ءوز وتانىم تۋعان جەرىم
تاقىرىبى: "ءوز وتانىڭ - تۋعان جەرىڭ»
ماقساتى: وقۋشىلار بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمىن نىعايتۋ. ءوز وتانىن، تۋعان جەرىن سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاريحىن جەتىك بىلۋگە مەڭگەرتۋ.
كىرىسپە: تاريحتان بەلگىلى
مەن ونى قايتالاپ جاتپايمىن
قۋانتقان جارلىنى، شەرلىنى
وتانىم قازاقستان
مەن ءارقاشان ماقتايمىن، - دەپ مۇقاعالي اعامىز جىرلاعانداي ءوز تۋعان رەسپۋبليكامىزدىڭ تۋعان كۇنىنە ارناعان «ءوز وتانىڭ - تۋعان جەرىڭ» دەپ اتالاتىن تاربيە ساعاتىمىزدى كورۋگە شاقىرامىز.
ورتاعا 6 - 7 وقۋشى شىعادى.
وتان دەگەنىمىز نە سوندا؟
وتان مەنىڭشە ورمان، جوق
وتان مەنىڭشە تاۋلار، جوق - جوق
وتان مەن بىلسەم انامىز،
وتان ول ما، ول نانىمىز دەپ داۋلاسىپ جاتقاندا كەلەسى وقۋشى
«ەي، نە دەپ شۋلاسىپ جاتىرسىڭدار؟»
وتان دەگەنىمىز - ادامنىڭ تۋىپ وسكەن جەرى، اتا مەكەنى، ءوز ەلى عوي. ال ءبىزدىڭ تۋعان ولكەمىز اتىراۋ قالاسى. بۇل قالا مۇنايمەن دۇنيەجۇزىنە تانىمال. اتىراۋ ولكەسىنە كورشىلەس جاتقان كونە قالا بار. بۇنىڭ اتى سارايشىق دەپ اتالادى. تاۋ شايقالسا دا، تاريح شايقالمايدى دەگەن ەكەن. سول تاريحي كونە قالاعا ءبىلىم كەمەسىمەن ساياحات جاسايىق. جول قىسقارۋ ءۇشىن اڭگىمە ايتىپ وتىرايىق دەپ، ءسوزدى وزىمىزبەن بىرگە كەلە جاتقان اتايعا بەرەيىك دەيمىن. (ءبىر وقۋشى ۇلكەن كىسىشە كيىنەدى. ءيا، بالالار ءاربىر ادام ءۇشىن تۋعان جەردەن ىستىق، ءقادىرلى قىمبات ەشتەڭە جوق. ويتكەنى، سەن ەڭ العاش جارىق دۇنيەگە كەلگەن ساتىڭنەن باستاپ، وسى ولكە ساعان التىن بەسىك - اتامەكەن بولىپ سانالادى. ءبىز قازاقپىز، ءبىزدىڭ ءوز ءتىلىمىز، سالتىمىز بار. بۇل شەجىرەلى ارينە، سارايشىق دەگەن اتپەن ءقازىر بەلگىلى بولىپ وتىرعان تاريحي قالادان باستاعان ورىندى. ال، ەندى بالالار بىلگەندەرىڭدى ورتاعا ايتىپ اڭگىمەلەڭدەر.
1 - وقۋشى: قالانىڭ ورىنىنداعى بۇگىنگى اۋىلعا بارا قالساڭىز، ۇساق قىش قالدىقتارىن كەزدەستىرەمىز. ولاردىڭ اراسىنان سۋ قۇيۋعا ارنالعان كوك قىشتار جانە جاي قىزعىلت ءتۇستى قىش ىدىس سىنىقتارى كەزدەسەدى. اسىرەسە، جاۋىننان كەيىنگى كۇندەردە كۇيدىرىلگەن قىزىل كىرپىش انىق بايقالادى. ءتىپتى، التىن وردا تەڭگەسى تابىلعان ەكەن.
