مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىراتىن تاربيەشىلەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك جۇمىستار مەن ءىس - شارالار جيناعى
مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىراتىن تاربيەشىلەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك جۇمىستار مەن ءىس - شارالار جيناعى.
م ا ز م ۇ ن ى
العى ءسوز…… 1
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى… 2 - 6
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق تاربيەسى -
ىنتىماق پەن دوستىق ەپىلى……………6 - 10
ادەبي - مۋزىكالىق قوناق ءۇي……… 10
ولەڭ – جىرلار………………………………… 11
ۇلتتىق سپورت، ونەر، ءبىلىم………… 12
پايدالانعان ادەبيەتتەر…………… 13
العى ءسوز
قازاق حالقى - تالعامپاز حالىق. ۇرپاعىنا قالدىرعان باي مۇراسى - تۇنعان عيبرات ونەگە، ۇرپاق جالعاستىعىن بايلانىستىرىپ تۇرعان حالىقتىڭ ومىرشەڭ تاجىريبەسىنە تولى. ۇلتتىق بولمىس پەن حالىقتىق ۇعىمداردى شاكىرت بويىنا دارىتۋدا وتباسى مەن ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك شارالارىنا قويىلار تالاپ جوعارىلادى. مەكتەپ – ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، تاعىلىمدى ءتالىم - تاربيە تۇرلەرىن ۇيىمداستىراتىن ونەگە ورداسى. تاربيە مازمۇنى ۇيىمداستىرۋشىنىڭ شەبەرلىگىمەن ۇشتاسقاندا قانداي شارا بولسىن، شاكىرتتىڭ ىشكى جان - دۇنيەسىن جاڭارتىپ، رۋحاني ازىق بولىپ، سونىدا جارقىن قۇبىلىستارعا جەتەكشى بولا بەرمەكشى.
ۇزاق ۋاقىت بويى وقۋشىلاردىڭ وي - ساناسىنىڭ ءوسىپ – جەتىلۋى تەك ءبىلىم كورسەتكىشىمەن باعالانىپ كەلدى. ناتيجەسىندە تامىرىن تەرەڭگە جايماعان، قۇنارسىز جەردە وسكەن وسىمدىك بولمىسىن بويىنا دارىتا الماعان، ال وزىنىكىن باعالاپ بىلمەگەن جاس ۇرپاق ءوسىپ جەتىلدى. مۇنىڭ سالقىنى بۇكىل ۇلت بولمىسىنان كورىنىس تاپتى. «بالا ءتالىمى - قۇرساقتان» دەگەن حالىق دانالىعىن ەسكەرمەگەن كەيبىر اكە - شەشە تالىمدىك ماعىناسى بار دانالىق سوزدەر مەن ونەگەلى ىستەردى وتباسىنا دارىتا المادى.
وسى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىن تاربيەلىك شارالارى ءۇشىن ۇسىنىلىپ وتىرعان ادىستەمەلىك جيناعىمنىڭ سەپتىگى تيەر دەگەن ويدامىن.
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
جاز ايلارى - مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىلەتىن ۋاقىت. جىل بويى ساباق بارىسىنداعى توقسان اراسىنداعى بەرىلەتىن كۇندەر دەمالىس بولىپ ەسەپتەلگەنىمەن، جاز كەزىندەي دەمالىستىڭ مول مۇمكىندىگىن بەرە المايدى. جازعى دەمالىس – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جالپى فيزيولوگيالىق، سانا – سەزىمدىك، دۇنيەتانىمدىق تۇرعىدا دامۋ، جەتىلۋ كەزەڭى.
باستاۋىش جانە ورتا بۋىن سىنىپتارىنىڭ بالالارى ءۇشىن بۇل ۋاقىت ءتان – تۇرپاتتىڭ تابيعاتپەن ەرەكشە ۇندەستىك تاۋىپ، دۇنيەتانىم اياسى كەڭيتىن، كوزقاراس قالىپتاسىپ، ۇيرەنۋگە ىقىلاسى ارتاتىن جىلدىڭ تاماشا مەزگىلى.
