مۇحتار اۋەزوۆ "اقىن قوناقتار"
ناۋرىزباي باتىر قۇتپانبەت ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەپ مدشو كمم
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: قالتابايەۆا گ. س.
ساباق تاقىرىبى: مۇحتار اۋەزوۆ «اقىن قوناقتار»
وسى ساباقتا قول جەتكىزىلەتىن وقۋ ماقساتتارى: م. اۋەزوۆ. «اباي جولى» رومان - ەپوپەياسىمەن تانىسادى، ويىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەنەدى، سويلەمدى دۇرىس قۇرۋعا، ويىن تياناقتاي بىلۋگە داعدىلانادى، تابيعات اسەمدىگىن باعالاي بىلۋگە، قورعاۋعا ماشىقتارى داميدى
ساباق ماقساتتارى: تاقىرىپتى ءتۇسىنىپ وقي بىلۋگە داعدىلانادى. ءتىلىن، سوزدىك قورلارىن دامىتۋ ارقىلى ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
تىلدىك ماقساتتار:
ءتاۋىر بولۋ، ەلدىڭ شابىسى، قاجىماي، قان بازارداي، سۇلە ناۋقاس، قۇلان تازا بولىپ ارىلۋ، ىرىم بايلاۋ، پورترەت
ءپانارالىق بايلانىستار: قازاق ءتىلى، قازاقستان تاريحى
باستاپقى ءبىلىم: «اقىن قوناقتار» اڭگىمەسىن وقىپ كەلەدى.
ساباقتىڭ جوسپارلانعان كەزەڭدەرى: رەسۋرستار
ساباقتىڭ باسى
10 مينۋت
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
توپقا ءبولۋ.
توپقا م. اۋەزوۆتىڭ شىعارمالارىنىڭ اتاۋىمەن بولىنەدى.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«مينا الاڭى» ءادىسى ارقىلى وقۋشىلارعا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى سۇراقتار قويىلادى..
ساباقتىڭ ورتاسى:
ءبىز بۇگىن قازاق حالقىنىڭ زاڭعار جازۋشىسى، ۇلى قالامگەر مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆتىڭ «اقىن قوناقتار» اتتى كوركەم شىعارماسىمەن تانىسقالى وتىرمىز.
“اقىن قوناقتار” جازۋشىنىڭ «اباي جولى» دەپ اتالاتىن ۇلى تۋىندىسىنان الىنعان ءۇزىندى. دانىشپان اقىن ابايدىڭ ءومىرى تۋرالى اسا قۇندى كىتاپ جازعان مۇحتار ومارحان ۇلى دا ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدى الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرگەن الىبىمىز..
كىشكەنتايىنان اباي ولەڭدەرىن جاتتاپ، اباي رۋحىمەن ەر جەتكەن بالا مۇحتار كەيىن بار ءومىرىن ابايعا ارنادى.
جازۋشى «اباي جولى» رومانىندا اقىننىڭ بالا كەزىنەن باستاپ، ومىردەن كەتكەنىنە دەيىنگى عۇمىرىن جازىپ شىققان. ول وسى تۋىندىسى ارقىلى، ياعني اباي ارقىلى قازاق ەلىن الەمگە تانىتتى. ونى دۇنيەجۇزى حالىقتارى وقىپ تاڭ قالىستى.
فرانسۋز جازۋشىسى بەرجەرون: «مۇحتار اۋەزوۆ - اقىن. ول ءوزىنىڭ ەلىنىڭ دالالارى مەن تاۋلارىن، ادامدارىن ۇلكەن ەپيك اقىنشا اسقان سۋرەتكەرلىكپەن بەينەلەدى. اۋەزوۆتەي كىسى جىرلاعان حالىق شىنىمەن باقىتتى عوي”،- دەسە، قىرعىز جازۋشىسى ش. ايتماتوۆ: «ءوز باسىم وزگە ەلگە ساپارعا شىعىپ، وزگە جۇرتتىڭ تابالدىرىعىن اتتاي قالسام، ءارقاشان قاسيەت تۇتىپ، وزىممەن بىرگە الا جۇرەتىن ەكى ءتۇرلى ۇلتتىق اسىلىم بار. ءبىرى - ماناس، ءبىرى - مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» دەيدى.
مىنە، مۇحتار ومارحان ۇلى شىعارماشىلىعىنا وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ بەرگەن باعاسى. ۇلى تۇلعالارىمىزدى ءوزىمىز تۇگىل وزگەلەر وسىلايشا باعالاپ جاتسا، بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە ەمەس پە؟!
