مۇقاعالي ماقاتايەۆ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسى
شقو، اياگوز اۋدانى، مامىرسۋ اۋىلى،
«س. عابباسوۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى
تولەۋوۆا امانجان تالگاروۆنا
ادەبيەت 8 – سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇقاعالي ماقاتايەۆ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك ماقساتى: جىر ءدۇلد ۇلى، اقيىق اقىن، عاسىر اقىنى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭ ۇعىندىرۋ. پوەمانىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسى، كوركەم بەينە جايلى تۇسىنىك بەرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: اقىن شىعارمالارى ارقىلى ەلىن، تۋعان جەرىن،
تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ. وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرە وتىرىپ، ولاردى تابيعاتقا دەگەن ادامگەرشىلىك قارىم - قاتىناستارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: پوەزياعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، اقىن ولەڭدەرىن سۇيە بىلۋگە ۇيرەتۋ. مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: ءبىلىم مەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، مانەرلەپ وقۋ، توپتىق جۇمىس، پروبلەمالىق سۇراقتار.
كورنەكىلىگى: اقىن ومىرىنەن سلايدتار، ءتىرى داۋىستاعى ولەڭىن ءۇنتاسپادان تىڭداۋ، «سالتانات»، اققۋ» كۇيلەرى، « جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى» اقىنعا ارنالعان ەستەلىكتەر مەن باعالار، جەتىمكولدىڭ، اققۋدىڭ سۋرەتى، شىرشالى توعاي كورىنىسى(سۋرەت) ينتەربەلسەندى تاقتادان.
ساباق بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، نازارىن ساباققا اۋدارۋ. پسيحولوگيالىق دايىندىق. ترەنينگ. «تىلەك تىلەي بىلەمىز بە؟» تىلەك تىلەۋ بارىسىندا توپقا ءبولۋ.
ب) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: اقىننىڭ وزىنە ۇناعان ولەڭدەرىن جاتقا وقۋ.
ءار توپتىڭ وقۋشىلارى مۇقاعالي اقىندى وزىنە مەنشىكتەي وتىرىپ، اقىن ءومىرى، شىعارماشىلىعى، ەستەلىكتەر جايلى تىڭ دەرەكتەر مەن دايەكتەر بەرەدى.
1 - توپ: مەنىڭ مۇقاعاليىم ءوزىنىڭ تۋعان جەرىن قاراسازىن، حان ءتاڭىرى، شالكودەسىن ءسۇيدى. تۋعان جەرىنە ارنالعان ءبىر شۋماق ولەڭمەن ءۇزىندى وقيدى.
2 - توپ: اقىن ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىپتارى.
اقىن تۇرمىس تاۋقىمەتىن تارتا ءجۇرىپ، سىنعا ۇشىراعان دا «اقىننىڭ اقىندىعى اتاق ەمەس، اردا عانا» دەگەن بايلامدى بەرىك ۇستاپ، شەن - شەكپەنگە دە، لاۋازىم – اتاققا دا قىزىقپاعان.
اقىن قاي تاقىرىپتى جازسا دا جالعان سەزىم، جىلتىراق سوزگە اۋەس بولمادى، ول تۋرالى:
مەن جىرلامايمىن، سىرلاسامىن.
سىرى ءبىر زامانداسپەن مۇڭداسامىن.
كوگەندەپ جىر قوساعىن،
كەلمەيدى جىر جاساعىم
نەمەسە،
ءتىپتى دە مەن ەمەستى «مەن» دەگەنىم...
