ءو. تۇرمانجانوۆ. «تۋعان ولكەم»
ادەبيەتتىك وقۋ 2 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءو. تۇرمانجانوۆ. «تۋعان ولكەم»
جالپى ماقساتى: تانىمدىلىق: وقۋشىلاردىڭ قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىنە سۇيەنە وتىرىپ، ولەڭ تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشىپ، وتاندارىنا دەگەن ماقتانىش سەزىمدەرىن تۋدىرۋ.
ەموسيالىق: وقۋشىلاردى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرىپ، ءتىل بايلىعى مەن سوزدىك قورىن مولايتىپ، ويىن ناقتى جەتكىزىپ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
الەۋمەتتىك: وقۋشىلاردى ۇيىمشىلدىققا، تۋعان ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ قۇرمەتپەن قاراۋعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
ءتۇرى: شىعارماشىلىق ىزدەنىس ساباق.
كورنەكىلىگى: سلايد، سۋرەتتەر، كەستەلەر، ستيكتەر، پوستەر قورعاۋ، ۆيدەو جۇمىس باعالاۋ پاراعى.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
وقۋشىلار ءوز ويلارىن ۇسىنىپ، ەركىن سويلەپ، باسقالاردىڭ جاۋاپتارىن تىڭداپ، تالداۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ جاۋابىن سالىستىرا، توپپەن جۇمىس جاساۋدى بىلەدى. ءوز ويىن تۇجىرىمداپ قورتىندى شىعارىپ، ءوزىن - ءوزى باعالاي الادى.
موتيۆاسيالىق كەزەڭ:
«دانىشپان مەن ادام»
ەرتەدە ءبىر دانىشپان ءومىر ءسۇرىپتى. ول ءبارىن بىلەدى ەكەن. ال ءبىر ادام ونى كورە الماپتى. ەلدىڭ كوزىنشە ونىڭ دا بىردەڭەنى بىلمەيتىنىن دالەلدەگىسى كەلىپتى. بىردە كوپ ادامدار وتىرعان جەردە الگى ادام الاقانىنا ءبىر كوبەلەكتى قىسىپ ۇستاپ تۇرىپ، دانىشپاننان «- ايتشى دانىشپانىم، مەنىڭ قولىمداعى قانداي كوبەلەك، ءتىرى مە؟ ءولى مە؟» - دەپ سۇرايدى. ول ءوزى ىشىنەن «ەگەر ءتىرى دەسە - مىجىپ جىبەرەمىن، ال ەگەر ءولى دەسە - وندا قويا بەرەمىن.» دەپ ويلاپ تۇرادى. دانىشپان بولسا، ءسال ويلانىپ تۇرىپ «ءبارى سەنىڭ قولىڭدا» دەپتى.
- اڭىزدا ايتىلعانداي بۇگىنگى ساباقتىڭ تابىستى، ءساتتى بولۋى ءوز قولدارىڭدا.
- قانەكەي، بالالار مەن سەندەرگە قورجىن ۇسىنامىن، ال ونىڭ ىشىندە ءتۇرلى - ءتۇستى اسىقتار بار. سول اسىق تۇستەرى ارقىلى ءۇش توپقا بولىنەمىز.
1 - توپ استانا
2 - توپ قىزىلوردا
3 - توپ جالاعاش
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
«سەرپىلگەن ساۋال» ءادىسىن قولدانۋ ارقىلى سۇراق - جاۋاپ.
1. ولەڭدى جاتقا ايتىپ بەر؟
2. اقىننىڭ تۋعان ءتىل دەپ وتىرعانى قاي ءتىل؟
3. ق ر – نىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى قاي ءتىل؟
4. قازاق ءتىلىن باسقاشا قالاي اتاۋعا بولادى؟
5. تۋعان جەر تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
6. ادام ءتىلى تاس جارادى..................
7. تۋعان ءتىلىم ولەڭىن جاتقا ايت.
8. ءتىل تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟
9. تۋعان جەر تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
زەرتتەۋ ايدارى:
اقپارات ايدارى:
«مەنىڭ پىكىرىم؟»وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ.
«مەنىڭ تۋعان جەرىم نەسىمەن عاجاپ؟»
«ەركىن ويلار»
«تۋعان ولكەم» وكوپەللاسىن تىڭداۋ.
- بالالار بۇل حوردا نە جايىندا ايتىپ وتىر؟
- جارايسىڭدار، تۋعان جەر، ولكەڭ جانە دە ءوز وتانىڭ جايىندا ايتىلىپ وتىر ەكەن.
- وسى تۋعان جەرگە، ولكەگە ءانىن، جىرىن ارناعان اقىندارىمىز دا كوپ ەكەن.
- سولاردىڭ ءبىرى، بۇگىنگى وتەتىن جاڭا تاقىرىبىمىز وتەباي تۇرمانجانوۆتىڭ شىعارماسى
«تۋعان ولكەم» ولەڭىمەن تانىسامىز.
تۇلعانى تانىپ ءبىل:
تۇرمانجانوۆ وتەباي
ءو. تۇرمانجانوۆ 1905 جىلت 15 جەلتوقساندا بوگەن اۋدانىنداعى "جالعىزاعاش" اۋىلىندا تۋعان. تاشكەنتتە N14 جەتىم بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. ماسكەۋدە شىعىس ەنبەكشىلەرى كوممۋنيستىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ ءبىلىم الدى. تاشكەنتتەگى ورتا ازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى بولدى (1927 - زوجج.). 1939 جىلى وزبەكستان جازۋشىلار وداعى جانىنان ءقۇرىلعان قازاق سەكسياسىن باسكدردى. 1931 جىلى ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ شاكىرۋىمەن الماتىعا اۋىسادى. كدزپي - دە پروفەسسور مىندەتىن اتقارادى. كەيىن كازاق مەملەكەتتىك باسپاسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، "قازاق ادەبيەتى"، "ادەبيەت مايدانى"، "ءجۇلدىز" گازەت - جۋرنالدارى باس رەداكتورلارىنىڭ ورىنباسارى، باس رەداكتورت (1935 - 37جج.) بولدى. ساياسي كۋعىن - سۇرگىنگە ءۇشىراپ، تۇرمەدە لاگەردە ايداۋدا بولدى. ءومىرىنىن سونعى جىلدارى "جازۋشى" باسپاسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى كىزمەتىن اتكارعان. ءتۇنعىش جيناعى "تاڭ ولەندەرى" (1925ج.) ماسكەۋدەن شىقتى. 1937 جىلى - "قوشان كەدەي"، 1929 جىلى - "تاڭ سىرى" ت. ب. 40 - تان اسا كىتاپتىڭ اۆتورى. تاڭدامالتلارى 1959، 1964، 1975 جىلدارى جارىق كوردى. ل. ن. تولستويدىڭ بالالارعا ارنالعان شىعارمالارىن اۋداردى. "كازاقتىڭ ماكال - ماتەلدەرى"، "اسىل سوزدەر" اتتى جيناكتاردى قۇراستىردى. اۋىز ادەبيەتىنىڭ بەلگىلى زەرتتەۋشىسى، كورنەكتى اقىن ءو. ءتۇرمانجانوۆ ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن ماراپاتتاددى.
ءو. ءتۇرمانجانوۆ 1978 جىلى الماتى كالاسىندا دۇنيە سالدى
داپتەرمەن جۇمىس:
وقۋلىقپەن جۇمىس: 1. وقۋشىلار ىشتەي وقيدى.
2. تىزبەكتەي وقيدى.
3. مانەرلەپ وقيدى.
ماعىنانى تانۋ:
كوز الدارىڭا قازاقستاننىڭ بولاشاعىن ەلەستەتىپ كورىڭدەر. بيىكتىگى كوك تىرەگەن عيماراتتار، كۇن شۋاعىنا بولەنگەن باقىتتى بالالار، بالالارىنىڭ قۋانىشىنا ءماز بولعان انالار، وقۋشىلاردىڭ بەستىگىن ماقتان تۇتقان ۇستازدار، عارىشپەن سويلەسىپ تۇرعان دانا اعالار، نەمەرەلەرىنىڭ اقىلدىعىنا ريزا بولعان اتالار. قازاق تىلىندە سويلەسىپ تۇرعان باسقا دا تۋىسقان حالىقتار. قازاقستاننىڭ قاي ولكەسىن ارالاپ جۇرسەڭ دە وزدەرىڭدى بۇلتسىز اسپان، قالىقتاعان قۇس، جايقالعان گۇل، جايناعان ب ا ق، جارقىراعان كۇن سياقتى سەزىنىڭدەر. ويتكەنى ول – ءبىزدىڭ وتانىمىز.
