ماتەماتيكا ساباعىندا سىني ويلاۋدى دامىتۋ
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بايدىبەك اۋدانى،
«دوسان» نەگىزگى ورتا مەكتەبى مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق مەكەمەسى
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى تايتەلييەۆا اقمارال
جاراتىلىستانۋ ماتەماتيكالىق پاندەر بىرلەستىگى
باياندامانىڭ تاقىرىبى: ماتەماتيكا ساباعىندا سىني ويلاۋدى دامىتۋ
جوسپار
1. كىرىسپە. " ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ يننوۆاسيالىق ءادىس - تاسىلدەرى"
2. نەگىزگى ءبولىم
2. 1. ماتەماتيكا ءپانىن وقىتۋدا سىني ويلاۋدى دامىتۋ؛
2. 2. بلۋم تاكسونومياسى بويىنشا جوسپارلاۋ؛
2. 3. تىزبەكتەلگەن ساباقتار توپتاماسى بويىنشا تالداۋ؛
2. 4. بىرلەسكەن وقۋ ۇدەرىسىنىڭ نەگىزگى سيپاتتاماسى.
3. قورىتىندى ءبولىم
"وقىتۋ جانە وقۋ ساپاسىن ارتتىرۋ - ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتى"
1. كىرىسپە
ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ يننوۆاسيالىق ءادىس - تاسىلدەرى
«باسقا حالىقتاردان كەم بولماۋ ءۇشىن ءبىز ءبىلىمدى، باي ءھام كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك، باي بولۋعا كاسىپ كەرەك، كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك»
ا. بايتۇرسىن ۇلى
ەرتەڭگى كۇننىڭ بۇگىنگى كۇننەن اسىپ تۇسۋىنە ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا قاراي جەتەلەۋشى قۇدىرەتتى كۇش – ول ءبىلىم. ءبىلىم بەرۋ – وقىتۋدىڭ، تاربيە مەن دامىتۋدىڭ ۇزدىكسىز پروسەسى. ءبىلىمدى تۇرلەندىرۋدە، ءبىلىم بەرۋ پروسەسىن رەفورمالاۋدا زەرتتەۋشى ءمۇعالىم مەن كوشباسشى ءمۇعالىم جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى رەتىندە ورتالىق تۇلعا بولىپ تابىلادى.
قازىرگى ءمۇعالىم الدىندا ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ ساتىسىندا وقۋشىلاردىڭ ساپالى ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن يننوۆاسيالىق ءادىس - تاسىلدەردى ەنگىزۋدىڭ جاڭارتىلعان باعىتىمەن جۇمىستار تۇر.
وقىتۋدىڭ ءداستۇرلى ءونىمسىز ءستيلىن ىعىستىرۋ جانە وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن وزىندىك ويلاۋىن قامتاماسىز ەتەتىن سىندارلى ءبىلىم بەرۋ مودەلىنە كوشۋ الەمدىك ءبىلىم بەرۋدىڭ ستارتەگيالىق باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى قىزمەتىنىڭ ماقساتى - وقۋشىنىڭ ءوزىن-وزى تۇلعالىق دامىتۋىنا جاعداي جاساۋ. ال، جەكە تۇلعانى دامىتۋ دەگەنىمىز:
• وقۋشىعا قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتۋ، ياعني وقۋ بارىسىندا تۋىنداعان پروبلەمالاردى شەشۋ؛
• ومىرلىك ەكولوگيالىق، ساياسي، ۇلتارالىق جانە باسقا وزەكتى ماسەلەلەردى سارالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
• رۋحاني قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرۋگە ۇيرەتۋ؛
• وتباسىندا جانە مەكتەپتە جەكە تۇلعالىق قۇقىقتارىن ساقتاي الۋعا تاربيەلەۋ؛
• ماماندىق تاڭداۋدا دۇرىس شەشىم قابىلداۋعا باعىت-باعدار بەرۋ.
يننوۆاسيا (لاتىنشا inovatis) اۋدارماسى - جاڭالىق، جاڭاشا، جاڭالىقتى ەنگىزۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
تەحنولوگيا دەپ - وقىتۋدىڭ وبەكتيۆتىك فاكتورلارىنىڭ جيىنتىعىن (باعدارلامالانعان وقىتۋ ءادىس - تاسىلدەرى، ديداكتيكالىق ماتەريالدار، قۇرال - جابدىقتار، ت. ب) قانداي دا ءبىر ءىس - ارەكەتتە ناتيجەگە جەتۋ قۇرالى رەتىندە قاراستىرىلادى.
پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا-مۇعالىمنىڭ كاسىبي قىزمەتىن جاڭارتۋشى جانە جوسپارلانعان ناتيجەگە جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ىس-ارەكەتتەر جيىنتىعى.[3]
- 4 -
ءاربىر تەحنولوگيا وزىندىك جاڭا ءادىس - تاسىلدەرمەن ەرەكشەلەنەدى. ءادىس - تاسىلدەردى ءمۇعالىم ىزدەنىس ارقىلى وقۋشى قابىلەتىنە، قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراپ ىرىكتەپ قولدانادى. سول ارقىلى بالانى باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ شىعارماشىلىق ويلاۋعا، قالىپتان تىس شەشىمدەر قابىلداي الۋعا، پراكتيكالىق ارەكەتتەرگە دايىن بولۋعا ۇيرەتەمىز.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ: «جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى - رۋحاني دامىعان ءارى الەۋمەتتىك تۇرعىدان ەسەيگەن، پەداگوگيكالىق قۇرالداردىڭ بارلىق تۇرلەرىن شەبەر مەڭگەرگەن بىلىكتى مامان، ءوزىن - ءوزى ءاردايىم جەتىلدىرۋگە ۇمتىلاتىن شىعارماشىل تۇلعا. ول جوعارى ءبىلىمدى شىعارماشىل تۇلعانى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن جاۋاپتى» - دەي وتىرىپ، مىناداي گۋمانيستىك تاسىلدەرى بار ەتيكانى:
• باقىلاۋدىڭ ورنىنا ىنتالاندىرۋ؛
• ماجبۇرلەۋدىڭ ورنىنا كەڭەس بەرۋ؛
• اۋىستىرۋدىڭ ورنىنا سەنىم ءبىلدىرۋ؛
• ۇگىتتەۋدىڭ ورنىنا ءتۇسىندىرۋ؛
• جويۋدىڭ ورنىنا تەگىستەۋ؛
• باسقارۋدىڭ ورنىنا قاتىسۋ؛
• ماجبۇرلەۋدىڭ ورنىنا تاڭداۋ؛
• ايعايلاۋدىڭ ورنىنا ازىلدەۋ؛
• كىنالاۋدىڭ ورنىنا قورعاۋ؛
• بۇيرىق بەرىپ تەكسەرۋدىڭ ورنىنا
• كاسىبي كومەك كورسەتىپ، قولداۋ جاساۋعا ۇمتىلۋ - پايدالانادى دەپ ناقتى كورسەتىپ بەردى.[2]
2. 1. ماتەماتيكا ءپانىن وقىتۋدا سىني ويلاۋدى دامىتۋ
ماتەماتيكا ساباعىندا ديالوگ ارقىلى وقىتۋ ءتاسىلىن قولدانۋ - سىني ويلاۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ بىردەن-بىر قوزعاۋشى كۇشى. ال، ديالوگتىك اڭگىمەنى دامىتۋ ءۇشىن سۇراق قويۋ ءادىسى ءاربىر ساباق بارىسىندا جۇيەلى، ءتيىمدى پايدالانىلسا وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋ ساپاسى جاقسارادى جانە ولار شاعىن توپتاردا بىرلەسەدى، يدەيالارىمەن پىكىر الماسىپ، ونى تالقىلايدى، باعا بەرەدى.