2 - وقۋشى: و، مەنىڭ تۋعان دالام، نۇرلى دالام شاتتىقتىڭ ۇياسىسىڭ بۇلجىماعان. ايتشى ءبىر بىلمەيتىن ءبىر جان سىرىڭدى مەن ونى كوڭىلىمە سىر قىپ الام.
3 - وقۋشى: اتا، مىنا سارايشىق قالاسى قاي كەزدە پايدا بولعان؟
اتاي: XIV عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىنان باستاپ.
اتاي: بالالار، قاراڭدارشى، سارايشىق قالاسى ەجەلدەن قالعان كونە قالا كەزىندە ساۋدا ورتالىعى بولعان.
4 - وقۋشى: سارايشىق تۋرالى العاشقى جازبا دەرەك قالدىرعان ارابتىڭ بەلگىلى گەوگراف - عالىمى، ساياحاتشىسى يبن - باتۋتا.
5 - وقۋشى: ارحەولوگيالىق قازبا بۇيىمدار كەزىندە سارايشىقتا تاماق ۇلكەن ىدىستارمەن بەرىلگەننەن، ال ىدىستار وسىمدىك پەن اق پىشىندەس كوپتەگەن ويۋلارمەن كەسكىندەلگەنىن اڭعارتادى. ىدىستاردىڭ تۇبىندە ادەتتە، لالا گ ۇلى نەمەسە ءجۇزىپ بارا جاتقان اققۋ سۋرەتتەرى كورىنەدى.
ءان. «تۋعان جەر».
6 - وقۋشى: تيىن اقشالاردىڭ كوپتەن تابىلۋى. مۇندا ساۋدانىڭ قىزۋ بولعاندىعىن جانە قىرىم، ەدىل بويى جانە حورەزم قالالارىمەن ساۋدا بايلانىستارى جاسالعانىن بىلدىرەدى.
7 - وقۋشى: جانىبەك جاقسى جاساقتالعان اسكەرىمەن ازەربايجانعا دەيىن جەتىپ، مالىك - ءشارىپتى جەڭىلىسكە ۇشىراتتى. ءوز ۇلى بەردىبەكتى بيلەۋشىلىككە قالدىرىپ، ول جەڭىسكە جەتىپ، استاناعا ورالدى.
8 - وقۋشى: جانىبەك - 1341 جىلدان 1360 جىلعا دەيىن جيىرما جىلداي بيلىك ەتتى. جانىبەك قايتىس بولعاننان كەيىن بيلىك ونىڭ ۇلى بەردىبەككە كوشتى. ول قاتىگەز بيلەۋشى بولدى. ءوزىنىڭ تاق بيلىگىن ساقتاۋ ماقساتىمەن بەردىبەك بارلىق تۋىستارىن قىرعىنعا ۇشىراتتى. ءبىراق ءوزى دە ۇزاققا بارماي نەبارى ەكى - اق جىل حاندىق كۇردى. 1362 جىلى قايتىس بولدى.
اتاي، قاراڭىزشى، مىنا حاندار پانتەونىندا ۇلكەن تال بايلاندى كومىلگەن ەكەن. بۇل تالدىڭ تۇرۋ سىرىن بىلەسىڭ بە؟
اتاي: ءيا، بالالارىم بۇنىڭ تۇرۋ سەبەبى بار. رۇقسات بولسا ايتايىن. - ايتىڭىز، اتاي، ايتىڭىز.
