InfoHub Logo

7 - سىنىپ. ورتا عاسىرلارداعى قازاقستان تاريحى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §5. وعىز مەملەكەتى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى وعىز مەملەكەتىنىڭ پايدا بولۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى: 1. وقۋشىلاردى 1ح عاسىردىڭ سوڭى – ح1 عاسىردىڭ باسىندا قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن سىرداريا وزەنىنىڭ بويىندا قۇرىلعان وعىز مەملەكەتىنىڭ تاريحى، قوعامدىق قۇرىلىسى، مەملەكەتتىڭ كۇشەيۋىنە نەگىز بولعان ساياسي جاعدايلارىنا سيپاتتاما بەرە وتىرىپ، شارۋاشىلىعى جانە قولونەرىنىڭ دامۋىمەن تانىستىرۋ؛
2. وعىز مەملەكەتىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى مالىمەتتەرىن وزگە تۇرىك مەملەكەتتەرىمەن سالىستىرا ءبىلۋ، دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردان قازاق جەرىندەگى وركەنيەتتى مەملەكەتتەر تۋرالى ماعلۇمات الىپ، ءوز ەلىنىڭ تاريحىنا دەگەن ماقتانىش سەزىمىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى
كورنەكىلىگى: تۇرىك قاعاناتىنىڭ كارتاسى، حرونولوگيالىق كەستە، «وعىزناما» داستانى، قالالار، قولونەر بۇيىمدارىنىڭ سۋرەتتەرى

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
- وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ تۇگەلدەۋ
- وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
1. قارلۇق قاعاناتى قاي جەردە قۇرىلدى؟
2. قاعانات قۇرامىندا قانداي تايپالار بولدى؟
3. قارلۇق قاعاناتى سىرتقى ساياسي جاعدايىن كۇشەيتۋدە كىمدەرمەن كۇرەس جۇرگىزدى؟
4. قاعانات بيلىگى نەلىكتەن قاراحان مەملەكەتىنىڭ قولىن كوشتى؟
5. قارلۇق قاعاناتى كەزىنەن ءوز اتاۋىن ساقتاپ قالعان قانداي قالالاردى بىلەسىڭ؟
6. قارلۇقتىڭ شارۋاشىلىعى قانداي باعىتتاردا دامىدى.
7. قارلۇقتار اراسىندا يسلام ءدىنىن قابىلداۋ قاي كەزدەن باستالدى؟

ءىىى. جاڭا ساباقتىڭ جوسپارى:
1. وعىز مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋى جەر اۋماعى.
2. وعىزداردىڭ تايپالىق قۇرامى مەن قوعامدىق قۇرىلىسى.
3. ساياسي جاعدايى.
4. شارۋاشىلىعى
5. كاسىبى مەن قولونەرى.
وقۋشىلاردىڭ جاڭا ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا جاڭا ساباق بويىنشا ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ تاپسىرىلادى. ول ءۇشىن ماتىنمەن تەرەڭىرەك تانىسىپ، وقىپ شىعۋ قاجەت. سودان كەيىن وزىندىك جۇمىستاردى ورىنداۋ ءۇشىن تاپسىرمالار بەرىلەدى.
ءاربىر تاقىرىپشانىڭ مازمۇنىن اشۋ ءۇشىن كارتامەن جۇمىس اساۋ، كەستە تولتىرۋ، سويلەمدەردى تولىقتىرۋ ۇسىنىلادى.

ءىۇ. وزىندىك جۇمىس. وزىندىك جۇمىستىڭ العاشقى تاپسىرماسى - سىنىپ بولىپ وعىز مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋى، جەر اۋماعى، ورتالىعى الەۋمەتتىك - ەتنيكالىق قۇرامى بويىنشا № 1 كەستەنىڭ قاجەتتى ءبولىمىن تولتىرۋ. ساباق بارىسىندا كارتانى پايدالانىپ، وعىز مەملەكەتىنىڭ جەر اۋماعىن، ورتالىعىن كورسەتۋ تاپسىرىلادى. قازاقستاننىڭ قازىرگى قاي وڭىرىندە ورنالاسقانىنا كوڭىل بولگەن ءجون.

ەندى سىنىپتى 3 توپقا ءبولىپ تاپسىرمالار بەرىلەدى.
1 - تاپسىرما. وعىز مەملەكەتىنىڭ ەل باسقارۋ ەرەكشەلىكتەرىن سيپاتتاما بەرۋ.
ا) جابعۋ ________
ينال ___________
اتابەك __________
سيۋباشى _________
كۇل – ەركىن ________
ءا) حالىق جينالىسى _______
قاڭقاش ____________
ۇلى جانە كىشى قۇرىلتاي _________
بۇل تاپسىرمانى ورىنداعان توپقا وعىز مەملەكەتىنىڭ ەل باسقارۋ ەرەكشەلىكتەرىن تۇرىك قاعاناتىنىڭ قوعامدىق - اكىمشىلىك قۇرىلىسىمەن سالىستىرا وتىرىپ، جاۋاپ بەرۋىنە كوڭىل اۋدارۋ كەرەك.

