سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 كۇن بۇرىن)
ناتۋرال سانداردىڭ 9-عا جانە 3-كە بولىنگىشتىك بەلگىلەرى
ناتۋرال سانداردىڭ 9 - عا جانە 3 - كە بولىنگىشتىك بەلگىلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى بەرىلگەن ساننىڭ سيفرلارىنىڭ قوسىندىسىنا قاراپ، ونىڭ 3كە، 9 - عا بولىنەتىندىگىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ ناتۋرال سانداردىڭ 3 - كە، 9 - عا بولىنگىشتىك بەلگىسىنىڭ تۇجىرىمداماسىن ايتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛ 3 - كە جانە 9 - عا بولىنەتىن كوپ تاڭبالى ساندارعا مىسال كەلتىرە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
3) تاربيەلىك. وقۋشىلاردى ەڭبەككە، تاپقىرلىققا، تىنىشتىق ساقتاۋعا، ىزدەنىمپازدىققا، ءوز پىكىرىن ايقىنداۋعا، ءوزارا ىنتىماقتاستىققا، تارتىپكە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: وقۋلىق، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، ەسەپتەر شىعارۋ، تاپسىرمالار بەرۋ

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
تاريحي حابارلاما.
پيفاگور ( ب. ز. د. 6 عاسىردا ءومىر سۇرگەن) جانە ونىڭ وقۋشىلارى سانداردى ڭ بولىنگىشتىگى تۋرالى سۇراقتى زەرتتەگەن. وزىنەن باسقا بولگىشتەرىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ ساندى ولار كەمەل سان دەپ اتاعان. مىسالى، 6 (6=1+2+3)، 28 (28=1+2+4+7+14) – كەمەل ساندار.
كەلەسى كەمەل ساندار 496، 8128، 33550336. پيفاگورلىقتار تەك العاشقى ءۇش ساندى بىلگەن. ءتورتىنشى كەمەل سان 8128 ب. د. ءى عاسىرىندا بەلگىلى بولعان. بەسىنشى 33550336 سانى 15 عاسىردا تابىلدى.
بۇگىنگى ساباقتا: 1) ساندار سويلەيدى.
2) دۇرىس جاۋابىن انىقتا
3) جاڭا ساباق
4) وقۋلىقپەن جۇمىس
5) بليس - تۋرنير
6) كەرەمەت ۇشتىكتەر
7) توپ باسشىلار سايىسى
8) وزىندىك جۇمىس
9) قورىتىندى

1) سىنىپتى 3توپقا ءبولۋ. وزدەرى 2، 5، 10 ساندارى جازىلعان دوڭگەلەكشەلەردى الىپ توپتاسادى.
1. 2 - لىك
2. 5 - تىك
3. 10 - دىق
ءار توپ ءوز ساندارىنىڭ بولىنگىشتىك بەلگىلەرىن تۇجىرىمدايدى. توپ وزدەرىنىڭ اتتارىنا گازەت شىعارىپ قورعايدى.
1. قانداي سيفرلاردى جۇپ سيفرلار دەپ اتايدى؟
2. قانداي سيفرلاردى تاق سيفرلار دەپ اتايدى؟
3. قانداي ساندار 2 - گە بولىنەدى؟
4. قانداي ساندار 5 - كە بولىنەدى؟
5. قانداي ساندار 10 - عا بولىنەدى؟
2) دۇرىس جاۋابىن تاپ:
2 - گە ەسەلىك: 13، 22، 89
5 - كە ەسەلىك: 103، 99، 75
10 - عا ەسەلىك: 20، 39، 45
2 - گە ەسەلىك: 300، 21، 943
5 - كە ەسەلىك: 569، 240، 73
10 - عا ەسەلىك: 201، 390، 455