سارايشىق دەگەن ەلدى مەكەندە جاستار ءولىمى كوپ بولعان ەكەن. سودان ەلدىڭ ءبىر قارياسى ەمشىگە بارىپ سۇراپ، اڭگىمەلەسىپتى. سودان ول ادام ايتقان ەكەن. - مىنا دالالىقتا تال بار ەكەن، ول قاراپايىم ەمەس، قاسيەتى بار تال. سول تالدى ءوسىپ تۇرعان جەرىنەن الىپ، وسى پانتەونعا اكەلسەڭىزدەر جاستار ءولىمى تىيىلادى دەپتى. سودان قاريا ىزدەپ تابا الماعان ەكەن. ءبىر كۇنى قويشى بالا، قوي باعىپ ءجۇرىپ ءبىر تالدىڭ استىنا قوياندار كىرگەنىن كورىپ بارسا، ەشتەڭە كورىنبەپتى. سودان ەلگە بالا ايتىپ كەلەدى. ۇلكەندەر بارىپ تالدى قازىپ، جەتى حانعا ارنالىپ قۇلپى تاس قىلعان پانتەونعا اكەلىپ كوشىرىپ قويعان. اق قويان دەگەنىمىز ارۋاقتار ەكەن. سودان كەيىن جاستار ءولىمى ساپ تىيىلىپتى. سول تالدى قولدارىڭىزبەن سيپاساڭىز، ارماندارىڭ ورىندالادى دەيدى.
9 - وقۋشى: 1396 جىلى سارايشىقتى اقساق تەمىر توناۋشىلىققا ۇشىراتىپ، تالقاندايدى. يبن ارابشاح تەمىردىڭ التىن وردانى تالقانداعانىن سيپاتتاي كەلىپ، توناپ العاندارىنىڭ ءبارىن جيناپ، ولجاعا باتتى، قالانى ابدەن توناۋعا جانە حالىقتى تۇتقىنداۋعا رۋقسات بەردى. تەڭدەسى جوق قىرىپ - جويۋ، زورلىق - زومبىلىق جاسالادى، كوپ تايپالاردى جويىپ جىبەردى. ول ساراي، سارايشىق، قوجىتارقان جانە باسقا دا ولكە قالالارىن تۇگەل قيراتتى دەپ جازادى.
بي. «قازاق ءبيى»
10 - وقۋشى: كەيىن 11 - 12 عاسىرلاردا بۇل بايلانىستىڭ اۋقىمى كەڭەيىپ كۇللى ورتا ازيامەن ماڭعىستاۋدى قامتيدى. الايدا، 13 عاسىردىڭ باسىندا باستالعان مونگولدار شاپقىنشىلىعىن بۇل بايلانىستى بۇزدى. 1236 جىلى باتۋ حان باستاعان مونعول شاپقىنشىلارى بۇكىل اتىراۋ ءوڭىرىن ءوز قولدارىنا قاراتىپ ەۆروپاعا جول اشتى.
اتا سارايشىق قالاسىنىڭ ءداۋىرىن نەشە كەزەڭگە بولۋگە بولادى. بۇنى ءۇش كەزەڭگە بولەمىز.
I كەزەڭ: 11 - 12 عاسىرلار ياعني مونعول ۇستەمدىگىنە دەيىنگى كەزەڭ.
1ءى كەزەڭ: 13 - 14 عاسىرلار التىن وردانىڭ وكتەمدىك ەتكەن مەزگىلى.
III كەزەڭ: 15 - 16 عاسىرلار نەمەسە نوعايلار ءداۋىرى.
11 - وقۋشى: اقىرىندا 1580 جىلى ولار قامسىز جاتقان سارايشىق قالاسىنا باسىپ كىرىپ ورتەپ جىبەرگەن سوڭ، سول وڭىرگە ارا تۇرا بيلىگىن جۇرگىزە باستادى. قازاق - ورىستار پاتشا وكىمەتىنىڭ سەنىمدى تىرەگىنە اينالدى.
12 - وقۋشى: حاندار پانتەونى بۇنىڭ بيىكتىگى 17 مەتر، 8 قابىرعالى. قابىرعالار اراسىندا سارايشىقتا جەرلەنگەن 7 حانعا ارناپ كۇلپىتاستار قويىلعان.