ءمۇعالىم ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى قىزمەت - ساباق بارىسىندا شاكىرتتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا جەتەكتەۋ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن سان ءتۇرلى جاڭارتىلعان ءادىس - تاسىلدەردى ۇزدىكسىز قولدانۋ.
زەرتتەۋىمە العان 6 - سىنىپتىڭ ماتەماتيكا پانىنەن «ءبىر اينىمالىسى بار سىزىقتىق تەڭدەۋ» تاقىرىبىن مەڭگەرتۋدە سىني ويلاۋدى دامىتۋ ءۇشىن
ج. قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ سارالاپ وقىتۋ ءتاسىلىن ءبىر ساباقتا ەمەس 5 ساعاتقا ءبولىپ جوسپارلاۋ ارقىلى قولدانا وتىرىپ ءوتتىم.
بۇل تەحنولوگيا وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىنىڭ دامۋىنا، ءوز بەتىنشە ويلاۋ
قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جوسپارلانعان ساباقتار توپتاماسىندا 4 دەڭگەيدەن تۇراتىن
تەحنولوگيانىڭ نەگىزگى تالاپتارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مىناداي ءادىس -
تاسىلدەردى قولداندىم.
1. سۇراق قويۋ ءادىسى
مەنى قاتتى ويلاندىرعان ماسەلە باستاپقى ءبىلىم مەن سوڭعى العان بىلىمدەرىن ۇشتاستىرۋ، شوعىرلاندىرۋ ءۇشىن سۇراقتى قالاي قويۋ كەرەك جانە ونىڭ ناقتى كورىنىس تابۋى، وقۋشىلاردى سىني ويلانۋعا باعىتتاۋ بولدى. وقۋشىنىڭ قاتە جاۋابىنا "دۇرىس دەپ ويلايسىڭدار ما؟"، «تاعى دا قانداي پىكىر ايتار ەدىڭدەر؟»، «جاۋاپتىڭ دۇرىس ەكەنىنە سەنىمدىسىڭدەر مە؟»، «نەگە سۇيەنەسىڭ؟»، «تولىقتىرۋعا بولا ما؟»، «مىسال كەلتىرە الاسىڭ با؟»ت. ب. دەگەن سۇراقتاردى قايتا باعىتتاۋ ارقىلى ديالوگ قۇرىپ، بالالاردىڭ الەۋمەتتىك ورتادا ءوزىن - ءوزى رەتتەۋ، وي - پىكىرلەرىن جۇيەلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزدىم. تاپسىرمادا بەرىلگەن ەسەپتەردى ەركىنشە تاڭداپ الۋدا جانە ونى شىعارۋ تاسىلدەرىمەن پىكىر الماسقاندا وقۋشىلار ءوزىن - ءوزى، سىنىپتاستارىن باعالاۋعا مۇمكىندىك الدى. توپتار اراسىنداعى پىكىر الماسۋدا ءبىر - ءبىرىنىڭ جىبەرگەن قاتەلەرى مەن ءوز يدەيالارىنىڭ دا قۇندى ەكەنىن باعالاي الدى.
2. ميعا شابۋىل ءادىسى / مەتود موزگوۆوگو شتۋرما (برەينستورمينگ)/
/ Brainstorming/ - بەلگىلى ءبىر پروبلەمانى قارقىندى تالقىلاۋ –
- 6 -
شىعارماشىلىق بەلسەندىلىكتى ىنتالاندىرۋ جولى. بۇل ءتاسىل كەزىندە قاتىسۋشىلاردىڭ ويلاۋ ۇدەرىسى بەلگىلى ءبىر ماسەلەنى شەشۋ جونىندە ءتۇرلى يدەيالاردى تالقىلاۋعا جانە ويلاپ تابۋعا باعىتتالعان.
3. دجيگسو (موزايكا) / دجيگسو (موزايكا) / Jigsaw - ەلليوت ارونسون ۇسىنعان، وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىك مىندەتتەردى شەشۋ ماقساتىندا ىنتىماقتاسىپ جۇمىس ىستەۋىن كوزدەيتىن وقىتۋ مەن وقۋ ءادىسى.
4. ديالوگتىك وقىتۋ / ديالوگيچەسكوە وبۋچەنيە / Dialogic teaching - ءمۇعالىمنىڭ وقۋ ماتەريالىن وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرىپ، وقۋشىلاردىڭ سول وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋى ماقساتىندا وقۋ ماتەريالىن دايىنداۋدىڭ جانە بايانداۋشى اڭگىمە جۇرگىزۋدىڭ ناقتىلى رەتتەۋشى ەرەجەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ قۇرىلعان وقىتۋ مەن وقۋ ءتاسىلى. وقۋشىلاردى ماسەلەنى (پروبلەمانى) انىقتاپ، ونى شەشۋگە يتەرمەلەيدى جانە ولاردىڭ وقۋداعى ءىس - ارەكەتتەرىن بەلسەندى ەتۋدى كوزدەيدى.
5. بەلسەندى وقۋ ادىستەرى / مەتودى اكتيۆنوگو وبۋچەنيا / Active learning methods – وقۋ ماتەريالىن ءوز بەتىنشە، باستاما جاساي وتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن يگەرۋدە وقۋشىلاردىڭ وقۋ ۇدەرىسىنە تولىققاندى وي - لانۋ ارقىلى تارتىلۋىن كوزدەيتىن ارەكەتتەر مەن امالدار. بەلسەندى وقۋ ادىستەرىنە دەبات، پىكىرتالاس، رولدىك ويىندار، جوبا جۇرگىزۋ، ت. ب. جاتادى.[3]
6. تاكتيكالىق وقىتۋ / تاكتيچەسكوە وبۋچەنيە / Tactical education – تەك قانا تەستىلەۋدەن ويداعىداي وتۋگە دايىنداۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ جەتىستىكتەرىن ولشەۋ.
زەرتتەۋ ساباقتار توپتاماسىن وتكىزۋ ناتيجەسىندە سىندارلى وقىتۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جاڭارتىلعان ءادىس - تاسىلدەر كەستەسىن جاسادىم.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
«دوسان» نەگىزگى ورتا مەكتەبى مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق مەكەمەسى
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى تايتەلييەۆا اقمارال
جاراتىلىستانۋ ماتەماتيكالىق پاندەر بىرلەستىگى
باياندامانىڭ تاقىرىبى: ماتەماتيكا ساباعىندا سىني ويلاۋدى دامىتۋ
جوسپار
1. كىرىسپە. " ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ يننوۆاسيالىق ءادىس - تاسىلدەرى"
2. نەگىزگى ءبولىم
2. 1. ماتەماتيكا ءپانىن وقىتۋدا سىني ويلاۋدى دامىتۋ؛
2. 2. بلۋم تاكسونومياسى بويىنشا جوسپارلاۋ؛
2. 3. تىزبەكتەلگەن ساباقتار توپتاماسى بويىنشا تالداۋ؛
2. 4. بىرلەسكەن وقۋ ۇدەرىسىنىڭ نەگىزگى سيپاتتاماسى.
3. قورىتىندى ءبولىم
"وقىتۋ جانە وقۋ ساپاسىن ارتتىرۋ - ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتى"
1. كىرىسپە
ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ يننوۆاسيالىق ءادىس - تاسىلدەرى
«باسقا حالىقتاردان كەم بولماۋ ءۇشىن ءبىز ءبىلىمدى، باي ءھام كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك، باي بولۋعا كاسىپ كەرەك، كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك»
ا. بايتۇرسىن ۇلى
ەرتەڭگى كۇننىڭ بۇگىنگى كۇننەن اسىپ تۇسۋىنە ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا قاراي جەتەلەۋشى قۇدىرەتتى كۇش – ول ءبىلىم. ءبىلىم بەرۋ – وقىتۋدىڭ، تاربيە مەن دامىتۋدىڭ ۇزدىكسىز پروسەسى. ءبىلىمدى تۇرلەندىرۋدە، ءبىلىم بەرۋ پروسەسىن رەفورمالاۋدا زەرتتەۋشى ءمۇعالىم مەن كوشباسشى ءمۇعالىم جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى رەتىندە ورتالىق تۇلعا بولىپ تابىلادى.
