مۇزافار ءالىمباي «اقساقالدىڭ اق باتاسى» جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلار. 46-48 جاتتىعۋلار.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇزافار ءالىمباي. «اقساقالدىڭ اق باتاسى»
جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلار. 46 - 48 جاتتىعۋلار.
ماقساتى: بىلىمدىلىگى: اقىننىڭ ولەڭى ارقىلى ۇلكەننىڭ ۇلاعاتتى باتاسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ۇعىندىرۋ؛ جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلاردىڭ ءوزارا ۇقساس دىبىستالۋىن، سوزدەردىڭ جۋان جانە جىڭىشكە ايتىلۋىنان داۋىستى دىبىستاردىڭ اسەرىن ءتۇسىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىعى: مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ، دۇرىس سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ. ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىلىگى: ۇلكەندى قۇرمەتتەۋگە، ولاردى تىڭداۋ بىلۋگە تاربيەلەۋ جانە سانالىلىققا، زەردەلىلىككە جانە شىعارماشىلىققا باۋلۋ؛
كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتا، ۆاگوندار سۋرەتى، كۋبيك، الما اعاشى سۋرەتى، قيما قاعازدار، دومينو كورتوچكالار؛
ادەسى: توپتاستىرۋ، وي قوزعاۋ، سايكەستەندىرۋ، ۆەنن دياگرامماسى؛
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق: شاتتىق شەڭبەرىنە تۇرۋ.
قۋانامىن مەن دە،
قۋاناسىڭ سەن دە،
قۋانايىق دوستارىم
ارايلاپ اتقان كۇنگە.
- بالالار، كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟ ەگەر جاقسى بولسا قول شاپالاقتايمىز.
- ساباققا دايىندىعىمىز قالاي؟ ەگەر ساباققا دايىن بولساق، قول كوتەرەمىز.
مىنە، وسىنداي ادەمى دە، ادەپتى ەكەنىمىزدى بۇگىنگى ساباعىمىزدا كورسەتە بىلەيىك.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى
1) 45 - جاتتىعۋ. ولەڭدى كوشىرىپ، جۋان، جىڭىشكە داۋىستىلاردى اتا.
2) ءا. اسىلبەكوۆتىڭ «ادەپتىلىك الىپپەسى» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
(ولەڭدى بەس وقۋشىعا وقىتۋ)
ەندەشە، اتا اقىلىن جەكە - جەكە سارالاپ كورەيىك.
اڭگىمەمىزدى مىنا سۋرەتپەن جالعايىق.(سۋرەت بويىنشا اڭگىمەلەۋ)
- ۇلكەنگە كومەك قولىن بەرگەنىمىزدە، قولعابىس جاساعاندا، ولار ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، بىزگە قالاي جاۋاپ بەرەدى؟
- راحمەتىن ايتىپ، باتا بەرەدى.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
مىنە، بۇگىنگى «ادەپتىلىك الىپپەسى» ولەڭى ارقىلى بىزدە اتانىڭ اقىل سوزدەرىن ويعا ءتۇيىپ، ۇنەمى ەسىمىزدە ساقتاۋىمىز كەرەك. كۇندەلىكتى ومىردە دە، ۇلكەندەرىمىز تەك اقىل ايتىپ قويماي، جاقسى نارسە ىستەگەنىمىزدە ماقتاپ، ماداقتاپ باتا بەرىپ جاتادى.
ءىV. جاڭا ساباق.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ۇلكەننىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىنىڭ ءبىرى - باتامەن تانىس بولامىز. م. ءالىمباي «اقساقالدىڭ اق باتاسى» ولەڭى.
1. م. الىمبايەۆ بالالار ادەبيەتىنە ەرەكشە ەڭبەك ءسىڭىرىپ كەلەدى. ونىڭ «بال داۋرەن، شىركىن بالالىق»، «اقسەرەك پەن كوكسەرەك» ت. ب. سونداي كىتاپتارى وقىرماندار قاۋىمىنا كەڭىنەن تانىمال. «مەنىڭ قازاقستانىم»، «قۇرىش قازاق»، اتتى ليريكالىق پوەمالارىندا وتانعا، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى جىرلايدى.
2. ءقازىر، مۇزافار اتانىڭ «اقساقالدىڭ اق باتاسى» ولەڭىڭ تىڭدايىق. ولەڭدى مانەرلەپ ايتا وتىرىپ، ءتۇسىندىرۋ.
