نۇرعيسا تىلەندييەۆ "اكە تۋرالى جىر"
ساباقتىڭ تاقىرىبى: نۇرعيسا تىلەندييەۆ جانە «اكە تۋرالى جىر» ءانى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىك: نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ مۋزىكا سالاسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى جايلى ماعلۇمات بەرۋ، اندەرىن ۇيرەنۋ؛
ءا) تاربيەلىك: كلاسسيكالىق مۋزىكانى تىڭداي بىلۋگە جانە ونەردى سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق: انگە قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ، مۋزىكالىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى يگەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ءادىسى: بايانداۋ، ءتۇسىندىرۋ، زەرتتەۋ، سۇراق - جاۋاپ، تەست
وقىتۋ فورماسى: ۇجىمدىق، جەكە دارالاپ وقىتۋ
كورنەكىلىگى: پلاكات، بايان، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، تەست، پورترەتتەر، كومپيۋتەر، پلاكاتتار.
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
• ساباق ماقساتى تۇسىندىرىلەدى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. «قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ ۆوكالدىق مۋزىكا ونەرىن وقۋ، ل. حاميدي ءومىرى»
قازاق كاسىبي مۋزىكاسىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى. ول ب. عيزاتوۆپەن بىرلەسىپ تۇڭعىش “دومبىرا ۇيرەنۋ مەكتەبى” اتتى كىتاپ جازدى.
ل. حاميدي – اتاقتى “قازاق ءۆالسى”، “بۇلبۇل” اندەرىمەن قاتار، “وتان”، “اققۋ”، “التىن بيداي”، “رومانس”، “الماتى”، “بەيبىتشىلىك تۋى بەرىك قولدا”، “لاۋلا، كوستور”، “جايلاۋىم – باقشا جايناعان”، سىندى ءان - رومانستار جازعان كومپوزيتور. ل. حاميدي – قازاقستانداعى ۆالس جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى.
ءىىى. قايتالاۋ سۇراقتارى:
1. كاسىبي مۋزىكا ونەرى ەڭ العاش قانداي ەلدەردە قانات جايدى؟
2. وسى كەزدەگى الەمدىك مۋزىكا مادەنيەتىنە ۇلەس قوسقان كومپوزيتورلاردان كىمدەردى اتار ەدىڭ؟
3. قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ ۆوكالدىق مۋزىكاسى. ءان - رومانس جانرى.
ءىۇ. جاڭا ساباق.
ۇلى بولۋ ءۇشىن الدىمەن ۇل بولۋ كەرەك. ەركەك اتاۋلىنىڭ ءبارىن ۇل دەپ اتاۋ قيىن. ويتكەنى، قازاق قاشاندا ماقتاعاندا «اي، ول اتادان ۇل بولىپ تۋعان ويلار» دەر ەدى. ءبىراق، ول ءالى ۇلى دەگەن ءسوز ەمەس.
سونداي – اق، ۇل دەسەڭىز دە، ۇلى دەسەڭىز دە، قانداي ماقتاۋعا دا سياتىن ادامنىڭ ءبىرى بۇگىن ارامىزدا جوق كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندييەۆ.
نۇرعيسا تۋعان شيلىكەمەردەگى ۇيدە بەسىكتە ىڭگالاپ جاتقاندا ەستىلگەن اكەسى تىلەندى تارتقان كۇيلەرمەن ونىڭ قۇلاعى اشىلسا، ەس بىلە باستاعاندا ەستىگەن داۋرەن سالدىڭ، بەيسەباي قاراتايەۆتىڭ، شۇكىتاي ابدىكارىموۆتىڭ، يسا تەرگەۋسىزوۆتىڭ، تاعى باسقالاردىڭ داۋىسىنا اسپانداعى قۇس اينالعان قۇش اۋەزدى اندەرى، قاتتى اسەر ەتتى. \
ەگەر قازاق «ونەردى ۇيرەن، ۇيرەن دە جيرەن» دەسە، نۇرعيسا دا وسىنىڭ ءبارىن ۇيرەنىپ، اسىرەسە ءتۇپ - تۇقياننان سىر شەرتىپ، سوناۋ ساق، ءۇيسىن، عۇن زامانىنىڭ زارىن - مۇڭىن، قۋانىشىن - شاتتىعىن ارقالاپ جەتكىزگەن ءال - فارابي دومبىراسى مەن قورقىت قوبىزى وزىنە جولداس ەتىپ الدى. قازاق اتامنىڭ سول قوڭىر دومبىراسى نۇرعيسا تىلەندييەۆتى بۇگىن قازاقتىڭ ۇلى نۇرعيساسى ەتتى، ەلىنە ايگىلى، حالقىنا ارداقتى ادام ەتتى.