وزگەنىڭ جان – سىرىن ۇعۋ ءۇشىن،
ءوزىمدى زەرتتەگەندى ءجون كورەمىن
دەيدى، مۇقاعالي شىعارمالارىنىڭ نەگىزى «ءوزىن - ءوزى» زەرتتەۋدەن تۇرادى. «ءومىرداستان» اتتى توپتامالى تولعاۋىندا جەسىر جەڭگە وبرازى ارقىلى تىلداعى حالىق ءومىرى مەن ادامدىق، ازاماتتىق، دانالىق، ار، نامىس، رۋح پەن ءناپسى اراسىنداعى توللاسسىز كۇرەس پسيحولوگيالىق شيەلەنىس ارقىلى شەبەر جەتكىزىلگەن.
بولعان – دى مەندە ءبىر جەڭگە،
جىلايتىن ەدى ءبىر دەمدە،
كۇلەتىن ەدى ءبىر دەمدە،
كۇلەتىن ەدى كۇللى الەم،
داريعا جەڭگەم كۇلگەندە...
ايەل تاعدىرىن، ايەل الەمىن اقىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءدوپ جىرلاعان با دەرسىڭ؟!
العاشقى جىر جيناعى جارىققا شىققاندا 33 جاستا بولعان مۇقاعاليدىڭ نەبارى 12 جىلدىق ءومىرى قالعان-دى. سونى سەزىپ بىلگەندەي اقىن جۇرەگى الابوتەن اسىعادى.
قاي كۇنى مەنىڭ ءتامامدالادى داستانىم؟
بىتپەسە ەكەن، جاڭادا عانا باستادىم... – دەپ جانۇشىرا ءۇن قاتادى.
ۇلكەن قالادا ۇيسىزدىك پەن كۇيسىزدىكتىڭ قيىنشىلىعىن تارتۋىنا، قىزمەتىنىڭ ءجيى اۋىسۋىنا قاراماستان، مۇقاعالي «الاۋىرتقان تاڭداردان، قاراۋىتقان تاۋلاردان، بۇلاقتاردان، باقتاردان، الاڭداردان، شىراقتاردان، وتتاردان، جالاۋلاردان، ءتىپتى جوعالعان زامانداردان دا» ءوزى تاعات تاپپاي ىزدەگەن پوەزياعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىنا دەگەن ادالدىعىنا، تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالدى.
ۆ) جاڭا ساباق: ورتا مەكتەپتى ينتەرناتتا جاتىپ بىتىرگەن مۇقاعالي ەڭبەككە ەرتە ارالاسىپ، اۋىلدىق كەڭەستىڭ حاتشىسى، جەتى جىلدىق مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى بولدى. رەسپۋبليكالىق راديوعا ديكتور بولىپ جۇمىسقا تۇردى. 1962 جىلى الماتىعا كوشىپ كەلەدى دە، « سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە، «مادەنيەت جانە تۇرمىس» جۋرنالىندا جۇمىس ىستەيدى. « جۇلدىز» جۋرنالىندا قىزمەت اتقارادى.
«سىرىم دا وسى، جىرىم دا وسى، الدىڭدا،
بايقاشى ءبىر بىقسىدىم با، جاندىم با؟
ماحاڭدار جوق، ماحاڭداردىڭ سارقىتى -
مۇقاعالي ماقاتايەۆ بار مۇندا» دەپ اقيىق اقىن - مۇقاعالي ۇرپاقتارعا ۇلان - عايىر مۇرا قالدىرىپ كەتكەنى بارشامىزعا ءمالىم. اناسىنىڭ ەستەلىگىنە جۇگىنسەك، مۇقاعالي 14 - 15 جاسىنان - اق ولەڭگە شىنداپ دەن قويا باستايدى. توبەسى الاسا عانا تامعا قالىڭ - قالىڭ كىتاپتاردى ءۇيىپ تاستاپ، شارشاماي، شالدىقپاي وقۋمەن بولادى.
جىردى وقىماس بۇرىن ت. مومبەكوۆتىڭ «سالتانات» كۇيىن تىڭداتامىن دا، سودان كەيىن جىردى مانەرلەپ وقيمىن. وقۋشىلارمەن بىرگە وتىرىپ مازمۇندىق جوسپار قۇرۋ.