قازىرگى ءمۇعالىم الدىندا ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ ساتىسىندا وقۋشىلاردىڭ ساپالى ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن يننوۆاسيالىق ءادىس - تاسىلدەردى ەنگىزۋدىڭ جاڭارتىلعان باعىتىمەن جۇمىستار تۇر.
وقىتۋدىڭ ءداستۇرلى ءونىمسىز ءستيلىن ىعىستىرۋ جانە وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن وزىندىك ويلاۋىن قامتاماسىز ەتەتىن سىندارلى ءبىلىم بەرۋ مودەلىنە كوشۋ الەمدىك ءبىلىم بەرۋدىڭ ستارتەگيالىق باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى قىزمەتىنىڭ ماقساتى - وقۋشىنىڭ ءوزىن-وزى تۇلعالىق دامىتۋىنا جاعداي جاساۋ. ال، جەكە تۇلعانى دامىتۋ دەگەنىمىز:
• وقۋشىعا قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتۋ، ياعني وقۋ بارىسىندا تۋىنداعان پروبلەمالاردى شەشۋ؛
• ومىرلىك ەكولوگيالىق، ساياسي، ۇلتارالىق جانە باسقا وزەكتى ماسەلەلەردى سارالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
• رۋحاني قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرۋگە ۇيرەتۋ؛
• وتباسىندا جانە مەكتەپتە جەكە تۇلعالىق قۇقىقتارىن ساقتاي الۋعا تاربيەلەۋ؛
• ماماندىق تاڭداۋدا دۇرىس شەشىم قابىلداۋعا باعىت-باعدار بەرۋ.
يننوۆاسيا (لاتىنشا inovatis) اۋدارماسى - جاڭالىق، جاڭاشا، جاڭالىقتى ەنگىزۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
تەحنولوگيا دەپ - وقىتۋدىڭ وبەكتيۆتىك فاكتورلارىنىڭ جيىنتىعىن (باعدارلامالانعان وقىتۋ ءادىس - تاسىلدەرى، ديداكتيكالىق ماتەريالدار، قۇرال - جابدىقتار، ت. ب) قانداي دا ءبىر ءىس - ارەكەتتە ناتيجەگە جەتۋ قۇرالى رەتىندە قاراستىرىلادى.
پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا-مۇعالىمنىڭ كاسىبي قىزمەتىن جاڭارتۋشى جانە جوسپارلانعان ناتيجەگە جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ىس-ارەكەتتەر جيىنتىعى.[3]
- 4 -
ءاربىر تەحنولوگيا وزىندىك جاڭا ءادىس - تاسىلدەرمەن ەرەكشەلەنەدى. ءادىس - تاسىلدەردى ءمۇعالىم ىزدەنىس ارقىلى وقۋشى قابىلەتىنە، قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراپ ىرىكتەپ قولدانادى. سول ارقىلى بالانى باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ شىعارماشىلىق ويلاۋعا، قالىپتان تىس شەشىمدەر قابىلداي الۋعا، پراكتيكالىق ارەكەتتەرگە دايىن بولۋعا ۇيرەتەمىز.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ: «جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى - رۋحاني دامىعان ءارى الەۋمەتتىك تۇرعىدان ەسەيگەن، پەداگوگيكالىق قۇرالداردىڭ بارلىق تۇرلەرىن شەبەر مەڭگەرگەن بىلىكتى مامان، ءوزىن - ءوزى ءاردايىم جەتىلدىرۋگە ۇمتىلاتىن شىعارماشىل تۇلعا. ول جوعارى ءبىلىمدى شىعارماشىل تۇلعانى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن جاۋاپتى» - دەي وتىرىپ، مىناداي گۋمانيستىك تاسىلدەرى بار ەتيكانى:
• باقىلاۋدىڭ ورنىنا ىنتالاندىرۋ؛
• ماجبۇرلەۋدىڭ ورنىنا كەڭەس بەرۋ؛
• اۋىستىرۋدىڭ ورنىنا سەنىم ءبىلدىرۋ؛
