InfoHub Logo

پسيحولوگيادا تۇلعالىق تابيعاتىنا ساي ادەتتە ادامداردى ەكى كاتەگورياعا بولەمىز: ينتروۆەرتتەر مەن ەكستروۆەرتتەر. ولاردىڭ بولمىسى ءابسوليۋتتى قاراما-قارسى كەلەتىنى سونشا، ەگەر ءبىر جەردە باس قوسا قالسا، اڭگىمە ناتيجە بەرمەۋى مۇمكىن، سەبەبى ولار ءبىر-بىرىن تۇسىنۋگە قينالادى.

سونىمەن قاتار، ەكستراۆەرتتەردىڭ مىنەز-قۇلقى قوعامعا الدەقايدا تۇسىنىكتى ەكەنى انىق، ويتكەنى ولار ءارقاشان كەز كەلگەن اڭگىمەگە ىلەسىپ كەتە بەرەدى. ولار جالپى ۇلكەن قوناقتىقتاردى، جاڭا تانىستاردى، ۇزاق اڭگىمە ايتۋدى، كوپشىلىك الدىندا سويلەۋدى ۇناتادى، جانە ولاردىڭ مىنەزىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ماقتانىش تۇتادى. ءبىراق ينتروۆەرتتەردىڭ نە ويلاپ، نە قوياتىنىن انىقتاۋ ولاردىڭ تابيعاتىنان قۇپيا كەلۋىنە بايلانىستى قيىنىراق سوعادى. وزدەرىن ينتروۆەرتپىن دەپ اتاي وتىرىپ، ولاردىڭ نەنى مەڭزەپ وتىرعانىن ءتۇسىنۋ دە وڭاي ەمەس. سەبەبى ەكستروۆەرتتەر قوعامعا بەيىمدەلگىش بولمىسىمەن اشىق ماقتانسا، ينتروۆەرتتەر ءوزىن وسى كاتەگورياعا ەنگىزۋ ارقىلى ول قاسيەتتەن شىنىمەن قۇتىلعىسى كەلەتىنىن نە وزگەدەن ءبىر ساتى جوعارى كورىنگىسى كەلەتىنىن ۇعىپ ءبىلۋ وڭاي ەمەس.

الايدا، تاقىرىپتى زەرتتەي باستاعاندا، ءسىز ستەرەوتيپتىك سيپاتتامالاردىڭ ايسبەرگتىڭ شىڭى ەكەنىنە تەز كوز جەتكىزەسىز. پسيحولوگتاردىڭ بۇل ماسەلەگە قاتىستى پايىمداۋلارى دا قىزىق. مىسالى، جاقىندا اۋستراليالىق پسيحولوگتاردىڭ زەرتتەۋى كوپتەگەن ينتروۆەرتتەردىڭ ەكستراۆەرتتەرگە قىزعانىشپەن قارايتىنى تۋرالى قورىتىندىعا كەلدى.

زەرتتەۋگە مىڭعا جۋىق ينتروۆەرت قاتىستى، ولار وزدەرىنىڭ ينتروۆەرسياسىنىڭ قانداي ماسشتابتا ەكەنىن ولشەۋگە، سونداي-اق ولاردىڭ قايسىسىنىڭ وزگەرۋگە قارسى ەمەس ەكەنىن بىلۋگە ​​ارنالعان ءبىرقاتار سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى. سونىڭ ناتيجەسىندە، قاتىسۋشىلاردىڭ جارتىسىنان كوبى (53،6%) ەكستراۆەرتكە اينالۋعا نيەتى بار ەكەنى تۋرالى اشىق ايتقان. تاجىريبەگە ءوز ەركىمەن قاتىسقان ينتروۆەرتتەردىڭ 82%-ى قوعامعا كوبىرەك ۇناۋ ءۇشىن ءوزىن ەكستروۆەرت سياقتى ۇستاۋ قاجەت دەپ سانايدى.

