنان داۋىس شىعار.
قانشا الىس بولساڭداعى ەكى سىرعا،
ەستىلىپ ءبىر – بىرىنە جاقىن قىلار. (تەلەفون - telephone )
2 - توپ. جانى جوق، بولسا دا،
اقىلدى ادام ءىسىن ىستەيدى. (كىتاپ - كنيگا - book)
3 - توپ. جەپ كورىپ ەم ءوزىم مەن،
جاس شىعاردى كوزىمنەن. (پياز – لۋك - onion)
3 - توپ. بۇلاڭداعان قۇيرىعى،
ءبىر الدارلىق قۋلىعى. (تۇلكى – ليسا - fox)
3 - توپ. اتتەڭ، داۋسىم، ءتىلىم جوق،
قۇشاعىمدا ءبىلىم كوپ. (كىتاپ – كنيگا - book)
3 - توپ. ءوزى كىردى اشادى، سۋعا سالسام قاشادى.(سابىن - مىلو - soap)
3 - توپ. جەل سوقسا جايقالىپ تولقيدى.
ەل وقىسا تۇلا بويىڭ بالقيدى. (ولەڭ - پەسنيا - song)
ءىىى اينالىم: «ءبىز بىلمەيتىن ءبىر ماقال» ماعىناسىن اشۋ
1 - توپ: 1. قاراڭعىدا تاپقانىڭدى حانعا بەرمە، جارىقتا تاپقانىڭدى جانعا بەرمە.
ماعىناسى: ەڭبەكپەن تاپقانىڭدى ورىنسىز شاشپا.
2 - توپ: 2. ءوزىن - ءوزى سىيلاعان ەر باقىتتى، ءوزىن — ءوزى بيلەگەن ەل باقىتتى. ماعىناسى: ادام اۋەلى ءوز ءقادىرىن بىلسە عانا ەل مەن جەر ءقادىرىن دە بىلە الادى.
3 - توپ: 3. شىن ەر جەڭسە، تاسىماس، جەڭىلسە، جاسىماس.
ماعىناسى: قانداي جاعداي بولسا دا ءوز — ءوزىڭدى سابىرلى ۇستاپ ۇيرەن
جۇرگىزۋشى: بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم،
بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ.
بەلدەن اسساڭ، الدىڭدا بەل كورىنسە،
قىزىققاننان كەلمەي مە جۇرە بەرگىڭ.
سوندىقتان دا كەلەدى بىلە بەرگىم
ءبىلىمدىنى سۇيەرىن ءبىلىم ەلدىڭ،- دەي وتىرىپ،
IV اينالىمدى باستايمىز
«ايشىقتى سوزدەر»
بۇل اينالىمدا بىرنەشە تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى بەرىلەدى. ءار توپقا تۇراقتى ءسوز تىركەسى بەرىلەدى. ويلانىپ، ماعىناسىن تولىق ايتۋلارىڭ كەرەك.
1 - توپ
1. توبەسى كوككە جەتتى (قۋاندى)
2. ينە شانشار جەر جوق (بوس جەر جوق)
3. قوي اۋزىنان ءشوپ الماس (جۋاس)
4. اقساق قوي تۇستەن كەيىن ماڭىرايدى. (كەش، ءجاي)
5. ءتىلدىڭ ۇشىندا تۇر. (ۇمىتۋ، جەتكىزە الماۋ)
2 - توپ.
كوزگە تۇرتسە كورگىسىز. (قاراڭعى)
بەتىنەن وتى شىقتى. ( ۇيالدى)
ارالارىنان قىل وتپەيدى. (دوستىق)
كۇلىن كوككە ۇشىرۋ. ( قۇرتۋ)
جۇرەك جالعاپ الدى. (تاماقتاندى)
كوز شىرىمىن الۋ. ( ۇيىقتادى)
كوزدى اشىپ - جۇمعانشا ( تەز، لەزدە)
3 - توپ
بەتى بۇلك ەتپەدى. ( ۇيالمادى)
يت تەرىسىن باسىنا قاپتادى. (ۇرىستى)
ات ءىزىن ءبىر سالمادى. (ىزدەپ كەلمەدى)
سۋ تەگىن. ( ارزان)
تىسىڭنەن شىعارماۋ. (ايتپاۋ،)
ەشكىمنەن ەشتەمەسىن ايامايدى. (جومارت، مىرزا)
الا ءجىپتى اتتاما. (ۇرلاما)
5 – اينالىم. «كىم جۇيرىك»
جۇرگىزۋشى: جۇمباق جاسىرىلادى دا، ونى شەشەدى، سونىڭ جاۋابىنا ماقال ايتادى.
