مۇحاتار اۋەزوۆ «ءابىلمانسۇر»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. اۋەزوۆ. «ءابىلمانسۇر»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: تاقىرىپتىڭ ءمانىن اشۋ، حالىقتىق وتكەن ومىرىمەن تانىستىرۋ، تاريحي تۇلعالارمەن تانىستىرۋ، وقۋشىلارعا ابىلاي حان تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: ءماتىننىڭ يدەيالىق مازمۇنىن اشىپ، وقۋشىلاردىڭ سالىستىرا، بايلانىستىرا سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ساراماندىق جۇمىستى شىعارماشىلىق دەڭگەيدە ورىنداۋعا ماشىقتاندىرۋ.
3) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە، ۇلى ادامداردىڭ ءىس - ارەكەتىن باعالاۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
كورنەكىلىگى: ۇلى تۇلعالاردىڭ پورترەتتەرى، اڭگىمە جەلىسىنە بايلانىستى الىنعان سۋرەتتەر، قازاقستان كارتاسى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
تسو: تەلەديدار، DVD، ەپيپروەكتور
ساباقتىڭ ءادىسى: سوزدىك، زەرتتەۋ، «ينسەرت»، «گالەرەيا» ستراتەگياسى، سۇراق - جاۋاپ، دەڭگەيلىك تاپسىرما، كۋبيزم
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلار دايىندىعىن قاراپ شىعىپ، بۇگىنگى وتىلگەلى تۇرعان ساباقتىڭ ەرەكشەلىگىن ايتىپ ءوتۋ جانە ساباققا ساتتىلىك تىلەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
الدىن الا بەرىلگەن «ەڭبەك ءتۇبى - بەرەكە» تاقىرىبىنا جازىپ كەلگەن شىعارمالارىن وقىتۋ.
ءىىى. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ.
كۋبيزم ءادىسى بويىنشا كۋب قىرلارىنا جازىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ. سونىمەن، بالالار، «ەڭبەك ءتۇبى - بەرەكە» دەپ نە سەبەپتى ايتىلادى ەكەن؟ ويتكەنى ءبىلىم دە، ونەر دە، بايلىقتا، باقىتتا ەڭبەكپەن كەلەدى ەكەن.
IV. جاڭا ساباق.
1. تاقتاداعى سۋرەتتەرگە شولۋ جاساۋ.
2. سۋرەتتەگى تۇلعالار بويىنشا وقۋشىلار پىكىرلەرىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل ۇلى ادامداردىڭ ومىرىمەن تانىسا وتىرىپ نەگە ۇيرەنەمىز؟
- بالالار جاۋابى. (ۇلگى، ونەگە، تاربيە، ت. ب.)
- ال، ونەگە دەگەن ءسوزدى سىزدەر قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
1 - 2 وقۋشى پىكىرىن تىڭداۋ
- بۇگىن ءبىز «ونەگەلى ءومىر» تاراۋىن باستاعالى تۇرمىز. ال، ولاي بولسا، زەردەلى مەن تالاپبەك بۇل جونىندە نە دەيدى ەكەن؟
(2 وقۋشىعا وقىتۋ)
- ءقازىر م. اۋەزوۆتىڭ «ءابىلمانسۇر» اڭگىمەسىمەن تانىسامىز. داپتەرىمىزدى اشىپ تاقىرىپتى جازايىق.
3. جاڭا ساباققا كىرىسپە.
اۆتور بالالارعا بۇرىننان تانىس، سوندىقتان اۆتور تۋرالى وقۋشىلاردىڭ بىلەتىندەرىن ايتقىزۋ.
ابىلاي حان تۋرالى بۇرىننان دا بىلەسىڭدەر، مەن تولىقتىرىپ وتەيىن.
ابىلايدىڭ اكەسى ءۋالي دەگەن سۇلتان، ال اتاسى ابىلاي تۇركىستان قالاسىنىڭ بيلەۋشىسى بولعان. ابىلاي حان جاس كەزىندە ءوزىنىڭ باتىرلىعىمەن، ەرجۇرەكتىلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، حالىق ونى حان كوتەرەدى. ابىلايدىڭ الدىنا قويعان ءۇش ماقساتى بولدى. ول:
1) كوشپەلى ەلدى وتىرىقشى ومىرگە ۇيرەتۋ
2) ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسىپ بىرىكتىرۋ
3) حالقىنا تاۋەلسىزدىك الىپ بەرۋ. حاننىڭ جانىندا ۇنەمى اقىلشى، كەڭەسشىلەرى تولە بي، ايتەكە بي، قازىبەك بي جانە قابانباي، بوگەنباي، ناۋرىزباي سىندى باتىرلار بولدى.
