مەن اكەممەن ماقتانامىن
اقتوبە وبلىسى، مۇعالجار اۋدانى،
ەڭبەك اۋىلى، ەڭبەك نەگىزگى مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: جونىسوۆا بيبىگۇل عيزات قىزى
تاقىرىبى: مەن اكەممەن ماقتانامىن (كەزدەسۋ)
ماقساتى: ا) بالا مەن اكە اراسىنداعى تىعىز، ءارى ىستىق بايلانىستى ورنىقتىرۋ. وتباسىنداعى اكە ورنىن، ءرولىن كورسەتە وتىرىپ، حالىقتىق تاربيە نەگىزدەرىنە توقتالۋ، اكەنى ءپىر تۇتۋعا، ەر ازامات ۇعىمىنىڭ ءمانىن ۇعىنۋعا تاربيەلەۋ.
بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ.
ا) ترەنينگ: «اكەگە تىلەك». دوڭگەلەنىپ وقۋشىلار قول ۇستاسىپ تۇرادى جانە ءوز اكەلەرىنە ادەمى تىلەك تىلەيدى.
ءوتىلۋ بارىسى:
I. شاتتىق شەڭبەرى.
ا) كىرىسپە: ءمۇعالىم ءسوزى.
II. اكە اسقار تاۋىم (سلايد شوۋ).
III. اكەگە ارناۋ (ءوز تۋىندىسىنان ءۇزىندى).
IV. اكەلەرمەن سۇحبات (ءسوز كەزەگى اكەلەردە).
V. ءسىز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟ (سۇراققا - جاۋاپ)
VI. ويىن: «مىنە مەنىڭ بوتام».
VII. ويىن: «سىيلىققا يە بولۋعا لايىقتىسىز».
VIII. ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى.
IX. باتا بەرۋ.
II. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
ءبىر كۇن بار جىلاتار كۇن، جۇباتار كۇن،
ءبىر كۇن بار، مۇڭايتار كۇن، قۋانتار كۇن.
شاڭىراق ءساتتى بولسىن، ءساتسىز بولسىن،
«اكە» دەگەن ەسىمدى ۇمىتار كىم؟
«جاقسىدان جامان تۋادى، ءبىر اياق اسقا العىسىز، جاماننان جاقسى تۋادى، ادام ايتسا نانعىسىز» دەيدى حالقىمىز، بۇگىنگى اشىق تاربيە ساعاتىمىز اكەلەرمەن كەزدەسۋ رەتىندە اكە تۋرالى وي قوزعالادى. مەنىڭ كلاسىمدا 8 وقۋشى بار. ونىڭ 5 - ەۋى قىز بالا، 3 - ەۋى ەر بالا. بۇل بالالارىمنىڭ ءبارى دە تولىق وتباسىنان تاربيەلەنگىسى كەلەدى. بالالارىمنىڭ اكەسى مەن اناسى امان بولسىن. دەمەك، ءار شاڭىراقتا اكەنىڭ ورنى ەرەكشە. اكە – وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تىرەگى؛ قامقورشىسى. اكەنىڭ مىنەز - قۇلقى، وزگەلەرمەن قارىم – قاتىناسى، ونەرى مەن ءبىلىمى بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى، ونەگە الاتىن، وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى.