1 توپ. وتىز ەكى باتىر،
ەكىگە ءبولىنىپ جاتىر (ءتىس،)
وتىز ەكى تىستەن شىققان ءسوز،
وتىز رۋلى ەلگە تارايدى.
1 - توپ ءبىر بەتكەيدە ەكى كول. (كوز،..)
كوزىڭ اۋىرسا – قولىڭدى تىي،
ءىشىڭ اۋىرسا – اۋىزىڭدى تىي.
2 - توپ. ەش تەسىككە تۇرمايدى،
ول جوقتا جەر قۇرعايدى. (سۋ.)
تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزار،
ادامزاتتى ءسوز بۇزار.
2 - توپ ءبىلىمنىڭ ءدانىن تەرەدى،
بالاعا ءتالىم بەرەدى (ۇستاز)
ۇستازى جاقسىنىڭ ۇستامى جاقسى.
3 - توپ. اسپاننان دومالاپ،
كوپ مونشاق توگىلدى.
بۋسانىپ جون الاپ،
تەرلەدى كەرىلدى. (جاڭبىر)
جاڭبىر ءبىر جاۋسا، تەرەك ەكى جاۋادى.
3 - توپ. ۇزىن ۇرتتى سارىلار،
قوينىندا تولعان نانى بار (بيداي) ارپا، بيداي اس ەكەن،
التىن، كۇمىس تاس ەكەن.
قورىتىندى: ءسوز كەزەگى قازىلار القاسىندا …
جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ.
اتا - سالتىم، اسىل مۇرام، ارداعىم،
بابالاردىڭ جالعاستىرار ارمانىن
سان عاسىردا قالپىن بۇزباس، ءقادىرىم،
وتكەنىمدى بۇگىنىممەن جالعادىم – دەي كەلە بۇگىنگى سايىسىمىز اياقتالدى.
ۇلتتىق ونەرىمىزدى ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتكىزەتىن بىزدەر، سوندىقتاندا قۇندى مۇرالارىمىزدى ناسيحاتتاپ جۇرەيىك.
بقو، ورال قالاسى
"مەكتەپتەن تىس جۇمىس ورتالىعى"
«اتامۇرا» ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسى
ۋتيبايەۆا داميلا ايدىن قىزى
ماقساتى: ماقال - ماتەل – اتا بابامىزدان قالعان وشپەس مۇرا. كولەمى جاعىنان شاعىن بولعانمەن، ماعىناسى تەرەڭ، قۇنى قىمبات قازىنا. ماقال - ماتەل – تاربيەلىك ءمانى زور، رۋحاني بايلىق تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. بىلىمدەرىن جۇيەگە كەلتىرىپ پىسىقتاۋ، ماقال – ماتەلدەردى ورىندى قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. ءتىل – قاي ۇلتتا قاي ەلدە بولسا دا قۇدىرەتتى، قاستەرلى. انا ءتىلىمىزدى دامىتىپ، ورىس ءتىلىن قولدانىپ، اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنەمىز دەگەن ماقساتپەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، وي تۇيىندەۋ، اۋىز ەكى سويلەۋ، وي – ءورىسىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: شەشەندىك سويلەۋگە، ءسوز استارىن ماعىنالى تۇردە سيپاتتاپ كورسەتۋ، سالاۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: 1. تۇسىندىرمەلى يلليۋستراسيالىق 2. ساراماندىق 3. سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، ادەبيەت، اعىلشىن ءتىلى، مۋزىكا.
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، دايىندىقتارىن تەكسەرۋ، توپ مۇشەلەرىنىڭ ويلارىن ءبىر ورتاعا توپتاۋ ماقساتىندا وي تاستاۋ.
2. جاننىڭ جايىن جارىققا شىعارۋ ءۇشىن، جاننىڭ سىرىن سىرتقا ءبىلدىرۋ ءۇشىن ادامنىڭ ەكى قۇرالى بار. بىرەۋى – ميميكا، بىرەۋى – ءسوز. ميميكا جاننىڭ سىرتىنىڭ دەنە ارقىلى سىرتقا ءبىلىنۋى (كۇلۋ، جىلاۋ). ال ىم – ىشكى ءتىل سەزىمى. ىم ارقىلى ويدى جارىققا شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. ويدىڭ ءتىلى – ءسوز. ءتىل – جۇرەك تۇبىندەگى باعاسىز سەزىمدەر، جان تۇكپىرىندەگى اسىل ويلار جارىق كورمەي، قور بولىپ قالار ەدى. ادام ءتىل ارقاسىندا جان سىرىن سىرتقا شىعارىپ، باسقالاردىڭ جان سىرىن ۇعا الادى. ءتىل ادامعا وسىنداي قىمبات بولسا، ارينە ۇلت بولۋ ءۇشىن ءبىرىنشى شارت ءتىل بولماق.