قورىتىندى جاساڭدار.
3) جاڭا ساباق.
شەڭبەر قۇراستىرۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
بەرىلگەن ساننىڭ 3 - كە، 9 - عا بولىنەتىندىگىن بولىنبەيتىندىگىن ءبولۋ امالىن ورىنداماي دا انىقتاۋعا بولادى.
9 - عا بولىنگىشتىك بەلگىسى.
قوسىندىنىڭ بەرىلگەن سانعا بولىنگىشتىگىن پايدالانىپ، ساننىڭ 9 - عا بولىنگىشتىگىن انىقتايىق.
783=7ح100+8ح10+3=7(99+1)+8(9+1)+3=(7ح99+8ح9)+(7+8+3)
مۇنداعى العاشقى ەكى قوسىلعىش 9 - عا بولىنەدى. وندا بەرىلگەن ساننىڭ سيفرلارىنىڭ 7+8+3 قوسىندىسى 9 - عا بولىنسە، 783 سانى دا 9 - عا بولىنەدى. 7+8+3=18، 18 سانى 9 - عا بولىنەدى. دەمەك 783 سانى 9 - عا دا بولىنەدى.
سيفرلارىنىڭ قوسىندىسى 9 - عا بولىنەتىن ناتۋرال ساندار
9 – عا بولىنەدى.
مىسال: 9576 سانى 9 - عا بولىنەدى 9+5+7+6=27. 27 سانى 9 - عا بولىنەدى.
289 سانى 9 - عا بولىنبەيدى 2+8+9=19. 19سانى 9 - عا بولىنبەيدى.
3 - كە بولىنگىشتىك بەلگىسى
قوسىندىنىڭ بەرىلگەن سانعا بولىنگىشتىگىن پايدالانىپ، ساننىڭ 3 - كە بولىنگىشتىگىن انىقتايىق.
384=3ح100+8ح10+4=3(99+1)+8(9+1)+4=(3ح99+8ح9)+(3+8+4)
مۇنداعى العاشقى ەكى قوسىلعىش 3 - كە بولىنەدى. وندا بەرىلگەن ساننىڭ سيفرلارىنىڭ 3+8+4 قوسىندىسى 3 - كە بولىنسە، 384 سانى دا 3 - كە بولىنەدى. 3+8+4=15، 15 سانى 3 - كە بولىنەدى. دەمەك 384 سانى 3 - كە دا بولىنەدى.
سيفرلارىنىڭ قوسىندىسى 3 - كە بولىنەتىن ناتۋرال ساندار
3 – كە بولىنەدى.
مىسال: 978 سانى 3 - كە بولىنەدى 9+7+8=24. 24 سانى 3 - كە بولىنەدى.
437 سانى 3 - كە بولىنبەيدى 4+3+7=14. 14 سانى 3 - كە بولىنبەيدى.
9 سانى 3 - كە بولىنەتىندىكتەن، 9 - عا بولىنەتىن سانداردىڭ بارلىعى دا 3 - كە بولىنەدى.
6 - عا بولىنگىشتىك بەلگىسى: ەگەر سان 2 - گە دە، 3 - كە دە بولىنسە، وندا ول سان
6 - عا دا بولىنەدى.
15 - كە بولىنگىشتىك بەلگىسى: ەگەر سان 3 - كە دە، 5 - كە دە بولىنسە، وندا ول سان 15 - كە دە بولىنەدى.
45 - كە بولىنگىشتىك بەلگىسى: ەگەر سان 5 - كە دە، 9 - عا دا بولىنسە، وندا ول سان 45 - كە دە بولىنەدى.

4) وقۋلىقپەن جۇمىس.
№ 627 ەسەپ
1) 3 - كە بولىنەتىن ساندار: 123، 342، 561، 672، 873، 948، 1041.
2) 9 - عا بولىنەتىن ساندار: 288، 333، 558، 9468، 891، 765، 936.
№ 629 ەسەپ
3 - كە بولىنەتىن ساندار: 111، 145، 228، 312، 231، 153، 249.
9 - عا بولىنەتىن ساندار: 513، 423، 288، 414، 999، 837، 963.
№ 630 ەسەپ ( اۋىزشا )
پويىزدىڭ 9 پلاتفورماسىنا تراكتورلار تيەلگەن. ءاربىر پلاتفورماداعى تراكتورلار سانى بىردەي. پويىزدىڭ بارلىق پلاتفورماسىندا 143 تراكتور بولۋى مۇمكىن بە، 146 تراكتور بولۋى مۇمكىن بە، الدە 144 تراكتور بولۋى مۇمكىن بە؟ ءبىر پلاتفورماعا نەشە تراكتور تيەلگەن؟
143 1+4+3=8
144 1+4+4=9
146 1+4+6=11
9 - عا بولىنەتىن سان 144، 144: 9=16
جاۋابى: 144 تراكتور. ءبىر پلاتفورماعا 16 تراكتور تيەلگەن.