3. تىزبەكتەي وقىتۋ.
4. تۇسىنىكسىز سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ.
ويلاۋعا داڭعىل بول – بۇل جەردە: ويىڭ كەڭ، ۇشقىر بولسىن دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
اقىلعا كەمەل بول - اقىلدى، زەرەك بول دەگەندى ۇعىندىرادى.
اتانىڭ اقىلىن سەتىپ، باتالى سوزدەرىن تىڭداپ وسكەن ءار بالا جامان ءىس - ارەكەتتەن اۋلاق جۇرەرى ءسوزسىز. وسى تۋراسىندا بەرىلگەن ماقالداردى وقيمىز.(ماقالداردى وقۋشىلارعا وقىتىپ، تۇسىنگەندەرىن سۇراۋ، جانە ولاردى تولىقتىرۋ)
ارينە، ۇلكەن بىزگە ءاردايىم سىلتەۋ بەرىپ، جاقسى جولمەن جۇرۋىمىزگە ۇنەمى كومەگىن بەرىپ وتىرادى.
وسى رەتتە جانۇيا مۇشەلەرىن اتاپ وتەيىكشى.
اتا، اجە، اكە، انا، بالا.
اتا، اجە، اكە، انا سوزدەرى قالاي دىبىستالىپ تۇر؟
اتا، انا – جۋان، اجە – اكە سوزدەرى – جىڭىشكە ايتىلادى. سەبەبى، داۋىستى دىبىستار جۋان (جىڭىشكە) بولسا، ءسوز جۋان، جىڭىشكە ەستىلەدى.
بۇگىنگى ساباقتا، وسى جۋان جانە جىڭىشكە دىبىستاردىڭ ۇقساس دىبىستالاتىنىنا نازار اۋدارامىز.
V. سەرگىتۋ ءساتىن وتكىزۋ
46 - جاتتىعۋ. سوزدەردى سالىستىرا وقىڭدار. جاتتىعۋدى ورىنداۋ ماقساتىندا «پاروۆوز» ويىنىن ويناتۋ.
پويىز ءجۇرۋ ءۇشىن ۆاگونداردى تىركەيمىز.
جۋان داۋىستىلار: سان – نان – بوز – وت – ىس – تىس – ۇن – تۇس؛
جىڭىشكە داۋىستىلار: ءسان - ءنان – ءبوز – ءوت – ءىس – ءتىس – ءۇن – ءتۇس؛
سوزدەر ءبىر - بىرىنە ۇقساس ءبىرى جۋان، ءبىرى جىڭىشكە دىبىستالعان.
- ءسوز ماعىناسى وزگەردى مە؟
- وزگەردى.( ءسوز ماعىنالارىن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ)
ۆەنن دياگرامماسى.
ەرەجە
ا - ءا، و - ءو، ى - ءى، ۇ - ءۇ – جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلار. ولار ءوزارا ۇقساس دىبىستالادى.
وي - قوزعاۋ. وسى بەرىلگەن سوزدەرگە سويلەم قۇرا.(2 - 3 وقۋشىدان سۇراۋ)
47 - جاتتىعۋ. جاڭىلتپاشتى تەزدەتىپ، دۇرىس وقىڭدار. جاڭىلتپاشتى «سايكەستەندىرۋ» ستراتەگياسىن پايدالانىپ، دۇرىس قۇراستىرىپ، شىعارۋ.
- سوزدەردەگى ءا دىبىسى قالاي ەستىلىپ تۇر؟
- جىڭىشكە، سەبەبى ءا - جىڭىشكە داۋىستى دىبىس.
وزدەرىڭ قانداي جاڭىلتپاش بىلەسىڭدەر؟ (1 - 2وقۋشىدان سۇراۋ)
شىعارماشىلىق تاپسىرما. وقۋشىلارمەن جەكە جۇمىس.
1. «دومينو» قۇراستىرۋ ارقىلى سويلەم قۇراۋ.
ا) وتان – ەلدىڭ اناسى.
ءا) ماقال – ءسوزدىڭ كوركى.
ب) كىتاپ ءبىلىم بۇلاعى.
2. دىبىستىق تالداۋ جاساۋ.
ا) داۋلەت
ءا) ءسان
ب) ەڭبەك
3. ۇيقاسىن تاپ.