جاز مەزگىلىندەگى بۇل ۋاقىت بالالاردىڭ نەگىزگى ساباقتان، ۇيرەنشىكتى تىرشىلىك قارەكەتىنەن بوساپ، ءوزىن قىزىعۋشىلىعىمەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ۇستاز - تاربيەشىلەرگە وقۋشىنىڭ بوس ۋاقىتىن دۇرىس پايدالانۋعا باعىتتاۋدىڭ، ۇيرەتۋدىڭ ءمانى زور. بوس ۋاقىت دەنە جانە اقىل - وي قىزمەتىن تىنىقتىراتىن، قارىم - قۋاتتى جەتىلدىرەتىن ءىس - ارەكەتكە جۇمسالۋى ءجون. ايتسە دە تىنىعا ءجۇرىپ، ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ شىنىعۋ – شىندالۋ ماسەلەسىمەن قاتار، ءتۇرلى باعىتتاعى ءىس - شارالارعا تارتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ماڭىزدى.
وسىعان وراي، بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇتىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا، ولارمەن ءتۇرلى شارالار وتكىزۋدە تاربيەشىلەر:
- بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىن؛
- پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن؛
- دەنساۋلىعىن؛
- ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ايماقتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ءدىل (مەنتاليتەتتىك) ەرەكشەلىگىن؛
- جىنىستىق ەرەكشەلىگىن؛
- قابىلەت - مۇمكىندىگىن، ت. س. س. ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋى قاجەت.
سونىمەن قاتار، وتكىزىلەتىن شارالار ناتيجەسى بالالارعا:
- ءوز دەنساۋلىعى مەن ءوزىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ءمان بەرۋگە؛
- ويىن ارەكەتى بارىسىندا ويلاۋ ارەكەتىنىڭ دە ءتيىمدى ادىستەرىن مەڭگەرۋگە؛
- دوستىق، جولداستىق، سىيلاستىق، ءوزارا كومەك ت. ب. سياقتى ادامي قاسيەتتەردى ۇعىنۋعا؛
- تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىنا ءمان بەرۋگە؛
- ازاماتتىق - ەلجاندىلىق سانانى قالىپتاستىرۋعا؛
- ۇلتتىق جانە مادەني، تۇرمىستىق سالت - ءداستۇر، جانە ت. ب. ۇعىمداردى مەڭگەرۋگە قالىپتاستىرۋ – تاربيەشى - ۇستازدىڭ باستى مىندەتى.
قويىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە ونى ورىنداۋ جانە تۇزەتۋدى باقىلاۋ – جوسپاردىڭ ناقتىلىعى.
ناقتى پەداگوگيكالىق مىندەتتەردى انىقتاۋ:
- لاگەر ورنالاسقان جەردىڭ، ەلدىڭ دامۋ پەرسپيكتيۆاسى؛
- قازىرگى زامانعى بالالار قوزعالىسى مەن ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
- لاگەر جۇمىسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جانە پەرسپەكتيۆالىق جوسپارىنان؛
- لاگەردىڭ الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ ۇسىنىستارى ارقىلى جولعا قويىلادى؛
لاگەردىڭ توپ جۇمىستارى دەگەنىمىز، بۇل:
- اۋىسىمدا جۇرەتىن جالپى لاگەرلىك جۇمىستاردىڭ باعىتتىلىعى، سيپاتى، اۋىسىمدارىنىڭ وزگەشەلىگى؛
- لاگەردىڭ داستۇرلىگى؛
- لاگەردىڭ پروفيلدەرى (جاس تىلشىلەر، تۋريستەر، سپورتشىلار ت. ب.)؛
- ءمۇعالىم - ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى؛
- تاربيە ءۇردىسىنىڭ ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى؛
- لاگەردىڭ بارلىق بولىمشەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى.
2
جازعى مەكتەپ لاگەرىندەگى تاربيەشىلەر جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تومەندەگىشە رەتىن ەسكەرۋگە مىندەتتى:
ا) كۇندەلىكتى جوسپاردى قۇرۋ؛
ءا) توپتىڭ كۇندەلىگىن جۇرگىزۋ؛
ب) ۇيقىدان تۇرعانعا دەيىنگى 15 - 20 مينۋتتىق تاربيەشىلەر لەزدەمەسىنە قاتىسۋ.
توپ اتتارى، ۇراندارى
توپتاردىڭ اتتارى مەن ۇراندارى، ۇراندىق سويلەسىمدەرى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ىرىكتەلىپ الىنادى.
توپتاردىڭ اتتارى «جۇلدىزشا»، «بالدىرعان»، «اق كوگەرشىن»، «قارلىعاش»، «جالىن»، «قىران»، «بولاشاق»، «مۇراگەر»، «بالداۋرەن»، «جاس تولقىن» ت. ب. دەپ اتاۋعا بولادى.
توپ ۇراندارىنىڭ ۇلگىلىك نۇسقالارى:
- ءبىز كىشكەنتاي «جۇلدىزبىز»،
ونەگەلى ۇل - قىزبىز.
- «بالدىرعانبىز»- بالدايمىز،
باقىتتى ءومىر تاڭدايمىز.
شاتتىق - دۋمان كوڭىلدى،
بولاشاققا جالعايمىز.
- «اق كوگەرشىن»- بەيبىتشىلىك ۇلانبىز،
- جاقسىلىق، جاقسى ۇنگە ۇرانبىز. ت. ب. س.
ۇراندىق سويلەسىمدەر:
- قاندايمىز؟
– ءان ايتۋعا قالايمىز؟
- جارايمىز!
– باستاۋشىعا قارايمىز.
- قالايمىز؟
- سانايمىز: ءبىر، ەكى، ءۇش!
- ءبىزدىڭ توپ قانداي؟
جولعا باستاپ ءتۇس.
تاتۋلىعى بالداي!
شارىقتاتىپ، تالماي…
- ءان ايتامىز قالماي!
شىعىس قازاقستان وبلىسى، سەمەي قالاسى
№17 جوببم مەكتەپ تالىمگەرى
ورازگالييەۆا اكجان ەسبولوۆنا
مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىراتىن تاربيەشىلەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك جۇمىستار مەن ءىس - شارالار جيناعى. جۇكتەۋ
م ا ز م ۇ ن ى
العى ءسوز…… 1
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى… 2 - 6
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق تاربيەسى -
ىنتىماق پەن دوستىق ەپىلى……………6 - 10
ادەبي - مۋزىكالىق قوناق ءۇي……… 10
ولەڭ – جىرلار………………………………… 11
ۇلتتىق سپورت، ونەر، ءبىلىم………… 12
پايدالانعان ادەبيەتتەر…………… 13
العى ءسوز
قازاق حالقى - تالعامپاز حالىق. ۇرپاعىنا قالدىرعان باي مۇراسى - تۇنعان عيبرات ونەگە، ۇرپاق جالعاستىعىن بايلانىستىرىپ تۇرعان حالىقتىڭ ومىرشەڭ تاجىريبەسىنە تولى. ۇلتتىق بولمىس پەن حالىقتىق ۇعىمداردى شاكىرت بويىنا دارىتۋدا وتباسى مەن ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك شارالارىنا قويىلار تالاپ جوعارىلادى. مەكتەپ – ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، تاعىلىمدى ءتالىم - تاربيە تۇرلەرىن ۇيىمداستىراتىن ونەگە ورداسى. تاربيە مازمۇنى ۇيىمداستىرۋشىنىڭ شەبەرلىگىمەن ۇشتاسقاندا قانداي شارا بولسىن، شاكىرتتىڭ ىشكى جان - دۇنيەسىن جاڭارتىپ، رۋحاني ازىق بولىپ، سونىدا جارقىن قۇبىلىستارعا جەتەكشى بولا بەرمەكشى.
ۇزاق ۋاقىت بويى وقۋشىلاردىڭ وي - ساناسىنىڭ ءوسىپ – جەتىلۋى تەك ءبىلىم كورسەتكىشىمەن باعالانىپ كەلدى. ناتيجەسىندە تامىرىن تەرەڭگە جايماعان، قۇنارسىز جەردە وسكەن وسىمدىك بولمىسىن بويىنا دارىتا الماعان، ال وزىنىكىن باعالاپ بىلمەگەن جاس ۇرپاق ءوسىپ جەتىلدى. مۇنىڭ سالقىنى بۇكىل ۇلت بولمىسىنان كورىنىس تاپتى. «بالا ءتالىمى - قۇرساقتان» دەگەن حالىق دانالىعىن ەسكەرمەگەن كەيبىر اكە - شەشە تالىمدىك ماعىناسى بار دانالىق سوزدەر مەن ونەگەلى ىستەردى وتباسىنا دارىتا المادى.
وسى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىن تاربيەلىك شارالارى ءۇشىن ۇسىنىلىپ وتىرعان ادىستەمەلىك جيناعىمنىڭ سەپتىگى تيەر دەگەن ويدامىن.
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
جاز ايلارى - مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىلەتىن ۋاقىت. جىل بويى ساباق بارىسىنداعى توقسان اراسىنداعى بەرىلەتىن كۇندەر دەمالىس بولىپ ەسەپتەلگەنىمەن، جاز كەزىندەي دەمالىستىڭ مول مۇمكىندىگىن بەرە المايدى. جازعى دەمالىس – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جالپى فيزيولوگيالىق، سانا – سەزىمدىك، دۇنيەتانىمدىق تۇرعىدا دامۋ، جەتىلۋ كەزەڭى.
باستاۋىش جانە ورتا بۋىن سىنىپتارىنىڭ بالالارى ءۇشىن بۇل ۋاقىت ءتان – تۇرپاتتىڭ تابيعاتپەن ەرەكشە ۇندەستىك تاۋىپ، دۇنيەتانىم اياسى كەڭيتىن، كوزقاراس قالىپتاسىپ، ۇيرەنۋگە ىقىلاسى ارتاتىن جىلدىڭ تاماشا مەزگىلى.
جاز مەزگىلىندەگى بۇل ۋاقىت بالالاردىڭ نەگىزگى ساباقتان، ۇيرەنشىكتى تىرشىلىك قارەكەتىنەن بوساپ، ءوزىن قىزىعۋشىلىعىمەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ۇستاز - تاربيەشىلەرگە وقۋشىنىڭ بوس ۋاقىتىن دۇرىس پايدالانۋعا باعىتتاۋدىڭ، ۇيرەتۋدىڭ ءمانى زور. بوس ۋاقىت دەنە جانە اقىل - وي قىزمەتىن تىنىقتىراتىن، قارىم - قۋاتتى جەتىلدىرەتىن ءىس - ارەكەتكە جۇمسالۋى ءجون. ايتسە دە تىنىعا ءجۇرىپ، ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ شىنىعۋ – شىندالۋ ماسەلەسىمەن قاتار، ءتۇرلى باعىتتاعى ءىس - شارالارعا تارتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ماڭىزدى.
وسىعان وراي، بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇتىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا، ولارمەن ءتۇرلى شارالار وتكىزۋدە تاربيەشىلەر:
- بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىن؛
- پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن؛
- دەنساۋلىعىن؛
- ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ايماقتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ءدىل (مەنتاليتەتتىك) ەرەكشەلىگىن؛
- جىنىستىق ەرەكشەلىگىن؛
- قابىلەت - مۇمكىندىگىن، ت. س. س. ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋى قاجەت.
سونىمەن قاتار، وتكىزىلەتىن شارالار ناتيجەسى بالالارعا:
- ءوز دەنساۋلىعى مەن ءوزىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ءمان بەرۋگە؛
- ويىن ارەكەتى بارىسىندا ويلاۋ ارەكەتىنىڭ دە ءتيىمدى ادىستەرىن مەڭگەرۋگە؛
- دوستىق، جولداستىق، سىيلاستىق، ءوزارا كومەك ت. ب. سياقتى ادامي قاسيەتتەردى ۇعىنۋعا؛
- تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىنا ءمان بەرۋگە؛
- ازاماتتىق - ەلجاندىلىق سانانى قالىپتاستىرۋعا؛
- ۇلتتىق جانە مادەني، تۇرمىستىق سالت - ءداستۇر، جانە ت. ب. ۇعىمداردى مەڭگەرۋگە قالىپتاستىرۋ – تاربيەشى - ۇستازدىڭ باستى مىندەتى.
قويىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە ونى ورىنداۋ جانە تۇزەتۋدى باقىلاۋ – جوسپاردىڭ ناقتىلىعى.
ناقتى پەداگوگيكالىق مىندەتتەردى انىقتاۋ:
- لاگەر ورنالاسقان جەردىڭ، ەلدىڭ دامۋ پەرسپيكتيۆاسى؛
- قازىرگى زامانعى بالالار قوزعالىسى مەن ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
- لاگەر جۇمىسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جانە پەرسپەكتيۆالىق جوسپارىنان؛
- لاگەردىڭ الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ ۇسىنىستارى ارقىلى جولعا قويىلادى؛
لاگەردىڭ توپ جۇمىستارى دەگەنىمىز، بۇل:
- اۋىسىمدا جۇرەتىن جالپى لاگەرلىك جۇمىستاردىڭ باعىتتىلىعى، سيپاتى، اۋىسىمدارىنىڭ وزگەشەلىگى؛
- لاگەردىڭ داستۇرلىگى؛
- لاگەردىڭ پروفيلدەرى (جاس تىلشىلەر، تۋريستەر، سپورتشىلار ت. ب.)؛
- ءمۇعالىم - ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى؛
- تاربيە ءۇردىسىنىڭ ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى؛
- لاگەردىڭ بارلىق بولىمشەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى.
2
جازعى مەكتەپ لاگەرىندەگى تاربيەشىلەر جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تومەندەگىشە رەتىن ەسكەرۋگە مىندەتتى:
ا) كۇندەلىكتى جوسپاردى قۇرۋ؛
ءا) توپتىڭ كۇندەلىگىن جۇرگىزۋ؛
ب) ۇيقىدان تۇرعانعا دەيىنگى 15 - 20 مينۋتتىق تاربيەشىلەر لەزدەمەسىنە قاتىسۋ.
توپ اتتارى، ۇراندارى
توپتاردىڭ اتتارى مەن ۇراندارى، ۇراندىق سويلەسىمدەرى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ىرىكتەلىپ الىنادى.
توپتاردىڭ اتتارى «جۇلدىزشا»، «بالدىرعان»، «اق كوگەرشىن»، «قارلىعاش»، «جالىن»، «قىران»، «بولاشاق»، «مۇراگەر»، «بالداۋرەن»، «جاس تولقىن» ت. ب. دەپ اتاۋعا بولادى.
توپ ۇراندارىنىڭ ۇلگىلىك نۇسقالارى:
- ءبىز كىشكەنتاي «جۇلدىزبىز»،
ونەگەلى ۇل - قىزبىز.
- «بالدىرعانبىز»- بالدايمىز،
باقىتتى ءومىر تاڭدايمىز.
شاتتىق - دۋمان كوڭىلدى،
بولاشاققا جالعايمىز.
- «اق كوگەرشىن»- بەيبىتشىلىك ۇلانبىز،
- جاقسىلىق، جاقسى ۇنگە ۇرانبىز. ت. ب. س.
ۇراندىق سويلەسىمدەر:
- قاندايمىز؟
– ءان ايتۋعا قالايمىز؟
- جارايمىز!
– باستاۋشىعا قارايمىز.
- قالايمىز؟
- سانايمىز: ءبىر، ەكى، ءۇش!
- ءبىزدىڭ توپ قانداي؟
جولعا باستاپ ءتۇس.
تاتۋلىعى بالداي!
شارىقتاتىپ، تالماي…
- ءان ايتامىز قالماي!
شىعىس قازاقستان وبلىسى، سەمەي قالاسى
№17 جوببم مەكتەپ تالىمگەرى
ورازگالييەۆا اكجان ەسبولوۆنا
مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىراتىن تاربيەشىلەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك جۇمىستار مەن ءىس - شارالار جيناعى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ەپيگرافى:“مەن شاكىرتتەرىمدى ەشقاشان دا ۇيرەتپەيمىن: مەن تەك ولاردىڭ ۇيرەنۋىنە ءتيىمدى جاعدايلار جاساۋعا تىرىسامىن.”(ا. ەينشتەين)
