سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 6 كۇن بۇرىن)
مۋزىكالىق شىعارماداعى شتريحتارمەن جۇمىس
قىزىلوردا قالاسى، شيەلى كەنتى،
اۋەز مەكتەبىنىڭ ءىى ساناتتى ءمۇعالىمى
سۇلتانوۆا س.س.

«ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا، ول جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ۇستازداردىڭ قولىندا»، - دەپ ەلباسى ن. نازاربايەۆ ايتقانداي، ەلىمىزدىڭ وركەنيەتتى الپاۋىت مەملەكەتتەردەن قالىسپاي، تەڭ قادام باسۋى ءۇشىن بولاشاقتىڭ تۇتقاسىن ۇستار ءبىلىمدى ۇرپاق تاربيەلەۋدى ۇستازدارعا جۇكتەۋى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى ايعاقتايدى. بۇل ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان بارلىق جاعدايلار دا جاسالۋدا. جالپى، ۇستازدار قاۋىمىن ءبىلىم مەن ونەر شىڭىنا قۇشتار، ىزدەنىمپاز، شىعارماشىل، ءومىردىڭ شۋاعى مەن ءنارىن سەبۋشى قامالداردىڭ الىبى دەپ ايتۋىمىزعا بولادى.
عۇلاما فيلوسوف سوكرات مايەۆتيكا ءتاسىلىن ءبىلىم بەرۋدە كەڭىنەن قولدانعان، شاكىرتتەرىن ەشقاشان ۇيرەتپەگەن، ونىڭ ورنىنا قويىلعان سۇراقتارىنىڭ جاۋاپتارى ارقىلى ءوز بويلارىنداعى ءبىلىمدى ەسكە ءتۇسىرىپ، سىرتقا شىعارۋعا مۇمكىندىك تۋعىزعان. سونداعى ماقساتى: ۇستاز جەڭىلدەتەتىن، ىنتالاندىراتىن سۇراق، تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى جاعداي جاساپ، شاكىرتىنە بەلگىسىزدى ءوزى تانۋعا جاردەم بەرۋ بولاتىن. وسى تۇستا كونفۋسييدىڭ ايتقان پىكىرىن ەسكە الۋ ورىندى: «ماعان ايتىپ بەرسەڭ – ۇمىتىپ قالامىن، كورسەتسەڭ – ەسىمدە ساقتايمىن، وزىمە جاساتساڭ - ۇيرەنەمىن» [1]..
ارناۋلى اۋەز مەكتەبىندە وقۋشىلارمەن جۇرگىزىلەتىن «فورتەپيانو» كلاسىنداعى جۇمىسىمىز دايىن ماتەريالداردى ترانفورماسيالاۋدان الشاق، قايتا وقۋشىلار وزدەرى وزەكتى دە كۇردەلى شىعارماعا سىن تۇرعىسىنان قاراپ، ويلانىپ، تەرەڭنەن تانىسىپ، تالداپ، بىرنەشە جاتتىعۋلار ارقىلى جۇمىس جاساۋ نەگىزىندە ناتيجەسىن جيناقتاپ ورتاعا سالىپ وينايدى. وسى تۇرعىدا فورتەپيانو كلاسى بويىنشا جۇرگىزگەن وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا تۇسكەن، جاقسى ناتيجەگە جەتكىزگەن ساباق جوسپارىن ۇسىنۋدى ءجون كوردىم.

ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۋزىكالىق شىعارماداعى شتريحتارمەن جۇمىس
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىنىڭ وتكەن ساباقتاردا العان مۋزىكالىق شىعارماعا قاتىستى تۇسىنىكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، شىعارمانىڭ ورىندالۋىمەن جۇمىس جاساۋ، شتريحتارى مەن ديناميكالىق بەلگىلەرىن اجىراتا ءبىلۋدى ۇيرەتۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىنى شىعارماشىلىققا باۋلي وتىرىپ، مۋزىكانىڭ شتريحتارىن، ديناميكالىق بەلگىلەرىن تياناقتى، ورىندى جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ. ەستۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءا) تاربيەلىك: وقۋشىعا جاتتىعۋلار مەن شىعارمانىڭ ۇزىندىلەرى نەگىزىندە تازا، ساۋاتتى ويناۋعا تاربيەلەۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: س. مايكاپاردىڭ «ۆ ساديكە» شىعارماسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن (تونالدىگى، ولشەمى، شتريح، ديناميكالىق بەلگىلەرى) اجىراتا الادى، فورتەپيانو اسپابىندا شەبەر ويناۋعا داعدىلانادى.
كەرەكتى جابدىقتار: فورتەپيانو، سمايليكتەر، گۇل كۇلتەشەلەرى، پلاكاتتار
قولدانىلاتىن ءادىس – تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي قوزعاۋ، اسپاپتا ويناۋ
ساباقتىڭ مازمۇنى:

1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ:
- ارمىسىزدار، ءقادىرلى ۇستازدار. بۇگىنگى شۋاقتى كۇندە 2 سىنىپ وقۋشىسى س...- مەن فورتەپيانو كلاسى بويىنشا وتكىزىلەتىن ساباققا حوش كەلدىڭىزدەر.
2.پسيحولوگيالىق دايىندىق
(وقۋشىنىڭ كوڭىل - كۇيىن انىقتاۋ)
الدىڭدا تۇرعان سمايليك بويىنشا كوڭىل - كۇيىڭدى بىلدىرە عوي (وقۋشى ەكەۋىنىڭ بىرەۋىن الادى، ىشىندەگى ءسوزىن وقىپ بەرەدى، كورسەتەدى).

smile جادىراپ جاينايمىن، بىلىمگە تويمايمىن.

winked ءالى دە وقيمىن، كوڭىلگە توقيمىن.

كوڭىل - كۇي سمايليگى وقۋشىنىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتادى. كوتەرىڭكى كوڭىلمەن ساباققا نازارىن اۋدارادى.
3. وتكەن تاقىرىپتارعا شولۋ: (5 مينۋت)
گۇل كۇلتەشەلەرىمەن جۇمىس.

وقۋشى گۇل كۇلتەشەلەرىنىڭ بىرەۋىن قالاپ الىپ (كەمىندە 2)، ارتىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى، ءوز بىلىمدەرىن پىسىقتاپ، ويناپ تەكسەرەدى.
1. قىزىل كۇلتەشە - نەشە نوتا بار؟ اتا
2. جاسىل كۇلتەشە – دو دىبىسىنان گامما وينا (دو – ماجور (س - dur)
3. كوگىلدىر كۇلتەشە – سول دىبىسىنان گامما وينا (سول – ماجور (Y - dur)
4. قىزعىلت سارى (ورانجيەۆىي) كۇلتەشە - شتريح دەگەنىمىز نە؟ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
5. كۇلگىن (فيولەتوۆىي) كۇلتەشە – قانداي ديناميكالىق بەلگىلەردى بىلەسىڭ؟
6. كوك كۇلتەشە – س. مايكاپار كىم؟
7. سارى كۇلتەشە - س. مايكاپاردىڭ «ۆ ساديكە» شىعارماسىن وينا

4. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ: (10 مينۋت)
شىعارمانى وينار الدىندا گامماعا توقتالىپ وتكەن ابزال. گاممانى (دو ماجور) ويناۋدا ساۋساقتاردىڭ ۇشتارىن سەزىنۋىنە نازار اۋدارعانىن قاداعالاپ وتىرۋ قاجەت. جىلدامدىقتى قوسۋ ءۇشىن ستاكاتتو ادىسىمەن ويناۋدى سۇرايمىن. بۇل ءادىس ساۋساقتاردىڭ ۇشتارىن سەزىنۋىن جىلدامداتتىرادى، ءاربىر دىبىستىڭ ناقتى وينالۋ بارىسىندا وقۋشىنىڭ ەستۋ قابىلەتى داميدى.
سامۋيل مايكاپاردىڭ «ۆ ساديكە» شىعارماسىنىڭ ولشەمى، تونالدىگى قانداي؟ شىعارمادا قانداي شتريحتار كەزدەسەدى؟ ونىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەمىز؟ دەگەن سۇراقتار ارقىلى وقۋشىنىڭ مۋزىكالىق شىعارمانىڭ سيپاتىن تۇسىنگەندىگىن، مۋزىكالىق ساۋاتتىلىعىن تەكسەرە الامىز. شىعارما قانداي كوڭىل - كۇيدە جازىلعان؟ - جىلدام. وتە جاقسى، ازىرشە ورتاشا جىلدامدىقتا ويناپ كورەلىك. وسى تۇستا وقۋشىنىڭ بىركەلكى، ساۋساقتىڭ رەتتىلىگىن دۇرىس قويىپ ويناۋىن ءوزىم قاداعالاپ وتىرامىن.

5. جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ (20 مينۋت)
وقۋشىنىڭ نازارىن نوتالىق ماتىنگە اۋدارا وتىرىپ، دۇرىس ويناۋىن قاداعالايمىن. ءبىرىنشى، ەكىنشى تاكتىدەگى ءبىرىنشى ۇلەستەگى نوتالار ستاكاتتوعا ورىندالادى، ەكىنشى ۇلەستە ەكپىن قويىلادى. ءۇشىنشى تاكتى ءبىرىڭعاي ستاكاتتوعا ورىندالادى. ءتورتىنشى تاكتىدەگى ەكى ۇلەستەگى نوتالارداعى جۇپتىق ليگانى ويناعاندا ءبىرىنشى ۇلەستەگى تەرسياعا ەكپىن جاسايمىز، ال ەكىنشى ۇلەستەگى تەرسيا جاي ورىندالۋى ءتيىس. نەگىزگى تاقىرىپ 8 تاكتىدەن قۇرالادى. سول قالپىندا ول تاعى دا قايتالانادى.
ەندىگى كەزەكتە ديناميكالىق بەلگىلەرمەن جۇمىس باستالادى. العاشقى سەگىز تاكتىگە نازار اۋدارايىق، شىعارمانىڭ باسى ر - پيانومەن باستالىپ، ءۇشىنشى تاكتىدە كرەششەندو ارقىلى ءتورتىنشى تاكتىدە دەمينۋەندوعا اۋىسادى. ءدال وسى ديناميكالىق بەلگىلەر كەلەسى 5 - 8 تاكتىلەر ارالىعىندا دا كەزدەسەدى.

مەسسەفورتەدان باستالاتىن شىعارمانىڭ ەكىنشى تاقىرىبى ستاكاتتومەن ورىندالادى. تولقىن سەكىلدى ءتورت تاكتىدەن كەيىن قايتادان p - پيانودان - جايدان باستالىپ، crescendo - كرەششەندوعا ۇلاسادى دەپ تۇسىندىرە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ دۇرىس ويناۋىن تالاپ ەتە الامىز.
اككوردتاردى ويناعاندا شىنتاقتىڭ ءىلىنىپ تۇرماۋىن مۇعالىممەن بىرگە وقۋشى دا قاداعالاپ وتىرۋى قاجەت، ءاربىر اككوردتان كەيىن بوساتۋعا تىرىسا وتىرىپ، بەسىنشى ساۋساقتىڭ نىق باسۋىن سۇرايمىن.
وقۋشى ءوزى شىعارمانىڭ كۋلميناسياسىنىڭ تۋرا كەلەتىن جەرىن انىقتاي وتىرىپ، ونى دۇرىس ورىنداۋعا تىرىسادى.

وسىلايشا شىعارمانىڭ كوركەمدىك سيپاتىن اشىپ، تەحنيكالىق تۇرعىدا قيىندىق تۋدىراتىن جەرلەرىن جەكە - جەكە تالداپ، جاتتىعۋلار ارقىلى داعدىلاندىرىپ، ونى ەستە ساقتاپ، تولىق ويناۋعا كوشە الامىز.
6. قورىتىندىلاۋ: بۇگىن ءبىز شتريحتىڭ تۇرلەرىن، ولاردىڭ قالاي ورىندالاتىنىن ۇيرەندىك. ەندى شىعارمانى ورىنداعان كەزدە شتريحتاردى پايدالانىپ، شىعارمانى اسەمدەي، ارلەي ءبىلۋىمىز كەرەك. مۋزىكانىڭ جان دۇنيەنى تەبىرەنتەتىن ءۇنى ادامعا قايعى ۇستىندە دە، قۋانىشىندا دا،
دەمالىس ۋاقىتىندا دا، ەڭبەك پەن تۇرمىستا دا كوڭىل سەرىگى بولادى. ادام ءوز تىرشىلىگىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە اڭساعان ارمانىن دا، كوڭىل تۇكپىرىندەگى ءۇمىتىن دە مۋزىكا ارقىلى ءبىلدىرىپ وتىرعان. سوندىقتان ءبىز مۋزىكانى قاستەرلەي ءبىلۋىمىز كەرەك.

7. ۇيگە تاپسىرما
1. دو ماجور گامماسىن ويناۋ
2. سماۋيل مايكاپاردىڭ «ۆ ساديكە» شىعارماسىن ديناميكالىق بەلگىلەرمەن جاتقا ويناپ كەلۋ

1. ءالىموۆ ا. ينتەربەلسەندى ادىستەمەنى قولدانۋ ماسەلەلەرى: وقۋ قۇرالى. – الماتى، 2013

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما