InfoHub Logo

اقسۇڭقار اقىنبابا، پەداگوگ

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۇنەمى جاڭارىپ، جاڭعىرىپ، ۇزدىكسىز ىلگەرىلەپ وتىرۋى شارتتى. اسىرەسە، قازىرگىدەي اقپاراتتىق–تەحنولوگيالىق عاسىردا.

قازىرگى الەم جاپپاي وزگەرۋ ۇستىندە جانە وتە شاپشاڭ جىلدامدىقپەن دامۋدا. قازاق بالاسىنىڭ ءبىلىمى ەڭ اۋەلى ءوزىمىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان وسى ءبىر جوعارعى جىلدامدىقپەن دامۋ ۇستىندەگى جاڭا الەمدە ءوز ورنىن لايىقتى تاۋىپ، مەملەكەتكە، قوعامعا لايىقتى ۇلەسىن قوسۋعا دايىن تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋى ءۇشىن كەرەك.

وسى تۇرعىدا وقىتۋ پروسەسىندەگى ەڭ باستى قاجەتتىلىكتەردىڭ ءبىرى العان ءبىلىمدى تاجىريبە جۇزىندە قولدانۋ جانە جۇزەگە اسىرا  ءبىلۋ.

ەگەر تەوريالىق ءبىلىم مەن كونسپەكتىلىك جازبا ايتىلعان، جازىلعان كۇيىندە قالسا، وندا العان ءبىلىمنىڭ  قوعامعا دا، ومىرگە دە قاجەتتىلىگى شامالى.

ءبىلىم الۋشى اۋديتوريادا ايتىلعان اقپاراتتىڭ 30 پايىزىن عانا الادى جانە ول بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا دەيىن عانا سانادا ساقتالادى. سوندىقتان، وقىتۋشى وقىتۋ بارىسىندا ساباق تاقىرىبىن كۇندەلىكتى ومىرمەن، تاريحپەن، قوعاممەن، ماتەريالدىق – زاتتىق تۇرعىدا بايلانىستىرا وتىرىپ جەتكىزگەندە اقپارات سانادا قورىتىلىپ، ۇزاق ۋاقىتقا دەيىن ساقتالادى، تاجىريبە جۇزىندە ناتيجەسىن كورسەتەدى.

پەداگوگيكاداعى پراگماتيكالىق ءتاسىل ەۋروپا ەلدەرىندەگى ءبىلىم جۇيەسىنىڭ بۇرىننان بولىنبەس ءبىر بولشەگى بولىپ كەلەدى. بالكىم، سوندىقتان دا، وقىتۋداعى وزىق تاجىريبەلەردىڭ كوبى باتىس ەلدەرىنەن باستاۋ الاتىنى.

ومىردە قولدانىسقا اينالماعان ءبىلىم قۇرعاق، ۋاقىتشا ءبىلىم دەپ ويلايمىن.

ال، بىزدەر ءبىلىمدى قوعامدا، ءومىر ءسۇرۋ پروسەسىندە  قولدانۋ ءۇشىن المايمىز با؟ وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن جاي عانا  تەوريالىق مەڭگەرمەي، ونى قولدانا ءبىلۋدى  (ەىدۇ) بىزدەن بۇگىنگى الەمدىك ءبىلىم مەن عىلىم كەڭىستىگى تالاپ ەتىپ وتىر.

ءححى عاسىرداعى وقىتۋ مودەلى ءۇشىن بۇل باستى قۇندىلىق.  “پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا" تەرمينى تەك تەرمين تۇرىندە عانا قالماي، ۆ.بەسپالكو  ايتقانداي: "پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا" تاجىريبەدە جۇزەگە اسىرىلاتىن بەلگىلى ءبىر پەداگوگيكالىق جۇيەنىڭ جوباسى، ال پەداگوگيكالىق جاعدايلارعا ساي قولدانىلاتىن ءادىس، تاسىلدەر – ونىڭ قۇرامدى بولىگى" رەتىندە ءومىر ءسۇرۋى ءتيىس.

سونىمەن، وسى ايتىلعانداردى نەگىزگە الا وتىرىپ، بۇگىنگى كۇن ءۇشىن وقىتۋداعى قانداي جاڭا ادىس-تاسىلدەر ءتيىمدى دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورسەك.

جالپى، ءبىلىم الۋشىلار قانداي دا ءبىر جاڭا تاقىرىپتى يگەرۋ ءۇشىن ولاردىڭ بويىندا بىرىنشىدەن، قۇلشىنىس ويانۋى كەرەك. شەبەر، كاسىبي پەداگوگ جاڭا تاقىرىپتى وقىتۋ پروسەسىنىڭ ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىندە ەڭ اۋەلى وسى شارتتىلىقتى سەزىنە ءبىلۋى جانە جۇزەگە اسىرا ءبىلۋى شارت. ساباق تاقىرىبىنا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى قالاي وياتامىز؟ 

جاڭا ساباقتى ءوتۋ پروسەسىندە وقىتۋشى مەن ءبىلىم الۋشى بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ (توپتىق، كەرى بايلانىس)، ۇنەمى پروسەستىڭ ىشىندە بولۋ ساباقتىڭ ساپالى دا قىزىقتى ءوتۋىن قامتاماسىز ەتەدى. 

ادىسكەر س.كوشىمبەتوۆانىڭ زەرتتەۋىندە وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە وقىتۋدىڭ مازمۇنىن ءپانارالىق بايلانىس تۇرعىسىنان ۇيىمداستىرۋدى، قوعام مەن تابيعات زاڭدىلىقتارىن كىرىكتىرۋ نەگىزىندە مەڭگەرۋدى باسشىلىققا الىپ وقىتۋدى ۇسىنادى. 

ءبىلىمنىڭ تاجىريبەمەن ۇشتاسۋى تۇرعىسىندا وزىق تاسىلدەردىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەتىن  يلليۋستراسيالى تۇسىندىرمەلى وقىتۋدىڭ دا ماقساتى  “ادام-قوعام-تابيعات” ءوزارا ۇيلەسىمدىك باعىتتاعى دۇنيەتانىمنىڭ وقۋشىلاردىڭ تۇلعاسىمەن  بىتە قايناسىپ قالىپتاسۋىنا كومەكتەسەدى.

"تىڭدالىم"، "وقىلىم"، "كورىلىم" وسى ءۇش ەلەمەنت تە ءبىر ساباقتىڭ ۇدەرىسىندە تولىقتاي كورىنىس تاپقاندا تاقىرىپ تولىق اشىلىپ، وقۋشىنىڭ جادىندا ناقتى ساقتالىپ، تاجىريبەمەن ۇلاسادى. بۇل رەتتە، تىرەك-سىزبالار، اۋديو-ۆيزۋالدى كورسەتىلىمدەر، ۆيدەوروليكتەر وقۋشىلاردىڭ ءبىرىڭعاي ءمۇعالىمنىڭ جاي سوزبەن تۇسىندىرۋىنەن جالىقپاي، ساباقتى سوڭىنا دەيىن قىزىعا وتىرىپ، وقۋىنا ىقپال ەتپەك. 

وقۋشىلار وقۋ ۇدەرىسىنە قۇلشىنىسى اشىلعاندا وزدىكتەرىنەن ساباققا قىزۋ ارالاسۋ پروسەسى جۇرەدى. مۇندايدا، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشى مەن اراسىنداعى بايلانىس جەڭىل ءارى ءتيىمدى بولادى، ال، ەگەر، ساباق جوسپارى تەك كورسەتۋ ءۇشىن، قۇجات تۇرىندە جاسالىپ، ساباق پروسەسىندە ساباق جوسپارى مەن ءمۇعالىمنىڭ وقىتۋ پروسەسى ەكى جاقتا قالسا، ءتىپتى، دارىندى دەگەن شىعارماشىلىق زور قابىلەتتى وقۋشىنىڭ ءوزىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتپايدى، كەرىسىنشە وقۋشىلاردىڭ وبالىنا قالاتىن جاعدايعا ۇشىراتۋى مۇمكىن. 

مىسالى، "قازاق ادەبيەتى" ءپانى بويىنشا بەلگىلى ءبىر جازۋشىنىڭ شىعارماسىن تەك وقۋعا نەمەسە داپتەرگە كوشىرىپ جازۋعا  بەرىپ قويىپ، سوسىن، شىعارما تۋرالى سۇراق قويىپ قاراپ وتىرۋ وقۋشىلاردىڭ وبالىنا عانا قالۋ ەمەس، ءوزارا پروبلەمالىق قارىم-قاتىناسقا، بىلىمگە قۇرمەتپەن قارامايتىن، باعالامايتىن تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنا سوقتىرۋى مۇمكىن. 

ال، كەرىسىنشە وقۋلىقتا شىعارماسى بەرىلگەن ءبىر اقىننىڭ ءبىر ولەڭىنىڭ ءوزىنىڭ اينالاسىندا قانشاما قىزعىلىقتى تاسىلدەردى قولدانىپ، وقۋشىلار سول شىعارما ارقىلى وزدەرىنىڭ ىشكى الەمدەرىندە تاريحقا، وقيعالارعا، ءارتۇرلى ەموسيالارعا ساياحات جاساپ قايتاتىنداي، اراسىندا كونسەرت كورىپ وتىرعانداي اسەردە، ساباقتىڭ قالاي اياقتالعانىن اڭعارماي قالاتىنداي دەڭگەيدە وتسە الگى قىزىقسىز، نەمقۇرايدى وتكەن ساباق پەن اراسى جەر مەن كوكتەي ەمەس پە؟

وسى رەتتە، مەن بۇكىل ءومىرىن قازاق بالاسىن وقىتۋعا، پەداگوگيكاعا ارناعان

"وقۋ-اعارتۋ سالاسىنىڭ ۇزدىگى" اقىنبابا ۇسەن ۇلىنىڭ "قازاق ادەبيەتى" ءپانىن وقىتۋداعى "لەكسيا-كونسەرت" ءتاسىلىن  اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل ءتاسىل بويىنشا مىسالعا، ابايدىڭ، ماحامبەتتىڭ شىعارماشىلىعىنان ساباق وتكەندە ابايدىڭ "قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ"، "سەگىز اياق" سەكىلدى ولەڭدەرى، ماحامبەتتىڭ "مەن، مەن ەدىم، مەن ەدىم" تولعاۋى وقۋشىلاردىڭ الدىندا سول عاسىردان سويلەپ تۇرعانداي اسەر قالدىراتىنداي ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىمەن استاسقان كورنەكىلىك قۇرالداردى قولدانۋ، ولەڭدى كەرەمەت ارتىستىك قابىلەتپەن مانەرلەپ وقۋ، بىرەسە ءان تۇرىندە ورىنداپ بەرۋ، بىرەسە كەيىپكەرلەردىڭ ادامگەرشىلىك، ەرلىك پورترەتتەرىن ماگنيتوفونعا جازىلعان راديوحابار فورماتىنداعى ءۇنتاسپادان تىڭداتۋ سەكىلدى تاقىرىپتى جان-جاقتى شىعارماشىلىق تالداۋ ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ساناسىندا بەرىك ورنىعاتىنى، سول ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىق، قۇرمەت، ادامنىڭ ءوز ۇلتىن، مادەنيەتىن سۇيەتىن تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنا كەرەمەت اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. 

جالپى، شىعارماشىلىق پاندەردى وقىتۋدا ءمۇعالىمنىڭ جەكە تۇلعالىق بولمىسى، تالانتى، قابىلەتى دە ەرەكشە ورىن الاتىنى حاق.

ارينە، وسىنداي تاسىلدەردى "ساباقتى تۇرلەندىرىپ وتكىزۋ" ءادىسى دەيمىز جانە پەداگوگيكاداعى بۇل ءتاسىل جوعارىداي اتاپ وتكەنىمدەي  دارىندى وقىتۋشىلاردىڭ تاجىريبەسى ارقىلى قازاق پەداگوگيكاسىنا ەنگەن بۇرىننان بار ءداستۇر ەكەنىنە دالەل. 