اڭگىمەنىڭ تولىق مازمۇنىمەن تانىسۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ۇيدەن وقىپ كەلۋ تاپسىرىلعان ەدى.
1. سەمانتيكالىق كارتامەن جۇمىس: يەسىن تاپ:
كەيىپكەرلەر سوزىنەن ۇزىندىلەر ----------------------------- زەرە ------ ۇلجان ------ اباي ----- بارلاس ----- بايكوكشە
1 ە - ە، بۇلدىر - بۇلدىر كۇن وتكەن...
2 ال، بالام، اڭگىمە - جىردىڭ دۇكەنى جاڭا كەلدى...
3 شەشەنىڭ سۋداي توگىلگەن، تىڭداۋشىڭ بورداي ەگىلگەن...
4 جاقسى قىپ تۇرىپ سىي بەرىپ اتتاندىرشى...
5 شىراعىم، ەر جەتەرسىڭ...
6 كەلگەن ساپارلارىڭا ازىراق ىرىم بايلاتتىم...
2. سەرگىتۋ ءساتى. «ادامنىڭ سۋرەتى» ويسەرگەگى.
3. «ۋاقىت تىزبەگى» ءادىسى ارقىلى وقۋشىلار وقيعا جەلىسىن تىزبەكتەپ جازىپ شىعادى.
4. - «اقىن قوناقتار» اڭگىمەسىندە سىزدەر تۇسىنبەيتىن سوزدەر بار، سوندىقتان سوزدىكپەن جۇمىس جاسايمىز.
سوزدىكپەن جۇمىس:
1. ءتاۋىر بولۋ - جازىلا باستاۋ
2. ەلدىڭ شابىسى – ەل ىشىندەگى داۋ - داماي، قاقتىعىس
3. قاجىماي – شارشاماي
4. قوش الۋ - كەلىسۋ
5. قان بازارداي - وتە كوپ ادامدار
6. تەرمەلەۋ – بەلگىلى ءبىر ماقامعا الىپ ورىنداۋ
7. ۇعىمتال – تۇسىنىكتى
8. سۇلە ناۋقاس – سوزىلمالى دەرت، اۋرۋ
9. قۇلان تازا بولىپ ارىلۋ - تولىق جازىلۋ
10. ىرىم بايلاۋ – قۇرمەت كورسەتۋ
11. جەتەككە الۋ – جىلقىلاردى جەتەكتەپ كەتۋ
12. ءدان ريزا – قاتتى رازى بولۋ
ادەبي - تەوريالىق ۇعىم:
كوركەم ادەبيەتتە ادامنىڭ سىرت ءبىتىمىن، كەسكىن - كەيپىن، ءجۇرىس - تۇرىسىن سۋرەتتەۋدى پورترەت دەيدى.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
اباي مەن بارلاستىڭ پورترەتىن تاۋىپ وقيدى.
ساباقتىڭ سوڭى
كەرى بايلانىس. «بەس ساۋساق»
ۇيگە تاپسىرما:
1. “اقىن قوناقتار” اڭگىمەسىنە سەناريي قۇرۋ.
2. تۇسىنىك ايتۋ
3. پورترەت انىقتاماسىن جاتتاۋ
باعالاۋ.
سارالاۋ – وقۋشىلارعا قالاي كوبىرەك قولداۋ كورسەتۋدى جوسپارلايسىز؟ قابىلەتى جوعارى وقۋشىلارعا قانداي مىندەت قويۋدى جوسپارلاپ وتىرسىز؟ باعالاۋ – وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى مەڭگەرۋ دەڭگەيىن قالاي تەكسەرۋدى جوسپارلايسىز؟ دەنساۋلىق جانە قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسىنىڭ ساقتالۋى
سارالاۋ ىرىكتەلگەن تاپسىرمالار، ناقتى ءبىر وقۋشىدان كۇتىلەتىن ناتيجەلەر، وقۋشىعا دەربەس قولداۋ كورسەتۋ، وقۋ ماتەريالدارى مەن رەسۋرستارىن وقۋشىلاردىڭ جەكە قابىلەتتەرىن ەسەپكە الا وتىرىپ ىرىكتەۋ (گاردنەردىڭ جيىندىق زيات تەورياسى) تۇرىندە بولۋى مۇمكىن.
سارالاۋ ۋاقىتتى ۇتىمدى پايدالانۋدى ەسەپكە الا وتىرىپ، ساباقتىڭ كەز - كەلگەن كەزەڭىندە قولدانىلا الادى بۇل بولىمدە وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىندا ۇيرەنگەنىن باعالاۋ ءۇشىن قولداناتىن ءادىس - تاسىلدەرىڭىزدى جازاسىز دەنساۋلىق ساقتاۋ تەحنولوگيالارى.
سەرگىتۋ ساتتەرى مەن بەلسەندى ءىس - ارەكەت تۇرلەرى.
وسى ساباقتا قولدانىلاتىن قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى ەرەجەلەرىنىڭ تارماقتارى
ساباق بويىنشا رەفلەكسيا
ساباق ماقساتتارى /وقۋ ماقساتتارى دۇرىس قويىلعان با؟ وقۋشىلاردىڭ بارلىعى وم قول جەتكىزدى مە؟
جەتكىزبەسە، نەلىكتەن؟
ساباقتا سارالاۋ دۇرىس جۇرگىزىلدى مە؟
ساباقتىڭ ۋاقىتتىق كەزەڭدەرى ساقتالدى ما؟
ساباق جوسپارىنان قانداي اۋىتقۋلار بولدى، نەلىكتەن؟
بۇل ءبولىمدى ساباق تۋرالى ءوز پىكىرىڭىزدى ءبىلدىرۋ ءۇشىن پايدالانىڭىز. ءوز ساباعىڭىز تۋرالى سول جاق باعاندا بەرىلگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭىز.
جالپى باعا
ساباقتىڭ جاقسى وتكەن ەكى اسپەكتىسى (وقىتۋ تۋرالى دا، وقۋ تۋرالى دا ويلانىڭىز)؟
1:
2:
ساباقتى جاقسارتۋعا نە ىقپال ەتە الادى (وقىتۋ تۋرالى دا، وقۋ تۋرالى دا ويلانىڭىز)؟
1:
2:
ساباق بارىسىندا سىنىپ تۋرالى نەمەسە جەكەلەگەن وقۋشىلاردىڭ جەتىستىك/قيىندىقتارى تۋرالى نەنى ءبىلدىم، كەلەسى ساباقتاردا نەگە كوڭىل ءبولۋ قاجەت؟
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: قالتابايەۆا گ. س.
ساباق تاقىرىبى: مۇحتار اۋەزوۆ «اقىن قوناقتار»
وسى ساباقتا قول جەتكىزىلەتىن وقۋ ماقساتتارى: م. اۋەزوۆ. «اباي جولى» رومان - ەپوپەياسىمەن تانىسادى، ويىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەنەدى، سويلەمدى دۇرىس قۇرۋعا، ويىن تياناقتاي بىلۋگە داعدىلانادى، تابيعات اسەمدىگىن باعالاي بىلۋگە، قورعاۋعا ماشىقتارى داميدى
ساباق ماقساتتارى: تاقىرىپتى ءتۇسىنىپ وقي بىلۋگە داعدىلانادى. ءتىلىن، سوزدىك قورلارىن دامىتۋ ارقىلى ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
تىلدىك ماقساتتار:
ءتاۋىر بولۋ، ەلدىڭ شابىسى، قاجىماي، قان بازارداي، سۇلە ناۋقاس، قۇلان تازا بولىپ ارىلۋ، ىرىم بايلاۋ، پورترەت
ءپانارالىق بايلانىستار: قازاق ءتىلى، قازاقستان تاريحى
باستاپقى ءبىلىم: «اقىن قوناقتار» اڭگىمەسىن وقىپ كەلەدى.
ساباقتىڭ جوسپارلانعان كەزەڭدەرى: رەسۋرستار
ساباقتىڭ باسى
10 مينۋت
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
توپقا ءبولۋ.
توپقا م. اۋەزوۆتىڭ شىعارمالارىنىڭ اتاۋىمەن بولىنەدى.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«مينا الاڭى» ءادىسى ارقىلى وقۋشىلارعا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى سۇراقتار قويىلادى..
ساباقتىڭ ورتاسى:
ءبىز بۇگىن قازاق حالقىنىڭ زاڭعار جازۋشىسى، ۇلى قالامگەر مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆتىڭ «اقىن قوناقتار» اتتى كوركەم شىعارماسىمەن تانىسقالى وتىرمىز.
“اقىن قوناقتار” جازۋشىنىڭ «اباي جولى» دەپ اتالاتىن ۇلى تۋىندىسىنان الىنعان ءۇزىندى. دانىشپان اقىن ابايدىڭ ءومىرى تۋرالى اسا قۇندى كىتاپ جازعان مۇحتار ومارحان ۇلى دا ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدى الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرگەن الىبىمىز..
كىشكەنتايىنان اباي ولەڭدەرىن جاتتاپ، اباي رۋحىمەن ەر جەتكەن بالا مۇحتار كەيىن بار ءومىرىن ابايعا ارنادى.
جازۋشى «اباي جولى» رومانىندا اقىننىڭ بالا كەزىنەن باستاپ، ومىردەن كەتكەنىنە دەيىنگى عۇمىرىن جازىپ شىققان. ول وسى تۋىندىسى ارقىلى، ياعني اباي ارقىلى قازاق ەلىن الەمگە تانىتتى. ونى دۇنيەجۇزى حالىقتارى وقىپ تاڭ قالىستى.
فرانسۋز جازۋشىسى بەرجەرون: «مۇحتار اۋەزوۆ - اقىن. ول ءوزىنىڭ ەلىنىڭ دالالارى مەن تاۋلارىن، ادامدارىن ۇلكەن ەپيك اقىنشا اسقان سۋرەتكەرلىكپەن بەينەلەدى. اۋەزوۆتەي كىسى جىرلاعان حالىق شىنىمەن باقىتتى عوي”،- دەسە، قىرعىز جازۋشىسى ش. ايتماتوۆ: «ءوز باسىم وزگە ەلگە ساپارعا شىعىپ، وزگە جۇرتتىڭ تابالدىرىعىن اتتاي قالسام، ءارقاشان قاسيەت تۇتىپ، وزىممەن بىرگە الا جۇرەتىن ەكى ءتۇرلى ۇلتتىق اسىلىم بار. ءبىرى - ماناس، ءبىرى - مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» دەيدى.
مىنە، مۇحتار ومارحان ۇلى شىعارماشىلىعىنا وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ بەرگەن باعاسى. ۇلى تۇلعالارىمىزدى ءوزىمىز تۇگىل وزگەلەر وسىلايشا باعالاپ جاتسا، بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە ەمەس پە؟!
اڭگىمەنىڭ تولىق مازمۇنىمەن تانىسۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ۇيدەن وقىپ كەلۋ تاپسىرىلعان ەدى.
1. سەمانتيكالىق كارتامەن جۇمىس: يەسىن تاپ:
كەيىپكەرلەر سوزىنەن ۇزىندىلەر ----------------------------- زەرە ------ ۇلجان ------ اباي ----- بارلاس ----- بايكوكشە
1 ە - ە، بۇلدىر - بۇلدىر كۇن وتكەن...
2 ال، بالام، اڭگىمە - جىردىڭ دۇكەنى جاڭا كەلدى...
3 شەشەنىڭ سۋداي توگىلگەن، تىڭداۋشىڭ بورداي ەگىلگەن...
4 جاقسى قىپ تۇرىپ سىي بەرىپ اتتاندىرشى...
5 شىراعىم، ەر جەتەرسىڭ...
6 كەلگەن ساپارلارىڭا ازىراق ىرىم بايلاتتىم...
2. سەرگىتۋ ءساتى. «ادامنىڭ سۋرەتى» ويسەرگەگى.
3. «ۋاقىت تىزبەگى» ءادىسى ارقىلى وقۋشىلار وقيعا جەلىسىن تىزبەكتەپ جازىپ شىعادى.
4. - «اقىن قوناقتار» اڭگىمەسىندە سىزدەر تۇسىنبەيتىن سوزدەر بار، سوندىقتان سوزدىكپەن جۇمىس جاسايمىز.
سوزدىكپەن جۇمىس:
1. ءتاۋىر بولۋ - جازىلا باستاۋ
2. ەلدىڭ شابىسى – ەل ىشىندەگى داۋ - داماي، قاقتىعىس
3. قاجىماي – شارشاماي
4. قوش الۋ - كەلىسۋ
5. قان بازارداي - وتە كوپ ادامدار
6. تەرمەلەۋ – بەلگىلى ءبىر ماقامعا الىپ ورىنداۋ
7. ۇعىمتال – تۇسىنىكتى
8. سۇلە ناۋقاس – سوزىلمالى دەرت، اۋرۋ
9. قۇلان تازا بولىپ ارىلۋ - تولىق جازىلۋ
10. ىرىم بايلاۋ – قۇرمەت كورسەتۋ
11. جەتەككە الۋ – جىلقىلاردى جەتەكتەپ كەتۋ
12. ءدان ريزا – قاتتى رازى بولۋ
ادەبي - تەوريالىق ۇعىم:
كوركەم ادەبيەتتە ادامنىڭ سىرت ءبىتىمىن، كەسكىن - كەيپىن، ءجۇرىس - تۇرىسىن سۋرەتتەۋدى پورترەت دەيدى.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
اباي مەن بارلاستىڭ پورترەتىن تاۋىپ وقيدى.