13 - وقۋشى: مەشىتتىڭ ۇزىندىعى 13 م، ەنى 6 م 50 سم مەشىتتىڭ ءىشى تولىقتاي جاساقتالعان. ميحراب، مينبارلار قويىلعان مەشىت ىشىندە كۇران، تاعى باسقا ءدىني كىتاپتار قويىلعان.
14 - وقۋشى: مۇراجاي ىشىنە سارايشىق قازباسىنان شىققان تاريحي جادىگەرلەر قويىلعان XIV عاسىرداعى سارايشىق قالاسىنىڭ ماكەتى جاسالعان.
ارينە، سولاي ءوزىنىڭ كىندىك قانى تامعان دامبى جەرىن، اتىراۋ ولكەسىنىڭ بايلىعى مۇنايى مەن بالىعىن نەگە ايتپاسقا. كاسپيي تەڭىزىندەگى اسەم اققۋلار كوز تارتپاي ما؟ (اتىراۋ بايلىعىن كورسەتۋ).
اسەمدىگى ارايلى
شەتەلدىكتەر قارايدى
اتىراۋدى مۇنايدىڭ
استاناسى سانايدى.
استانا دەپ اتالعان
مۇنايلى ەل اتىراۋ.
ارۋاقتاردان باتا العان
تۋعان جەرىم اتىراۋ!
ءان. «اتىراۋ».
ال، بالالار ەندى ءبىلىم كەمەسىمەن كەيىن قايتايىق. ۋاقىت بولسا ءبىراز جەرگە بارىپ قالدى. سونىمەن بالالار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىندا تۋعان جەرىم كونە تاريحي مەكەن سارايشىق تۋرالى وزىمىزگە كەرەكتى ماعلۇماتتار الدىق.
ەندى ساياحاتتان ورالعاننان كەيىن وقۋشىلاردىڭ العان اسەرلەرىن جازبا قاعاز بەتىنە اڭگىمەلەپ جازۋعا تاپسىرما بەردىم. ۋاقىت ءبولىپ بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان كەيىن وقۋشىلاردىڭ اڭگىمەسىن وقىتىپ تىڭدادىم. سودان سوڭ جەكە بالانىڭ وقىعان اڭگىمەسىنە بايلانىستى قوسار پىكىرىن ورتاقتاسىپ سۇرادىق.
ودان كەيىن ءمۇعالىم تۇرعىسىنا ولاردىڭ ويىنىنا قوسارىم ساۋالناما رەتىندە مىناداي سۇراقتار بەردىم. ساۋالناما تەكستى تومەندەگىشە بولدى.
تەست
1. سارايشىق قالاسىنىڭ ءداۋىرى نەشە كەزەڭنەن تۇرادى:
ا) 2 ءا) 4 ب) 7 ۆ) 3
2. حاندار پانتيوننىڭ بيىكتىگى
ا) 17م
ءا) 7م
ب) 10م
ۆ) 16م
3. سارايشىق قالاسىنىڭ مەشىتىنىڭ ۇزىندىعى
ا) 13 م، ەنى 6 م 50 سم
ءا) 12 م، ەنى 7 م 80 سم
ب) 10 م، ەنى 4 م 60 سم
ۆ) 13 م، ەنى 5 م 70 سم
4. جانىبەك نەشە جىل بيلىك جۇرگىزدى.
ا) 21 ءا) 24 ب) 23 ۆ) 20
5. سارايشىق قالاسى قاي كەزدەن پايدا بولعان؟
ا) ءحىV
ءا) XI
ب) ح
ۆ) ءحىح
6. سارايشىق قالاسىندا حان قىزىنا ارنالعان كولدى نەشە كۇندە اۋىستىرعان؟
ا) 1
ءا) 4
ب) 7
ۆ) 3
ماقساتى: وقۋشىلار بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمىن نىعايتۋ. ءوز وتانىن، تۋعان جەرىن سۇيۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاريحىن جەتىك بىلۋگە مەڭگەرتۋ.
