InfoHub Logo

 

قازiردە ادەبيەت وقۋلىقتارىنىڭ ولقى سوعىپ جاتقان تۇستارى حاقىندا ءسوز ەتۋشiلەر، قالام تەربەۋشiلەر از ەمەس. سولاردىڭ كوپشiلiگiنiڭ وقۋلىق اۆتورلارىنىڭ كەمشiلiگiن كورە تۇرىپ، كورسەتە وتىرىپ، وي ءوربiتكەندەگi كوزدەگەن ماقساتى – جاس ۇرپاقتى شىنايى ادەبيەت مايەگiمەن اۋىزداندىرىپ، ءاز حالقىمىزدىڭ اسىل مۇراسىن ءسۇيiپ، بiلiپ ءوسۋiنە ازدى-كوپتi قول ۇشىن بەرۋ عوي.

«ءجۇيرiكتە دە ءجۇيرiك بار، ءالiنە قاراي جۇگiرەر» دەمەكشi، ورتاعا وي سالۋشىلاردىڭ ءبارiنiڭ ايتقانى ايناقاتەسiز دەۋدiڭ دە ءجونi كەلە قويماس. وسىنى ءتۇسiنە، ءتۇيسiنە وتىرىپ، تاۋەكەلگە بەل بۋعان جايىم بار. سوناۋ 1950 جىلدارى «انانىڭ ءسۇيۋi» اتتى وسى ولەڭدi تومەنگi سىنىپتا وقىپ جۇرگەندە، تاڭدايىمىز تاقىلداپ جاتقا ايتاتىن ەدiك:

كiم سەندەردi، بالالار، سۇيەتۇعىن،
قۋانىشىڭا قۋانىپ، قايعىڭا كۇيەتۇعىن؟
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولiپ، كiرپiك قاقپاي،
شەشەڭ بايعۇس، دامىلسىز جۇرەتۇعىن.
كiم سەندەردi، بالالار، تەربەتەتiن،
ەركەلەتiپ، ويناتىپ، سەرگiتەتiن.
جالقاۋ بولساڭ، بالالار، جامان بولساڭ،
قامقور اناڭ كوز جاسىن كولدەتەتiن.
كiم سەندەردi ساعىنار شەتكە كەتسەڭ،
عىلىم iزدەپ، تەز قايتپاي كوپكە كەتسەڭ.
ۇمىتپا، ەڭ كەمiندە جۇلدىز سايىن،
حات جازىپ تۇر، توبەسi كوككە جەتسiن.
كiم ساعىنار سەندەردi كەلگەنiڭشە،
قۇلىندارىن كوزiمەن كورگەنiنشە؟
سەندەر قايتىپ كەلگەندە ادام بولىپ،

ەش ارمانى بولماس ەد ولگەنiنشە، – دەگەن شۋماقتاردى قۇلاقتارى شالعان اتا-انالارىمىز كiمنiڭ ولەڭi ەكەنiن بiلۋگە ىنتىعاتىن. ىبىراي التىنسارين دەر ەدiك بiز كiتاپقا ءۇڭiلiپ. ارادا جىلدار وتە شىقتى...

كراسنوارمەيكا ورتا مەكتەبiنە مۇعالiم بولىپ ورنالاستىم. بiرەر جىل تاريح ءپانiنەن، سودان كەيiن جوعارى سىنىپتاردا قازاق تiلi مەن ادەبيەتiنەن ساباق بەرە باستادىم. بiر كۇنi كەزەكتi ساباققا دايىندالىپ وتىرىپ، جوعارىدا كەلتiرiلگەن ولەڭ جولدارىنا كوزiم ءتۇستi. بۇل الماتىداعى «مەكتەپ» باسپاسىنان 2004 جىلى جارىق كورگەن 8-سىنىپقا ارنالعان «قازاق ادەبيەتi» وقۋلىعى ەدi. ولەڭ اۆتورى – مiرجاقىپ دۋلاتوۆ دەلiنگەن. «قۋىرداقتىڭ كوكەسiن تۇيە سويعاندا كورەرسiڭ» دەمەكشi، 2006 جىلى استانا «استانا-پۆ» باسپاسىنان 10-سىنىپقا ارنالىپ جارىق كورگەن «قازاق ادەبيەتi» حرەستوماتياسىندا تايعا تاڭبا باسقانداي ەتiپ، «ولەڭ اۆتورى ىبىراي التىنسارين» دەپ كور­سە­تiلگەن.

وسى ارادا 8-سىنىپتا ولەڭدi «مiرجاقىپ دۋ­لا­توۆتىكى»، 10-سىنىپتا «جوق، ولەڭ ىبىراي التىنسارين­دiكi» دەپ ءتۇسiندiرۋگە ءماجبۇر بولعان مۇعالiمنiڭ ەكi وتتىڭ ورتاسىندا قالعانى ايتپاسا دا ءتۇسiنiكتi بولسا كە­رەك. ۇمىتىپ بارادى ەكەم، ولەڭدi ىبىراي التىنسارين­نiڭ پايداسىنا شەشكەن جالپى بiلiم بەرەتiن مەكتەپتiڭ 9-سىنىبىنا ارنالعان وقۋلىقتىڭ، «مەكتەپ» باسپاسى، 2005 جىلعى اۆتورلار القاسى وزدەرiنiڭ «ىبىراي التىنسارين» اتتى ماقالاسىندا: «ءاسiرەسە، «انانىڭ ءسۇيۋi» اتتى ولەڭiندە تۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولiپ، اق ءسۇتiن بەرiپ اسىراعان، ەركەلەتiپ ءوسiرگەن، جاقسىلىققا ۇندەپ، جاماندىقتان ساقتاندىرعان، ەڭبەك سۇيۋگە ەلگەزەك ەتiپ تاربيەلەگەن انانىڭ ۇشان تەڭiز ەڭبەگiن ايتا كەلiپ، ۇمىتپاي، ەڭ كەمiندە جۇلدىز سايىن حات جازىپ تۇرساق، اناڭنىڭ توبەسi كوككە جەتكەندەي بولادى، قاراپايىم ولەڭ جولدارىمەن جەتكiزە بiلگەن»، – دەيدى. «تiل – بۋىنسىز» دەگەن وسى بولار، «قاراپايىم ولەڭ جولدارى» دە­گەن دە بولادى ەكەن-اۋ! ونى دا قويشى، بiرەسە مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ، بiرەسە ىبىراي التىنساريننiڭ قان­جى­عاسىنا بايلانىپ، كوكپارعا اينالعان وسى ولەڭ كiمدiكi؟! مال يەسiن انىقتاۋعا وقۋلىقتى باسپاعا دايىنداۋشى ءمۇيiزدەرi قاراعايداي عالىمدارىمىزدىڭ قاۋقارى جەتپەگەن دەۋدەن اۋلاقپىز. دەگەنمەن، نەم­قۇرايدىلىق «مەنمۇندالاپ» تۇر. قالاي دەسەك تە، وقۋ­لىقتا ورالىمسىزدىققا، وراشولاقتىققا جول بەرiلمەۋi قاجەت. مۇنى عىلىمي قاعيدا دەسە دە بولادى.

---