سەرگىتۋ ءساتى:
جاتتىعۋ جاساۋ
توپتىق جۇمىس:
1 - توپ تۋعان جەر سۋرەتىن سالۋ
2 - توپ تۋعان جەرگە ارناپ شىعارما جازۋ
3 - توپ تۋعان جەر تۋرالى ماقال - ماتەل.
وي تولعانىس:
– بالالار، بيىل استانادا قانداي جاڭالىق بولعالى جاتىر؟ - جارايسىڭدار، ەكسپو 2017 كورمەسى بولعالى جاتىر.
- ال تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا نەشە جىل تولعالى وتىر؟
- جارايسىڭدار، 25جىل.
- بالالار، تۋعان جەرگە ارناپ ولەڭ شىعارامىز با؟ ەندەشە حوككۋ ءادىسىن قولدانىپ كورەلىك.
شىعارماشىلىق جۇمىس: حوككۋ ءادىسى.
توپتىق جۇمىس:
نەتكەن سۇلۋ، نەتكەن كوركەم،
وسى مەنىڭ تۋعان ولكەم.
-----------------------------------------------
-----------------------------------------------
زەردەلەيىك ءسوز سىرىن:
«ءتۇرتىپ الۋ ءادىسى»
• Øجۇپار - وتە جاقسى، حوش ءيىس.
• Øشالقىپ، تاسقان - وركەندەگەن؛
• Øباقىت تاپقان - باقىتتى.
زەردەلەۋ ايدارى: - بۇگىنگى ساباقتا نە بىلدىك؟
- قانداي اقىنمەن تانىستىق؟
- بۇگىنگى ساباق ۇنادى ما؟
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى جاتتاپ كەلۋ.
باعالاۋ: وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقۋدى باعالاۋ.
رەفلەكسيا:
ءمۇعالىم: تاجماكوۆا ب.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءو. تۇرمانجانوۆ. «تۋعان ولكەم»
جالپى ماقساتى: تانىمدىلىق: وقۋشىلاردىڭ قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىنە سۇيەنە وتىرىپ، ولەڭ تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشىپ، وتاندارىنا دەگەن ماقتانىش سەزىمدەرىن تۋدىرۋ.
ەموسيالىق: وقۋشىلاردى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرىپ، ءتىل بايلىعى مەن سوزدىك قورىن مولايتىپ، ويىن ناقتى جەتكىزىپ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
الەۋمەتتىك: وقۋشىلاردى ۇيىمشىلدىققا، تۋعان ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ قۇرمەتپەن قاراۋعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
ءتۇرى: شىعارماشىلىق ىزدەنىس ساباق.
كورنەكىلىگى: سلايد، سۋرەتتەر، كەستەلەر، ستيكتەر، پوستەر قورعاۋ، ۆيدەو جۇمىس باعالاۋ پاراعى.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
وقۋشىلار ءوز ويلارىن ۇسىنىپ، ەركىن سويلەپ، باسقالاردىڭ جاۋاپتارىن تىڭداپ، تالداۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ جاۋابىن سالىستىرا، توپپەن جۇمىس جاساۋدى بىلەدى. ءوز ويىن تۇجىرىمداپ قورتىندى شىعارىپ، ءوزىن - ءوزى باعالاي الادى.
موتيۆاسيالىق كەزەڭ:
«دانىشپان مەن ادام»
ەرتەدە ءبىر دانىشپان ءومىر ءسۇرىپتى. ول ءبارىن بىلەدى ەكەن. ال ءبىر ادام ونى كورە الماپتى. ەلدىڭ كوزىنشە ونىڭ دا بىردەڭەنى بىلمەيتىنىن دالەلدەگىسى كەلىپتى. بىردە كوپ ادامدار وتىرعان جەردە الگى ادام الاقانىنا ءبىر كوبەلەكتى قىسىپ ۇستاپ تۇرىپ، دانىشپاننان «- ايتشى دانىشپانىم، مەنىڭ قولىمداعى قانداي كوبەلەك، ءتىرى مە؟ ءولى مە؟» - دەپ سۇرايدى. ول ءوزى ىشىنەن «ەگەر ءتىرى دەسە - مىجىپ جىبەرەمىن، ال ەگەر ءولى دەسە - وندا قويا بەرەمىن.» دەپ ويلاپ تۇرادى. دانىشپان بولسا، ءسال ويلانىپ تۇرىپ «ءبارى سەنىڭ قولىڭدا» دەپتى.
- اڭىزدا ايتىلعانداي بۇگىنگى ساباقتىڭ تابىستى، ءساتتى بولۋى ءوز قولدارىڭدا.
- قانەكەي، بالالار مەن سەندەرگە قورجىن ۇسىنامىن، ال ونىڭ ىشىندە ءتۇرلى - ءتۇستى اسىقتار بار. سول اسىق تۇستەرى ارقىلى ءۇش توپقا بولىنەمىز.
1 - توپ استانا
2 - توپ قىزىلوردا
3 - توپ جالاعاش
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
«سەرپىلگەن ساۋال» ءادىسىن قولدانۋ ارقىلى سۇراق - جاۋاپ.
1. ولەڭدى جاتقا ايتىپ بەر؟
2. اقىننىڭ تۋعان ءتىل دەپ وتىرعانى قاي ءتىل؟
3. ق ر – نىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى قاي ءتىل؟
4. قازاق ءتىلىن باسقاشا قالاي اتاۋعا بولادى؟
5. تۋعان جەر تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
6. ادام ءتىلى تاس جارادى..................
7. تۋعان ءتىلىم ولەڭىن جاتقا ايت.
8. ءتىل تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟
9. تۋعان جەر تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
زەرتتەۋ ايدارى:
اقپارات ايدارى:
«مەنىڭ پىكىرىم؟»وقۋشىلاردىڭ ويىن تىڭداۋ.
«مەنىڭ تۋعان جەرىم نەسىمەن عاجاپ؟»
«ەركىن ويلار»
«تۋعان ولكەم» وكوپەللاسىن تىڭداۋ.
- بالالار بۇل حوردا نە جايىندا ايتىپ وتىر؟
- جارايسىڭدار، تۋعان جەر، ولكەڭ جانە دە ءوز وتانىڭ جايىندا ايتىلىپ وتىر ەكەن.
- وسى تۋعان جەرگە، ولكەگە ءانىن، جىرىن ارناعان اقىندارىمىز دا كوپ ەكەن.
- سولاردىڭ ءبىرى، بۇگىنگى وتەتىن جاڭا تاقىرىبىمىز وتەباي تۇرمانجانوۆتىڭ شىعارماسى
«تۋعان ولكەم» ولەڭىمەن تانىسامىز.
تۇلعانى تانىپ ءبىل:
تۇرمانجانوۆ وتەباي
ءو. تۇرمانجانوۆ 1905 جىلت 15 جەلتوقساندا بوگەن اۋدانىنداعى "جالعىزاعاش" اۋىلىندا تۋعان. تاشكەنتتە N14 جەتىم بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى. ماسكەۋدە شىعىس ەنبەكشىلەرى كوممۋنيستىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ ءبىلىم الدى. تاشكەنتتەگى ورتا ازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى بولدى (1927 - زوجج.). 1939 جىلى وزبەكستان جازۋشىلار وداعى جانىنان ءقۇرىلعان قازاق سەكسياسىن باسكدردى. 1931 جىلى ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ شاكىرۋىمەن الماتىعا اۋىسادى. كدزپي - دە پروفەسسور مىندەتىن اتقارادى. كەيىن كازاق مەملەكەتتىك باسپاسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، "قازاق ادەبيەتى"، "ادەبيەت مايدانى"، "ءجۇلدىز" گازەت - جۋرنالدارى باس رەداكتورلارىنىڭ ورىنباسارى، باس رەداكتورت (1935 - 37جج.) بولدى. ساياسي كۋعىن - سۇرگىنگە ءۇشىراپ، تۇرمەدە لاگەردە ايداۋدا بولدى. ءومىرىنىن سونعى جىلدارى "جازۋشى" باسپاسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى كىزمەتىن اتكارعان. ءتۇنعىش جيناعى "تاڭ ولەندەرى" (1925ج.) ماسكەۋدەن شىقتى. 1937 جىلى - "قوشان كەدەي"، 1929 جىلى - "تاڭ سىرى" ت. ب. 40 - تان اسا كىتاپتىڭ اۆتورى. تاڭدامالتلارى 1959، 1964، 1975 جىلدارى جارىق كوردى. ل. ن. تولستويدىڭ بالالارعا ارنالعان شىعارمالارىن اۋداردى. "كازاقتىڭ ماكال - ماتەلدەرى"، "اسىل سوزدەر" اتتى جيناكتاردى قۇراستىردى. اۋىز ادەبيەتىنىڭ بەلگىلى زەرتتەۋشىسى، كورنەكتى اقىن ءو. ءتۇرمانجانوۆ ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن ماراپاتتاددى.
