وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتىن دامىتۋ ماقساتىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى (بايانداما)
وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتىن دامىتۋ ماقساتىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى (بايانداما)
وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتىن دامىتۋ ماقساتىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى
ەرەسەك ادامداردىڭ ءىسى، جۇمىسى، قىزمەتى سياقتى ويىن دا بالا ومىرىندە ماڭىزدى بولىپ سانالادى. بالا ويىندا قانداي بولسا، ول وسكەندە جۇمىستا سونداي ادام بولادى.
ا. س. ماكارەنكو
اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ءاربىر وقۋشىنىڭ ساباققا بەلسەندى قاتىسۋىنىڭ، اۋىزەكى سويلەۋگە قۇلشىندىراتىن، اعىلشىن ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋگە تالپىنىسى مەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن ءادىس - تاسىلدەر ءتۇرى ەرەكشە ورىن الادى.
بۇل مىندەتتەردى ساباقتا وقىتۋدىڭ ويىن ادىستەرىنىڭ كومەگىمەن شەشۋگە بولادى. ويىن كەزىندە كەز كەلگەن ادامنىڭ، اسىرەسە جاس وسپىرىمدەردىڭ قابىلەتتەرى تولىعىمەن بايقالادى. ويىن – اقىل كۇشى مەن ەرەكشە ۇيىمداستىرىلعان ەموسيونالدى سەرپىلىستى تالاپ ەتەتىن ەرەكشە ۇيىمداستىرىلعان ساباق ءتۇرى. ويىن – قالاي ىستەۋ كەرەك، نە ايتۋ كەرەك، قالاي جەڭۋ كەرەك سياقتى شەشىمدەردى قابىلداۋعا كومەكتەسەدى. وسى سۇراقتاردى شەشۋگە تالپىنۋ ارقىلى ويىنشىلاردىڭ اقىل – وي ارەكەتتەرىن دامىتادى. ەگەر وقۋشىلار ونىمەن قاتار شەت تىلىندە سويلەسسە، وندا ويىن ولار ءۇشىن وتە باي وقىتۋ مۇمكىندىكتەرىن اشادى. ويىن - ساۋىق جانە دەمالىس تۇرىندەگى ويىن وقۋشىلاردىڭ ارا - قاتىناس ۇلگىسىنە، شىعارماشىلىققا، وقىتۋعا ۇيرەتەدى.
ادامزات قوعامنىڭ تاريحىندا ويىن سيقىرمەن جانە تابىنۋمەن بايلانىستىرىلعان.
ەجەلگى الەمنىڭ وزىندە دە ويىن وقىتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە قولدانىلعان. الايدا ورتا عاسىرلاردا پايدا بولعان اۆتوريتارلىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى راسيونالدى ديداكتيكاعا سۇيەنگەندىكتەن بىرتىندەپ وقىتۋ – قاجەتتىلىكتەن تۋاتىن اۋىر ەڭبەك دەگەن وي قالىپتاسقان.
«ديداكتيكالىق ويىن ءسوزى» وقىتۋ ءۇشىن ارنالعان ارنايى ويىندار دەگەن تۇسىنىكتى العاش رەت ف. فرەبەل جانە م. مونتەسسوري ەنگىزگەن. حح عاسىردىڭ ورتاسىنان 1970 جىلدارعا دەيىن شەت ءتىلى ساباقتارىندا وقىتۋدىڭ گرامماتيكالىق اۋدارما ادىستەرى بەلەڭ العان.
ونىڭ ماقساتى – گرامماتيكانى وقىپ ۇيرەتۋ ارقىلى شەتەل تىلىندەگى ماتىندەردى ءتۇسىنۋ جانە وقۋ بولعان. كەيىن وقىتۋدىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك ادىستەرى پايدا بولا باستادى. وقىتۋدىڭ ويىن ءادىسىنىڭ پسيحو - پەداگوگيكالىق نەگىزى ويىن ارەكەتتەرى بولىپ تابىلادى. وقىتۋدىڭ ويىن ادىستەرى موتيۆاسيانىڭ ءار ءتۇرلى تاسىلدەرىن قولدانىلادى.
وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتىن دامىتۋ ماقساتىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى
ەرەسەك ادامداردىڭ ءىسى، جۇمىسى، قىزمەتى سياقتى ويىن دا بالا ومىرىندە ماڭىزدى بولىپ سانالادى. بالا ويىندا قانداي بولسا، ول وسكەندە جۇمىستا سونداي ادام بولادى.
ا. س. ماكارەنكو
اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ءاربىر وقۋشىنىڭ ساباققا بەلسەندى قاتىسۋىنىڭ، اۋىزەكى سويلەۋگە قۇلشىندىراتىن، اعىلشىن ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋگە تالپىنىسى مەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن ءادىس - تاسىلدەر ءتۇرى ەرەكشە ورىن الادى.
بۇل مىندەتتەردى ساباقتا وقىتۋدىڭ ويىن ادىستەرىنىڭ كومەگىمەن شەشۋگە بولادى. ويىن كەزىندە كەز كەلگەن ادامنىڭ، اسىرەسە جاس وسپىرىمدەردىڭ قابىلەتتەرى تولىعىمەن بايقالادى. ويىن – اقىل كۇشى مەن ەرەكشە ۇيىمداستىرىلعان ەموسيونالدى سەرپىلىستى تالاپ ەتەتىن ەرەكشە ۇيىمداستىرىلعان ساباق ءتۇرى. ويىن – قالاي ىستەۋ كەرەك، نە ايتۋ كەرەك، قالاي جەڭۋ كەرەك سياقتى شەشىمدەردى قابىلداۋعا كومەكتەسەدى. وسى سۇراقتاردى شەشۋگە تالپىنۋ ارقىلى ويىنشىلاردىڭ اقىل – وي ارەكەتتەرىن دامىتادى. ەگەر وقۋشىلار ونىمەن قاتار شەت تىلىندە سويلەسسە، وندا ويىن ولار ءۇشىن وتە باي وقىتۋ مۇمكىندىكتەرىن اشادى. ويىن - ساۋىق جانە دەمالىس تۇرىندەگى ويىن وقۋشىلاردىڭ ارا - قاتىناس ۇلگىسىنە، شىعارماشىلىققا، وقىتۋعا ۇيرەتەدى.
ادامزات قوعامنىڭ تاريحىندا ويىن سيقىرمەن جانە تابىنۋمەن بايلانىستىرىلعان.
ەجەلگى الەمنىڭ وزىندە دە ويىن وقىتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە قولدانىلعان. الايدا ورتا عاسىرلاردا پايدا بولعان اۆتوريتارلىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى راسيونالدى ديداكتيكاعا سۇيەنگەندىكتەن بىرتىندەپ وقىتۋ – قاجەتتىلىكتەن تۋاتىن اۋىر ەڭبەك دەگەن وي قالىپتاسقان.
«ديداكتيكالىق ويىن ءسوزى» وقىتۋ ءۇشىن ارنالعان ارنايى ويىندار دەگەن تۇسىنىكتى العاش رەت ف. فرەبەل جانە م. مونتەسسوري ەنگىزگەن. حح عاسىردىڭ ورتاسىنان 1970 جىلدارعا دەيىن شەت ءتىلى ساباقتارىندا وقىتۋدىڭ گرامماتيكالىق اۋدارما ادىستەرى بەلەڭ العان.
ونىڭ ماقساتى – گرامماتيكانى وقىپ ۇيرەتۋ ارقىلى شەتەل تىلىندەگى ماتىندەردى ءتۇسىنۋ جانە وقۋ بولعان. كەيىن وقىتۋدىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك ادىستەرى پايدا بولا باستادى. وقىتۋدىڭ ويىن ءادىسىنىڭ پسيحو - پەداگوگيكالىق نەگىزى ويىن ارەكەتتەرى بولىپ تابىلادى. وقىتۋدىڭ ويىن ادىستەرى موتيۆاسيانىڭ ءار ءتۇرلى تاسىلدەرىن قولدانىلادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ءححى عاسىر – ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋ عاسىرى. ولاي بولسا، قازاقستان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋ ەلىمىزدىڭ دامۋ ستراتەگياسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر.