سونداي-اق، جاڭادان، جاس قالىپتاسىپ كەلە جاتقان تۇلعا قاشاندا ءوز ويىن، پىكىرىن، العان ءبىلىمىن دالەلدەۋگە، جەتكىزۋگە قۇمار بولىپ كەلەتىنى    تابيعي قۇبىلىس ەمەس پە؟ سوندىقتان، مەن ءوز تاراپىمنان ءبىلىم مەن تاجىريبەنى ۇشتاستىرۋدا قازىرگى پەداگوگيكاعا "ءمۇعالىم-وقۋشى" ءتاسىلىن ۇسىنامىن.

بۇل ءتاسىل تەك جوعارعى سىنىپتاردا قولدانىلادى، ساباقتا وقۋشىلار تەك وقۋشى عانا ەمەس، ءمۇعالىمنىڭ دە ءرولىن اتقارۋ ارقىلى ءبىلىم الۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى ارتۋدا، ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە، ءوز ءبىلىمىن كوپشىلىكتىڭ الدىندا دالەلدەۋگە، وي-پىكىرىن ەركىن جەتكىزىپ، سويلەۋ داعىلارىن قالىپتاستىرۋدا، اقىل-وي، شىعارماشىلىق  بەلسەندىلىكتەرىن، جەكە تۇلعالىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋدا زور ۇلەس قوسۋى ءتيىس.   

تاعى ءبىر قىزىقتى ءتاسىل "سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ" ءادىسى ولاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ اشىلۋىنا، ونى دامىتىپ، بولاشاقتا قولدانا بىلەتىن جەتىلگەن تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنا جەتەلەيدى. 

ساپالى ءارى قىزىقتى وتكەن ساباق تەك مەكتەپ پارتاسىندا قالىپ قويماي، قالىپتاسۋ ۇستىندەگى تۇلعانىڭ بولمىسىمەن دە  بىرگە ءومىر سۇرەتىنى حاق.

بۇل بۇگىنگى كۇننىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى يننوۆاسيالاردىڭ بۇلجىماس ءبىر شارتى.

جانە وقۋشىلارمەن ءتيىمدى كەرى بايلانىس ورناتۋ، وقىتۋ مەن باعالاۋ ناتيجەلەرى اراسىندا بايلانىس ورناتۋدىڭ وقۋشىلاردىڭ بىرلەسە جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا ساباقتارىنا دەگەن ىنتاسىن، ويلاۋ، ءوز ويىن جەتكىزۋ، سويلەۋ داعدىلارىن دامىتۋدا وزىندىك ءرولى بار.    

"ءوز جۇمىسىن ءوزى باعالاۋ"، "ءوزارا باعالاۋ" دا قىزعىلىقتى تاسىلدەردىڭ ءبىرى، سەبەبى، بۇل ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ءوز ەڭبەگىنىڭ باعالانۋىندا  ادىلەتسىزدىكتى سەزىنبەۋىنە، جالپى، ءبىلىمدى باعالاۋداعى شىنايىلىقتى، سونىمەن قوسا جاۋاپكەرشىلىكتى دە كورسەتەدى.      

قازىرگى الەمدىك ءۇردىس ءبىلىم الۋشىنىڭ مەكتەپ قابىرعاسىنان العان ءبىلىمىن ءىس جۇزىندە مەڭگەرگەن، تاجىريبەلىك قابىلەتىمەن قۇزىرەتتىلىككە دايىن بولىپ شىعۋىن تالاپ ەتەدى.

قورىتا كەلگەندە، و.بالزاكتىڭ “ۇدايى ەڭبەك ەتۋ - ونەردىڭ دە، ءومىردىڭ دە زاڭى” - دەگەنىندەي، ءبىلىم مەكتەپ قابىرعاسىندا قالىپ قالماي، ومىردەن، قوعامنان، جەكە تۇلعانىڭ بولمىسىنان، ەڭبەك پروسەستەرىنەن ۇدايى ورىن الۋعا، ال، بۇل تۇرعىدا ءمۇعالىمنىڭ ۇنەمى ىزدەگىس ۇستىندە بولۋىنا مىندەتتەيدى.

---