تاقىرىبى ------------------------------------------------------- باستى وقيعالار.
تاۋ باسىنا بىتكەن كول --------------------------------------- جەتىمكولدىڭ ەمدىك قاسيەتى
جەتىمكول جاعاسىنداعى ءداستۇر جالعاستىعى
جەتىمكول جەتىمسىرەيدى
اۋرۋ بالا -------------------------------------------------------- بالانىڭ اۋرۋعا شالدىعۋى
بالاسىن كۇزەتكەن انا
ءتاۋىپ شالدىڭ ايتقان ەمى
انا شەشىمى
وقىس اتىلعان مىلتىق
جىلقىشى قارت. شاراسىز انا. -------------------------- كوزىنەن جاس، كوڭىلىنەن زار توگىلگەن بايعۇس انا
حالىق ىرىمى
بالا ءولىمى
انا قاسىرەتى
اققۋلار تۋرالى اڭىز…--------------------------------------- حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى.
پوەماداعى سيۋجەتتىك وقيعالار نەگىزىنە كومپوزيسيالىق تالداۋ جاساتۋ:
وقيعانىڭ باستالۋى: جەتىمكول تۋرالى اڭىز
وقيعانىڭ دامۋى: اۋرۋ بالا. ءتاۋىپ ايتقان ەم.
وقيعانىڭ بايلانىسۋى: ۇزاق ءتۇن. دارمەنسىز اتا - انا.
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى: وقىس اتىلعان مىلتىق. استان – كەستەڭ كول بەتى.
وقيعانىڭ شەشىمى: اققۋدىڭ كيەسى. جالعىز ۇلىنان ايىرىلعان انا قاسىرەتى.
ن. تىلەندييەۆتىڭ «اققۋ» كۇيىن تىڭداۋ. اققۋعا قاتىستى سلايدتار كورسەتۋ.
توپتىق جۇمىس: ماتىنمەن جۇمىس. پوەمادان تروپتىڭ تۇرلەرىن تابۋ.
ەپيتەت:
كەيىپتەۋ:
تەڭەۋ:
كەيىپكەرلەرگە مىنەزدەمە بەرۋ:
بالانىڭ اناسى:
بالانىڭ اكەسى:
ءتاۋىپ شال:
جىلقىشى قارت:
گ) بەكىتۋ:
1. پوەما وقيعاسى نەمەسە تاقىرىبى مەن تىلىنە ۇقسايتىن شىعارما بار ما؟
2. انانى قاسيەتكە وق اتۋعا ءماجبۇر ەتكەن نە؟
3. وقيعانى قالاي اياقتاعان بولار ەدىڭ؟
4. اققۋدى اتۋعا بولا ما؟
5. اققۋدان باسقا قانداي اڭ - قۇستى كيەلى دەپ بىلەسىڭ؟
6. بۇگىنگى تاڭدا اڭ - قۇستى قورعاۋ ماسەلەسى قانداي دەڭگەيدە؟
د) قورىتىندى: دۇنيەدە ەكى انا بار. ءبىرى – ادامنىڭ اناسى. ەكىنشىسى - تىرشىلىكتىڭ اناسى تابيعات. ولاردىڭ ەكەۋى دە مەيىرىمدى. كەز كەلگەن انانىڭ جۇرەگىن جارالاۋعا، تابيعاتقا قاتالدىق كورسەتۋگە، ونى بۇلدىرۋگە حاقىمىز جوق. ءبىراق ءبىز كەيدە انامىزدى رەنجىتەمىز. سولاي ما؟ تابيعات انانى دا بۇلدىرەمىز. وسىمىز دۇرىس پا؟!
انا اققۋدى اتۋعا، ولاردىڭ ءبىر – ءبىرىنسىز ءومىر سۇرە المايتىنىن بىلە تۇرسا دا وق اتتى. نەگە؟ وعان نە سەبەپ؟ ءوز ويىمىزدى ورتاعا سالايىق.
بىلەمىن، كەرەمەت ءبىر كۇنى كەلەدى،
جاينايدى، جاسىل باعىم گۇلدەنەدى
كورەمىن، كەرەمەت ءبىر كۇن كەشەمىن،
بولاشاعىم سەنىمەن بىرگە وسەمىن،- دەپ ءوز زامانىمەن عانا ەمەس، بولاشاعىمەن بىرگە ءومىر سۇرەتىنىن اقىن ءبىلدى، ول جىرلارىنىڭ بولاشاعىنا سەندى. قازىردە تالاي جايساڭدار مەن جاقسىلاردىڭ ماڭگىلىك مەكەنى بولعان قەڭسايدىڭ قۇشاعىندا جاتىر.
مۇزبالاق اقىن تاۋدى، قازاق اۋىلىن كوپ جىرلاعان. مىسالى:
ولمەسىن دەپ بەرگەن عوي تاۋدى ماعان،
مەن كۇڭىرەنسەم كۇرسىنىپ، تاۋ جىلاعان
نەمەسە،
تاۋلار مەنىڭ تاۋسىلمايتىن باقىتىم،
ال، ىرىسىم - ۇلان عايىپ كەڭ دالام
دەپ جىرلايدى اقىن.
قۇدايدىڭ قۇدىرەتىنە قالاي تاڭ قالمايسىڭ؟ پەندەشىلىك ىشتارلىقپەن مۇقاعاليعا دەگەن حالىقتىڭ ماحابباتىن «قىزعانىپ» جاتقانىمىزدا، اللانى سۇيگەن جۇرەگى ءۇشىن، ءتاڭىردىڭ ءوزى اقىننىڭ تاۋ ءمۇسىنىن تابيعاتتان قاشاپ شىعاردى.
باعالاۋ:
ۇيگە: پوەمانى وقىپ، وزىڭە ۇناعان جەرىنەن ءۇزىندى جاتتاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
«س. عابباسوۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى
تولەۋوۆا امانجان تالگاروۆنا
ادەبيەت 8 – سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇقاعالي ماقاتايەۆ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك ماقساتى: جىر ءدۇلد ۇلى، اقيىق اقىن، عاسىر اقىنى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭ ۇعىندىرۋ. پوەمانىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسى، كوركەم بەينە جايلى تۇسىنىك بەرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: اقىن شىعارمالارى ارقىلى ەلىن، تۋعان جەرىن،
تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ. وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرە وتىرىپ، ولاردى تابيعاتقا دەگەن ادامگەرشىلىك قارىم - قاتىناستارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: پوەزياعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، اقىن ولەڭدەرىن سۇيە بىلۋگە ۇيرەتۋ. مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: ءبىلىم مەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، مانەرلەپ وقۋ، توپتىق جۇمىس، پروبلەمالىق سۇراقتار.
كورنەكىلىگى: اقىن ومىرىنەن سلايدتار، ءتىرى داۋىستاعى ولەڭىن ءۇنتاسپادان تىڭداۋ، «سالتانات»، اققۋ» كۇيلەرى، « جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى» اقىنعا ارنالعان ەستەلىكتەر مەن باعالار، جەتىمكولدىڭ، اققۋدىڭ سۋرەتى، شىرشالى توعاي كورىنىسى(سۋرەت) ينتەربەلسەندى تاقتادان.
ساباق بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، نازارىن ساباققا اۋدارۋ. پسيحولوگيالىق دايىندىق. ترەنينگ. «تىلەك تىلەي بىلەمىز بە؟» تىلەك تىلەۋ بارىسىندا توپقا ءبولۋ.
ب) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: اقىننىڭ وزىنە ۇناعان ولەڭدەرىن جاتقا وقۋ.