ساباقتىڭ سوڭى
كەرى بايلانىس. «بەس ساۋساق»
ۇيگە تاپسىرما:
1. “اقىن قوناقتار” اڭگىمەسىنە سەناريي قۇرۋ.
2. تۇسىنىك ايتۋ
3. پورترەت انىقتاماسىن جاتتاۋ
باعالاۋ.
سارالاۋ – وقۋشىلارعا قالاي كوبىرەك قولداۋ كورسەتۋدى جوسپارلايسىز؟ قابىلەتى جوعارى وقۋشىلارعا قانداي مىندەت قويۋدى جوسپارلاپ وتىرسىز؟ باعالاۋ – وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى مەڭگەرۋ دەڭگەيىن قالاي تەكسەرۋدى جوسپارلايسىز؟ دەنساۋلىق جانە قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسىنىڭ ساقتالۋى
سارالاۋ ىرىكتەلگەن تاپسىرمالار، ناقتى ءبىر وقۋشىدان كۇتىلەتىن ناتيجەلەر، وقۋشىعا دەربەس قولداۋ كورسەتۋ، وقۋ ماتەريالدارى مەن رەسۋرستارىن وقۋشىلاردىڭ جەكە قابىلەتتەرىن ەسەپكە الا وتىرىپ ىرىكتەۋ (گاردنەردىڭ جيىندىق زيات تەورياسى) تۇرىندە بولۋى مۇمكىن.
سارالاۋ ۋاقىتتى ۇتىمدى پايدالانۋدى ەسەپكە الا وتىرىپ، ساباقتىڭ كەز - كەلگەن كەزەڭىندە قولدانىلا الادى بۇل بولىمدە وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىندا ۇيرەنگەنىن باعالاۋ ءۇشىن قولداناتىن ءادىس - تاسىلدەرىڭىزدى جازاسىز دەنساۋلىق ساقتاۋ تەحنولوگيالارى.
سەرگىتۋ ساتتەرى مەن بەلسەندى ءىس - ارەكەت تۇرلەرى.
وسى ساباقتا قولدانىلاتىن قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى ەرەجەلەرىنىڭ تارماقتارى
ساباق بويىنشا رەفلەكسيا
ساباق ماقساتتارى /وقۋ ماقساتتارى دۇرىس قويىلعان با؟ وقۋشىلاردىڭ بارلىعى وم قول جەتكىزدى مە؟
جەتكىزبەسە، نەلىكتەن؟
ساباقتا سارالاۋ دۇرىس جۇرگىزىلدى مە؟
ساباقتىڭ ۋاقىتتىق كەزەڭدەرى ساقتالدى ما؟
ساباق جوسپارىنان قانداي اۋىتقۋلار بولدى، نەلىكتەن؟
بۇل ءبولىمدى ساباق تۋرالى ءوز پىكىرىڭىزدى ءبىلدىرۋ ءۇشىن پايدالانىڭىز. ءوز ساباعىڭىز تۋرالى سول جاق باعاندا بەرىلگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭىز.
جالپى باعا
ساباقتىڭ جاقسى وتكەن ەكى اسپەكتىسى (وقىتۋ تۋرالى دا، وقۋ تۋرالى دا ويلانىڭىز)؟
1:
2:
ساباقتى جاقسارتۋعا نە ىقپال ەتە الادى (وقىتۋ تۋرالى دا، وقۋ تۋرالى دا ويلانىڭىز)؟
1:
2:
ساباق بارىسىندا سىنىپ تۋرالى نەمەسە جەكەلەگەن وقۋشىلاردىڭ جەتىستىك/قيىندىقتارى تۋرالى نەنى ءبىلدىم، كەلەسى ساباقتاردا نەگە كوڭىل ءبولۋ قاجەت؟
You Might Also Like