كىرىسپە: تاريحتان بەلگىلى
مەن ونى قايتالاپ جاتپايمىن
قۋانتقان جارلىنى، شەرلىنى
وتانىم قازاقستان
مەن ءارقاشان ماقتايمىن، - دەپ مۇقاعالي اعامىز جىرلاعانداي ءوز تۋعان رەسپۋبليكامىزدىڭ تۋعان كۇنىنە ارناعان «ءوز وتانىڭ - تۋعان جەرىڭ» دەپ اتالاتىن تاربيە ساعاتىمىزدى كورۋگە شاقىرامىز.
ورتاعا 6 - 7 وقۋشى شىعادى.
وتان دەگەنىمىز نە سوندا؟
وتان مەنىڭشە ورمان، جوق
وتان مەنىڭشە تاۋلار، جوق - جوق
وتان مەن بىلسەم انامىز،
وتان ول ما، ول نانىمىز دەپ داۋلاسىپ جاتقاندا كەلەسى وقۋشى
«ەي، نە دەپ شۋلاسىپ جاتىرسىڭدار؟»
وتان دەگەنىمىز - ادامنىڭ تۋىپ وسكەن جەرى، اتا مەكەنى، ءوز ەلى عوي. ال ءبىزدىڭ تۋعان ولكەمىز اتىراۋ قالاسى. بۇل قالا مۇنايمەن دۇنيەجۇزىنە تانىمال. اتىراۋ ولكەسىنە كورشىلەس جاتقان كونە قالا بار. بۇنىڭ اتى سارايشىق دەپ اتالادى. تاۋ شايقالسا دا، تاريح شايقالمايدى دەگەن ەكەن. سول تاريحي كونە قالاعا ءبىلىم كەمەسىمەن ساياحات جاسايىق. جول قىسقارۋ ءۇشىن اڭگىمە ايتىپ وتىرايىق دەپ، ءسوزدى وزىمىزبەن بىرگە كەلە جاتقان اتايعا بەرەيىك دەيمىن. (ءبىر وقۋشى ۇلكەن كىسىشە كيىنەدى. ءيا، بالالار ءاربىر ادام ءۇشىن تۋعان جەردەن ىستىق، ءقادىرلى قىمبات ەشتەڭە جوق. ويتكەنى، سەن ەڭ العاش جارىق دۇنيەگە كەلگەن ساتىڭنەن باستاپ، وسى ولكە ساعان التىن بەسىك - اتامەكەن بولىپ سانالادى. ءبىز قازاقپىز، ءبىزدىڭ ءوز ءتىلىمىز، سالتىمىز بار. بۇل شەجىرەلى ارينە، سارايشىق دەگەن اتپەن ءقازىر بەلگىلى بولىپ وتىرعان تاريحي قالادان باستاعان ورىندى. ال، ەندى بالالار بىلگەندەرىڭدى ورتاعا ايتىپ اڭگىمەلەڭدەر.
1 - وقۋشى: قالانىڭ ورىنىنداعى بۇگىنگى اۋىلعا بارا قالساڭىز، ۇساق قىش قالدىقتارىن كەزدەستىرەمىز. ولاردىڭ اراسىنان سۋ قۇيۋعا ارنالعان كوك قىشتار جانە جاي قىزعىلت ءتۇستى قىش ىدىس سىنىقتارى كەزدەسەدى. اسىرەسە، جاۋىننان كەيىنگى كۇندەردە كۇيدىرىلگەن قىزىل كىرپىش انىق بايقالادى. ءتىپتى، التىن وردا تەڭگەسى تابىلعان ەكەن.
2 - وقۋشى: و، مەنىڭ تۋعان دالام، نۇرلى دالام شاتتىقتىڭ ۇياسىسىڭ بۇلجىماعان. ايتشى ءبىر بىلمەيتىن ءبىر جان سىرىڭدى مەن ونى كوڭىلىمە سىر قىپ الام.