ءو. ءتۇرمانجانوۆ 1978 جىلى الماتى كالاسىندا دۇنيە سالدى
داپتەرمەن جۇمىس:
وقۋلىقپەن جۇمىس: 1. وقۋشىلار ىشتەي وقيدى.
2. تىزبەكتەي وقيدى.
3. مانەرلەپ وقيدى.
ماعىنانى تانۋ:
كوز الدارىڭا قازاقستاننىڭ بولاشاعىن ەلەستەتىپ كورىڭدەر. بيىكتىگى كوك تىرەگەن عيماراتتار، كۇن شۋاعىنا بولەنگەن باقىتتى بالالار، بالالارىنىڭ قۋانىشىنا ءماز بولعان انالار، وقۋشىلاردىڭ بەستىگىن ماقتان تۇتقان ۇستازدار، عارىشپەن سويلەسىپ تۇرعان دانا اعالار، نەمەرەلەرىنىڭ اقىلدىعىنا ريزا بولعان اتالار. قازاق تىلىندە سويلەسىپ تۇرعان باسقا دا تۋىسقان حالىقتار. قازاقستاننىڭ قاي ولكەسىن ارالاپ جۇرسەڭ دە وزدەرىڭدى بۇلتسىز اسپان، قالىقتاعان قۇس، جايقالعان گۇل، جايناعان ب ا ق، جارقىراعان كۇن سياقتى سەزىنىڭدەر. ويتكەنى ول – ءبىزدىڭ وتانىمىز.
سەرگىتۋ ءساتى:
جاتتىعۋ جاساۋ
توپتىق جۇمىس:
1 - توپ تۋعان جەر سۋرەتىن سالۋ
2 - توپ تۋعان جەرگە ارناپ شىعارما جازۋ
3 - توپ تۋعان جەر تۋرالى ماقال - ماتەل.
وي تولعانىس:
– بالالار، بيىل استانادا قانداي جاڭالىق بولعالى جاتىر؟ - جارايسىڭدار، ەكسپو 2017 كورمەسى بولعالى جاتىر.
- ال تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا نەشە جىل تولعالى وتىر؟
- جارايسىڭدار، 25جىل.
- بالالار، تۋعان جەرگە ارناپ ولەڭ شىعارامىز با؟ ەندەشە حوككۋ ءادىسىن قولدانىپ كورەلىك.
شىعارماشىلىق جۇمىس: حوككۋ ءادىسى.
توپتىق جۇمىس:
نەتكەن سۇلۋ، نەتكەن كوركەم،
وسى مەنىڭ تۋعان ولكەم.
-----------------------------------------------
-----------------------------------------------
زەردەلەيىك ءسوز سىرىن:
«ءتۇرتىپ الۋ ءادىسى»
• Øجۇپار - وتە جاقسى، حوش ءيىس.
• Øشالقىپ، تاسقان - وركەندەگەن؛
• Øباقىت تاپقان - باقىتتى.
زەردەلەۋ ايدارى: - بۇگىنگى ساباقتا نە بىلدىك؟
- قانداي اقىنمەن تانىستىق؟
- بۇگىنگى ساباق ۇنادى ما؟
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى جاتتاپ كەلۋ.
باعالاۋ: وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقۋدى باعالاۋ.
رەفلەكسيا:
ءمۇعالىم: تاجماكوۆا ب.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: تابيعات ەرەكشەلىكتەرى (جىل مەزگىلدەرى)