• ۇگىتتەۋدىڭ ورنىنا ءتۇسىندىرۋ؛
• جويۋدىڭ ورنىنا تەگىستەۋ؛
• باسقارۋدىڭ ورنىنا قاتىسۋ؛
• ماجبۇرلەۋدىڭ ورنىنا تاڭداۋ؛
• ايعايلاۋدىڭ ورنىنا ازىلدەۋ؛
• كىنالاۋدىڭ ورنىنا قورعاۋ؛
• بۇيرىق بەرىپ تەكسەرۋدىڭ ورنىنا
• كاسىبي كومەك كورسەتىپ، قولداۋ جاساۋعا ۇمتىلۋ - پايدالانادى دەپ ناقتى كورسەتىپ بەردى.[2]
2. 1. ماتەماتيكا ءپانىن وقىتۋدا سىني ويلاۋدى دامىتۋ
ماتەماتيكا ساباعىندا ديالوگ ارقىلى وقىتۋ ءتاسىلىن قولدانۋ - سىني ويلاۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ بىردەن-بىر قوزعاۋشى كۇشى. ال، ديالوگتىك اڭگىمەنى دامىتۋ ءۇشىن سۇراق قويۋ ءادىسى ءاربىر ساباق بارىسىندا جۇيەلى، ءتيىمدى پايدالانىلسا وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋ ساپاسى جاقسارادى جانە ولار شاعىن توپتاردا بىرلەسەدى، يدەيالارىمەن پىكىر الماسىپ، ونى تالقىلايدى، باعا بەرەدى.
ءمۇعالىم ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى قىزمەت - ساباق بارىسىندا شاكىرتتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا جەتەكتەۋ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن سان ءتۇرلى جاڭارتىلعان ءادىس - تاسىلدەردى ۇزدىكسىز قولدانۋ.
زەرتتەۋىمە العان 6 - سىنىپتىڭ ماتەماتيكا پانىنەن «ءبىر اينىمالىسى بار سىزىقتىق تەڭدەۋ» تاقىرىبىن مەڭگەرتۋدە سىني ويلاۋدى دامىتۋ ءۇشىن
ج. قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ سارالاپ وقىتۋ ءتاسىلىن ءبىر ساباقتا ەمەس 5 ساعاتقا ءبولىپ جوسپارلاۋ ارقىلى قولدانا وتىرىپ ءوتتىم.
بۇل تەحنولوگيا وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىنىڭ دامۋىنا، ءوز بەتىنشە ويلاۋ
قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جوسپارلانعان ساباقتار توپتاماسىندا 4 دەڭگەيدەن تۇراتىن
تەحنولوگيانىڭ نەگىزگى تالاپتارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مىناداي ءادىس -
تاسىلدەردى قولداندىم.
1. سۇراق قويۋ ءادىسى
مەنى قاتتى ويلاندىرعان ماسەلە باستاپقى ءبىلىم مەن سوڭعى العان بىلىمدەرىن ۇشتاستىرۋ، شوعىرلاندىرۋ ءۇشىن سۇراقتى قالاي قويۋ كەرەك جانە ونىڭ ناقتى كورىنىس تابۋى، وقۋشىلاردى سىني ويلانۋعا باعىتتاۋ بولدى. وقۋشىنىڭ قاتە جاۋابىنا "دۇرىس دەپ ويلايسىڭدار ما؟"، «تاعى دا قانداي پىكىر ايتار ەدىڭدەر؟»، «جاۋاپتىڭ دۇرىس ەكەنىنە سەنىمدىسىڭدەر مە؟»، «نەگە سۇيەنەسىڭ؟»، «تولىقتىرۋعا بولا ما؟»، «مىسال كەلتىرە الاسىڭ با؟»ت. ب. دەگەن سۇراقتاردى قايتا باعىتتاۋ ارقىلى ديالوگ قۇرىپ، بالالاردىڭ الەۋمەتتىك ورتادا ءوزىن - ءوزى رەتتەۋ، وي - پىكىرلەرىن جۇيەلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزدىم. تاپسىرمادا بەرىلگەن ەسەپتەردى ەركىنشە تاڭداپ الۋدا جانە ونى شىعارۋ تاسىلدەرىمەن پىكىر الماسقاندا وقۋشىلار ءوزىن - ءوزى، سىنىپتاستارىن باعالاۋعا مۇمكىندىك الدى. توپتار اراسىنداعى پىكىر الماسۋدا ءبىر - ءبىرىنىڭ جىبەرگەن قاتەلەرى مەن ءوز يدەيالارىنىڭ دا قۇندى ەكەنىن باعالاي الدى.
2. ميعا شابۋىل ءادىسى / مەتود موزگوۆوگو شتۋرما (برەينستورمينگ)/
/ Brainstorming/ - بەلگىلى ءبىر پروبلەمانى قارقىندى تالقىلاۋ –
- 6 -
شىعارماشىلىق بەلسەندىلىكتى ىنتالاندىرۋ جولى. بۇل ءتاسىل كەزىندە قاتىسۋشىلاردىڭ ويلاۋ ۇدەرىسى بەلگىلى ءبىر ماسەلەنى شەشۋ جونىندە ءتۇرلى يدەيالاردى تالقىلاۋعا جانە ويلاپ تابۋعا باعىتتالعان.
3. دجيگسو (موزايكا) / دجيگسو (موزايكا) / Jigsaw - ەلليوت ارونسون ۇسىنعان، وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىك مىندەتتەردى شەشۋ ماقساتىندا ىنتىماقتاسىپ جۇمىس ىستەۋىن كوزدەيتىن وقىتۋ مەن وقۋ ءادىسى.
4. ديالوگتىك وقىتۋ / ديالوگيچەسكوە وبۋچەنيە / Dialogic teaching - ءمۇعالىمنىڭ وقۋ ماتەريالىن وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرىپ، وقۋشىلاردىڭ سول وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋى ماقساتىندا وقۋ ماتەريالىن دايىنداۋدىڭ جانە بايانداۋشى اڭگىمە جۇرگىزۋدىڭ ناقتىلى رەتتەۋشى ەرەجەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ قۇرىلعان وقىتۋ مەن وقۋ ءتاسىلى. وقۋشىلاردى ماسەلەنى (پروبلەمانى) انىقتاپ، ونى شەشۋگە يتەرمەلەيدى جانە ولاردىڭ وقۋداعى ءىس - ارەكەتتەرىن بەلسەندى ەتۋدى كوزدەيدى.
5. بەلسەندى وقۋ ادىستەرى / مەتودى اكتيۆنوگو وبۋچەنيا / Active learning methods – وقۋ ماتەريالىن ءوز بەتىنشە، باستاما جاساي وتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن يگەرۋدە وقۋشىلاردىڭ وقۋ ۇدەرىسىنە تولىققاندى وي - لانۋ ارقىلى تارتىلۋىن كوزدەيتىن ارەكەتتەر مەن امالدار. بەلسەندى وقۋ ادىستەرىنە دەبات، پىكىرتالاس، رولدىك ويىندار، جوبا جۇرگىزۋ، ت. ب. جاتادى.[3]
6. تاكتيكالىق وقىتۋ / تاكتيچەسكوە وبۋچەنيە / Tactical education – تەك قانا تەستىلەۋدەن ويداعىداي وتۋگە دايىنداۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ جەتىستىكتەرىن ولشەۋ.
زەرتتەۋ ساباقتار توپتاماسىن وتكىزۋ ناتيجەسىندە سىندارلى وقىتۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جاڭارتىلعان ءادىس - تاسىلدەر كەستەسىن جاسادىم.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