- ەندى وقۋلىققا قاراپ، ماتىنمەن تانىسامىز. مۇندا ابىلايدىڭ بالالىق شاعى تۋرالى ايتىلادى. ءماتىندى ءۇش توپتىڭ بالالارىنا ءبولىپ ىشتەي وقىتۋ، تۇسىنىكسىز سوزدەردى بەلگىلەپ وتىرۋ تاپسىرىلادى.
4. سوزدىك جۇمىس.
قالماق – ۇلت
قاسقا اتتى – ماڭدايىندا داعى بار ات
5. سۋرەتپەن جۇمىس.
تاقتاعا اڭگىمە جەلىسىنە سالىنعان سۋرەتتەر ىلىنەدى. ءار توپتان ءبىر وقۋشىدان شىعارىپ، اڭگىمەنىڭ مازمۇنىن سۋرەتتەرگە قاراپ وتىرىپ مازمۇنداپ ايتقىزۋ. سۋرەت بويىنشا ءار بولىمگە تاقىرىپ قويادى.
6. داپتەرمەن جۇمىس.
1. بالا سابالاق
2. سابالاقتىڭ سوعىسقا اتتانۋى
3. ابىلاي باتىر
7. سەرگىتۋ ءساتى.
ەردىڭ كۇشى – جۇرەكتە
باتىرلىق بار بىلەكتە
تۋ اپ قولعا سامعايمىز
تۋعان ەلدى قورعايمىز.
ەر بولامىز اعاداي
قيىندىققا قاراماي
ۇلگى باتىر بابامىز
وجەت، باتىر بولامىز.
8. وقۋلىقپەن جۇمىس.
ءماتىندى تىزبەكتەي وقىتۋ.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. سۇراقتارمەن جۇمىس
1. تولە بي ابىلايدىڭ ەل بيلەيتىنىن قايدان بىلەدى؟
2. قالماقتار نەلىكتەن، نەگە قاشا باستايدى؟
3. سابالاق نەلىكتەن ابىلاي اتانىپ كەتكەن؟
4. ابىلاي كىمدەردەن باتا الدى؟
2. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
1 - دەڭگەي (5 ۇپاي)
1. ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ، ەلىنىڭ اتىن شىعارعان ۇلى ادامداردىڭ اتىن جاز.
________________
2 - دەڭگەي (10 ۇپاي)
1. سابالاق نەلىكتەن ابىلاي اتانىپ كەتتى؟
2. باتىردىڭ بەس قارۋىن اتاپ جاز.
________________
3 - دەڭگەي (15 ۇپاي)
«ەر قاناتى – ات»،
«ەرەۋىل اتقا ەر سال» دەگەن ماقالداردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
_______________________
4 - دەڭگەي (شىعارماشىلىق)
ابىلاي حانعا مىنەزدەمە بەرىپ كور.
________________________________
«كوشپەندىلەر» فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ.
VI. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
1. كارتامەن جۇمىس.
مەملەكەتىمىزدىڭ كارتاسىنا قارايىقشى. مىناۋ كاسپييدەن التايعا دەيىن الاتاۋ، قاراتاۋدان باتىس سىبىرگە دەيىن سوزىلىپ جاتقان جەر اتا - بابالارىمىزدىڭ جاۋدان قورعاپ بىزگە مۇرا ەتىپ قالدىرىپ كەتكەن جەرى. وسى ۇلان بايتاق جەر ءۇشىن قازاق حالقى قانشاما قيىن كەزەڭدەردەن ءوتتى. ءقازىر ۇلكەن قالالار سالىنىپ حالىق ورنىقتى. ءۇش ءجۇزدىڭ باسى بىرىكتى. ءوز تاۋەلسىزدىگىمىزدى الدىق. قازاقستاننىڭ باس قالاسى، ەل وردامىز – استانا بولدى. بيىل جازدا 15 جىلدىعىن تويلاعالى وتىرمىز. ءوزىمىزدىڭ تۋىمىز، ءانۇرانىمىز، ءتول تەڭگەمىز بار.
- ابىلاي حاننىڭ ارماندارى ورىندالدى ما؟
بالالار جاۋابىن تىڭداۋ.
2. تىرەك - سىزبامەن جۇمىس.
VIءى. باعالاۋ. وقۋشىلار ەڭبەگىن، دايىندىعىن، بىلىمدەرىن ماداقتاي وتىرىپ باعالاۋ.
VIءىى. ۇيگە تاپسىرما.
1. ءماتىندى وقۋ.