5) بليس - تۋرنير (يا - جوق).
بولىنگىشتىك قاسيەتكە بايلانىستى ون تۇجىرىم بەرىلگەن. تۇجىرىم دۇرىس بولسا يا، دۇرىس ەمەس دەپ ەسەپتەسەڭىز جوق دەپ جاۋاپ جازىڭىز.
213 - 2 - گە بولىنەدى
345 - 5 - كە بولىنەدى
1010 - 10 - عا بولىنەدى
741 - 3 - كە بولىنەدى
4270 - 9 - عا بولىنەدى
8538 - 2 - گە بولىنەدى
1001 - 5 - كە بولىنەدى
646 - 10 - عا بولىنەدى
29 - 3 - كە بولىنەدى
1449 - 9 - عا بولىنەدى

دۇرىس جاۋاپتارى:
213 - 2 - گە بولىنەدى - جوق
345 - 5 - كە بولىنەدى - يا
1010 - 10 - عا بولىنەدى - يا
741 - 3 - كە بولىنەدى - يا
4270 - 9 - عا بولىنەدى - جوق
8538 - 2 - گە بولىنەدى - يا
1001 - 5 - كە بولىنەدى - جوق
646 - 10 - عا بولىنەدى - جوق
29 - 3 - كە بولىنەدى - جوق
1449 - 9 - عا بولىنەدى - يا
6) كەرەمەت ۇشتىكتەر ( اريفمەتيكالىق امالداردى تەڭدىك دۇرىس بولاتىنداي ەتىپ ورنالاستىر )
3 3 3=2
3 3 3=3
3 3 3=4
3 3 3=9
3 3 3=11
3 3 3=18
3 3 3=27
3 3 3=30
3 3 3=36
جاۋاپتارى:
3 -( 3: 3)=2
3+( 3 - 3)=3
3 +(3: 3)=4
3 +3+ 3=9
3 3: 3=11
(3 +3) ح 3=18
3 ح3ح 3=27
3 3 - 3=30
3 3 +3=36

7) توپ باسشىلار سايىسى ( توپ باسشىلار «جاڭىلمايمىنم»
ويىنىن وينايدى)

8) وزىندىك جۇمىس
1) 3 - كە اياقتالاتىن بارلىق ەكى تاڭبالى سانداردى جاز:
وسى سانداردان 3 - كە بولىنەتىن، 9 - عا بولىنەتىن سانداردى تاپ.

2) كورسەتىلگەن *- نىڭ ورنىنا ءتيىستى ساندى قويىپ، 9 - عا ەسەلىك ساندى جاز. 1*00، 57*، 4*1، *888

3) 2 - گە، 3 - كە، 5 - كە، 6 - عا، 15 - كە، 9 - عا، 10 - عا، 45 - كە بولىنەتىن بارلىق ءۇش تاڭبالى سانداردى تاپ.

9) ساباقتى قورىتىندىلاۋ. سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ جانە جەكە بالالاردىڭ جۇمىس ساپاسىن باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. 4. 4 ناتۋرال سانداردىڭ 9 - عا جانە 3 - كە بولىنگىشتىك بەلگىلەرى №628، №631 ەسەپتەر.
- ساباعىمىزدىڭ قورىتىندىسىن جاسايىق. سەندەرگە تاراۋ بويىنا ناتۋرال ساندار تۋرالى وسىنشاما جاڭالىقتار ءبىلۋ ۇناعان شىعار دەپ ويلايمىن.
ناتۋرال ساندار جيىنىن اسپانداعى جۇلدىزدارمەن سالىستىرۋعا بولادى. جۇلدىزداردىڭ ىشىندە ەرەكشە جارقىراپ كورىنەتىن جۇلدىزدار بار ەكەنىن بىلەسىڭدەر. ساندار اراسىندا دا ەرەكشەلەرى بار. ولار ءبىر - بىرىنەن ەرەكشەلەنەتىن ايىرماشىلىقتارى بار (ەگىز ساندار، كەمەل ساندار). جۇلدىزدار توبى سياقتى ساندار ىشىندە دە ەرەكشە قاسيەتتەرى بار ساندار توبى بار ولار: قۇراما، جاي، جۇپ، تاق ساندار توپتارى. تەك ولاردى كورە بىلۋگە ۇيرەنۋ كەرەك.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما