مۇحتار اۋەزوۆ قاراش - قاراش وقيعاسى (كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى)
قازاق ادەبيەتى ءپانى بويىنشا جىلدىق كۇنتىزبەلىك جوسپار، 8 سىنىپ
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ادەبيەتى 8 سىنىپ.
تاقىرىپتار:
51. مۇحتار اۋەزوۆ قاراش - قاراش وقيعاسى
52. تاحاۋي احتانوۆ
53. كۇي اڭىزى
54. شەرحان مۇرتازا «بەسەۋدىڭ حاتى»
55. قابدەش ءجۇمادىلوۆ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇحتار اۋەزوۆ قاراش - قاراش وقيعاسى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك – مۇحتار اۋەزوۆ شىعارمالارىن وقىتا وتىرىپ، پوۆەسىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ، اقىننىڭ ءوز بەينەسىن تانىتۋ جولىن مەڭگەرتۋ؛
دامىتۋشىلىق – وقۋشىلاردىڭ ءوز ويىن ايتا بىلۋگە، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە جول اشۋ؛
تاربيەلىك – اقىننىڭ بەينەسى ارقىلى ۇلتجاندىلىققا، ەلىن، جەرىن، تۋعان وتباسىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق ىزدەنۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كىتاپتار، قوسىمشا ماتەريالدار ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ. سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇل كوركەم شىعارمانىڭ جازىلۋىنا ءومىر شىندىعى نەگىز بولادى. جازۋشى ءوزىن قىزىقتىرعان ءومىر وقيعالارىن جان - جاقتى زەرتتەپ، بايىپتاپ بارىپ، شىعارماسىن جازۋعا وتىرادى. كوركەم تۋىندىدا قالامگەر ءومىر وقيعالارىن، الۋان ءتۇرلى تاعدىرلاردى سۋرەتتەي وتىرىپ، وسى ارقىلى قوعامداعى ءبىر نەمەسە بىرنەشە الەۋمەتتىك جايلاردى كوتەرەدى. مىنە، ءوسىنداي كوركەم شىعارمادا جازۋشى كوتەرگەن ماسەلەنى تاقىرىپ دەپ اتايدى. ماسەلەن، "قاراش - قاراش وقيعاسى" پوۆەسىن الايىق. پوۆەستىڭ تاقىرىبى — ەسكى قازاق اۋلىنداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ماسەلەسى. بۇل تاقىرىپتىڭ كوركەمدىك شەشىمى اتالعان پوۆەستە زورلىقشىل ەل جۋاندارى - سالمەن مەن جاراسبايدان قورلىق كورگەن اعايىندى باقتىعۇل مەن تەكتىعۇلدىڭ ازاپتى تاعدىرلارى ارقىلى تانىلادى. اعايىندى ەكى جىگىتتىڭ ءبىرى (تەكتىعۇل) ادامگەرشىلىكتەن ادا، وكتەم دە قاتىگەز سالمەننىڭ ادىلەتسىز، اياۋسىز جازاسىنا جازىقسىز ۇشىراپ، مەرت بولسا، ەكىنشىسى (باقتىعۇل) جوقشىلىق پەن جاماندىقتىڭ ەكى جاقتى قىسپاعىنا مەيلىنشە ءتۇسىپ، ادامدىق نامىسى ءۇشىن كۇرەسىپ، ءوزىن اشىندىرعان وزبىرلىق يەسىنەن كەك الۋعا — جاۋىز بولىس جاراسبايدى ولتىرۋگە ءماجبۇر بولادى. باقتىعۇلدى كىسى ولتىرۋگە يتەرمەلەگەن سەبەپ — ءومىر شىندىعى، ادىلەتسىزدىك، ەل بيلەۋشى جۋانداردىڭ شەكتەن اسقان زورلىعى مەن قۋلىق - سۇمدىعى. دەمەك، تاقىرىپ شىعارمادا كەيىپكەرلەردىڭ ءتۇرلى ماقسات جولىنداعى ءىس - ارەكەتتەرى، ءوزارا كۇرەس - تارتىسى، وسى باعىتتاعى جەمىسى نەمەسە جەڭىلىسى ارقىلى ايقىندالادى.
جازۋشى شىعارمادا ادامداردىڭ تاعدىرىن، كۇرەس - تارتىسىن جايدان - جاي بەينەلەمەيدى. ادامدار تاعدىرىنا، وقيعانىڭ سيپاتىنا، شەشىمىنە قاتىستى ءوز كوزقاراس - ويىن دا بىلدىرەدى. ياعني جازۋشى ءوزى سۋرەتتەپ، كوركەم بايانداپ وتىرعان قۇبىلىستارعا باعاسىن دا بەرەدى. بۇل باعالاۋ، ياعني يدەيا — كەيىپكەرلەر اراسىنداعى تارتىستىڭ شەشىمىنەن، وقيعانىڭ اياقتالۋىنان، ت. ب. تانىلادى. دەمەك، كوركەم تۋىندىنىڭ يدەياسى دەگەنىمىز — جازۋشىنىڭ ءوزى كوتەرىپ، كوركەم بەينەلەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەر، ادامدار تاعدىرى ارقىلى ايتپاق وي، تانىتپاق شىندىعى.
"قاراش - قاراش وقيعاسى" پوۆەسىندە جازۋشى تەڭسىزدىك ازابىن قانشا تارتسا دا، نامىسىمەن ادامدىق ارىن جوقتاي بىلگەن نار تۇلعالى ازامات — باقتىعۇل تاعدىرىن ونىڭ جاراسباي بولىستى ءولتىرىپ، تۇرمەگە قامالۋىمەن اياقتايدى. وقيعانىڭ وسىلاي اياقتالۋى مەن تارتىستىڭ بۇل شەشىمىنەن ءبىز جازۋشىنىڭ بار نيەت تىلەگى ءباقتىعۇل جاعىندا ەكەنىن، ال قارعىسى مەن قاھارى ادىلەتسىزدىك يەلەرىنە ارنالعانىن كورەمىز. جازۋشى باقتىعۇلدىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەي وتىرىپ، ونىڭ ستيحيالىق كۇرەسى ارقىلى حالىقتىڭ ادىلەتسىزدىككە قارسى تۋرا الار قايراتى مەن بيىك رۋحىن، جىگەرىن كورسەتكەن. پوۆەستىڭ باستى يدەياسى دا وسى.
پوۆەستىڭ جازىلۋىنا نەگىز بولعان — كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ اكەسى — رىسقۇلدىڭ باسىنان كەشكەن وقيعا.
كىتاپپەن جۇمىس: كىتاپتان پوۆەستى مانەرلەپ وقىپ، قۇرىلىسىنا قاراي تالدايدى.
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراق قويامىن. تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
1. تەكتۇعۇل ولىمىنە نە سەبەپ بولدى؟
2. ءىنىسىنىڭ ءولىمى باقتۇعۇلعا قالاي اسەر ەتتى؟
3. ونىڭ العاشقى ارەكەتى نەلىكتەن ءساتسىز اياقتالدى؟
4. باقتۇعۇل جاراسباي بولىستان نەگە پانا ىزدەدى؟
ءبىلىمدى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما: قاراش - قاراش وقيعاسىن وقىپ كەلۋ.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ادەبيەتى 8 سىنىپ.
تاقىرىپتار:
51. مۇحتار اۋەزوۆ قاراش - قاراش وقيعاسى
52. تاحاۋي احتانوۆ
53. كۇي اڭىزى
54. شەرحان مۇرتازا «بەسەۋدىڭ حاتى»
55. قابدەش ءجۇمادىلوۆ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇحتار اۋەزوۆ قاراش - قاراش وقيعاسى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك – مۇحتار اۋەزوۆ شىعارمالارىن وقىتا وتىرىپ، پوۆەسىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ، اقىننىڭ ءوز بەينەسىن تانىتۋ جولىن مەڭگەرتۋ؛
دامىتۋشىلىق – وقۋشىلاردىڭ ءوز ويىن ايتا بىلۋگە، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە جول اشۋ؛
تاربيەلىك – اقىننىڭ بەينەسى ارقىلى ۇلتجاندىلىققا، ەلىن، جەرىن، تۋعان وتباسىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، شىعارماشىلىق ىزدەنۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كىتاپتار، قوسىمشا ماتەريالدار ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ. سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇل كوركەم شىعارمانىڭ جازىلۋىنا ءومىر شىندىعى نەگىز بولادى. جازۋشى ءوزىن قىزىقتىرعان ءومىر وقيعالارىن جان - جاقتى زەرتتەپ، بايىپتاپ بارىپ، شىعارماسىن جازۋعا وتىرادى. كوركەم تۋىندىدا قالامگەر ءومىر وقيعالارىن، الۋان ءتۇرلى تاعدىرلاردى سۋرەتتەي وتىرىپ، وسى ارقىلى قوعامداعى ءبىر نەمەسە بىرنەشە الەۋمەتتىك جايلاردى كوتەرەدى. مىنە، ءوسىنداي كوركەم شىعارمادا جازۋشى كوتەرگەن ماسەلەنى تاقىرىپ دەپ اتايدى. ماسەلەن، "قاراش - قاراش وقيعاسى" پوۆەسىن الايىق. پوۆەستىڭ تاقىرىبى — ەسكى قازاق اۋلىنداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ماسەلەسى. بۇل تاقىرىپتىڭ كوركەمدىك شەشىمى اتالعان پوۆەستە زورلىقشىل ەل جۋاندارى - سالمەن مەن جاراسبايدان قورلىق كورگەن اعايىندى باقتىعۇل مەن تەكتىعۇلدىڭ ازاپتى تاعدىرلارى ارقىلى تانىلادى. اعايىندى ەكى جىگىتتىڭ ءبىرى (تەكتىعۇل) ادامگەرشىلىكتەن ادا، وكتەم دە قاتىگەز سالمەننىڭ ادىلەتسىز، اياۋسىز جازاسىنا جازىقسىز ۇشىراپ، مەرت بولسا، ەكىنشىسى (باقتىعۇل) جوقشىلىق پەن جاماندىقتىڭ ەكى جاقتى قىسپاعىنا مەيلىنشە ءتۇسىپ، ادامدىق نامىسى ءۇشىن كۇرەسىپ، ءوزىن اشىندىرعان وزبىرلىق يەسىنەن كەك الۋعا — جاۋىز بولىس جاراسبايدى ولتىرۋگە ءماجبۇر بولادى. باقتىعۇلدى كىسى ولتىرۋگە يتەرمەلەگەن سەبەپ — ءومىر شىندىعى، ادىلەتسىزدىك، ەل بيلەۋشى جۋانداردىڭ شەكتەن اسقان زورلىعى مەن قۋلىق - سۇمدىعى. دەمەك، تاقىرىپ شىعارمادا كەيىپكەرلەردىڭ ءتۇرلى ماقسات جولىنداعى ءىس - ارەكەتتەرى، ءوزارا كۇرەس - تارتىسى، وسى باعىتتاعى جەمىسى نەمەسە جەڭىلىسى ارقىلى ايقىندالادى.
جازۋشى شىعارمادا ادامداردىڭ تاعدىرىن، كۇرەس - تارتىسىن جايدان - جاي بەينەلەمەيدى. ادامدار تاعدىرىنا، وقيعانىڭ سيپاتىنا، شەشىمىنە قاتىستى ءوز كوزقاراس - ويىن دا بىلدىرەدى. ياعني جازۋشى ءوزى سۋرەتتەپ، كوركەم بايانداپ وتىرعان قۇبىلىستارعا باعاسىن دا بەرەدى. بۇل باعالاۋ، ياعني يدەيا — كەيىپكەرلەر اراسىنداعى تارتىستىڭ شەشىمىنەن، وقيعانىڭ اياقتالۋىنان، ت. ب. تانىلادى. دەمەك، كوركەم تۋىندىنىڭ يدەياسى دەگەنىمىز — جازۋشىنىڭ ءوزى كوتەرىپ، كوركەم بەينەلەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەر، ادامدار تاعدىرى ارقىلى ايتپاق وي، تانىتپاق شىندىعى.
"قاراش - قاراش وقيعاسى" پوۆەسىندە جازۋشى تەڭسىزدىك ازابىن قانشا تارتسا دا، نامىسىمەن ادامدىق ارىن جوقتاي بىلگەن نار تۇلعالى ازامات — باقتىعۇل تاعدىرىن ونىڭ جاراسباي بولىستى ءولتىرىپ، تۇرمەگە قامالۋىمەن اياقتايدى. وقيعانىڭ وسىلاي اياقتالۋى مەن تارتىستىڭ بۇل شەشىمىنەن ءبىز جازۋشىنىڭ بار نيەت تىلەگى ءباقتىعۇل جاعىندا ەكەنىن، ال قارعىسى مەن قاھارى ادىلەتسىزدىك يەلەرىنە ارنالعانىن كورەمىز. جازۋشى باقتىعۇلدىڭ تاعدىرىن سۋرەتتەي وتىرىپ، ونىڭ ستيحيالىق كۇرەسى ارقىلى حالىقتىڭ ادىلەتسىزدىككە قارسى تۋرا الار قايراتى مەن بيىك رۋحىن، جىگەرىن كورسەتكەن. پوۆەستىڭ باستى يدەياسى دا وسى.
پوۆەستىڭ جازىلۋىنا نەگىز بولعان — كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ اكەسى — رىسقۇلدىڭ باسىنان كەشكەن وقيعا.
كىتاپپەن جۇمىس: كىتاپتان پوۆەستى مانەرلەپ وقىپ، قۇرىلىسىنا قاراي تالدايدى.
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراق قويامىن. تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
1. تەكتۇعۇل ولىمىنە نە سەبەپ بولدى؟
2. ءىنىسىنىڭ ءولىمى باقتۇعۇلعا قالاي اسەر ەتتى؟
3. ونىڭ العاشقى ارەكەتى نەلىكتەن ءساتسىز اياقتالدى؟
4. باقتۇعۇل جاراسباي بولىستان نەگە پانا ىزدەدى؟
ءبىلىمدى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما: قاراش - قاراش وقيعاسىن وقىپ كەلۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
You Might Also Like
-
قازاق ادەبيەتى ءپانى بويىنشا جىلدىق كۇنتىزبەلىك جوسپار، 8 سىنىپ
-
قازاق ادەبيەتى ءپانى بويىنشا جىلدىق كۇنتىزبەلىك جوسپار، 8 سىنىپ