ەر بالا اكەسىمەن سىرلاس، جولداس، دوس. ول ءارقاشان ءبىر ارەكەت جاساۋ ءۇشىن اۋەلى اكەسىمەن سىرلاسادى. ەر بالانىڭ ءوسىپ، جەتىلىپ، ءوز الدىنا جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاستىرۋىنا قوعامداعى ءوز ورنىن دۇرىس تابۋىنا اكەنىڭ اتقارار ەڭبەگى ەرەكشە وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، بەرەكەسى، مەيىر – شاپاعات كوزى – اكە. جازدىڭ ىستىعىندا، قىستىڭ سۋىعىنا قاراماي وتباسى ءۇشىن، بالا ءۇشىن تىرشىلىك قامىن ويلايسىزدار. اكەنىڭ بۇل ءرولى بالا - شاعانىڭ اكەگە، اناعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمەن، قامقورلىعىمەن، انا جانىن قاس - قاباعىنان، جانارىنان تانىعىشتىقپەن نىعايا بيىكتەي بەرەدى وسى وتىرعان بارىڭدە قىز، ۇل تاربيەلەپ وتىرعان اكەلەرسىزدەر. سوندىقتان دا تاربيەلەپ وتىرعان بالالارىڭىزدىڭ دۇرىس تاربيە الۋى مىنە سىزدەرگە بايلانىستى. مەنىڭ قلاسىمداعى بالالارىم اكەلەرىن وتە جاقسى كورەدى، اكەم مەن انام امان بولسا ەكەن دەپ ءاردايىم جاقسى تىلەك تىلەيدى. سىزدەردىڭ بەرگەن تاربيەڭىزدى ۇلگى ەتىپ ورىنداۋعا تىرىسادى. ءار وقۋشى ءوز اكەسىمەن ماقتانۋعا ارينە تولىق مۇمكىندىگى بار.
ولاي بولسا، اكە اسقار تاۋىم (سلايد – شوۋعا) كوڭىل بولەيىك. سلايدتى ءمۇعالىم وقىپ، ءار اكەگە قىسقاشا توقتالادى. سلايدتى قورىتا وتىرىپ، كەلەسى كەزەكتى «اكەگە ارناۋ» بولىمىنە بەرەمىز. ياعني (بالالارىڭىزدىڭ ءوز تۋىندىسىنان ءۇزىندى).
• اياۋلىم
ناعىز اكە اقىلگوي دە اسقار جان،
بارلىق ۇرپاق اكەلەردەن باستالعان.
ال، اكەلەر، وزدەرىڭە ارنالعان،
بۇگىنگى كەش، قۋانىش پەن مەرەكە.
(ءوزىنىڭ اكەسى تۋرالى شىعارماسىن وقيدى)
• ءازيزا
اكەم مەنىڭ اسقار تاۋىم، تىرەگىم
بارىنەن دە سەن قىمباتسىڭ بىلەمىن.
قانات قاعىپ كەتسەم الىس قياعا،
سەن دەپ سوعار جۇدىرىقتاي جۇرەگىم.
(اكەسى تۋرالى وي).
• بەكجان
جۇزدەرىڭنەن كورەم شاتتىق ارايىن
بولسىن سولاي ءاربىر كۇنىڭ، ءار ايىڭ
تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن اكەلەر،
بالالارىڭ توگە بەرسىن مەرەيىن.
(اكەسى تۋرالى وي).
• نۇربولات
(اكەسى تۋرالى وي).
• سايدا
بويعا قۋات بەرەدى.
«ءاي، جارايسىڭ» دەگەنى
مەن اكەممەن ءار كەزدە
سونى ەستىگىم كەلەدى.
(اكەسى تۋرالى وي).
• ارۋجان
اكەم شىتسا قاباعىن -
«بايقا بالام» - دەگەنى
العان كوپ – اق ساباعىم
جاقسى كورەم مەن ونى.
(اكەسى تۋرالى وي).
• سىمبات
ارايلى اق تىلەكپەن
ءان جولدايمىن وزىڭە
ساعىنىشتى سازدى جۇرەكپەن،
سىر ارنايمىن وزىڭە.
(اكەسى تۋرالى وي).
• مەيىرجان
شارشاسا دا سىر بەرمەگەن اكەمنىڭ
سەنىمەن ۇنەمى ەڭبەكسۇيگىش اكەسىڭ.
ءوزىڭ دە ۇلگى، ءىسىڭ دە ۇلگى ۇلىڭا
كىم سۇيمەيدى بولسا وزىڭدەي اكەسىن.
(اكەسى تۋرالى وي).