تىلەندى ۇلى نۇرعيسا (1925 - 1998) – قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى كومپوزيتورى، ديريجەر، داۋلەسكەر دومبىراشى. تۋىپ وسكەن جەرى - الماتى وبلىسىنىڭ ىلە اۋدانىنا قاراستى شيلىكەمەر اۋىلى. توپىرق بۇيىرعان جەرى جامبىل كەسەنەسىنىڭ ىرگەسى. موسكۆانىڭ پ. ي. چايكوۆسكيي اتىنداعى كونسەرۆاتوريسىنىڭ ديريجەرلىك فاكۋلتەتىن (پروف. ن. پ. انوسوۆىڭ كلاسى بويىنشا) ءبىتىردى. قازاقتىڭ اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا (1953 - 1961)، قازاقتىڭ قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەسترىندە (1961 - 1964) جانە تىكەلەي ءوزىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن دۇنيەگە كەلگەن «وتىرار سازى» حالىق اسپاپتارى وركەسترىندە (1981 - 1998) باس ديريجەر قىزمەتىن اتقاردى. سونداي اق، 1968 جىلدىڭ «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مۋزىكا رەداكسياسىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ ىستەدى. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، قازاقستان
رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، كسرو نىڭ حالىق ءارتىسى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن ن. تىلەندىۇلىنا 1998 جىلى «حالىق قاھارمانى» اتاعى بەرىلدى.
تىلەندى ۇلى نۇرعيسا قازاقتىڭ مۋزىكالىق مادەنيەتىنە كومپوزيتور، ديريجەر، ورىنداۋشى رەتىندە وشپەس ءىز قالدىرعان سۋرەتكەر. ول 500 - دەن استام مۋىزكالىق ءتول تۋىندىلاردىڭ اۆتورى. وسىناۋ مول مۇرانىڭ جانرلىق اياسى دا قايران قالدىرادى: ءان، كۇي، رومانس، ۋۆەرتيۋرا، پوەما، كونتاتا، وپەرا، بالەت ت. ب. سۇيىكتى شىعارمالارىنان «دوستىق جولىمەن» (1958)، «مەنىڭ قازاقستانىم» كونتاتاسىن (1959)، ق. قوجامياروۆپەن بىرلەسىپ جازعان «التىن تاۋلار» وپەراسىن (1961)، «اتا تولعاۋى» جانە وركەستر ءۇشىن جازىلعان شىعارمالارىن (1962)، «حالىق قۋانىشى» (1963)، «قايرات» (1964)، «جەڭىس سولداتى» (1975) سياقتى ۋۆەرتيۋرالارىن اتاۋعا بولادى. ونىڭ «اققۋ»، «اڭساۋ»، «ارمان»، «اتا تولعاۋى»، «ءالقيسسا»، «قورقىت تۋرالى اڭىز»، «كوش كەرۋەنى»، «ماحامبەت»، «فارابي سازى» سياقتى كۇيلەرى مەن «سارجايلاۋ»، «الاتاۋ»، «اقجايىق»، «اق قۇسىم»، «ءوز ەلىم» سياقتى ونداعان اندەرى حالىقتىق بوياۋ ناقىشىنىڭ قانىقتىعىمەن، وزىندىك قولتاڭباسىنىڭ ايقىندىعىمەن جۇرتشىلىقتىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن رۋحاني قازىناسىن اينالعان. مۇنىڭ سىرتىندا قىرىقتان استام پەساعا جانە جيىرمادان استام فيلمگە مۋزىكا جازعان. تىلەندى ۇلى نۇرعيسا مۋزىكاسىن جازعان م. اۋەزوۆتىڭ، ش. ايمانوۆتىڭ، ت. احتانوۆتىڭ، ءا. تاجىبايەۆتىڭ پەسالارى، سونداي اق «قىز جىبەك»، «قيلى كەزەڭ»، «مەنىڭ اتىم قوجا»، «قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر»، «اقساق قۇلان» فيلمدەرى الدەقاشان قازاق ساحناسىن مەن ەكران ونەرىنىڭ كلاسسيكاسىنا اينالعان.
«اتا تولعاۋى»، «ماحامبەت»، «اققۋ» كۇيلەرىن تىڭداۋ.
سلايدپەن جۇمىس
مۋزىكالىق ديكتانت
فا ديەز
سي بەمول
سي بەمول، مي بەمول
ءۇ. بەكىتۋ ءبولىمى.
«اكە تۋرالى جىر» ءانىن قاي تونالدىلىقتا جازىلعانىن زەرتتەپ، ءاندى ۇيرەنۋ.
ءۇى. قورىتىندى ءبولىم.
