InfoHub Logo

«اقمولا وبلىسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ بۋراباي اۋدانى بويىنشا ءبىلىم ءبولىمى ششۋچينسك قالاسىنىڭ № 9 مەكتەپ-گيمنازياسى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى پەداگوگ-زەرتتەۋشى
نۋرگۋجينا گۋلجاينا جاكسىبايەۆنا

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىندا مەملەكەتتىك ساياسات نەگىزىندە ەڭ العاشقى رەت «ءار بالانىڭ جەكە قابىلەتىنە قاراي ينتەللەكتۋالدىق دامۋى، جەكە ادامنىڭ دارىندىلىعىن دامىتۋ» سياقتى وزەكتى ماسەلەلەر ەڭگىزىپ وتىرعانى بەلگىلى. ويتكەنى عىلىم مەن تەحنيكانى، ءوندىرىستى قازىرگىدەي الەمدىك دەڭگەيدە دامىتۋ ءۇشىن ەلىمىزگە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاسايتىن ءبىلىمدى، جوعارى دايىندىعى بار بىلىكتى ماماندار قاجەت. ال ونداي ماماندار دارىندى بالالاردىڭ ىشىنەن شىعادى.   

«بۇلاق كورسەڭ، كوزىن اش» دەگەن ۇلاعاتتى سوزگە سۇيەنىپ، بار مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، بالانىڭ قابىلەتىن، دارىنىن اشۋ جانە ءاربىر وقۋشىنىڭ ءوز مۇمكىندىكتەرىن، قابىلەت جانە يكەمدىلىگىن تانىتا بىلۋىنە جاعداي جاساۋ – ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. ەندەشە مەكتەپتە وقۋشىنى ىزدەنۋشىلىككە باۋلي وتىرىپ عىلىم مەن تەحنيكانىڭ جەتىستىگىنە سايكەس ارماندارىنا جەتۋگە، ءوز جولدارىن ءدال تابۋعا، عىلىمعا جەتەلەۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ قابىلەتتەرىن اشۋلارىنا كومەكتەسۋىمىز قاجەت.

قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ساباعىندا وقۋشىنىڭ ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن مەڭگەرتۋمەن قاتار، كوبىنە وقۋشىنى شىعارماشىلىق جۇمىستارعا باۋلۋ، ويىن ەركىن جەتكىزە ءبىلۋ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋعا باستى نازار اۋدارۋ قاجەت. قىزىقتى ساباق بولسا، وقۋشىنىڭ سول پانگە قىزىعۋى ارتىپ قانا قويماي، ءمۇعالىم جاڭالىعى، ىزدەنىسى، قولدانعان ءادىسى ارقىلى ەرەكشەلەنىپ، وقۋشى جۇرەگىنەن جول تابادى.

قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ساباعىندا وقۋشىنىڭ ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن مەڭگەرتۋمەن قاتار، كوبىنە وقۋشىنى شىعارماشىلىق جۇمىستارعا باۋلۋ، ويىن ەركىن جەتكىزە ءبىلۋ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋعا باستى نازار اۋدارۋ قاجەت. قىزىقتى ساباق بولسا، وقۋشىنىڭ سول پانگە قىزىعۋى ارتىپ قانا قويماي، ءمۇعالىم جاڭالىعى، ىزدەنىسى، قولدانعان ءادىسى ارقىلى ەرەكشەلەنىپ، وقۋشى جۇرەگىنەن جول تابادى. قۇزىرەتتىلىكتەردى قالىپتاستىرۋداعى باستى ارەكەت-ساباق بەرۋ. تۇلعا قۇزىرەتتىلىگىن دامىتۋ ءۇشىن جاڭا يننوۆاسيالىق ادىس-تاسىلدەردىڭ ەڭ ءتيىمدىسىن پايدالانۋ جوعارى ناتيجە بەرەدى.
وقۋشىلارعا شىعارما جازدىرا ءبىلۋ، ۇيرەتۋدەگى ماقسات اباي، مۇحتار، عابيت سياقتى ءىرى ءسوز زەرگەرلەرىن دايىنداۋ مىندەتىن شەشۋ ەمەس، ءوز ويىن، پىكىرىن ورامدى تۇرمەن ءدالدى ءارى ناقتى، اسەرلى دە جۇيەلى جەتكىزە الاتىن ساۋاتتى ادام تاربيەلەۋ، ونىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرى مەن امالدارىن مەڭگەرە وتىرىپ، جازۋ جۇمىسىنا ۇيرەتۋ بولماق.

وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ءوزىمنىڭ ۇستازدىق ىس-تاجىريبەمدە ساباق بەرۋ ۇردىسىندە مىناداي نەگىزگى فاكتورلاردى باسشىلىققا الامىن:

– وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ؛
– جەكەلەي، جۇپپەن، توپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ؛
– ويلاۋ قابىلەتىن دامىتاتىن ءار ءتۇرلى تاپسىرمالار؛
– قابىلەتىنە قاراي دەڭگەيلىك تاپسىرمالار بەرۋ؛
– شىعارماشىلىق جۇمىستار بەرۋ؛
– وقۋشىلاردىڭ تانىم ارەكەتىن وزدىگىنەن دامىتۋعا كۇش سالۋ؛
– وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن شىعارماشىلىق قىزىعۋشىلىعىن ويىن ەلەمەنتتەرىن جانە ت.ب. ەنگىزۋ ارقىلى ارتتىرۋ؛
– ءاربىر تاقىرىپتىڭ اياسىندا وقۋشىلارعا ءتالىم- تاربيە بەرۋدىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ؛

عىلىمي – زەرتتەۋ جۇمىسى وزەكتى پروبلەمالاردان باستاۋ الاتىندىعى بارشامىزعا ءمالىم. ادامدار سوناۋ العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىستىڭ وزىندە تابيعاتتىڭ، جاراتىلىستىڭ تىلسىم دۇنيەلەرىنە ۇڭىلگەن. ءار ءتۇرلى سالانى زەرتتەيتىن عىلىمداردىڭ بارلىعى دا ادام بالاسىنىڭ «بىلسەم»، «تانىسام» دەگەن ىنتالارىنان تۋىنداعان. جۇمباق دۇنيەلەر پروبلەمانى تۋعىزعان، ال پروبلەمالار ءبىر عىلىم سالاسىنىڭ تۋۋىنا، دامۋىنا ىقپال ەتكەن. پروبلەمانى ىزدەۋدىڭ ەڭ وڭتايلى جولى – ءبىر نارسەنى ءار ءتۇرلى جاعىنان كورە ءبىلۋ؛ دايىن تۇجىرىمداردىڭ وزىنە دە سىني كوزقاراسپەن قاراۋ، باسقا شەشىمىن ىزدەۋ، ونى تابۋعا ەڭبەكتەنۋ بولىپ كەلەدى.  

–  زەرتتەۋ تاقىرىبى بويىنشا ادەبيەتتەر ءتىزىمىن جاساۋ
–  عىلىمي جۇمىستارعا ءۇڭىلۋ
–  عالىمداردان اقىل-كەڭەس سۇراۋ
–  ينتەرنەتكە جۇگىنۋ
–  ۇنەمى باعامداۋ، بايقاۋ، ىزدەۋ، جيناقتاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ
–  تاجىريبە جۇرگىزۋ، (اقىننىڭ مۇراجايلارىنا، تۋىپ-وسكەن جەرىنە، نەمەسە وقيعا بولعان جەرگە بارۋ.) ونىڭ بارىسى، ناتيجەسىن جۇيەلى تۇردە  تالداپ وتىرۋ
–  قورىتىندى جاساۋ
–  بەينە ماتەريالدار، سلايدتار جاساۋ
–  جۇمىستى قورعاۋعا دايىندالۋ

وقۋشىلاردى عىلىمي ىزدەنىسكە باۋلۋ ماقساتىندا «مەن - زەرتتەۋشىمىن»، «مەن - جوبالاۋشىمىن» دەگەن داپتەر ارناتۋ. داپتەرگە وقۋشىلار عىلىم الەمىنە ەنۋدىڭ ءتۇرلى جولدارىن جازادى، ۇلى عالىمدار ەڭبەگى، ومىرىنەن مالىمەتتەر بەرەدى. ونىڭ ماڭىزى وقۋشىلارعا پراكتيكالىق تا، تەوريالىق تا كومەك بەرە الاتىنىندا. ول ءار بالانىڭ الدىندا جاتادى. «مەن - زەرتتەۋشىمىن» تاقىرىبىندا وقۋشىلارمەن «دوڭگەلەك ستول»، اڭگىمەلەر وتكىزۋگە بولادى. العاشقى اڭگىمەلەردە «عىلىمي جۇمىستاردىڭ تۇرلەرى» ءسوز بولادى. بۇل جۇمىستىڭ تيىمدىلىگى وقۋشىلاردىڭ عىلىم تۋرالى ۇعىمدارىن كەڭەيتۋگە ىقپال ەتىپ، ىزدەنۋ، زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرادى.

ءار كۇنى وزگەرىسكە تولى بۇگىنگى جاۋاپتى كەزەڭدە زامانا كوشىنەن قالىپ قويماي ۋاقىت تالابىنا ساي ەرتەڭگى بولاشاق جاس ۇرپاقتى ءبىلىمدى ەتىپ تاربيەلەۋ ۇستازدارعا زور جاۋاپكەرشىلىكتى جۇكتەيدى. ول مۇعالىمنەن ۇزدىكسىز ىزدەنۋدى، ءوز ءبىلىمىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋدى تالاپ ەتەدى. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا. ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگى مەن جەتىستىگى – ساپالى ءبىلىم جانە جاقسى تاربيە العان شاكىرتىندە. وقۋشى شىعارماشىلىعىن دامىتۋ ءىسى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلە بەرمەك. بۇل قوعام تالابىنا ساي تۋىندايتىن قاجەتتىلىك.

---