ءان: اكەم – انام:
ورىنداعان: ازيزا، اياۋلىم
اكەلەرمەن سۇحبات (ءسوز كەزەگى اكەلەردە)
ءان: اكەشىم:
ورىنداعان: سايدا، مەيىرجان
اكەلەردىڭ تاپقىرلىعىن بايقاۋ.
(ءسىز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟)
• بالاڭىزدىڭ تۋعان كۇنى، ايى، جىلى؟
• بالاڭىزدىڭ اياق كيىم ولشەمى؟
• بالاڭىزدىڭ پارتالاس كورشىسى؟
• كەشە ساباقتان قانداي باعا الدى؟
• بالاڭىزدىڭ سۇيىكتى اسى قانداي؟
• بالاڭىزعا ەركەلەتىپ قانداي ءسوز ايتاسىڭ؟
• بالاڭىزدىڭ ەڭ جاقىن دوسى؟
• بالاڭىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى ءپانى؟
بي:
ويىن: «مىنە مەنىڭ بوتام». اكەلەردىڭ كوزىن بويلاپ، ءوز بالاسىن الاقانىنان سيپاپ تانۋ.
ويىن: سىيلىققا يە بولۋعا لايىقتىسىز. ءتۇرلى سىيلىق بايلاۋلى، سونى كەسۋ ارقىلى
سىيلىققا يە بولۋ.
ءمۇعالىم:
اكە بىلەك، ساۋساعى بالالارى
قان تامىرمەن جالعاسقان ارالارى
انا تامىر بويىمەن بارىنە دە
تىرشىلىكتىڭ جىلۋى تارالادى.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى:
العىس حات بەرۋ.
باتا ءسوز:
كەزدەسۋدە اكەلەر بۇگىنگى كۇن.
اق داستارحان، كول كوسىر دۋمان كۇنىڭ
ارامىزدا اكەلەر امان ءجۇرسىن.
اق جۇرەكپەن تىلەيدى بالالارىڭ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ەڭبەك اۋىلى، ەڭبەك نەگىزگى مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: جونىسوۆا بيبىگۇل عيزات قىزى
تاقىرىبى: مەن اكەممەن ماقتانامىن (كەزدەسۋ)
ماقساتى: ا) بالا مەن اكە اراسىنداعى تىعىز، ءارى ىستىق بايلانىستى ورنىقتىرۋ. وتباسىنداعى اكە ورنىن، ءرولىن كورسەتە وتىرىپ، حالىقتىق تاربيە نەگىزدەرىنە توقتالۋ، اكەنى ءپىر تۇتۋعا، ەر ازامات ۇعىمىنىڭ ءمانىن ۇعىنۋعا تاربيەلەۋ.
بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ.
ا) ترەنينگ: «اكەگە تىلەك». دوڭگەلەنىپ وقۋشىلار قول ۇستاسىپ تۇرادى جانە ءوز اكەلەرىنە ادەمى تىلەك تىلەيدى.
ءوتىلۋ بارىسى:
I. شاتتىق شەڭبەرى.
ا) كىرىسپە: ءمۇعالىم ءسوزى.
II. اكە اسقار تاۋىم (سلايد شوۋ).
III. اكەگە ارناۋ (ءوز تۋىندىسىنان ءۇزىندى).
IV. اكەلەرمەن سۇحبات (ءسوز كەزەگى اكەلەردە).
V. ءسىز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟ (سۇراققا - جاۋاپ)
VI. ويىن: «مىنە مەنىڭ بوتام».
VII. ويىن: «سىيلىققا يە بولۋعا لايىقتىسىز».
VIII. ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى.
IX. باتا بەرۋ.
II. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
ءبىر كۇن بار جىلاتار كۇن، جۇباتار كۇن،
ءبىر كۇن بار، مۇڭايتار كۇن، قۋانتار كۇن.