جارىق كورمەي جاتساڭ دا ۇزاق، كەڭ ءتىلىم.
تازا تەرەڭ وتكىر، كۇشتى، كەڭ ءتىلىم.
تارالعان بالالارىن باۋىرىنا
اق قولىڭمەن تارالارسىڭ سەن ءتىلىم.
«ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»، «تۇز استىڭ ءدامىن كەلتىرسە، ماقال ءسوزدىڭ ءسانىن كەلتىرەدى»، - دەگەن قاناتتى سوزدەرمەن «ماقال ءسوزدىڭ ازىعى، جۇمباق ويدىڭ قازىعى» اتتى ءتىل بىلگىرلەر سايىسىن باستايمىز. ورتاعا سايىسكەرلەر شاقىرىلادى.
ءادىل شەشىم بەرەتىن ادىلقازىلارمەن تانىستىرلادى.
ويىن بارىسى:..
ويىنعا 3 توپ قاتىسادى. ويىن V اينالىمنان تۇرادى.
1. «ويلى بولساڭ، وزىپ كور» (ماقالداردى جالعاستىرۋ)
2. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور» (بەرىلگەن جۇمباقتاردى شەشۋ. ونى قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا جاۋاپ بەرۋ)
3. «ءبىز بىلمەيتىن ءبىر ماقال» (ماقالدىڭ ماعىناسىن اشۋ)
4. «ايشىقتى سوزدەر» (بەرىلگەن تۇراقتى تىركەستەردىڭ ماعىناسىن تولىق اشۋ.)
5. «كىم جۇيرىك» (بەرىلگەن جۇمباقتىڭ شەشىمىن تابۋ ارقىلى، سوعان سايكەس ماقال - ماتەل قۇراستىرۋ).
ويىن بارىسى تۇسىنىكتى بولسا، سايىسىمىزدى باستايمىز، قاتىسۋشىلارعا ساتتىلىك.
ويىندى باستاماس بۇرىن ءار توپ ءوزىن، ۇرانىمەن تانىستىرادى.
ءى توپ. توپتىڭ اتى – «سۇڭقار»
ۇرانىمىز: ءبىلىم الىپ بۇگىن التىن ۇيادا،
ەرتەڭ ءالى شارىقتايمىز قيادا.
ءىى توپ. توپتىڭ اتى – «تۇلپار»
ۇرانىمىز: اساۋ تۇلپار جەلدەي ەسكەن ارىندى،
وقۋ مەنەن ەڭبەككە سال بارىڭدى.
ءىىى توپ. توپتىڭ اتى – «بولاشاق»
ۇرانىمىز: بولاشاقتىڭ ۇل - قىزىمىز، كوركەيتەمىز ەلدى ءبىز.
جۇرگىزۋشى: بايگەگە ءتۇسىپ جارىسپاي
جۇيرىكتىڭ باعى جانار ما؟
ءبىلىم مەن ونەر جارىسىپ،
تاربيە، ءتالىم تابار ءمان.
بۇل بايگە ويدىڭ بايگەسى
كىم جۇيرىك ويعا، سول الدا،- دەي كەلە ءى - اينالىمدى باستايمىز.
ءى اينالىم «ويلى بولساڭ، وزىپ كور»
«سۇڭقار» توبىنا:
1. الدىڭعى اربا قايدا جۇرسە،... (سوڭعى اربا سوندا جۇرەدى.)
2. سىن تۇزەلمەي، (ءمىن تۇزەلمەس).
3. كىسىنىڭ كىسىلىگى، (كيىمىندە ەمەس، بىلىمىندە).
4. شەبەردىڭ قولى ورتاق،...(شەشەننىڭ ءسوزى ورتاق).
5. بايلىقتىڭ كىلتى – (عىلىم…).
تۇلپار توبىنا
1. ادەپتى بالا – ارلى بالا،( ادەپسىز بالا سورلى بالا ).
2. بىلگەنىڭ ءبىر توعىز،...(بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز).
3. عىلىم تەڭىز... (وتباسى - شۋاق)
4. ۇلانى بار ەلدىڭ... (ۇرانى بار) 5. ەڭبەك ەردىڭ كوركى ……. (ەر ەلدىڭ كوركى)
«بولاشاق» توبىنا:
1. كوز - قورقاق (قول – باتىر).
2. باتىر تۋسا - ەل ىرىسى... (جاڭبىر جاۋسا – جەر ىرىسى). 3. بىلەكتى ءبىردى جىعادى،... (ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى)
4. اتاڭنىڭ بالاسى بولما،.. (ادامنىڭ بالاسى بول)
ءىى اينالىم «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور»
جۇرگىزۋشى: بۇل اينالىمدا جۇمباق جاسىرامىن، سەندەر جۇمباقتىڭ شەشۋىن 3 تىلدە (قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا) ايتۋلارىڭ كەرەك.
1 - توپ: قولى مەنەن قالامى جوق،
ءبىراق سۋرەت سالادى كوپ. (اياز – موروز - frost)
1 - توپ: قويماسىن قىس اقتارىپ،
جەردى جاپتى اق مامىق. (قار – سنەگ - snow)
1 - توپ: ءبىر كىسى بار دۇنيەدە،
شەمىشكە شاعىپ تۇرادى.
بۇل كىسىدەن ءار ۋاقىت،
اركىم مەزگىل سۇرايدى.(ساعات - چاسى - watch)
1 - توپ. جۇمباق شەشكىش كىم ەكەن؟
سىرتقا شىقسام ءتۇن ەكەن
مونشاقتارىن شاشىپ اپ،
ءبىر سارى قىز تۇر ەكەن (اي - لۋنا - moon، جۇلدىزدار - زۆەزدى - stars)
2 توپ. جۇقا تاقتاي بولشەگى،
ۇزىندىقتىڭ ولشەمى. (سىزعىش – لينەيكا - ruler)
2 - توپ. قالقيىپ ەكى قۇلاعى،
ەلەڭدەپ، قورقىپ تۇرادى. (قويان – زاياس - rabbit)
2 - توپ. جولبارىستان اۋمايدى،
تىشقانداردى اۋلايدى.(مىسىق – كوشكا - cat)
2 - توپ. ءبىر جاشىك تور بۇرىشتى سىرعاسى بار،
كوتەرسەڭ سىرعاسىنان داۋىس شىعار.
قانشا الىس بولساڭداعى ەكى سىرعا،
ەستىلىپ ءبىر – بىرىنە جاقىن قىلار. (تەلەفون - telephone )
2 - توپ. جانى جوق، بولسا دا،
اقىلدى ادام ءىسىن ىستەيدى. (كىتاپ - كنيگا - book)
3 - توپ. جەپ كورىپ ەم ءوزىم مەن،
جاس شىعاردى كوزىمنەن. (پياز – لۋك - onion)
3 - توپ. بۇلاڭداعان قۇيرىعى،
ءبىر الدارلىق قۋلىعى. (تۇلكى – ليسا - fox)
3 - توپ. اتتەڭ، داۋسىم، ءتىلىم جوق،
قۇشاعىمدا ءبىلىم كوپ. (كىتاپ – كنيگا - book)
3 - توپ. ءوزى كىردى اشادى، سۋعا سالسام قاشادى.(سابىن - مىلو - soap)
3 - توپ. جەل سوقسا جايقالىپ تولقيدى.
ەل وقىسا تۇلا بويىڭ بالقيدى. (ولەڭ - پەسنيا - song)
ءىىى اينالىم: «ءبىز بىلمەيتىن ءبىر ماقال» ماعىناسىن اشۋ
1 - توپ: 1. قاراڭعىدا تاپقانىڭدى حانعا بەرمە، جارىقتا تاپقانىڭدى جانعا بەرمە.
ماعىناسى: ەڭبەكپەن تاپقانىڭدى ورىنسىز شاشپا.
2 - توپ: 2. ءوزىن - ءوزى سىيلاعان ەر باقىتتى، ءوزىن — ءوزى بيلەگەن ەل باقىتتى. ماعىناسى: ادام اۋەلى ءوز ءقادىرىن بىلسە عانا ەل مەن جەر ءقادىرىن دە بىلە الادى.
3 - توپ: 3. شىن ەر جەڭسە، تاسىماس، جەڭىلسە، جاسىماس.
ماعىناسى: قانداي جاعداي بولسا دا ءوز — ءوزىڭدى سابىرلى ۇستاپ ۇيرەن
جۇرگىزۋشى: بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم،
بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ.
بەلدەن اسساڭ، الدىڭدا بەل كورىنسە،
قىزىققاننان كەلمەي مە جۇرە بەرگىڭ.