3 - وقۋشى: اتا، مىنا سارايشىق قالاسى قاي كەزدە پايدا بولعان؟
اتاي: XIV عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىنان باستاپ.
اتاي: بالالار، قاراڭدارشى، سارايشىق قالاسى ەجەلدەن قالعان كونە قالا كەزىندە ساۋدا ورتالىعى بولعان.
4 - وقۋشى: سارايشىق تۋرالى العاشقى جازبا دەرەك قالدىرعان ارابتىڭ بەلگىلى گەوگراف - عالىمى، ساياحاتشىسى يبن - باتۋتا.
5 - وقۋشى: ارحەولوگيالىق قازبا بۇيىمدار كەزىندە سارايشىقتا تاماق ۇلكەن ىدىستارمەن بەرىلگەننەن، ال ىدىستار وسىمدىك پەن اق پىشىندەس كوپتەگەن ويۋلارمەن كەسكىندەلگەنىن اڭعارتادى. ىدىستاردىڭ تۇبىندە ادەتتە، لالا گ ۇلى نەمەسە ءجۇزىپ بارا جاتقان اققۋ سۋرەتتەرى كورىنەدى.
ءان. «تۋعان جەر».
6 - وقۋشى: تيىن اقشالاردىڭ كوپتەن تابىلۋى. مۇندا ساۋدانىڭ قىزۋ بولعاندىعىن جانە قىرىم، ەدىل بويى جانە حورەزم قالالارىمەن ساۋدا بايلانىستارى جاسالعانىن بىلدىرەدى.
7 - وقۋشى: جانىبەك جاقسى جاساقتالعان اسكەرىمەن ازەربايجانعا دەيىن جەتىپ، مالىك - ءشارىپتى جەڭىلىسكە ۇشىراتتى. ءوز ۇلى بەردىبەكتى بيلەۋشىلىككە قالدىرىپ، ول جەڭىسكە جەتىپ، استاناعا ورالدى.
8 - وقۋشى: جانىبەك - 1341 جىلدان 1360 جىلعا دەيىن جيىرما جىلداي بيلىك ەتتى. جانىبەك قايتىس بولعاننان كەيىن بيلىك ونىڭ ۇلى بەردىبەككە كوشتى. ول قاتىگەز بيلەۋشى بولدى. ءوزىنىڭ تاق بيلىگىن ساقتاۋ ماقساتىمەن بەردىبەك بارلىق تۋىستارىن قىرعىنعا ۇشىراتتى. ءبىراق ءوزى دە ۇزاققا بارماي نەبارى ەكى - اق جىل حاندىق كۇردى. 1362 جىلى قايتىس بولدى.
اتاي، قاراڭىزشى، مىنا حاندار پانتەونىندا ۇلكەن تال بايلاندى كومىلگەن ەكەن. بۇل تالدىڭ تۇرۋ سىرىن بىلەسىڭ بە؟
اتاي: ءيا، بالالارىم بۇنىڭ تۇرۋ سەبەبى بار. رۇقسات بولسا ايتايىن. - ايتىڭىز، اتاي، ايتىڭىز.