اقىلدى اتا
بەرەدى.... (باتا)
48 - جاتتىعۋ. سويلەمدى كوشىرىپ جاز. (تاقتاعا ايتا وتىرىپ جازدىرۋ)
اۋا، اۋە سوزدەرى قالاي ايتىلعان؟ (قايسىسى جۋان، جىڭىشكە ايتىلىپ تۇر)
ادام تابيعاتتىڭ قاي توبىنا جاتادى؟
ءتىرى تابيعاتقا تاعى نەلەر جاتادى؟
قورىتىندىلاۋ.
مىنە، ادام ومىرگە كەلگەن سوڭ ءبارىن ءبىلۋ كەرەك. ول ءۇشىن كوپ وقىپ، كوپ ءبىلۋ كەرەك. ال بۇگىن ءبىز نە بىلدىك، نە ۇيرەندىك؟
- داۋىستى دىبىستاردىڭ ءوزارا ۇقساس دىبىستالۋىن.
- اتانىڭ باتالى سوزدەرىن.
كۋبيزم ويىنىن ويناۋ؛
سۇراقتارى: 1. اتانىڭ بالاسى قانداي بولۋى كەرەك؟ ايتىڭىز، ءتۇسىندىرىڭىز
2. اتا ءسوزى نەشە بۋىندى ءسوز؟ نەلىكتەن، ءتۇسىندىرىڭىز
3. جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلاردى اتا.
4. اجە، اكە سوزدەرى قالاي دىبىستالىپ تۇر؟ ءتۇسىندىرىڭىز، دالەلدەڭىز.
مىنە، بۇگىنگى وتكەن تاقىرىپ بىزگە ۇلكەن اسەر بەرگەنى ءسوزسىز. ساباعىمىزدى اتامىزدىڭ اق باتاسىمەن اياقتايىق. (اتانىڭ وقۋشىلارعا بەرگەن باتاسىن سلايد ارقىلى تىڭداۋ)
ۇيگە تاپسىرما. م. ءالىمبايدىڭ «اقساقالدىڭ اق باتاسى» ولەڭىن جاتتاۋ؛
ماقالداردى كوشىرىپ، جاتقا ايتۋ؛
باعالاۋ
جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلار. 46 - 48 جاتتىعۋلار.
ماقساتى: بىلىمدىلىگى: اقىننىڭ ولەڭى ارقىلى ۇلكەننىڭ ۇلاعاتتى باتاسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ۇعىندىرۋ؛ جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلاردىڭ ءوزارا ۇقساس دىبىستالۋىن، سوزدەردىڭ جۋان جانە جىڭىشكە ايتىلۋىنان داۋىستى دىبىستاردىڭ اسەرىن ءتۇسىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىعى: مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ، دۇرىس سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ. ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىلىگى: ۇلكەندى قۇرمەتتەۋگە، ولاردى تىڭداۋ بىلۋگە تاربيەلەۋ جانە سانالىلىققا، زەردەلىلىككە جانە شىعارماشىلىققا باۋلۋ؛
كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتا، ۆاگوندار سۋرەتى، كۋبيك، الما اعاشى سۋرەتى، قيما قاعازدار، دومينو كورتوچكالار؛
ادەسى: توپتاستىرۋ، وي قوزعاۋ، سايكەستەندىرۋ، ۆەنن دياگرامماسى؛
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق: شاتتىق شەڭبەرىنە تۇرۋ.
قۋانامىن مەن دە،
قۋاناسىڭ سەن دە،
قۋانايىق دوستارىم
ارايلاپ اتقان كۇنگە.
- بالالار، كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي؟ ەگەر جاقسى بولسا قول شاپالاقتايمىز.
- ساباققا دايىندىعىمىز قالاي؟ ەگەر ساباققا دايىن بولساق، قول كوتەرەمىز.
مىنە، وسىنداي ادەمى دە، ادەپتى ەكەنىمىزدى بۇگىنگى ساباعىمىزدا كورسەتە بىلەيىك.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى
1) 45 - جاتتىعۋ. ولەڭدى كوشىرىپ، جۋان، جىڭىشكە داۋىستىلاردى اتا.
2) ءا. اسىلبەكوۆتىڭ «ادەپتىلىك الىپپەسى» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
(ولەڭدى بەس وقۋشىعا وقىتۋ)
ەندەشە، اتا اقىلىن جەكە - جەكە سارالاپ كورەيىك.