2. №8 تاپسىرما بويىنشا دايىندالۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: تاقىرىپتىڭ ءمانىن اشۋ، حالىقتىق وتكەن ومىرىمەن تانىستىرۋ، تاريحي تۇلعالارمەن تانىستىرۋ، وقۋشىلارعا ابىلاي حان تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: ءماتىننىڭ يدەيالىق مازمۇنىن اشىپ، وقۋشىلاردىڭ سالىستىرا، بايلانىستىرا سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ساراماندىق جۇمىستى شىعارماشىلىق دەڭگەيدە ورىنداۋعا ماشىقتاندىرۋ.
3) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە، ۇلى ادامداردىڭ ءىس - ارەكەتىن باعالاۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
كورنەكىلىگى: ۇلى تۇلعالاردىڭ پورترەتتەرى، اڭگىمە جەلىسىنە بايلانىستى الىنعان سۋرەتتەر، قازاقستان كارتاسى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
تسو: تەلەديدار، DVD، ەپيپروەكتور
ساباقتىڭ ءادىسى: سوزدىك، زەرتتەۋ، «ينسەرت»، «گالەرەيا» ستراتەگياسى، سۇراق - جاۋاپ، دەڭگەيلىك تاپسىرما، كۋبيزم
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلار دايىندىعىن قاراپ شىعىپ، بۇگىنگى وتىلگەلى تۇرعان ساباقتىڭ ەرەكشەلىگىن ايتىپ ءوتۋ جانە ساباققا ساتتىلىك تىلەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
الدىن الا بەرىلگەن «ەڭبەك ءتۇبى - بەرەكە» تاقىرىبىنا جازىپ كەلگەن شىعارمالارىن وقىتۋ.
ءىىى. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ.
كۋبيزم ءادىسى بويىنشا كۋب قىرلارىنا جازىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ. سونىمەن، بالالار، «ەڭبەك ءتۇبى - بەرەكە» دەپ نە سەبەپتى ايتىلادى ەكەن؟ ويتكەنى ءبىلىم دە، ونەر دە، بايلىقتا، باقىتتا ەڭبەكپەن كەلەدى ەكەن.
IV. جاڭا ساباق.
1. تاقتاداعى سۋرەتتەرگە شولۋ جاساۋ.
2. سۋرەتتەگى تۇلعالار بويىنشا وقۋشىلار پىكىرلەرىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل ۇلى ادامداردىڭ ومىرىمەن تانىسا وتىرىپ نەگە ۇيرەنەمىز؟
- بالالار جاۋابى. (ۇلگى، ونەگە، تاربيە، ت. ب.)
- ال، ونەگە دەگەن ءسوزدى سىزدەر قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
1 - 2 وقۋشى پىكىرىن تىڭداۋ
- بۇگىن ءبىز «ونەگەلى ءومىر» تاراۋىن باستاعالى تۇرمىز. ال، ولاي بولسا، زەردەلى مەن تالاپبەك بۇل جونىندە نە دەيدى ەكەن؟
(2 وقۋشىعا وقىتۋ)
- ءقازىر م. اۋەزوۆتىڭ «ءابىلمانسۇر» اڭگىمەسىمەن تانىسامىز. داپتەرىمىزدى اشىپ تاقىرىپتى جازايىق.
3. جاڭا ساباققا كىرىسپە.
اۆتور بالالارعا بۇرىننان تانىس، سوندىقتان اۆتور تۋرالى وقۋشىلاردىڭ بىلەتىندەرىن ايتقىزۋ.
ابىلاي حان تۋرالى بۇرىننان دا بىلەسىڭدەر، مەن تولىقتىرىپ وتەيىن.
ابىلايدىڭ اكەسى ءۋالي دەگەن سۇلتان، ال اتاسى ابىلاي تۇركىستان قالاسىنىڭ بيلەۋشىسى بولعان. ابىلاي حان جاس كەزىندە ءوزىنىڭ باتىرلىعىمەن، ەرجۇرەكتىلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، حالىق ونى حان كوتەرەدى. ابىلايدىڭ الدىنا قويعان ءۇش ماقساتى بولدى. ول:
1) كوشپەلى ەلدى وتىرىقشى ومىرگە ۇيرەتۋ
2) ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسىپ بىرىكتىرۋ
3) حالقىنا تاۋەلسىزدىك الىپ بەرۋ. حاننىڭ جانىندا ۇنەمى اقىلشى، كەڭەسشىلەرى تولە بي، ايتەكە بي، قازىبەك بي جانە قابانباي، بوگەنباي، ناۋرىزباي سىندى باتىرلار بولدى.
- ەندى وقۋلىققا قاراپ، ماتىنمەن تانىسامىز. مۇندا ابىلايدىڭ بالالىق شاعى تۋرالى ايتىلادى. ءماتىندى ءۇش توپتىڭ بالالارىنا ءبولىپ ىشتەي وقىتۋ، تۇسىنىكسىز سوزدەردى بەلگىلەپ وتىرۋ تاپسىرىلادى.
