ورمانداعى ەرتەگى
ورمانداعى ەرتەگى
ماقساتى: ەرتەگىلەردى ساحنالاۋ بارىسىندا كەيىپكەرلەردىڭ مىنەز - قۇلقىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ. سۋرەتكە كوڭىل قويىپ، مازمۇنىن تۇسىنۋگە، سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ. ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنىڭ ءسوز مانەرىن، قيمىل – قوزعالىسىن كەلتىرىپ ويناۋعا داعدىلاندىرۋ، قىزىعۋشىلىق قابىلەتتەرىن وياتۋ. وزدەرىنە ءتيىستى رولدەردى ىسكەرلىكپەن، شىعارماشىلىقپەن ورىنداۋعا، دوستىققا، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: جاساندى اعاشتار، ۇيشىك، ايۋدىڭ، قوياننىڭ، كىرپىنىڭ، قارعانىڭ اتريبۋتتارى، المانىڭ مۋلياجى
ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ، ەرتەگىنى ساحنالاۋ.
ال، بالالار، قاراڭىز
تاڭعاجايىپ بار اڭىز
ەرتەگىلەر ەلىنە
قىدىرىپ بىرگە بارامىز
نۋ ورمانعا ەنەمىز
اسەم گۇلدەر تەرەمىز
كوڭىلدى بولىپ ءارقاشان
تاتۋ بولىپ كەلەمىز.
تاربيەشى: بالالار بۇگىن بىزدە وزگەشە وقۋ ءىس - ارەكەتى بولسىن، ءبىز سىيقىرلى پوەزعا وتىرىپ، بارلىعىمىز ورمانداعى ەرتەگىلەر ەلىنە اتتانايىق.(ا. قالاۋبايەۆانىڭ «ەرتەگىلەر» انىجۇرەدى).
- بالالار، مىنا سۋرەتتەرگە قاراپ ەرتەگىنى تاۋىپ كورەيىكشى.(ماگنيتتەگى تاقتاعا بەكىتىلگەن ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنىڭ سۋرەتىنە قاراپ جاۋاپ بەرەدى.)
- بۇل قاي ەرتەگى؟
- باۋىرساق ەرتەگىسى.
- قانە، بالالار ەرتەگىنى ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى.(فلانەگرافپەن كورسەتىپ ەرتەگىنى ايتىپ كەتۋ).
- بالالار، مىنا جەردە بىزدەرگە ويىن دايىنداپ قويعان سياقتى،
قارايىقشى.
ويىن «عاجايىپ تەكشە».
مەن ءقازىر تەكشەنى لاقتىرامىن، قاي اڭنىڭ بەينەسى شىقسا، سول اڭنىڭ ءجۇرىسىن سالىپ جۇرەمىز جانە ول اڭ قاي ەرتەگىدە كەزدەسەتىنىن ايتۋىمىز كەرەك. نەمەسە سول اڭ تۋرالى تاقپاق ايتىپ بەرەمىز.
سەرگىتۋ ءساتى:
ءبىز ورماندا جۇرەمىز،
ساڭىراۋقۇلاقتار تەرەمىز،
وڭ جاقتا، سول جاقتا
ساڭىراۋقۇلاقتار جان - جاقتا.
- بالالار، قاراڭدارشى قانداي ادەمى ۇيشىك. اشىپ كورەيىكشى، وي - مىنا ەسىك اشىلمايدى عوي.
- ەندى، ولاردى قالاي اشساق ەكەن. بالالار، مىنا جەردە جۇمباقتار جاسىرىپ قويىپتى، قانە شەشىپ كورەمىز بە؟
- ءيا، جۇمباقتى شەشىپ كورەيىك.
- مۇمكىن، شەشۋىن تاپساق سيقىرلى ەسىكتەر اشىلاتىن شىعار.
1. مۇرنى بەينە تۇيمە
ءۇستى تولعان ينە. (كىرپى)
2. ءتۇرى كومىرگە ۇقسايدى،
قالبالاقتاپ ۇشادى. (قارعا)
3. قىستا ۇيىقتايدى،
جازدا وينايدى. (ايۋ)
4. قالقيىپ ۇزىن قۇلاعى،
ەلەڭدەپ قورقىپ تۇرادى. (قويان)
جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپقان كەزدە، سيقىرلى ۇيشىكتەن قويان، ايۋ، كىرپى، قارعا شىعادى.
- بالالار، بۇل قاي ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرلەرى؟
-«الما» ەرتەگىسى
اڭدار: ءقازىر ءبىز سەندەرگە «الما» ەرتەگىسىن ساحنالاپ بەرەمىز.
- بالالار، ولاي بولسا «الما»ەرتەگىسىنىڭ قويىلىمىن تاماشالاۋعا شاقىرامىز.
ەرتەگىنى ساحنالاۋ.
اۆتور جانەركە: تىڭدا، بالام، ەرتەگى،
ەرتەگى سىر شەرتەدى،
ەرتە - ەرتە - ەرتەدە
ەشكى ءجۇنى بورتەدە
ورماندا ءبىر قويان ءومىر ءسۇرىپتى. قويان ورمان ارالاپ ءجۇرىپ اعاشتىڭ باسىندا ءوسىپ تۇرعان المانى كورەدى. الايىن دەسە الا المايدى. سەكىرىپ جەتە المايدى. اعاشتىڭ باسىندا وتىرعان قارعا سىرتتاي كۇلىپ وتىرادى.
قارعا: - قارق – قارق
ونى كورگەن قويان:
- قارعا، قارعا! ماعان المانى ءۇزىپ الىپ بەرشى دەيدى
قارعا المانى ءۇزىپ الادى، ءبىراق ۇستاي الماي جەرگە ءتۇسىرىپ الادى. الما ۇيىقتاپ جاتقان كىرپىنىڭ ۇستىنە تۇسەدى.
قويان: - كىرپى، كىرپى! توقتا، توقتا! دەپ ايعايلايدى.- مەنىڭ المامدى قايدا الىپ بارا جاتىرسىڭ؟
كىرپى كىدىرمەستەن: - بۇل مەنىڭ المام! ول توبەدەن قۇلادى، ال مەن بولسام ونى ۇستاپ الدىم.
قويان دا قويار ەمەس.
- المامدى قايتارىپ بەر. ونى تاۋىپ العان مەن.
تالاسىپ جاتقان قويان مەن كىرپىگە قارعا قوسىلادى.
- بوسقا تالاساسىڭدار الما مەنىكى. مەن ونى ءوزىم ءۇشىن ءۇزىپ العانمىن.- دەدى ول وتىرىك - شىنىن ارالاستىرا.
ولار ءبىر - ءبىرىن تۇسىنىسە الماي، المانى ءارى تارتىپ، بەرى تارتىپ. ورمان ءىشى ايعايدان ۋ - شۋ بولىپ كەتەدى.
سول كەزدە قورباڭداي باسىپ ايۋ كەلەدى.
- بۇل نە دەگەن ايعاي شۋ! مازامدى الدىڭدار عوي!
ءبارى وعان جاقىنداپ:
- سەن، ايۋ، ءبىزدىڭ ورمانداعى ەڭ ۇلكەن، ءارى اقىلدىسىڭ. المانىڭ كىمدىكى ەكەنىن ايتىپ بەرشى – دەپ قالاي بولعانىن ايتىپ بەرەدى.
ايۋ ءسال ويلانىپ تۇرىپ، سۇرادى:
- المانى كىم تاپتى؟
- مەن! – دەدى قويان.
- ال، المانى كىم ءۇزىپ الدى؟
- مەن! دەپ قارق ەتتى قارعا.
- جاقسى. كىم ونى ۇستاپ العان؟
- مەن ۇستاپ الدىم!- دەدى كىرپى.
- مىنەكەي، بارىڭدە دۇرىس ايتاسىڭدار، ويتكەنى ءارقايسىلارىڭ المانى الۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتتىڭدەر. الما بارىڭدىكى.
- مۇندا الما بىرەۋ عوي، دەدى ولار تۇسىنبەي.
- بۇل المانى تەڭدەي بولىڭدەر. ءارقايسىسىڭ ءبىر بولىگىن الىڭدار،- دەدى ايۋ.
مۇنى ەستىپ ءبارى قۋانىپ كەتتى.
المانى تورتكە ءبولىپ ءبىر بولىگىن قويانعا بەرىپ:
- بۇل ساعان، قويان سەن المانى ءبىرىنشى كوردىڭ.
ەكىنشى بولىگىن قارعاعا بەرەدى:
- بۇل ساعان، قارعا – سەن المانى ءۇزىپ الدىڭ.
ءۇشىنشى بولىگىن كىرپىگە بەرەدى.
- بۇل ساعان، المانى ۇستاپ العانىڭ ءۇشىن.
ءتورتىنشى بولىگىن ايۋعا بەرەدى.
- بۇل ساعان ايۋ.
- ماعان نە ءۇشىن؟ – دەپ تاڭقالادى ايۋ.
- سەن بىزگە اقىل ايتىپ، تاتۋلاستىردىڭ!- دەدى ول، ريزا بولىپ.
ءارقايسىسى وزىنە بەرىلگەن المانىڭ بولىگىن جەپ ريزا بولدى.
«بەرەكە باسى – بىرلىكتە» دەگەن وسىدان قالعان كورىنەدى.
اياقتالدى ەرتەگى
ەرتەگى سىر شەرتەدى.
ەڭبەكتى ءسۇي بالاقاي
دوس ءقادىرىن ءبىل دەدى.
ريزا بولعان بالالار، پوەزدارىنا ءمىنىپ، كوڭىلدى اۋەنمەن توپتارىنا قايتادى.
سۇراق - جاۋاپ:- بالالار، بىزدەر قايدا باردىق؟
- نە كوردىك، نە ىستەدىك؟
- سياحاتىمىز ۇنادى ما؟
(بالالار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى).
- ال، ەندى بالالار، ءبارىمىز قوناقتارمەن قوشتاسايىق.
قول ۇستاسىپ تۇرايىق،
شەڭبەردى ءبىز قۇرايىق.
كورىسكەنشە كۇن اشىق
ساۋ - سالامات بولايىق.
اتىراۋ قالاسى،
مكقك №29 «نۇرسايا» بوبەكجاي - بالاباقشاسىنىڭ ورتاڭعى توپ تاربيەشىسى
بەكتلەۋوۆا دينا ساگينبايەۆنا
ماقساتى: ەرتەگىلەردى ساحنالاۋ بارىسىندا كەيىپكەرلەردىڭ مىنەز - قۇلقىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ. سۋرەتكە كوڭىل قويىپ، مازمۇنىن تۇسىنۋگە، سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ. ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنىڭ ءسوز مانەرىن، قيمىل – قوزعالىسىن كەلتىرىپ ويناۋعا داعدىلاندىرۋ، قىزىعۋشىلىق قابىلەتتەرىن وياتۋ. وزدەرىنە ءتيىستى رولدەردى ىسكەرلىكپەن، شىعارماشىلىقپەن ورىنداۋعا، دوستىققا، مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: جاساندى اعاشتار، ۇيشىك، ايۋدىڭ، قوياننىڭ، كىرپىنىڭ، قارعانىڭ اتريبۋتتارى، المانىڭ مۋلياجى
ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ، ەرتەگىنى ساحنالاۋ.
ال، بالالار، قاراڭىز
تاڭعاجايىپ بار اڭىز
ەرتەگىلەر ەلىنە
قىدىرىپ بىرگە بارامىز
نۋ ورمانعا ەنەمىز
اسەم گۇلدەر تەرەمىز
كوڭىلدى بولىپ ءارقاشان
تاتۋ بولىپ كەلەمىز.
تاربيەشى: بالالار بۇگىن بىزدە وزگەشە وقۋ ءىس - ارەكەتى بولسىن، ءبىز سىيقىرلى پوەزعا وتىرىپ، بارلىعىمىز ورمانداعى ەرتەگىلەر ەلىنە اتتانايىق.(ا. قالاۋبايەۆانىڭ «ەرتەگىلەر» انىجۇرەدى).
- بالالار، مىنا سۋرەتتەرگە قاراپ ەرتەگىنى تاۋىپ كورەيىكشى.(ماگنيتتەگى تاقتاعا بەكىتىلگەن ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنىڭ سۋرەتىنە قاراپ جاۋاپ بەرەدى.)
- بۇل قاي ەرتەگى؟
- باۋىرساق ەرتەگىسى.
- قانە، بالالار ەرتەگىنى ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى.(فلانەگرافپەن كورسەتىپ ەرتەگىنى ايتىپ كەتۋ).
- بالالار، مىنا جەردە بىزدەرگە ويىن دايىنداپ قويعان سياقتى،
قارايىقشى.
ويىن «عاجايىپ تەكشە».
مەن ءقازىر تەكشەنى لاقتىرامىن، قاي اڭنىڭ بەينەسى شىقسا، سول اڭنىڭ ءجۇرىسىن سالىپ جۇرەمىز جانە ول اڭ قاي ەرتەگىدە كەزدەسەتىنىن ايتۋىمىز كەرەك. نەمەسە سول اڭ تۋرالى تاقپاق ايتىپ بەرەمىز.
سەرگىتۋ ءساتى:
ءبىز ورماندا جۇرەمىز،
ساڭىراۋقۇلاقتار تەرەمىز،
وڭ جاقتا، سول جاقتا
ساڭىراۋقۇلاقتار جان - جاقتا.
- بالالار، قاراڭدارشى قانداي ادەمى ۇيشىك. اشىپ كورەيىكشى، وي - مىنا ەسىك اشىلمايدى عوي.
- ەندى، ولاردى قالاي اشساق ەكەن. بالالار، مىنا جەردە جۇمباقتار جاسىرىپ قويىپتى، قانە شەشىپ كورەمىز بە؟
- ءيا، جۇمباقتى شەشىپ كورەيىك.
- مۇمكىن، شەشۋىن تاپساق سيقىرلى ەسىكتەر اشىلاتىن شىعار.
1. مۇرنى بەينە تۇيمە
ءۇستى تولعان ينە. (كىرپى)
2. ءتۇرى كومىرگە ۇقسايدى،
قالبالاقتاپ ۇشادى. (قارعا)
3. قىستا ۇيىقتايدى،
جازدا وينايدى. (ايۋ)
4. قالقيىپ ۇزىن قۇلاعى،
ەلەڭدەپ قورقىپ تۇرادى. (قويان)
جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپقان كەزدە، سيقىرلى ۇيشىكتەن قويان، ايۋ، كىرپى، قارعا شىعادى.
- بالالار، بۇل قاي ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرلەرى؟
-«الما» ەرتەگىسى
اڭدار: ءقازىر ءبىز سەندەرگە «الما» ەرتەگىسىن ساحنالاپ بەرەمىز.
- بالالار، ولاي بولسا «الما»ەرتەگىسىنىڭ قويىلىمىن تاماشالاۋعا شاقىرامىز.
ەرتەگىنى ساحنالاۋ.
اۆتور جانەركە: تىڭدا، بالام، ەرتەگى،
ەرتەگى سىر شەرتەدى،
ەرتە - ەرتە - ەرتەدە
ەشكى ءجۇنى بورتەدە
ورماندا ءبىر قويان ءومىر ءسۇرىپتى. قويان ورمان ارالاپ ءجۇرىپ اعاشتىڭ باسىندا ءوسىپ تۇرعان المانى كورەدى. الايىن دەسە الا المايدى. سەكىرىپ جەتە المايدى. اعاشتىڭ باسىندا وتىرعان قارعا سىرتتاي كۇلىپ وتىرادى.
قارعا: - قارق – قارق
ونى كورگەن قويان:
- قارعا، قارعا! ماعان المانى ءۇزىپ الىپ بەرشى دەيدى
قارعا المانى ءۇزىپ الادى، ءبىراق ۇستاي الماي جەرگە ءتۇسىرىپ الادى. الما ۇيىقتاپ جاتقان كىرپىنىڭ ۇستىنە تۇسەدى.
قويان: - كىرپى، كىرپى! توقتا، توقتا! دەپ ايعايلايدى.- مەنىڭ المامدى قايدا الىپ بارا جاتىرسىڭ؟
كىرپى كىدىرمەستەن: - بۇل مەنىڭ المام! ول توبەدەن قۇلادى، ال مەن بولسام ونى ۇستاپ الدىم.
قويان دا قويار ەمەس.
- المامدى قايتارىپ بەر. ونى تاۋىپ العان مەن.
تالاسىپ جاتقان قويان مەن كىرپىگە قارعا قوسىلادى.
- بوسقا تالاساسىڭدار الما مەنىكى. مەن ونى ءوزىم ءۇشىن ءۇزىپ العانمىن.- دەدى ول وتىرىك - شىنىن ارالاستىرا.
ولار ءبىر - ءبىرىن تۇسىنىسە الماي، المانى ءارى تارتىپ، بەرى تارتىپ. ورمان ءىشى ايعايدان ۋ - شۋ بولىپ كەتەدى.
سول كەزدە قورباڭداي باسىپ ايۋ كەلەدى.
- بۇل نە دەگەن ايعاي شۋ! مازامدى الدىڭدار عوي!
ءبارى وعان جاقىنداپ:
- سەن، ايۋ، ءبىزدىڭ ورمانداعى ەڭ ۇلكەن، ءارى اقىلدىسىڭ. المانىڭ كىمدىكى ەكەنىن ايتىپ بەرشى – دەپ قالاي بولعانىن ايتىپ بەرەدى.
ايۋ ءسال ويلانىپ تۇرىپ، سۇرادى:
- المانى كىم تاپتى؟
- مەن! – دەدى قويان.
- ال، المانى كىم ءۇزىپ الدى؟
- مەن! دەپ قارق ەتتى قارعا.
- جاقسى. كىم ونى ۇستاپ العان؟
- مەن ۇستاپ الدىم!- دەدى كىرپى.
- مىنەكەي، بارىڭدە دۇرىس ايتاسىڭدار، ويتكەنى ءارقايسىلارىڭ المانى الۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتتىڭدەر. الما بارىڭدىكى.
- مۇندا الما بىرەۋ عوي، دەدى ولار تۇسىنبەي.
- بۇل المانى تەڭدەي بولىڭدەر. ءارقايسىسىڭ ءبىر بولىگىن الىڭدار،- دەدى ايۋ.
مۇنى ەستىپ ءبارى قۋانىپ كەتتى.
المانى تورتكە ءبولىپ ءبىر بولىگىن قويانعا بەرىپ:
- بۇل ساعان، قويان سەن المانى ءبىرىنشى كوردىڭ.
ەكىنشى بولىگىن قارعاعا بەرەدى:
- بۇل ساعان، قارعا – سەن المانى ءۇزىپ الدىڭ.
ءۇشىنشى بولىگىن كىرپىگە بەرەدى.
- بۇل ساعان، المانى ۇستاپ العانىڭ ءۇشىن.
ءتورتىنشى بولىگىن ايۋعا بەرەدى.
- بۇل ساعان ايۋ.
- ماعان نە ءۇشىن؟ – دەپ تاڭقالادى ايۋ.
- سەن بىزگە اقىل ايتىپ، تاتۋلاستىردىڭ!- دەدى ول، ريزا بولىپ.
ءارقايسىسى وزىنە بەرىلگەن المانىڭ بولىگىن جەپ ريزا بولدى.
«بەرەكە باسى – بىرلىكتە» دەگەن وسىدان قالعان كورىنەدى.
اياقتالدى ەرتەگى
ەرتەگى سىر شەرتەدى.
ەڭبەكتى ءسۇي بالاقاي
دوس ءقادىرىن ءبىل دەدى.
ريزا بولعان بالالار، پوەزدارىنا ءمىنىپ، كوڭىلدى اۋەنمەن توپتارىنا قايتادى.
سۇراق - جاۋاپ:- بالالار، بىزدەر قايدا باردىق؟
- نە كوردىك، نە ىستەدىك؟
- سياحاتىمىز ۇنادى ما؟
(بالالار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى).
- ال، ەندى بالالار، ءبارىمىز قوناقتارمەن قوشتاسايىق.
قول ۇستاسىپ تۇرايىق،
شەڭبەردى ءبىز قۇرايىق.
كورىسكەنشە كۇن اشىق
ساۋ - سالامات بولايىق.
اتىراۋ قالاسى،
مكقك №29 «نۇرسايا» بوبەكجاي - بالاباقشاسىنىڭ ورتاڭعى توپ تاربيەشىسى
بەكتلەۋوۆا دينا ساگينبايەۆنا
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: § 3. 12. وپتيكالىق - تالشىقتىق كوممۋنيكاسيالىق توراپتار. ۇيالى تەحنولوگيا. ينتەرنەت.
-
ماقساتى: بالالارعا جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسىن ۇيرەتە وتىرىپ، جول رەتتەۋشىنى مەڭگەرتۋ، بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ. كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىن ءبىلۋ ارقىلى، ءوز ويلارىن اشىق ايتۋعا داعدىلاندىرۋ.