ءار توپتىڭ وقۋشىلارى مۇقاعالي اقىندى وزىنە مەنشىكتەي وتىرىپ، اقىن ءومىرى، شىعارماشىلىعى، ەستەلىكتەر جايلى تىڭ دەرەكتەر مەن دايەكتەر بەرەدى.
1 - توپ: مەنىڭ مۇقاعاليىم ءوزىنىڭ تۋعان جەرىن قاراسازىن، حان ءتاڭىرى، شالكودەسىن ءسۇيدى. تۋعان جەرىنە ارنالعان ءبىر شۋماق ولەڭمەن ءۇزىندى وقيدى.
2 - توپ: اقىن ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىپتارى.
اقىن تۇرمىس تاۋقىمەتىن تارتا ءجۇرىپ، سىنعا ۇشىراعان دا «اقىننىڭ اقىندىعى اتاق ەمەس، اردا عانا» دەگەن بايلامدى بەرىك ۇستاپ، شەن - شەكپەنگە دە، لاۋازىم – اتاققا دا قىزىقپاعان.
اقىن قاي تاقىرىپتى جازسا دا جالعان سەزىم، جىلتىراق سوزگە اۋەس بولمادى، ول تۋرالى:
مەن جىرلامايمىن، سىرلاسامىن.
سىرى ءبىر زامانداسپەن مۇڭداسامىن.
كوگەندەپ جىر قوساعىن،
كەلمەيدى جىر جاساعىم
نەمەسە،
ءتىپتى دە مەن ەمەستى «مەن» دەگەنىم...
وزگەنىڭ جان – سىرىن ۇعۋ ءۇشىن،
ءوزىمدى زەرتتەگەندى ءجون كورەمىن
دەيدى، مۇقاعالي شىعارمالارىنىڭ نەگىزى «ءوزىن - ءوزى» زەرتتەۋدەن تۇرادى. «ءومىرداستان» اتتى توپتامالى تولعاۋىندا جەسىر جەڭگە وبرازى ارقىلى تىلداعى حالىق ءومىرى مەن ادامدىق، ازاماتتىق، دانالىق، ار، نامىس، رۋح پەن ءناپسى اراسىنداعى توللاسسىز كۇرەس پسيحولوگيالىق شيەلەنىس ارقىلى شەبەر جەتكىزىلگەن.
بولعان – دى مەندە ءبىر جەڭگە،
جىلايتىن ەدى ءبىر دەمدە،
كۇلەتىن ەدى ءبىر دەمدە،
كۇلەتىن ەدى كۇللى الەم،
داريعا جەڭگەم كۇلگەندە...
ايەل تاعدىرىن، ايەل الەمىن اقىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءدوپ جىرلاعان با دەرسىڭ؟!
العاشقى جىر جيناعى جارىققا شىققاندا 33 جاستا بولعان مۇقاعاليدىڭ نەبارى 12 جىلدىق ءومىرى قالعان-دى. سونى سەزىپ بىلگەندەي اقىن جۇرەگى الابوتەن اسىعادى.
قاي كۇنى مەنىڭ ءتامامدالادى داستانىم؟
بىتپەسە ەكەن، جاڭادا عانا باستادىم... – دەپ جانۇشىرا ءۇن قاتادى.
ۇلكەن قالادا ۇيسىزدىك پەن كۇيسىزدىكتىڭ قيىنشىلىعىن تارتۋىنا، قىزمەتىنىڭ ءجيى اۋىسۋىنا قاراماستان، مۇقاعالي «الاۋىرتقان تاڭداردان، قاراۋىتقان تاۋلاردان، بۇلاقتاردان، باقتاردان، الاڭداردان، شىراقتاردان، وتتاردان، جالاۋلاردان، ءتىپتى جوعالعان زامانداردان دا» ءوزى تاعات تاپپاي ىزدەگەن پوەزياعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىنا دەگەن ادالدىعىنا، تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالدى.
ۆ) جاڭا ساباق: ورتا مەكتەپتى ينتەرناتتا جاتىپ بىتىرگەن مۇقاعالي ەڭبەككە ەرتە ارالاسىپ، اۋىلدىق كەڭەستىڭ حاتشىسى، جەتى جىلدىق مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى بولدى. رەسپۋبليكالىق راديوعا ديكتور بولىپ جۇمىسقا تۇردى. 1962 جىلى الماتىعا كوشىپ كەلەدى دە، « سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە، «مادەنيەت جانە تۇرمىس» جۋرنالىندا جۇمىس ىستەيدى. « جۇلدىز» جۋرنالىندا قىزمەت اتقارادى.
«سىرىم دا وسى، جىرىم دا وسى، الدىڭدا،
بايقاشى ءبىر بىقسىدىم با، جاندىم با؟
ماحاڭدار جوق، ماحاڭداردىڭ سارقىتى -
مۇقاعالي ماقاتايەۆ بار مۇندا» دەپ اقيىق اقىن - مۇقاعالي ۇرپاقتارعا ۇلان - عايىر مۇرا قالدىرىپ كەتكەنى بارشامىزعا ءمالىم. اناسىنىڭ ەستەلىگىنە جۇگىنسەك، مۇقاعالي 14 - 15 جاسىنان - اق ولەڭگە شىنداپ دەن قويا باستايدى. توبەسى الاسا عانا تامعا قالىڭ - قالىڭ كىتاپتاردى ءۇيىپ تاستاپ، شارشاماي، شالدىقپاي وقۋمەن بولادى.
جىردى وقىماس بۇرىن ت. مومبەكوۆتىڭ «سالتانات» كۇيىن تىڭداتامىن دا، سودان كەيىن جىردى مانەرلەپ وقيمىن. وقۋشىلارمەن بىرگە وتىرىپ مازمۇندىق جوسپار قۇرۋ.
تاقىرىبى ------------------------------------------------------- باستى وقيعالار.
تاۋ باسىنا بىتكەن كول --------------------------------------- جەتىمكولدىڭ ەمدىك قاسيەتى
جەتىمكول جاعاسىنداعى ءداستۇر جالعاستىعى
جەتىمكول جەتىمسىرەيدى
اۋرۋ بالا -------------------------------------------------------- بالانىڭ اۋرۋعا شالدىعۋى
بالاسىن كۇزەتكەن انا
ءتاۋىپ شالدىڭ ايتقان ەمى
انا شەشىمى
وقىس اتىلعان مىلتىق
جىلقىشى قارت. شاراسىز انا. -------------------------- كوزىنەن جاس، كوڭىلىنەن زار توگىلگەن بايعۇس انا
حالىق ىرىمى
بالا ءولىمى
انا قاسىرەتى
اققۋلار تۋرالى اڭىز…--------------------------------------- حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى.
پوەماداعى سيۋجەتتىك وقيعالار نەگىزىنە كومپوزيسيالىق تالداۋ جاساتۋ:
وقيعانىڭ باستالۋى: جەتىمكول تۋرالى اڭىز
وقيعانىڭ دامۋى: اۋرۋ بالا. ءتاۋىپ ايتقان ەم.
وقيعانىڭ بايلانىسۋى: ۇزاق ءتۇن. دارمەنسىز اتا - انا.
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى: وقىس اتىلعان مىلتىق. استان – كەستەڭ كول بەتى.
وقيعانىڭ شەشىمى: اققۋدىڭ كيەسى. جالعىز ۇلىنان ايىرىلعان انا قاسىرەتى.
ن. تىلەندييەۆتىڭ «اققۋ» كۇيىن تىڭداۋ. اققۋعا قاتىستى سلايدتار كورسەتۋ.
توپتىق جۇمىس: ماتىنمەن جۇمىس. پوەمادان تروپتىڭ تۇرلەرىن تابۋ.