ءبىر قىزىعى، ساۋالناماعا قاتىسۋشىلار ءبىراۋىزدان (96%) قوعامدا كىسىكيىكتەردەن گورى اڭگىمەگە اشىق ادامداردىڭ جولى بولعىش دەپ ەسەپتەيدى ەكەن. بۇل تارماق قوعام ينتروۆەرتتەرگە قىسىم كورسەتىپ، مىنەز-قۇلقى نەعۇرلىم اشىق ادامدارعا وڭ كوزقاراس تانىتادى دەگەندى مەڭزەيدى. پىكىرلەرى وسىنداي بولسا دا، ينتروۆەرتتەردىڭ ءبىرازى ەكستراۆەرتكە اينالۋدان گورى، ادامدارعا سول قالپىندا ۇناعاندى ​​ءجون كورەتىنىن العا تارتقان. 

ەكى ءتيپتىڭ اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكدى رەتكە كەلتىرىپ، تۇسىنىستىككە جەتۋ ءۇشىن، اتالعان زەرتتەۋ بارىسىندا ولار وزدەرى ايتقان ينتروۆەرتتەر تۋرالى شىنايى فاكتىلەردى بىلگەن ءجون. ينتروۆەرتتەردىڭ شىن مانىسىندە نە ويلايتىنىن ەكستروۆەرتتەر دە بىلە جۇرگەن دۇرىس. وسى ماقساتتا تومەندە ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز سوزدەرى بەرىلگەن.

1."كوڭىلىڭىزگە الماڭىز، ءبىراق ءبىزدىڭ كەيدە جالعىز قالعىمىز كەلەدى"

"ينتروۆەرتتەردىڭ جالعىزدىقتان قۋات السا،  ەكستروۆەرتتەردىڭ كوپشىلىكپەن قاتىناس جاساماۋدان قۇلازيتىنى بۇلاردىڭ باستى ايىرماشىلىعى بولۋى كەرەك. بىزگە كوپشىلىك ورتا نەمەسە ۇلكەن كومپانيادا ۇزاق ۋاقىت بولعاننان كەيىن دەمالۋعا جانە «باتارەيالارىمىز قۋاتتاۋ ءۇشىن» وقشاۋلاۋ كەتىپ تىنىشتىق تابۋ قاجەت. قوعام ءبىزدى ەموسيونالدى تۇردە ەنەرگيامىزدى تاۋىسادى. مىسالى، مەن دەمالىس كۇندەرىن قۇربىلارىممەن وتكىزگەندى ۇناتامىن، ءبىراق سودان كەيىن قايتادان وزىمە كەلۋ ءۇشىن بىرنەشە كۇن قاجەت. سوندىقتان، ەگەر ينتروۆەرت تانىسىڭىز سىزگە جالعىز قالعىسى كەرەك ەكەنىن ايتسا، ونى كوڭىلىڭىزگە الماڭىز. ول ءسىزدى جاقتىرماعاننان ەمەس، ءوزىن قالپىنا كەلتىرگىسى كەلگەننەن ايتقان بولۋى كەرەك". 

2. "ءبىز ادامداردى جەك كورمەيمىز، الايدا قوعاممەن بايلانىس ءبىزدى شارشاتادى"

"كوبى  مىنەزى تۇيىق ءارى تىنىش ادامداردى قوعاممەن بايلانىسقاندى ۇناتپايدى دەپ ەسەپتەيدى، ويتكەنى ولاردىڭ ويىنشا ءبىزدىڭ باستى ارمانىمىز – كورپەنىڭ استىنا تىعىلىپ الىپ، كۇنى بويى سولاي وتىرۋ. بۇل، ارينە، وتىرىك. بارلىق ينتروۆەرت بىردەي قارىم-قاتىناستى جەك كورمەيدى، كەرىسىنشە كەز كەلگەن اڭگىمەنىڭ مايىن تامىزىپ ايتقاندى جانىمەن ۇناتاتىندار دا كەزدەسەدى. قورىتىندى: ءبىز قوعاممەن بايلانىستىڭ شەكتەۋلى بولۋىن قاداعالايمىز، بىزگە ىشكى ەنەرگيانى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ءۇزىلىس قاجەت".

3. "ەگەر ءبىز ەموسيامىزدى كورسەتپەسەك، بۇل ءبىزدىڭ زەرىگىپ وتىرعانىمىزدى بىلدىرمەيدى"

"ينتروۆەرتتەر ادەتتە سابىرلى جانە ۇستامدى بولادى، ءبىراق بۇل ءبىزدىڭ ومىردەن ءلاززات الا المايتىنىمىزدى نەمەسە ەشقاشان كوڭىل كوتەرمەيتىنىمىزدى بىلدىرمەيدى. بىزگە اينالامىزعا ۇيرەنۋ ءۇشىن ۋاقىت قاجەت. ۇنەمى تۇنەرىپ، ءوز ءومىرىن، جاستىعىن قور قىلىپ وتىرعان ادامداي كورمەڭىز. ءبىز ءوزىمىزدىڭ تۇلعالىق ارتىقشىلىقتارىمىزدى جاريالاعىمىز كەلسە، كەز كەلگەن ەكستروۆەرتتى كولەڭكەمىزدە قالدىرامىز". 

4. "ءيا، ءبىز تويلاردى ۇناتپايمىز"

"جارايدى، بۇل راس: ينتروۆەرتتەر توي تومالاقتىڭ ادامى ەمەس. ءبىز شاعىن جيىن مەن شىنايى اڭگىمەلەردى ۇناتامىز. بوتەن ادامدارمەن، كوپشىلىكپەن، ءبىر شارشى مەترگە قىرىق ادام كەلەتىن، مۋزىكاسى داڭعىرلاعان ورتا بىزگە قورقىنىشتى كورىنەدى. ارينە، كوپتەگەن ينتروۆەرتتەر كەشتەرگە بارادى، ءتىپتى كوڭىل كوتەرەدى، ءبىراق بۇل ونىڭ بارماۋعا ەش امالى قالمادى دەگەن ءسوز. ەگەر تاڭداۋ بولسا، ءبىز ءارقاشان جايلى مەيرامحانادا تىنىش جينالعاندى ​​ءجون كورەمىز".

5. "ءبىز سونشالىق ۇيالشاق ەمەسپىز، تەك بوس سويلەگەندى ۇناتپايمىز"

وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، ينتروۆەرتتەر سويلەسكەندى ۇناتپايدى. بۇل ءبىز ەش قىزىعۋشىلىعى جوق، ايتار ءسوزى جوق نەمەسە ۇنەمى قايعىرىپ جۇرەمىز دەگەندى بىلدىرمەيدى. ءبىراق قاجەت بولعان جاعدايدا، مىسالى، ماڭىزدى كەشتەردە نەمەسە ىسكەرلىك كەزدەسۋلەردە، ءبىز جاعدايعا بەيىمدەلە الامىز. تاعى ءبىر قاتە تۇسىنىك، ءبىز سياقتى ادامدار ۇيالشاق كەلەدى دەيدى. بىلەسىز بە، ينتروۆەرسيا مەن ۇيالشاقتىق بىردەي ەمەس، ءبىراق شىنىمەن ۇيالشاق ينتروۆەرتتەر باسىم. بۇل ورايدا مەن كوپشىلىك الدىندا بولۋدى ۇناتاتىن، ءبىراق كوپشىلىكتىڭ نازارىندا بولۋدان تارتىناتىن، ۇيالشاق ەكستراۆەرتتەردى دە بىلەمىن. سوندىقتان ءبىرجاقتى پىكىر ايتۋ قيىن.

جالپى، ەكستراۆەرتتەردىڭ ءبىزدى وزگەرتۋگە تىرىسىپ، سۋپەر بەلسەندى بولۋدىڭ جولدارىن تۇسىندىرۋگە نەمەسە ورايى جوق كەزدە سويلەۋگە كوندىرۋگە بار كۇشىن سالاتىن جاعدايلار ءجيى كەزدەسەدى، بۇل بىزگە ۇنامايدى. سوندىقتان ءوزارا تۇسىنىستىكتىڭ نەگىزگى ءمانى ءبىر-بىرىمىزدى بار بولمىسىمىزبەن قابىلداۋ.

ارايلىم مىرزابەكوۆا

---