InfoHub Logo

اديلگازينا مولدير اديلگازييەۆنا
م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجى
«باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ» ماماندىعىنىڭ ءبىلىم الۋشىسى
جەتەكشى: كابيمولدينا ايگۋل كايربەكوۆنا
پەداگوگيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى،
كابينەت مەڭگەرۋشىسى

 

ۆاسيليي الەكساندروۆيچ شۋلياتيكوۆ 1917 جىلى بولشەنارىم اۋىلىندا شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. مەكتەپتىڭ 7 سىنىبىن  بىتىرگەننەن كەيىنشىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى سەمەي قالاسىنىڭ پەداگوگيكالىق ۋچيليششەسىنە ءتۇستى. (قازىرگى كەزدە م.و. اۋەزوۆ اتىندا)

مۇعالىمدىك ماماندىقتى جاقسى ءتامامداپ، العاشىندا مۇعالىمدىك قىزمەت اتقارىپ، وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىنە دەيىن ەرەن ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا، قازىرگى جارما اۋدانىنا قاراستى قالباتاۋ جەردى مەكەنىندە ۆ.ۆ. ماياكوۆسكيي اتىنداعى گەورگييەۆكا ورتا مەكتەبىندە ديرەكتورىنا دەيىن قىزمەت اتقاردى.

ەر ازامات رەتىندە 1939 جىلى قىركۇيەكتە قىزىل ارميا قاتارىنا شاقىرىلدى. 1941 جىلى 22 ماۋسىمدا كىشى سەرجانت شۋلياتيكوۆ پريبالتيكادا نەمىس – فاشيستەرىمەن ۇرىسقا كىردى. مۇنان سوڭ 163 – رومنەن اتقىشتار ديۆيزياسى قۇرامىندا ۆورونەج، 1،2ء-شى ۋكراينا، باسقا مايدانداردا ۇرىس قيمىلدارىنا قاتىستى. لىچكوۆو ستانسياسىنداعى ۇرىستار ەستە قالارلىقتاي. كوماندوۆانيەنىڭ تاپسىرمالارىن ءمىنسىز ورىنداعانى، تاپقىرلىعى ءۇشىن ۆ.ا.شۋلياتيكوۆقا 1943 جىلى 29 قازاندا كسرو جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋىمىنىڭ جارلىعىمەن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى. 1944 جىلى ۆ.ا.شۋلياتيكوۆتى لەنينگراد بايلانىسشىلار اسكەري اكادەمياسىنا وقۋعا جىبەردى. كەيىن ول اكادەميانىڭ اديۋنكتۋراسىنا ءتۇستى. 1955 جىلى كانديداتتىق ديسسەرتاسيا قورعادى. اكادەميانىڭ بايلانىس كافەدراسىنا ساباق بەردى. بۇگىنگى ۋاقىتتا ءوزى ءبىلىم العان كيەلى ورداسى 113 جىلدىق تاريحى بار م.و. اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجىندە «قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ پەداگوگى» وقۋ اۋديتورياسىنا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، وقۋ ورنىنىڭ تۇلەگى، پولكوۆنيك  ۆاسيليي الەكساندروۆيچ شۋلياتيكوۆتىڭ ەسىمىنىڭ بەرىلدى.

ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋماسى ۆ.ا.شۋلياتيكوۆتىڭ ءومىرى مەن ەڭبەك جولىن وسى وقۋ ورنىندا ءبىلىم الىپ جاتقان ءار ءبىلىم الۋشىسى تانىپ بىلۋگە ءتۇرلى ناسيحات جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە. وقۋ كابينەتىنە ەسىمىن بەرۋ ارقىلى وسى وقۋ كابينەتتە ءبىلىم الاتىن ستۋدەنتتەرگە ءاربىر ساباقتا، تاربيە ساعاتتارىندا ۇلى تۇلعانى ۇلگى ەتۋ، بويلارىنا پاتريوتتىق سەزىمدى قالىپتاستىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.

سوعىس – ادام بالاسى ءۇشىن ەڭ ۇرەيلى، ەڭ قورقىنىشتى ءسوز. ويتكەنى، سوعىس اتاۋلى ادامزاتتى قىرىپ-جويۋعا باعىشتالعان. ادام ادام بولعالى وسىلاي. تالاي رەت ۇستەمدىك، بايلىق ءۇشىن ادام قانى سۋشا اققان. ارىعا بارماي-اق، 50 ميلليوننان استام ءومىردى جالماعان سوڭعى سوعىستى الايىق. كىمگە قاجەت بولىپ، نە ماقساتتى كوزدەپ ەدى سول سوعىس؟ ادەتتە، سوعىستى ادىلەتسىزدىك، جاۋىزدىق، قانىشەرلىك باستايدى عوي. ول سونىسىمەن لاعىنەتتى. قاراپايىم حالىققا قاسىرەت تۋعىزعان، قارعىس ارقالاعان سوعىس ەشقاشان جەڭبەك ەمەس.ۇلى وتان سوعىسى تاريحىنىڭ بەتتەرىن پاراقتاعان ادام جەڭىس ساعاتىن سوقتىرۋعا قازاقستاننىڭ قوسقان ۇلەسى تەلەگەي-تەڭىز ەكەنىن بايقار ەدى. وسى ءبىر اياق استىنان باستالعان ادىلەتسىز ارپالىسقا قازاقستاننان 2 ميلليونعا جۋىق ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرى اسكەر قاتارىنا شاقىرىلدى. مايدان دالاسىنان 394 مىڭ قازاق بوزداقتارى قايتپاي قالدى. بۇل سوعىس قايعى-قاسىرەت اكەلمەگەن بىردە-بىر وتباسى بولمادى... ءبىرىنىڭ اكەسى، ءبىرىنىڭ اعاسى قازا تاپتى. قانشاما جاس بوزداقتاردىڭ قىرشىن جاسى قيىلدى... ىشىندە اقىن دا، ءانشىسى دە بار ەدى. قاۋىزىن اشپاي كوكتەي قىرقىلعان سول جاستاردىڭ ىشىندە، اتتەڭ داريعا-اي، قانشا اباي، قانشا شوقان كەتتى ەكەن  1945 جىل بۇل الەم ءۇشىن قۋانىشتى دا ، ەستەن كەتپەس كۇن، بۇل كۇنى ءبىزدىڭ ەرجۇرەك اتا-بابالارىمىز وزدەرىنىڭ جەرلەرى ءۇشىن جانىن قۇربان ەتىپ، قىستىڭ اناۋ  ىزعارىنا شىداپ باعىپ، كەۋدەلەرىندە «ءبىزقازاقپىز» دەگەن جالىندى وت ورلەدى.  سول ەلى ءۇشىن جانىن بەرگەن اتالارىمىز، اپكەلەرىمىزدىڭ ەسىمىزدىڭ ۇنەمى ۇلىقتاپ، باس ءيىپ، تاعزىم ەتەيىك.

قورىتىندىلاي  كەلە، 1941 جىلعى 22 ماۋسىم - تاريحتا ماڭگى قالاتىن قاسىرەتتى كۇن. جەتپىس جىل بۇرىن وسى كۇنى ۇلى وتان سوعىسى باستالدى. بۇگىن سوعىس جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى، وبلىس ورتالىعىنداعى كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى، ستۋدەنتتەر - ەلى مەن جەرى ءۇشىن ءومىرىن قيىپ، تۋعان جەرگە ورالماعان قاھارمەن ەرلەردى ەسكە الىپ، رۋحتارىنا تاعزىم ەتتى. 

 

پايدالانعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:

1. بوزداقتار.1941-45ج.:ۇلى وتان سوعىسى جەڭiسiنiڭ 50 جىلدىعىنا ارنالادى/ باس رەد. ر.ن.نۇرعالييەۆ.-الماتى:قازاق ەنسيكلوپەدياسى، 1994. - 496 ب
2. كارىبايەۆ ب.ب. قوعامدىق-تاريحي دامۋدىڭ ناتيجەسى. “قازاقتاريحى”. 1993، №3، 31-37 بب؛ سونىكى .
3. چۋلوشنيكوۆ ا.پ. وچەركي پو يستوريي كازاك –كيرگيزسكوگو نارودا ۆ سۆيازي س وبششيمي يستوريچەسكيمي سۋدبامي درۋگيح تيۋركسكيح نارودوۆ. ورەنبۋرگ، 1924، چ. 1، 134-161 بب.

---