ەپيتەت:
كەيىپتەۋ:
تەڭەۋ:
كەيىپكەرلەرگە مىنەزدەمە بەرۋ:
بالانىڭ اناسى:
بالانىڭ اكەسى:
ءتاۋىپ شال:
جىلقىشى قارت:
گ) بەكىتۋ:
1. پوەما وقيعاسى نەمەسە تاقىرىبى مەن تىلىنە ۇقسايتىن شىعارما بار ما؟
2. انانى قاسيەتكە وق اتۋعا ءماجبۇر ەتكەن نە؟
3. وقيعانى قالاي اياقتاعان بولار ەدىڭ؟
4. اققۋدى اتۋعا بولا ما؟
5. اققۋدان باسقا قانداي اڭ - قۇستى كيەلى دەپ بىلەسىڭ؟
6. بۇگىنگى تاڭدا اڭ - قۇستى قورعاۋ ماسەلەسى قانداي دەڭگەيدە؟
د) قورىتىندى: دۇنيەدە ەكى انا بار. ءبىرى – ادامنىڭ اناسى. ەكىنشىسى - تىرشىلىكتىڭ اناسى تابيعات. ولاردىڭ ەكەۋى دە مەيىرىمدى. كەز كەلگەن انانىڭ جۇرەگىن جارالاۋعا، تابيعاتقا قاتالدىق كورسەتۋگە، ونى بۇلدىرۋگە حاقىمىز جوق. ءبىراق ءبىز كەيدە انامىزدى رەنجىتەمىز. سولاي ما؟ تابيعات انانى دا بۇلدىرەمىز. وسىمىز دۇرىس پا؟!
انا اققۋدى اتۋعا، ولاردىڭ ءبىر – ءبىرىنسىز ءومىر سۇرە المايتىنىن بىلە تۇرسا دا وق اتتى. نەگە؟ وعان نە سەبەپ؟ ءوز ويىمىزدى ورتاعا سالايىق.
بىلەمىن، كەرەمەت ءبىر كۇنى كەلەدى،
جاينايدى، جاسىل باعىم گۇلدەنەدى
كورەمىن، كەرەمەت ءبىر كۇن كەشەمىن،
بولاشاعىم سەنىمەن بىرگە وسەمىن،- دەپ ءوز زامانىمەن عانا ەمەس، بولاشاعىمەن بىرگە ءومىر سۇرەتىنىن اقىن ءبىلدى، ول جىرلارىنىڭ بولاشاعىنا سەندى. قازىردە تالاي جايساڭدار مەن جاقسىلاردىڭ ماڭگىلىك مەكەنى بولعان قەڭسايدىڭ قۇشاعىندا جاتىر.
مۇزبالاق اقىن تاۋدى، قازاق اۋىلىن كوپ جىرلاعان. مىسالى:
ولمەسىن دەپ بەرگەن عوي تاۋدى ماعان،
مەن كۇڭىرەنسەم كۇرسىنىپ، تاۋ جىلاعان
نەمەسە،
تاۋلار مەنىڭ تاۋسىلمايتىن باقىتىم،
ال، ىرىسىم - ۇلان عايىپ كەڭ دالام
دەپ جىرلايدى اقىن.
قۇدايدىڭ قۇدىرەتىنە قالاي تاڭ قالمايسىڭ؟ پەندەشىلىك ىشتارلىقپەن مۇقاعاليعا دەگەن حالىقتىڭ ماحابباتىن «قىزعانىپ» جاتقانىمىزدا، اللانى سۇيگەن جۇرەگى ءۇشىن، ءتاڭىردىڭ ءوزى اقىننىڭ تاۋ ءمۇسىنىن تابيعاتتان قاشاپ شىعاردى.
باعالاۋ:
ۇيگە: پوەمانى وقىپ، وزىڭە ۇناعان جەرىنەن ءۇزىندى جاتتاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