شاڭىراق ءساتتى بولسىن، ءساتسىز بولسىن،
«اكە» دەگەن ەسىمدى ۇمىتار كىم؟
«جاقسىدان جامان تۋادى، ءبىر اياق اسقا العىسىز، جاماننان جاقسى تۋادى، ادام ايتسا نانعىسىز» دەيدى حالقىمىز، بۇگىنگى اشىق تاربيە ساعاتىمىز اكەلەرمەن كەزدەسۋ رەتىندە اكە تۋرالى وي قوزعالادى. مەنىڭ كلاسىمدا 8 وقۋشى بار. ونىڭ 5 - ەۋى قىز بالا، 3 - ەۋى ەر بالا. بۇل بالالارىمنىڭ ءبارى دە تولىق وتباسىنان تاربيەلەنگىسى كەلەدى. بالالارىمنىڭ اكەسى مەن اناسى امان بولسىن. دەمەك، ءار شاڭىراقتا اكەنىڭ ورنى ەرەكشە. اكە – وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تىرەگى؛ قامقورشىسى. اكەنىڭ مىنەز - قۇلقى، وزگەلەرمەن قارىم – قاتىناسى، ونەرى مەن ءبىلىمى بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى، ونەگە الاتىن، وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى.
ەر بالا اكەسىمەن سىرلاس، جولداس، دوس. ول ءارقاشان ءبىر ارەكەت جاساۋ ءۇشىن اۋەلى اكەسىمەن سىرلاسادى. ەر بالانىڭ ءوسىپ، جەتىلىپ، ءوز الدىنا جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاستىرۋىنا قوعامداعى ءوز ورنىن دۇرىس تابۋىنا اكەنىڭ اتقارار ەڭبەگى ەرەكشە وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، بەرەكەسى، مەيىر – شاپاعات كوزى – اكە. جازدىڭ ىستىعىندا، قىستىڭ سۋىعىنا قاراماي وتباسى ءۇشىن، بالا ءۇشىن تىرشىلىك قامىن ويلايسىزدار. اكەنىڭ بۇل ءرولى بالا - شاعانىڭ اكەگە، اناعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمەن، قامقورلىعىمەن، انا جانىن قاس - قاباعىنان، جانارىنان تانىعىشتىقپەن نىعايا بيىكتەي بەرەدى وسى وتىرعان بارىڭدە قىز، ۇل تاربيەلەپ وتىرعان اكەلەرسىزدەر. سوندىقتان دا تاربيەلەپ وتىرعان بالالارىڭىزدىڭ دۇرىس تاربيە الۋى مىنە سىزدەرگە بايلانىستى. مەنىڭ قلاسىمداعى بالالارىم اكەلەرىن وتە جاقسى كورەدى، اكەم مەن انام امان بولسا ەكەن دەپ ءاردايىم جاقسى تىلەك تىلەيدى. سىزدەردىڭ بەرگەن تاربيەڭىزدى ۇلگى ەتىپ ورىنداۋعا تىرىسادى. ءار وقۋشى ءوز اكەسىمەن ماقتانۋعا ارينە تولىق مۇمكىندىگى بار.
ولاي بولسا، اكە اسقار تاۋىم (سلايد – شوۋعا) كوڭىل بولەيىك. سلايدتى ءمۇعالىم وقىپ، ءار اكەگە قىسقاشا توقتالادى. سلايدتى قورىتا وتىرىپ، كەلەسى كەزەكتى «اكەگە ارناۋ» بولىمىنە بەرەمىز. ياعني (بالالارىڭىزدىڭ ءوز تۋىندىسىنان ءۇزىندى).
• اياۋلىم
ناعىز اكە اقىلگوي دە اسقار جان،
بارلىق ۇرپاق اكەلەردەن باستالعان.
ال، اكەلەر، وزدەرىڭە ارنالعان،
بۇگىنگى كەش، قۋانىش پەن مەرەكە.