سوندىقتان دا كەلەدى بىلە بەرگىم
ءبىلىمدىنى سۇيەرىن ءبىلىم ەلدىڭ،- دەي وتىرىپ،
IV اينالىمدى باستايمىز
«ايشىقتى سوزدەر»
بۇل اينالىمدا بىرنەشە تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى بەرىلەدى. ءار توپقا تۇراقتى ءسوز تىركەسى بەرىلەدى. ويلانىپ، ماعىناسىن تولىق ايتۋلارىڭ كەرەك.
1 - توپ
1. توبەسى كوككە جەتتى (قۋاندى)
2. ينە شانشار جەر جوق (بوس جەر جوق)
3. قوي اۋزىنان ءشوپ الماس (جۋاس)
4. اقساق قوي تۇستەن كەيىن ماڭىرايدى. (كەش، ءجاي)
5. ءتىلدىڭ ۇشىندا تۇر. (ۇمىتۋ، جەتكىزە الماۋ)
2 - توپ.
كوزگە تۇرتسە كورگىسىز. (قاراڭعى)
بەتىنەن وتى شىقتى. ( ۇيالدى)
ارالارىنان قىل وتپەيدى. (دوستىق)
كۇلىن كوككە ۇشىرۋ. ( قۇرتۋ)
جۇرەك جالعاپ الدى. (تاماقتاندى)
كوز شىرىمىن الۋ. ( ۇيىقتادى)
كوزدى اشىپ - جۇمعانشا ( تەز، لەزدە)
3 - توپ
بەتى بۇلك ەتپەدى. ( ۇيالمادى)
يت تەرىسىن باسىنا قاپتادى. (ۇرىستى)
ات ءىزىن ءبىر سالمادى. (ىزدەپ كەلمەدى)
سۋ تەگىن. ( ارزان)
تىسىڭنەن شىعارماۋ. (ايتپاۋ،)
ەشكىمنەن ەشتەمەسىن ايامايدى. (جومارت، مىرزا)
الا ءجىپتى اتتاما. (ۇرلاما)
5 – اينالىم. «كىم جۇيرىك»
جۇرگىزۋشى: جۇمباق جاسىرىلادى دا، ونى شەشەدى، سونىڭ جاۋابىنا ماقال ايتادى.
1 توپ. وتىز ەكى باتىر،
ەكىگە ءبولىنىپ جاتىر (ءتىس،)
وتىز ەكى تىستەن شىققان ءسوز،
وتىز رۋلى ەلگە تارايدى.
1 - توپ ءبىر بەتكەيدە ەكى كول. (كوز،..)
كوزىڭ اۋىرسا – قولىڭدى تىي،
ءىشىڭ اۋىرسا – اۋىزىڭدى تىي.
2 - توپ. ەش تەسىككە تۇرمايدى،
ول جوقتا جەر قۇرعايدى. (سۋ.)
تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزار،
ادامزاتتى ءسوز بۇزار.
2 - توپ ءبىلىمنىڭ ءدانىن تەرەدى،
بالاعا ءتالىم بەرەدى (ۇستاز)
ۇستازى جاقسىنىڭ ۇستامى جاقسى.
3 - توپ. اسپاننان دومالاپ،
كوپ مونشاق توگىلدى.
بۋسانىپ جون الاپ،
تەرلەدى كەرىلدى. (جاڭبىر)
جاڭبىر ءبىر جاۋسا، تەرەك ەكى جاۋادى.
3 - توپ. ۇزىن ۇرتتى سارىلار،
قوينىندا تولعان نانى بار (بيداي) ارپا، بيداي اس ەكەن،
التىن، كۇمىس تاس ەكەن.
قورىتىندى: ءسوز كەزەگى قازىلار القاسىندا …
جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ.
اتا - سالتىم، اسىل مۇرام، ارداعىم،
بابالاردىڭ جالعاستىرار ارمانىن
سان عاسىردا قالپىن بۇزباس، ءقادىرىم،
وتكەنىمدى بۇگىنىممەن جالعادىم – دەي كەلە بۇگىنگى سايىسىمىز اياقتالدى.
ۇلتتىق ونەرىمىزدى ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتكىزەتىن بىزدەر، سوندىقتاندا قۇندى مۇرالارىمىزدى ناسيحاتتاپ جۇرەيىك.
بقو، ورال قالاسى
"مەكتەپتەن تىس جۇمىس ورتالىعى"
«اتامۇرا» ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسى
ۋتيبايەۆا داميلا ايدىن قىزى
You Might Also Like
-
قازاقستاندىقتاردىڭ ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسۋى
-
ادەمى سازدى اۋەن وينالىپ تۇرادى، بالالار تاربيەشىمەن بىرگە كىرىپ ورىندىقتارعا جايعاسادى.