سايكەستەندىرۋ تەستى
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما. نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن وقۋ، ءاندى جاتتاۋ جانە «سارجايلاۋ» ءانىنىڭ تونالدىلىعىن زەرتتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىك: نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ مۋزىكا سالاسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى جايلى ماعلۇمات بەرۋ، اندەرىن ۇيرەنۋ؛
ءا) تاربيەلىك: كلاسسيكالىق مۋزىكانى تىڭداي بىلۋگە جانە ونەردى سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق: انگە قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ، مۋزىكالىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى يگەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ءادىسى: بايانداۋ، ءتۇسىندىرۋ، زەرتتەۋ، سۇراق - جاۋاپ، تەست
وقىتۋ فورماسى: ۇجىمدىق، جەكە دارالاپ وقىتۋ
كورنەكىلىگى: پلاكات، بايان، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، تەست، پورترەتتەر، كومپيۋتەر، پلاكاتتار.
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
• ساباق ماقساتى تۇسىندىرىلەدى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. «قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ ۆوكالدىق مۋزىكا ونەرىن وقۋ، ل. حاميدي ءومىرى»
قازاق كاسىبي مۋزىكاسىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى. ول ب. عيزاتوۆپەن بىرلەسىپ تۇڭعىش “دومبىرا ۇيرەنۋ مەكتەبى” اتتى كىتاپ جازدى.
ل. حاميدي – اتاقتى “قازاق ءۆالسى”، “بۇلبۇل” اندەرىمەن قاتار، “وتان”، “اققۋ”، “التىن بيداي”، “رومانس”، “الماتى”، “بەيبىتشىلىك تۋى بەرىك قولدا”، “لاۋلا، كوستور”، “جايلاۋىم – باقشا جايناعان”، سىندى ءان - رومانستار جازعان كومپوزيتور. ل. حاميدي – قازاقستانداعى ۆالس جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى.
ءىىى. قايتالاۋ سۇراقتارى:
1. كاسىبي مۋزىكا ونەرى ەڭ العاش قانداي ەلدەردە قانات جايدى؟
2. وسى كەزدەگى الەمدىك مۋزىكا مادەنيەتىنە ۇلەس قوسقان كومپوزيتورلاردان كىمدەردى اتار ەدىڭ؟
3. قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ ۆوكالدىق مۋزىكاسى. ءان - رومانس جانرى.
ءىۇ. جاڭا ساباق.
ۇلى بولۋ ءۇشىن الدىمەن ۇل بولۋ كەرەك. ەركەك اتاۋلىنىڭ ءبارىن ۇل دەپ اتاۋ قيىن. ويتكەنى، قازاق قاشاندا ماقتاعاندا «اي، ول اتادان ۇل بولىپ تۋعان ويلار» دەر ەدى. ءبىراق، ول ءالى ۇلى دەگەن ءسوز ەمەس.
سونداي – اق، ۇل دەسەڭىز دە، ۇلى دەسەڭىز دە، قانداي ماقتاۋعا دا سياتىن ادامنىڭ ءبىرى بۇگىن ارامىزدا جوق كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندييەۆ.
نۇرعيسا تۋعان شيلىكەمەردەگى ۇيدە بەسىكتە ىڭگالاپ جاتقاندا ەستىلگەن اكەسى تىلەندى تارتقان كۇيلەرمەن ونىڭ قۇلاعى اشىلسا، ەس بىلە باستاعاندا ەستىگەن داۋرەن سالدىڭ، بەيسەباي قاراتايەۆتىڭ، شۇكىتاي ابدىكارىموۆتىڭ، يسا تەرگەۋسىزوۆتىڭ، تاعى باسقالاردىڭ داۋىسىنا اسپانداعى قۇس اينالعان قۇش اۋەزدى اندەرى، قاتتى اسەر ەتتى. \
ەگەر قازاق «ونەردى ۇيرەن، ۇيرەن دە جيرەن» دەسە، نۇرعيسا دا وسىنىڭ ءبارىن ۇيرەنىپ، اسىرەسە ءتۇپ - تۇقياننان سىر شەرتىپ، سوناۋ ساق، ءۇيسىن، عۇن زامانىنىڭ زارىن - مۇڭىن، قۋانىشىن - شاتتىعىن ارقالاپ جەتكىزگەن ءال - فارابي دومبىراسى مەن قورقىت قوبىزى وزىنە جولداس ەتىپ الدى. قازاق اتامنىڭ سول قوڭىر دومبىراسى نۇرعيسا تىلەندييەۆتى بۇگىن قازاقتىڭ ۇلى نۇرعيساسى ەتتى، ەلىنە ايگىلى، حالقىنا ارداقتى ادام ەتتى.