2 - تاپسىرما. كارتانى پايدالانا وتىرىپ سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ۇسىنىلادى.
وعىز مەملەكەتى قانداي مەملەكەتتەرمەن ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتتى جانە كىمدەرگە قارسى كۇرەستى؟
سۇراقتارعا ناقتى جاۋاپتار جازۋ ارقىلى وقۋشىلار وعىز مەملەكەتىنىڭ سىرتقى ساياساتتاعى ماقساتىنا جەتۋ جولىنداعى كۇرەسى تۋرالى مالىمەت الا وتىرىپ، وعىز مەملەكەتىنىڭ ساياسي جاعدايىمەن تانىسادى.

3 - تاپسىرما وعىز جانە قارلۇق مەملەكەتىنىڭ قالالارىنا سالىستىرمالى تالداۋ جاساۋ تاپسىرىلادى.

1. قالالاردىڭ پايدا بولۋىنا شارۋاشىلىقتىڭ اسەرى.
2. قالالار تۋرالى تاريحي دەرەكتەر.
3. قالالاردىڭ ورنالاسقان جەرى
4. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن اتى ساقتالىپ كەلگەن قالالار
ءمۇعالىم بىرنەشە ۆاريانتتاعى تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ساباقتى جەڭىل تۇسىنۋىنە جول كورسەتە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، تاپقىرلىق، بايقاعىشتىق، زەرەكتىك، سياقتى قاسيەتتەرىنە بارلاۋ جاساي الادى.
كەستە تولتىرۋ:
وعىز مەملەكەتى
قارلۇق قاعاناتى

ءۇ. ساباقتىڭ بەكىتۋ:
1. وعىزدىڭ سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسىندا قونىستانۋىنا نە سەبەپتەر بولدى؟
2. وعىز تايپالىق وداعىنىڭ قۇرىلىپ، دامۋىنا قانداي جاعداي اسەر ەتتى؟
3. وعىزداردىڭ قوعامدىق قۇرىلىسى قانداي بولدى؟
4. وعىز مەملەكەتى جاڭا جەرلەردى باسىپ الۋ ماقساتىن قالاي جۇزەگە اسىردى؟
5. وعىز مەملەكەتىنىڭ السىرەۋىنە نە سەبەپ بولدى.؟
6. وعىز مەملەكەتىنىڭ شارۋاشىلىعى، كاسىبىنىڭ دامۋى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟

تەست سۇراقتارى: 1 - 10…
ءۇى. باعالاۋ:
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما: 5 - پاراگرافتى وقۋ، №1 كەستەنى تولىقتىرۋ.
تەست سۇراقتارى:
1. ح عاسىردا وعىز مەملەكەتىنىڭ استاناسى:
ا يانگيكەنت
ب ساۋران
ۆ بالاساعۇن
گ قاراقورىم
د سىعاناق
2. وعىزداردا مۇلىك تەڭسىزدىگىنىڭ نەگىزى:
ا جەرگە مەنشىك
ب مۇلىككە مەنشىك
ۆ مالعا مەنشىك
گ ەگىن القاپتارىنا مەنشىك
د اتالعانداردىڭ ءبارى
3. ءحى عاسىردا وعىزداردى تالقانداعان تايپا:
ا سەلجۋكتەر
ب حازار
ۆ عۇندار
گ مەركيتتەر
د قىپشاقتار
4. وعىز تايپاسىنىڭ وزەگى قايدا قالىپتاستى؟
ا. جەتىسۋدا
ب. وڭتۇستىك قازاقستاندا
ۆ. سىرداريانىڭ تومەن اعىسىندا
گ. شىعىس قازاقستاندا
د. باتىس قازاقستاندا
5. وعىز مەملەكەتى قاي عاسىرلاردا ءومىر ءسۇردى؟
ا. 8 - 9 عع.
ب. 9 - 10 عع.
ۆ. 9 - 11 عع.
گ. 10 - 12 عع.
د. 12 - 13 عع.
6. وعىز بيلەۋشىسىنىڭ تيتۋلى:
ا. گورحان
ب. قاعان
ۆ. پاتشا
گ. ياگبۋ
د. گۋنمو
7. ماحمۇد قاشقاريدىڭ ايتۋى بويىنشا "ءبۇزۇقتار" مەن "ءۇشۇقتار" بولىپ ەكى ءىرى توپقا بولىنگەن:
ا. قارلۇقتار
ب. نايماندار
ۆ. وعىزدار
گ. جالاييرلار
د. كەرەيلەر
8. سيۋباشى لاۋازىمىن كىم يەلەندى؟
ا. وعىز اسكەرىنىڭ باسشىسى
ب. ءدىني باسشىسى
ۆ. وعىز تايپالارىنىڭ كوسەمدەرى
گ. اقسۇيەكتەر
د. وعىزداردىڭ سالىق جيناۋشىسى