اڭگىمەمىزدى مىنا سۋرەتپەن جالعايىق.(سۋرەت بويىنشا اڭگىمەلەۋ)
- ۇلكەنگە كومەك قولىن بەرگەنىمىزدە، قولعابىس جاساعاندا، ولار ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، بىزگە قالاي جاۋاپ بەرەدى؟
- راحمەتىن ايتىپ، باتا بەرەدى.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
مىنە، بۇگىنگى «ادەپتىلىك الىپپەسى» ولەڭى ارقىلى بىزدە اتانىڭ اقىل سوزدەرىن ويعا ءتۇيىپ، ۇنەمى ەسىمىزدە ساقتاۋىمىز كەرەك. كۇندەلىكتى ومىردە دە، ۇلكەندەرىمىز تەك اقىل ايتىپ قويماي، جاقسى نارسە ىستەگەنىمىزدە ماقتاپ، ماداقتاپ باتا بەرىپ جاتادى.
ءىV. جاڭا ساباق.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ۇلكەننىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىنىڭ ءبىرى - باتامەن تانىس بولامىز. م. ءالىمباي «اقساقالدىڭ اق باتاسى» ولەڭى.
1. م. الىمبايەۆ بالالار ادەبيەتىنە ەرەكشە ەڭبەك ءسىڭىرىپ كەلەدى. ونىڭ «بال داۋرەن، شىركىن بالالىق»، «اقسەرەك پەن كوكسەرەك» ت. ب. سونداي كىتاپتارى وقىرماندار قاۋىمىنا كەڭىنەن تانىمال. «مەنىڭ قازاقستانىم»، «قۇرىش قازاق»، اتتى ليريكالىق پوەمالارىندا وتانعا، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى جىرلايدى.
2. ءقازىر، مۇزافار اتانىڭ «اقساقالدىڭ اق باتاسى» ولەڭىڭ تىڭدايىق. ولەڭدى مانەرلەپ ايتا وتىرىپ، ءتۇسىندىرۋ.
3. تىزبەكتەي وقىتۋ.
4. تۇسىنىكسىز سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ.
ويلاۋعا داڭعىل بول – بۇل جەردە: ويىڭ كەڭ، ۇشقىر بولسىن دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
اقىلعا كەمەل بول - اقىلدى، زەرەك بول دەگەندى ۇعىندىرادى.
اتانىڭ اقىلىن سەتىپ، باتالى سوزدەرىن تىڭداپ وسكەن ءار بالا جامان ءىس - ارەكەتتەن اۋلاق جۇرەرى ءسوزسىز. وسى تۋراسىندا بەرىلگەن ماقالداردى وقيمىز.(ماقالداردى وقۋشىلارعا وقىتىپ، تۇسىنگەندەرىن سۇراۋ، جانە ولاردى تولىقتىرۋ)
ارينە، ۇلكەن بىزگە ءاردايىم سىلتەۋ بەرىپ، جاقسى جولمەن جۇرۋىمىزگە ۇنەمى كومەگىن بەرىپ وتىرادى.
وسى رەتتە جانۇيا مۇشەلەرىن اتاپ وتەيىكشى.
اتا، اجە، اكە، انا، بالا.
اتا، اجە، اكە، انا سوزدەرى قالاي دىبىستالىپ تۇر؟
اتا، انا – جۋان، اجە – اكە سوزدەرى – جىڭىشكە ايتىلادى. سەبەبى، داۋىستى دىبىستار جۋان (جىڭىشكە) بولسا، ءسوز جۋان، جىڭىشكە ەستىلەدى.
بۇگىنگى ساباقتا، وسى جۋان جانە جىڭىشكە دىبىستاردىڭ ۇقساس دىبىستالاتىنىنا نازار اۋدارامىز.
V. سەرگىتۋ ءساتىن وتكىزۋ
46 - جاتتىعۋ. سوزدەردى سالىستىرا وقىڭدار. جاتتىعۋدى ورىنداۋ ماقساتىندا «پاروۆوز» ويىنىن ويناتۋ.
پويىز ءجۇرۋ ءۇشىن ۆاگونداردى تىركەيمىز.
