InfoHub Logo

Iح ءبولىم. كوورديناسيا جانە رەتتەلۋ
بيولوگيا 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: نەيرونداردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى
ساباققا نەگىزدەلگەن وقۋ ماقساتى: • جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن؛
• جۇيكە ۇلپالارىنىڭ قۇرىلىسىن جانە قىزمەتىن بىلەدى؛
• نەيرونداردىڭ قۇرىلىسىمەن تانىسادى.
بارلىق وقۋشىلار:
• جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن بىلەدى؛
وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى:
• جۇيكە ۇلپالارىنىڭ قۇرىلىسىن جانە قىزمەتىن بىلەدى
كەيبىر وقۋشىلار:
• نەيرونداردىڭ قۇرىلىسىن تالداي الادى جانە قىزمەتىنە باعا بەرەدى
باعالاۋ كريتەرييلەرى: • جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن بىلەدى
• جۇيكە ۇلپالارىنىڭ قۇرىلىسىن جانە قىزمەتىن بىلەدى
• نەيرونداردىڭ قۇرىلىسىن تالداي الادى جانە قىزمەتىنە باعا بەرەدى
تىلدىك ماقسات: • ساباق بارىسىندا ءپان مازمۇنىنىڭ ۇعىمدارىن قولدانۋعا قاجەتتى ايتىلىم - جىزىلىمعا سايكەس جۇمىس ءتىلى قالىپتاستىرىلادى (مىسالى، توپتىق جۇمىستار، سۇراقتى دۇرىس قويا ءبىلۋ، جاعدايدى تالداۋ جانە پىكىرتالاس جۇرگىزۋ ءۇشىن قاجەتتى سوزدەر).
نەگىزگى سوزدەر مەن تىركەستەر:
نەيرون، اكسون، دەندريت، اق زات، سۇر زات، نەيروگليا، وتكىزگىشتىك
سىنىپتاعى ديالوگ/جازىلىم ءۇشىن پايدالى تىلدىك بىرلىكتەر:
تالقىلاۋعا ارنالعان تارماقتار:
• جۇيكە ۇلپالارىنىڭ قۇرىلىسىن جانە قىزمەتىن، نەيرونداردىڭ قۇرىلىسىن، قىزمەتىن جانە ماڭىزىن تالقىلاۋ
ءسىز نەلىكتەن... ەكەنىن ايتا الاسىز با؟
نەيرونداردىڭ قۇرىلىسىن، قىزمەتىنە جانە ماڭىزىن ايتا الاسىز با؟
جازىلىم بويىنشا ۇسىنىستار:
نەيرون، اكسون، دەندريت، اق زات، سۇر زات، نەيروگليا، وتكىزگىشتىك
جۇيكە جۇيەسىنىڭ تيپتەرى تۋرالى بىلىمگە يە
باستالۋى
ۇيىمداستىرۋ. پسيحولوگيالىق احۋال.
سىنىپتى «نەيرون»، «اقسون»، «دەندريت» توپتارىنا ءبولۋ توپ اتىنا بايلانىستى توپتار ءوز ويلارىن ايتادى.

ورتاسى
1. وقۋلىقپەن جۇمىس
2. سۋرەت بويىنشا نەيروننىڭ قۇرىلىسىن تالداۋ
3. نەيروننىڭ، نەيروگليانىڭ قىزمەتى مەن ماڭىزىنا سيپاتتاما جاساۋ
اياقتالۋى تاپسىرما
1. جۇيكە جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمدىق بىرلىگىن انىقتاڭىز.
A اكسون
B دەندريت
C نەيرون
D نەيروگليا
2. جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن تاڭداڭىز
A ءبولىپ شىعارۋ
B جيىرىلۋ
C قوزۋ
D قورەكتەنۋ
3. (ا) جۇيكە جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىمدارىن اتاڭىز

دەسكريپتور ءبىلىم الۋشى
- جۇيكە جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمدىق كومپونەنتتەرىن انىقتايدى؛
- جۇيكە جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن اتايدى؛
- جۇيكە جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتىمەن بايلانىسىن سيپاتتايدى

سويلەمدى اياقتا
نەيرون....
نەيروگليا....
اكسون....
دەندريت....
اق زات.....
سۇر زات.....

قوسىمشا اقپارات.
جۇيكە جاسۋشالارى (نەرۆنىە كلەتكي، نەيرونى، نەيروسيتى)؛ (گر. neuronum، neurocytus؛ neuron — جۇيكە، kytos - جاسۋشا) — جۇيكە ۇلپاسىنىڭ نەگىزگى مورفولوگيالىق جانە قىزمەتتىك قۇرىلىمدىق بولىگى.
جۇيكە جاسۋشالارى (نەيروسيتتەر) — ءوسىندىلى جاسۋشالار. ولار نەيرولەممادان (پلازمولەمما)، نەيروپلازمادان (سيتوپلازما)، يادرودان جانە جاسۋشا دەنەسىنەن (پەريكاريون) تارالاتىن وسىندىلەردەن قۇرالعان. جۇيكە جاسۋشالارىنىڭ نەيروپلازماسىندا ءبازوفيلدى تۇيىرشىكتەر (ءحروماتوفيلدى زات) جانە نەيروفيبريللالار بولادى.
جۇيكە جاسۋشالارىنىڭ وسىندىلەرى قىزمەتىنە بايلانىستى: دەندريت جانە اكسون (نەيريت) بولىپ ەكىگە بولىنەدى. نەيروسيتتەر دەندريتتەرى قوزۋدى سىرتقى ورتا نەمەسە ورگانيزمنىڭ ىشكى ورتا اسەرلەرىنەن، باسقا نەيروسيتتەردەن قابىلداپ، جۇيكە تولقىندارىن (يمپۋلستەرىن) نەيروسيت دەنەسىنە، ال اكسون — جۇيكە تولقىنىن نەيروسيت پەريكاريونىنان باسقا نەيروسيتتەرگە نەمەسە ورىنداۋشى مۇشەلەرگە وتكىزەدى.
وسىندىلەرىنىڭ سانىنا بايلانىستى جۇيكە جاسۋشالارى: ءبىروسىندىلى (ۋنيپوليارلى)، جالعان ءبىروسىندىلى (پسيەۆدوۋنيپوليارلى)، ەكىوسىندىلى (بيپوليارلى) جانە كوپوسىندىلى (مۋلتيپوليارلى) بولىپ بىرنەشە توپقا اجىراتىلادى.

مەكتەپ: س. نۇرنياز ۇلى اتىنداعى مەكتەپ - ينتەرنات
ءپان ءمۇعالىمى: بەرديحانوۆا م. ت.

نەيرونداردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى. جۇكتەۋ