سارايشىق دەگەن ەلدى مەكەندە جاستار ءولىمى كوپ بولعان ەكەن. سودان ەلدىڭ ءبىر قارياسى ەمشىگە بارىپ سۇراپ، اڭگىمەلەسىپتى. سودان ول ادام ايتقان ەكەن. - مىنا دالالىقتا تال بار ەكەن، ول قاراپايىم ەمەس، قاسيەتى بار تال. سول تالدى ءوسىپ تۇرعان جەرىنەن الىپ، وسى پانتەونعا اكەلسەڭىزدەر جاستار ءولىمى تىيىلادى دەپتى. سودان قاريا ىزدەپ تابا الماعان ەكەن. ءبىر كۇنى قويشى بالا، قوي باعىپ ءجۇرىپ ءبىر تالدىڭ استىنا قوياندار كىرگەنىن كورىپ بارسا، ەشتەڭە كورىنبەپتى. سودان ەلگە بالا ايتىپ كەلەدى. ۇلكەندەر بارىپ تالدى قازىپ، جەتى حانعا ارنالىپ قۇلپى تاس قىلعان پانتەونعا اكەلىپ كوشىرىپ قويعان. اق قويان دەگەنىمىز ارۋاقتار ەكەن. سودان كەيىن جاستار ءولىمى ساپ تىيىلىپتى. سول تالدى قولدارىڭىزبەن سيپاساڭىز، ارماندارىڭ ورىندالادى دەيدى.
9 - وقۋشى: 1396 جىلى سارايشىقتى اقساق تەمىر توناۋشىلىققا ۇشىراتىپ، تالقاندايدى. يبن ارابشاح تەمىردىڭ التىن وردانى تالقانداعانىن سيپاتتاي كەلىپ، توناپ العاندارىنىڭ ءبارىن جيناپ، ولجاعا باتتى، قالانى ابدەن توناۋعا جانە حالىقتى تۇتقىنداۋعا رۋقسات بەردى. تەڭدەسى جوق قىرىپ - جويۋ، زورلىق - زومبىلىق جاسالادى، كوپ تايپالاردى جويىپ جىبەردى. ول ساراي، سارايشىق، قوجىتارقان جانە باسقا دا ولكە قالالارىن تۇگەل قيراتتى دەپ جازادى.
بي. «قازاق ءبيى»
10 - وقۋشى: كەيىن 11 - 12 عاسىرلاردا بۇل بايلانىستىڭ اۋقىمى كەڭەيىپ كۇللى ورتا ازيامەن ماڭعىستاۋدى قامتيدى. الايدا، 13 عاسىردىڭ باسىندا باستالعان مونگولدار شاپقىنشىلىعىن بۇل بايلانىستى بۇزدى. 1236 جىلى باتۋ حان باستاعان مونعول شاپقىنشىلارى بۇكىل اتىراۋ ءوڭىرىن ءوز قولدارىنا قاراتىپ ەۆروپاعا جول اشتى.
اتا سارايشىق قالاسىنىڭ ءداۋىرىن نەشە كەزەڭگە بولۋگە بولادى. بۇنى ءۇش كەزەڭگە بولەمىز.
I كەزەڭ: 11 - 12 عاسىرلار ياعني مونعول ۇستەمدىگىنە دەيىنگى كەزەڭ.
1ءى كەزەڭ: 13 - 14 عاسىرلار التىن وردانىڭ وكتەمدىك ەتكەن مەزگىلى.
III كەزەڭ: 15 - 16 عاسىرلار نەمەسە نوعايلار ءداۋىرى.
11 - وقۋشى: اقىرىندا 1580 جىلى ولار قامسىز جاتقان سارايشىق قالاسىنا باسىپ كىرىپ ورتەپ جىبەرگەن سوڭ، سول وڭىرگە ارا تۇرا بيلىگىن جۇرگىزە باستادى. قازاق - ورىستار پاتشا وكىمەتىنىڭ سەنىمدى تىرەگىنە اينالدى.
12 - وقۋشى: حاندار پانتەونى بۇنىڭ بيىكتىگى 17 مەتر، 8 قابىرعالى. قابىرعالار اراسىندا سارايشىقتا جەرلەنگەن 7 حانعا ارناپ كۇلپىتاستار قويىلعان.
13 - وقۋشى: مەشىتتىڭ ۇزىندىعى 13 م، ەنى 6 م 50 سم مەشىتتىڭ ءىشى تولىقتاي جاساقتالعان. ميحراب، مينبارلار قويىلعان مەشىت ىشىندە كۇران، تاعى باسقا ءدىني كىتاپتار قويىلعان.
14 - وقۋشى: مۇراجاي ىشىنە سارايشىق قازباسىنان شىققان تاريحي جادىگەرلەر قويىلعان XIV عاسىرداعى سارايشىق قالاسىنىڭ ماكەتى جاسالعان.
ارينە، سولاي ءوزىنىڭ كىندىك قانى تامعان دامبى جەرىن، اتىراۋ ولكەسىنىڭ بايلىعى مۇنايى مەن بالىعىن نەگە ايتپاسقا. كاسپيي تەڭىزىندەگى اسەم اققۋلار كوز تارتپاي ما؟ (اتىراۋ بايلىعىن كورسەتۋ).
اسەمدىگى ارايلى
شەتەلدىكتەر قارايدى
اتىراۋدى مۇنايدىڭ
استاناسى سانايدى.
استانا دەپ اتالعان
مۇنايلى ەل اتىراۋ.
ارۋاقتاردان باتا العان
تۋعان جەرىم اتىراۋ!
ءان. «اتىراۋ».
ال، بالالار ەندى ءبىلىم كەمەسىمەن كەيىن قايتايىق. ۋاقىت بولسا ءبىراز جەرگە بارىپ قالدى. سونىمەن بالالار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىندا تۋعان جەرىم كونە تاريحي مەكەن سارايشىق تۋرالى وزىمىزگە كەرەكتى ماعلۇماتتار الدىق.
ەندى ساياحاتتان ورالعاننان كەيىن وقۋشىلاردىڭ العان اسەرلەرىن جازبا قاعاز بەتىنە اڭگىمەلەپ جازۋعا تاپسىرما بەردىم. ۋاقىت ءبولىپ بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان كەيىن وقۋشىلاردىڭ اڭگىمەسىن وقىتىپ تىڭدادىم. سودان سوڭ جەكە بالانىڭ وقىعان اڭگىمەسىنە بايلانىستى قوسار پىكىرىن ورتاقتاسىپ سۇرادىق.
ودان كەيىن ءمۇعالىم تۇرعىسىنا ولاردىڭ ويىنىنا قوسارىم ساۋالناما رەتىندە مىناداي سۇراقتار بەردىم. ساۋالناما تەكستى تومەندەگىشە بولدى.
تەست
1. سارايشىق قالاسىنىڭ ءداۋىرى نەشە كەزەڭنەن تۇرادى:
ا) 2 ءا) 4 ب) 7 ۆ) 3
2. حاندار پانتيوننىڭ بيىكتىگى
ا) 17م
ءا) 7م
ب) 10م
ۆ) 16م
3. سارايشىق قالاسىنىڭ مەشىتىنىڭ ۇزىندىعى
ا) 13 م، ەنى 6 م 50 سم
ءا) 12 م، ەنى 7 م 80 سم
ب) 10 م، ەنى 4 م 60 سم
ۆ) 13 م، ەنى 5 م 70 سم
4. جانىبەك نەشە جىل بيلىك جۇرگىزدى.
ا) 21 ءا) 24 ب) 23 ۆ) 20
5. سارايشىق قالاسى قاي كەزدەن پايدا بولعان؟
ا) ءحىV
ءا) XI
ب) ح
ۆ) ءحىح
6. سارايشىق قالاسىندا حان قىزىنا ارنالعان كولدى نەشە كۇندە اۋىستىرعان؟
ا) 1
ءا) 4
ب) 7
ۆ) 3
You Might Also Like
-
ءوزىن - ءوزى» تانۋ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ جوسپارى
-
ماقساتى: حالىقتىڭ دانالىق سوزدەرىمەن، تەكتىلىك تۋرالى ۇلاعاتتى ۇعىمدارمەن بايلانىستىرۋ حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ عىلىمي نەگىزى بار ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