جۋان داۋىستىلار: سان – نان – بوز – وت – ىس – تىس – ۇن – تۇس؛
جىڭىشكە داۋىستىلار: ءسان - ءنان – ءبوز – ءوت – ءىس – ءتىس – ءۇن – ءتۇس؛
سوزدەر ءبىر - بىرىنە ۇقساس ءبىرى جۋان، ءبىرى جىڭىشكە دىبىستالعان.
- ءسوز ماعىناسى وزگەردى مە؟
- وزگەردى.( ءسوز ماعىنالارىن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ)
ۆەنن دياگرامماسى.
ەرەجە
ا - ءا، و - ءو، ى - ءى، ۇ - ءۇ – جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلار. ولار ءوزارا ۇقساس دىبىستالادى.
وي - قوزعاۋ. وسى بەرىلگەن سوزدەرگە سويلەم قۇرا.(2 - 3 وقۋشىدان سۇراۋ)
47 - جاتتىعۋ. جاڭىلتپاشتى تەزدەتىپ، دۇرىس وقىڭدار. جاڭىلتپاشتى «سايكەستەندىرۋ» ستراتەگياسىن پايدالانىپ، دۇرىس قۇراستىرىپ، شىعارۋ.
- سوزدەردەگى ءا دىبىسى قالاي ەستىلىپ تۇر؟
- جىڭىشكە، سەبەبى ءا - جىڭىشكە داۋىستى دىبىس.
وزدەرىڭ قانداي جاڭىلتپاش بىلەسىڭدەر؟ (1 - 2وقۋشىدان سۇراۋ)
شىعارماشىلىق تاپسىرما. وقۋشىلارمەن جەكە جۇمىس.
1. «دومينو» قۇراستىرۋ ارقىلى سويلەم قۇراۋ.
ا) وتان – ەلدىڭ اناسى.
ءا) ماقال – ءسوزدىڭ كوركى.
ب) كىتاپ ءبىلىم بۇلاعى.
2. دىبىستىق تالداۋ جاساۋ.
ا) داۋلەت
ءا) ءسان
ب) ەڭبەك
3. ۇيقاسىن تاپ.
اقىلدى اتا
بەرەدى.... (باتا)
48 - جاتتىعۋ. سويلەمدى كوشىرىپ جاز. (تاقتاعا ايتا وتىرىپ جازدىرۋ)
اۋا، اۋە سوزدەرى قالاي ايتىلعان؟ (قايسىسى جۋان، جىڭىشكە ايتىلىپ تۇر)
ادام تابيعاتتىڭ قاي توبىنا جاتادى؟
ءتىرى تابيعاتقا تاعى نەلەر جاتادى؟
قورىتىندىلاۋ.
مىنە، ادام ومىرگە كەلگەن سوڭ ءبارىن ءبىلۋ كەرەك. ول ءۇشىن كوپ وقىپ، كوپ ءبىلۋ كەرەك. ال بۇگىن ءبىز نە بىلدىك، نە ۇيرەندىك؟
- داۋىستى دىبىستاردىڭ ءوزارا ۇقساس دىبىستالۋىن.
- اتانىڭ باتالى سوزدەرىن.
كۋبيزم ويىنىن ويناۋ؛
سۇراقتارى: 1. اتانىڭ بالاسى قانداي بولۋى كەرەك؟ ايتىڭىز، ءتۇسىندىرىڭىز
2. اتا ءسوزى نەشە بۋىندى ءسوز؟ نەلىكتەن، ءتۇسىندىرىڭىز
3. جۋان جانە جىڭىشكە جۇپ داۋىستىلاردى اتا.
4. اجە، اكە سوزدەرى قالاي دىبىستالىپ تۇر؟ ءتۇسىندىرىڭىز، دالەلدەڭىز.
مىنە، بۇگىنگى وتكەن تاقىرىپ بىزگە ۇلكەن اسەر بەرگەنى ءسوزسىز. ساباعىمىزدى اتامىزدىڭ اق باتاسىمەن اياقتايىق. (اتانىڭ وقۋشىلارعا بەرگەن باتاسىن سلايد ارقىلى تىڭداۋ)
ۇيگە تاپسىرما. م. ءالىمبايدىڭ «اقساقالدىڭ اق باتاسى» ولەڭىن جاتتاۋ؛
ماقالداردى كوشىرىپ، جاتقا ايتۋ؛
باعالاۋ
You Might Also Like