4. سوزدىك جۇمىس.
قالماق – ۇلت
قاسقا اتتى – ماڭدايىندا داعى بار ات
5. سۋرەتپەن جۇمىس.
تاقتاعا اڭگىمە جەلىسىنە سالىنعان سۋرەتتەر ىلىنەدى. ءار توپتان ءبىر وقۋشىدان شىعارىپ، اڭگىمەنىڭ مازمۇنىن سۋرەتتەرگە قاراپ وتىرىپ مازمۇنداپ ايتقىزۋ. سۋرەت بويىنشا ءار بولىمگە تاقىرىپ قويادى.
6. داپتەرمەن جۇمىس.
1. بالا سابالاق
2. سابالاقتىڭ سوعىسقا اتتانۋى
3. ابىلاي باتىر
7. سەرگىتۋ ءساتى.
ەردىڭ كۇشى – جۇرەكتە
باتىرلىق بار بىلەكتە
تۋ اپ قولعا سامعايمىز
تۋعان ەلدى قورعايمىز.
ەر بولامىز اعاداي
قيىندىققا قاراماي
ۇلگى باتىر بابامىز
وجەت، باتىر بولامىز.
8. وقۋلىقپەن جۇمىس.
ءماتىندى تىزبەكتەي وقىتۋ.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. سۇراقتارمەن جۇمىس
1. تولە بي ابىلايدىڭ ەل بيلەيتىنىن قايدان بىلەدى؟
2. قالماقتار نەلىكتەن، نەگە قاشا باستايدى؟
3. سابالاق نەلىكتەن ابىلاي اتانىپ كەتكەن؟
4. ابىلاي كىمدەردەن باتا الدى؟
2. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
1 - دەڭگەي (5 ۇپاي)
1. ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ، ەلىنىڭ اتىن شىعارعان ۇلى ادامداردىڭ اتىن جاز.
________________
2 - دەڭگەي (10 ۇپاي)
1. سابالاق نەلىكتەن ابىلاي اتانىپ كەتتى؟
2. باتىردىڭ بەس قارۋىن اتاپ جاز.
________________
3 - دەڭگەي (15 ۇپاي)
«ەر قاناتى – ات»،
«ەرەۋىل اتقا ەر سال» دەگەن ماقالداردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
_______________________
4 - دەڭگەي (شىعارماشىلىق)
ابىلاي حانعا مىنەزدەمە بەرىپ كور.
________________________________
«كوشپەندىلەر» فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ.
VI. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
1. كارتامەن جۇمىس.
مەملەكەتىمىزدىڭ كارتاسىنا قارايىقشى. مىناۋ كاسپييدەن التايعا دەيىن الاتاۋ، قاراتاۋدان باتىس سىبىرگە دەيىن سوزىلىپ جاتقان جەر اتا - بابالارىمىزدىڭ جاۋدان قورعاپ بىزگە مۇرا ەتىپ قالدىرىپ كەتكەن جەرى. وسى ۇلان بايتاق جەر ءۇشىن قازاق حالقى قانشاما قيىن كەزەڭدەردەن ءوتتى. ءقازىر ۇلكەن قالالار سالىنىپ حالىق ورنىقتى. ءۇش ءجۇزدىڭ باسى بىرىكتى. ءوز تاۋەلسىزدىگىمىزدى الدىق. قازاقستاننىڭ باس قالاسى، ەل وردامىز – استانا بولدى. بيىل جازدا 15 جىلدىعىن تويلاعالى وتىرمىز. ءوزىمىزدىڭ تۋىمىز، ءانۇرانىمىز، ءتول تەڭگەمىز بار.
- ابىلاي حاننىڭ ارماندارى ورىندالدى ما؟
بالالار جاۋابىن تىڭداۋ.
2. تىرەك - سىزبامەن جۇمىس.
VIءى. باعالاۋ. وقۋشىلار ەڭبەگىن، دايىندىعىن، بىلىمدەرىن ماداقتاي وتىرىپ باعالاۋ.
VIءىى. ۇيگە تاپسىرما.
1. ءماتىندى وقۋ.
2. №8 تاپسىرما بويىنشا دايىندالۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: ءوزىن-وزى تانىستىرا ءبىلۋ، ماقال-ماتەلدەردى، ولەڭدەردى مانەرلەپ وقۋ. ادەپتىلىككە، سىپايىلىققا، كىشىپەيىلدىلىككە، ونەرگە ۇمتىلعان قىز بالالاردى تاربيەلەۋ. ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، قيا...