تىلەندى ۇلى نۇرعيسا (1925 - 1998) – قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى كومپوزيتورى، ديريجەر، داۋلەسكەر دومبىراشى. تۋىپ وسكەن جەرى - الماتى وبلىسىنىڭ ىلە اۋدانىنا قاراستى شيلىكەمەر اۋىلى. توپىرق بۇيىرعان جەرى جامبىل كەسەنەسىنىڭ ىرگەسى. موسكۆانىڭ پ. ي. چايكوۆسكيي اتىنداعى كونسەرۆاتوريسىنىڭ ديريجەرلىك فاكۋلتەتىن (پروف. ن. پ. انوسوۆىڭ كلاسى بويىنشا) ءبىتىردى. قازاقتىڭ اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا (1953 - 1961)، قازاقتىڭ قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەسترىندە (1961 - 1964) جانە تىكەلەي ءوزىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن دۇنيەگە كەلگەن «وتىرار سازى» حالىق اسپاپتارى وركەسترىندە (1981 - 1998) باس ديريجەر قىزمەتىن اتقاردى. سونداي اق، 1968 جىلدىڭ «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مۋزىكا رەداكسياسىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ ىستەدى. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، قازاقستان
رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، كسرو نىڭ حالىق ءارتىسى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن ن. تىلەندىۇلىنا 1998 جىلى «حالىق قاھارمانى» اتاعى بەرىلدى.
تىلەندى ۇلى نۇرعيسا قازاقتىڭ مۋزىكالىق مادەنيەتىنە كومپوزيتور، ديريجەر، ورىنداۋشى رەتىندە وشپەس ءىز قالدىرعان سۋرەتكەر. ول 500 - دەن استام مۋىزكالىق ءتول تۋىندىلاردىڭ اۆتورى. وسىناۋ مول مۇرانىڭ جانرلىق اياسى دا قايران قالدىرادى: ءان، كۇي، رومانس، ۋۆەرتيۋرا، پوەما، كونتاتا، وپەرا، بالەت ت. ب. سۇيىكتى شىعارمالارىنان «دوستىق جولىمەن» (1958)، «مەنىڭ قازاقستانىم» كونتاتاسىن (1959)، ق. قوجامياروۆپەن بىرلەسىپ جازعان «التىن تاۋلار» وپەراسىن (1961)، «اتا تولعاۋى» جانە وركەستر ءۇشىن جازىلعان شىعارمالارىن (1962)، «حالىق قۋانىشى» (1963)، «قايرات» (1964)، «جەڭىس سولداتى» (1975) سياقتى ۋۆەرتيۋرالارىن اتاۋعا بولادى. ونىڭ «اققۋ»، «اڭساۋ»، «ارمان»، «اتا تولعاۋى»، «ءالقيسسا»، «قورقىت تۋرالى اڭىز»، «كوش كەرۋەنى»، «ماحامبەت»، «فارابي سازى» سياقتى كۇيلەرى مەن «سارجايلاۋ»، «الاتاۋ»، «اقجايىق»، «اق قۇسىم»، «ءوز ەلىم» سياقتى ونداعان اندەرى حالىقتىق بوياۋ ناقىشىنىڭ قانىقتىعىمەن، وزىندىك قولتاڭباسىنىڭ ايقىندىعىمەن جۇرتشىلىقتىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن رۋحاني قازىناسىن اينالعان. مۇنىڭ سىرتىندا قىرىقتان استام پەساعا جانە جيىرمادان استام فيلمگە مۋزىكا جازعان. تىلەندى ۇلى نۇرعيسا مۋزىكاسىن جازعان م. اۋەزوۆتىڭ، ش. ايمانوۆتىڭ، ت. احتانوۆتىڭ، ءا. تاجىبايەۆتىڭ پەسالارى، سونداي اق «قىز جىبەك»، «قيلى كەزەڭ»، «مەنىڭ اتىم قوجا»، «قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر»، «اقساق قۇلان» فيلمدەرى الدەقاشان قازاق ساحناسىن مەن ەكران ونەرىنىڭ كلاسسيكاسىنا اينالعان.
«اتا تولعاۋى»، «ماحامبەت»، «اققۋ» كۇيلەرىن تىڭداۋ.
سلايدپەن جۇمىس
مۋزىكالىق ديكتانت
فا ديەز
سي بەمول
سي بەمول، مي بەمول
ءۇ. بەكىتۋ ءبولىمى.
«اكە تۋرالى جىر» ءانىن قاي تونالدىلىقتا جازىلعانىن زەرتتەپ، ءاندى ۇيرەنۋ.
ءۇى. قورىتىندى ءبولىم.
سايكەستەندىرۋ تەستى
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما. نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن وقۋ، ءاندى جاتتاۋ جانە «سارجايلاۋ» ءانىنىڭ تونالدىلىعىن زەرتتەۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