(ءوزىنىڭ اكەسى تۋرالى شىعارماسىن وقيدى)
• ءازيزا
اكەم مەنىڭ اسقار تاۋىم، تىرەگىم
بارىنەن دە سەن قىمباتسىڭ بىلەمىن.
قانات قاعىپ كەتسەم الىس قياعا،
سەن دەپ سوعار جۇدىرىقتاي جۇرەگىم.
(اكەسى تۋرالى وي).
• بەكجان
جۇزدەرىڭنەن كورەم شاتتىق ارايىن
بولسىن سولاي ءاربىر كۇنىڭ، ءار ايىڭ
تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن اكەلەر،
بالالارىڭ توگە بەرسىن مەرەيىن.
(اكەسى تۋرالى وي).
• نۇربولات
(اكەسى تۋرالى وي).
• سايدا
بويعا قۋات بەرەدى.
«ءاي، جارايسىڭ» دەگەنى
مەن اكەممەن ءار كەزدە
سونى ەستىگىم كەلەدى.
(اكەسى تۋرالى وي).
• ارۋجان
اكەم شىتسا قاباعىن -
«بايقا بالام» - دەگەنى
العان كوپ – اق ساباعىم
جاقسى كورەم مەن ونى.
(اكەسى تۋرالى وي).
• سىمبات
ارايلى اق تىلەكپەن
ءان جولدايمىن وزىڭە
ساعىنىشتى سازدى جۇرەكپەن،
سىر ارنايمىن وزىڭە.
(اكەسى تۋرالى وي).
• مەيىرجان
شارشاسا دا سىر بەرمەگەن اكەمنىڭ
سەنىمەن ۇنەمى ەڭبەكسۇيگىش اكەسىڭ.
ءوزىڭ دە ۇلگى، ءىسىڭ دە ۇلگى ۇلىڭا
كىم سۇيمەيدى بولسا وزىڭدەي اكەسىن.
(اكەسى تۋرالى وي).
ءان: اكەم – انام:
ورىنداعان: ازيزا، اياۋلىم
اكەلەرمەن سۇحبات (ءسوز كەزەگى اكەلەردە)
ءان: اكەشىم:
ورىنداعان: سايدا، مەيىرجان
اكەلەردىڭ تاپقىرلىعىن بايقاۋ.
(ءسىز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟)
• بالاڭىزدىڭ تۋعان كۇنى، ايى، جىلى؟
• بالاڭىزدىڭ اياق كيىم ولشەمى؟
• بالاڭىزدىڭ پارتالاس كورشىسى؟
• كەشە ساباقتان قانداي باعا الدى؟
• بالاڭىزدىڭ سۇيىكتى اسى قانداي؟
• بالاڭىزعا ەركەلەتىپ قانداي ءسوز ايتاسىڭ؟
• بالاڭىزدىڭ ەڭ جاقىن دوسى؟
• بالاڭىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى ءپانى؟
بي:
ويىن: «مىنە مەنىڭ بوتام». اكەلەردىڭ كوزىن بويلاپ، ءوز بالاسىن الاقانىنان سيپاپ تانۋ.
ويىن: سىيلىققا يە بولۋعا لايىقتىسىز. ءتۇرلى سىيلىق بايلاۋلى، سونى كەسۋ ارقىلى
سىيلىققا يە بولۋ.
ءمۇعالىم:
اكە بىلەك، ساۋساعى بالالارى
قان تامىرمەن جالعاسقان ارالارى
انا تامىر بويىمەن بارىنە دە
تىرشىلىكتىڭ جىلۋى تارالادى.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى:
العىس حات بەرۋ.
باتا ءسوز:
كەزدەسۋدە اكەلەر بۇگىنگى كۇن.
اق داستارحان، كول كوسىر دۋمان كۇنىڭ
ارامىزدا اكەلەر امان ءجۇرسىن.
اق جۇرەكپەن تىلەيدى بالالارىڭ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىپ: ءوز ماسەلەلەرىمىزدى قالاي شەشۋگە بولادى
