مەن جەلىدەن جاقسىلىق ىزدەيمىن
بۇل دۇنيەدە ءبارى ەگىز: جاقسىلىق پەن جاماندىق، ادالدىق پەن ارامدىق، العىس پەن قارعىس. سول سياقتى ينتەرنەتتىڭ دە جاقسى جانە جامان تۇستارى بار. ءبىراق ولاردى بىر-بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋ - ادامداردىڭ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن تىرلىك. ءحىح عاسىردىڭ سوڭىنان باستاۋ الىپ، ءسات سايىن الەمدى جاۋلاپ كەلە جاتقان عالامتوردى ءبىرى ماقتايدى، ءبىرى داتتايدى. الايدا پايدالى جاعىن قارايمىن دەپ اق جولدان تايىپ جاتقاندار، دەنساۋلىعىنا نۇقسان كەلتىرگەندەر، ارتىق قىلام دەپ تىرتىق قىلعاندار دا بۇل الەمدە قانشاما.
عالامتور – سانسىز مول اقپاراتتىڭ ورتالىعى. ءبىز ودان كەز كەلگەن مالىمەتتى قاراپ، جۇكتەي الامىز. ءبىز – ادامدار، قانداي نارسە پايدا بولسا دا، ەڭ الدىمەن ونىڭ كەمشىلىگىن، جامان تۇستارىن قاراستىرۋعا كىرىسىپ كەتەمىز. عالامتوردا دا ءقازىر وسى ماسەلە. عالامتور جەلىسىنىڭ پايداسى كوپ. تەك ءبىز ونىڭ جاقسى جاعىن كورمەي، قولدانۋعا ءتيىمدى، بەرەرى مول، ءبىلىمىمىزدى مولايتىپ، تاربيەمىزدى شىڭدايتىنا ءالى دە بولسا كوز جەتكىزە الماي كەلەمىز. عالامتوردا نە جوق دەمەيسىز، ءبارى بار. تەك ولاردى دۇرىس ماقساتتا پايدالانا ءبىلۋ ادامنىڭ ءوز قولىندا. ءماتىن سويلەمدەردىڭ جيىنتىعى بولسا، ينتەرنەت - سايتتاردىڭ جيىنتىعى. سانى بار ساپاسى جوق سايتتار تەڭىزدەي تولىق تا، وسكەلەڭ ۇرپاقتى ءوزىن-وزى تاربيەلەۋگە ۇيرەتەتىن، رۋحاني بايلىعىن ارتتىراتىن سايتتار شولدەي تارىق، وكىنىشتى.
«انا كوڭىلى بالادا، بالا كوڭىلى دالادا». شىنىمەن دە ناعىز تاۋىپ ايتىلعان ءسوز وسى. ءبىزدىڭ انالارىمىز باۋىر ەتى بالالارى ءۇشىن ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولەدى. ال بۇگىنگى كۇندە بادىك الەمنىڭ شىرماۋىنا تۇسكەن بالالار الەۋمەتتىك جەلى ءۇشىن ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولەدى، ءارى ءجىپسىز بايلانىپ، كۇندىز كۇلكىسىنەن، تۇندە ۇيقىسىنان ايىرىلادى. ينتەرنەت بار جەردە، مىندەتتى تۇردە پايدا بولاتىن ماسەلە – تاۋەلدىلىك. بالا تاۋەلدى بولۋمەن قاتار، «بۇگىن ەمەس، ەرتەڭ، ەرتەڭ» دەيتىن جالقاۋ جانعا اينالادى. ينتەرنەتتەن ساباعىنا بايلانىستى قوسىمشا اقپاراتتار جيناپ، رۋحاني بايلىق الىپ جاتسا، ەشتەڭە ايتپاسسىڭ-اۋ، ءبىر ورىندا وتىرىپ-اق ۇشۋ، سەكىرۋ، ادام ءولتىرۋ، اتىس-شابىس. بۇلار نە؟ ونداي ويىنداردا بالا وتقا كۇيمەيتىن، سۋعا باتپايتىن ادام كەيپىندە وتىرعان سوڭ، وعان اس-سۋدىڭ، ءتىپتى اتا-انانىڭ قاجەتى قانشا؟ مۇنداي نارسەلەر بالانىڭ سانا-سەزىمىن جاۋلايدى، اربايدى. ال ادامنىڭ اقىل-ويىنان ايىرىلعاننان ارتىق قاسىرەت جوق. قىسقاسى، نايمان-انانىڭ بالاسى جولامان سەكىلدى ماڭگۇرتكە نەمەسە رۋحاني مۇگەدەككە اينالادى. ءوز ۇل-قىزىنا شەكتەۋ قويا الماعان اتا-انا بولاشاق ۇرپاققا قانداي قيانات جاساپ جاتقانىن بىلمەيدى. كومپيۋتەر ەندى قانات جايىپ كەلە جاتقان كەزدە ادامدار ءۇشىن ونىڭ ءبىر پەرنەسىن باسۋ ورىندالماس ارمان بولعان. ال ءقازىر...
«جابىق ەسىك» ساياساتى دەگەندى ەستۋىڭىز بار ما؟ ءيا، سوناۋ ءحىح عاسىرلار شاماسىندا بۇل ساياساتتى ۇستانعان جۇڭگو، جاپونيا سياقتى مەملەكەتتەر ءوز ورتاسىنان وقشاۋلاندى، وزگە ەلدەرمەن وداقتاس بولماق تۇگىلى، ساۋدا قارىم-قاتىناسىن جاسامادى، ءوز ازاماتتارىن شەتەلگە شىعارمادى. ينتەرنەت جامان، ول دەنساۋلىققا زيان دەپ وتىرا بەرمەي، ءاربىر اتا-انا بالالارىنىڭ بويىندا وسىنداي «جابىق ەسىك» ساياساتىنىڭ ۇيا سالۋىنا جول بەرمەۋى ءتيىس، ويتكەنى مۇنداي ساياساتپەن كۇن وتكىزگەن بالانىڭ كوزدەرى دە، جۇرەگى دە مۇز بولىپ قاتىپ قالادى. تەحنيكالىق زاتتاردى كوپ تۇتىنبايتىن بالاعا قاراعاندا عالامتوردىڭ ورمەگىنە تۇسكەن بالا قىزبا مىنەزدى، اشۋشاڭ بولىپ كەلەدى. ودان سوڭ باياعى قالپىنا كەلتىرۋ وڭايعا تۇسپەيدى. كۇن ارقان بويى كوتەرىلىپ، قايتا ۇياسىنا باتقانشا ينتەرنەتتى جانىنا جاقىن، جۇرەگىنە سەرىك ەتكەن جاندار عالامتوردىڭ قاقپانىنان قۇتقارۋدىڭ بىردەن-بىر جولى – ونىڭ رۋحاني بايلىعىن قالىپتاستىرۋ، كىتاپ وقۋعا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرۋ، كىتاپحانامەن ماڭگىلىك دوس ەتۋ.
ءسوز سوڭىندا ايتارىم، ينتەرنەت ءبىزدىڭ اتا-انامىز ەمەس جانە ەشكىمنىڭ دە ورنىن باسا المايدى، ول - جاي عانا اقپاراتتىق بايلانىستاردىڭ قۇرالى. الەۋمەتتىك جەلىنىڭ بەتىن ءبىر كورمەي تىنىش ۇيىقتاي المايتىندار بارشىلىق. ءقازىر مەگابايتسىز دۇنيە بوس تا، سۋرەت پەن «like»-سىز ادام سۇلۋ ەمەس. دوستارىڭمەن بايلانىس ورناتقان جاقسى، ءبىراق وعان كۇنى-تۇنى تاۋەلدى بولۋ دۇرىس ەمەس. ينتەرنەت – بۇگىنگى تەحنولوگيا قارىشتاپ دامىعان زاماننىڭ تۋ تىككەن ورداسى. ول شەكسىز ءتۇزۋ سەكىلدى، شەتى جوق. ول ءتۇزۋدى ۇزارتاتىن دا – ادام، نۇكتە قويىپ، ساۋلە سىزىققا اينالدىراتىن دا – ادام. ۋاقىت – باعا جەتپەس سىيلىق. قامشىنىڭ سابىنداي ومىردە كومپيۋتەر الدىندا تەلمىرىپ وتىرعانشا دالادا سەرۋەندەپ، ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايتىن ويىنداردى ويناعانشا قازاقتىڭ ادەبي كىتاپتارىن وقىپ، بار ۋاقىتتى ينتەرنەتكە ارناعانشا اتا-اناسىنا، باۋىرلارىنا ارناعان ادامعا ەشكىم جەتپەيدى. ءار نارسەنىڭ ءوز نورماسى بار. ينتەرنەتتى قولدانعاندا دا ءوز نورماسىنان اسىرماي، تەك ءتيىمدى جاقتارىن پايدالانۋ كەرەك. انتون ماكارەنكو ايتقانداي، ادامدى تاربيەلەۋ دەگەنىمىز – ونىڭ ەرتەڭگى قۋانىشقا يە بولاتىن كەلەشەك جولىن تاربيەلەۋ. سوندىقتان بالا باستان جاقسى تاربيەلەنسە، ءوز حالقى الدىندا سىيلى، ەشتەڭەدەن تايسالمايتىن تاباندى، قيىنشىلىقتارمەن كۇرەسىپ، جەڭىپ وتىراتىن جەكە تۇلعا بولۋى مۇمكىن.
ەلىمىز ماڭگى امان بولعاي!
You Might Also Like
-
كەز كەلگەن جەردە قاسىڭدا جوق ادام تۋرالى جامان اڭگىمەلەۋ ونى وسەكتەۋ دەگەن ءسوز. وسەكتىڭ ساياساسي ماقساتتا، ماركەتينگتە ت.ب. الاڭداردا جوسپارلى تۇردە قولدانىلعان كەزدەرى دە بار. تاريحتا مۇنىڭ مىسالدا...
