ءوز قۇقىعىڭ جايلى كوبىرەك ءبىل جاس دوس!
تاقىرىبى: ءوز قۇقىعىڭ جايلى كوبىرەك ءبىل جاس دوس!
ماقساتى: ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن، كونستيتۋتسيانىڭ باپتارىمەن ءتۇسىندىرۋ.
حالىقارالىق اسا ماڭىزدى قۇجاتتارمەن تانىستىرۋ. ولاردى قۇقىقتارمەن باپتارمەن تالداي وتىرىپ بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ. ءاربىر جەكە ازاماتتىق ءوز قۇقىعىن بىلۋگە تاربيەلەۋ. دەموكراتيالىق كوزقاراس قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىگى: ق. ر. كونستيتۋتسياسى، ق. ر ازاماتتىق كودەكسى، ق. ر. قىلمىستىق كودەكسى ت. ب
ءمۇعالىم: وقۋشىلار حالىقارالىق قۇقىقتىق قۇجاتتار جانە ق. ر كونستيتۋسياسىنىڭ باپتارى بويىنشا ءوز قۇقىقتارى، مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى جايلى سويلەيدى.
ءمۇعالىم: قونستيتۋسيانىڭ قۇرىلىمى جانە مازمۇنى جايلى ايتىپ وتەيىك.
1 - وقۋشى: كونستيتۋسيا – 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىن قابىلدادى. ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسى 9 بولىمنەن، 98 باپتان تۇرادى. جالپى ەرەجەلەر دەپ اتالعان ءى بولىمدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساياسي سياپاتتاماسى، قىزمەتىنىڭ تۇبەگەيلى ۇستانىمدارى كورسەتىلگەن؛ پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانى تۇجىرىمدالعان. ادامنىڭ قۇقىقتارى بوستاندىقتارى مەن مىندەتتەرى، ادام جانە ازامات دەپ اتالعان ءىى بولىمدە جيناقتالعان. ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسى بويىنشا، زاڭ مەن سوت الدىندا بىردەي؛ ازاماتتاردىڭ ءومىر سۇرۋگە، جەكە باس بوستاندىعىنا، ەركىن ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار. ءىىى بولىمدە پرەزيدەنتتىڭ، ءىV بولىمدە پارلامەنتتىڭ، V بولىمدە ۇكىمەت قۇرالدارىنىڭ جاساقتالۋى، Vءى بولىمدە كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ قۇرىلۋى مەن قىزمەتىنىڭ باعىتتارى، Vءىى سوتتار مەن سوت تورەلىگىنىڭ جاساقتالۋى، جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ءوزىن - ءوزى باسقارۋ ەرەجەلەرى Vءىىى بولىمدە، سوڭعى ءىح بولىمدە قورىتىندى جانە وتپەلى ەرەجەلەر بەرىلگەن. كونستيتۋسيانىڭ ماڭىزدى ەرەكشەلىگى – ول ءبىر جاعىنان، مەملەكەتتىڭ، ال ەكىنشى جاعىنان، قوعامنىڭ نەگىزگى زاڭى بولىپ تابىلادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ جوعارعى زاڭدىق كۇشى بار. مۇنىڭ ءمانى - ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندارعا، اسىرەسە سوتقا ءوتىنىش بىلدىرگەندە، كونستيتۋسيانى، ونىڭ نورمالارىن پايدالانۋعا قۇقىقتى.
ءمۇعالىم: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى، مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى قايسىمىز ايتىپ وتەمىز؟
2 - وقۋشى: 47 – باپ. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى، مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى.
1. مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنا سايكەس ساپالى ءبىلىم الۋعا؛
2. ءوزىنىڭ پىكىرى مەن سەنىمىن ەركىن بىلدىرۋگە؛
3. ءوزىنىڭ ادامدىق ءقادىر – قاسيەتىنىڭ قۇرمەتتەلۋىنە؛
4. سپورت زالىن، وقۋ زالىن، اكت زاڭدارىن، كىتاپشانىتەگىن پايدالانۋعا؛
5. ءاربىر وقۋشى وقۋداعى شىعارماشىلىق قىزمەتتەگى تابىستارى ءۇشىن كوتەرمەلەنۋگە؛
6. وقۋدان تىس ۋاقىتتا مەكتەپتەگى ءىس شارالارعا قاتىسۋعا؛
7. سونىمەن قاتار وقۋدا وزىنە بەرىلگەن تاپسىرمانى كۇندەلىكتى ورىنداپ كەلۋگە؛ ەڭ باستىسى بىزدەر ءۇشىن ياعني وقۋشىلار ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ، ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتقان ۇستازدارىمىزدى قۇرمەتتەۋگە مىندەتتىمىز.
3 - وقۋشى: 31 – باپ.
1. ءاربىر وقۋشى تىنىعۋعا جانە مادەني دەمالۋعا، ءوز جاس مولشەرىنە لايىق ءتۇرلى ءتۇرلى ويىندار مەن كوڭىل كوتەرۋ شارالارىنا قاتىسۋعا، مادەني ومىرگە ەركىن ارالاسىپ، ونەر مەن اينالىسۋعا قۇقىعى بار.
2. مەملەكەت ءار بالانىڭ مادەني جانە شىعارماشىلىق ومىرگە جان – جاقتى قاتىسۋ قۇقىعىن قۇرمەتتەپ قولدايدى جانە بىزگە مادەني شىعارماشىلىق قىزمەتىمەن اينالىسۋعا، تىنىعۋىنا، مادەني دەمالۋىنا تيەسىلى جانە تەڭ دارەجەلى مۇمكىندىك تۋعىزۋعا جاردەمدەسەدى.
ءمۇعالىم: سونىمەن قاتار وقۋشىلاردىڭ ءسوز جانە ار – وجدان بوستاندىعىنا قاتىستى قانداي قۇقىعى بار؟
4 - وقۋشى: 11 – باپ. ءبىزدىڭ ءسوز جانە ار – وجدان بوستاندىعىمىزعا، اقپاراتقا، قوعامدىق ومىرگە ارالاسۋعا قۇقىعىمىز بار. ءاربىر بالانىڭ ءسوز بوستاندىعىنا، ءوزىنىڭ قوعامدىق بەلسەندىلىگىنە قاتىستى دامىتۋعا، جاسىنا سايكەس اقپارات الۋعا جانە ونى تاراتۋعا، قوعامدىق بىرلەستىكتەرگە، سونداي - اق باسقا دا كوممەرسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ نىساندارىنا جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىمەن رۇقسات ەتىلگەن بەيبىت جينالىستارعا ءوز ەركىمىزبەن قاتىسۋعا قۇقىعىمىز بار.
5 - وقۋشى: 12 – باپ. بالانىڭ قاجەتتى تۇرمىس دەڭگەيىنە قۇقىعى.
ءاربىر وقۋشى دەنە ءبىتىمىنىڭ، پسيحيكاسى مەن جان دۇنيەسىنىڭ تولىمدى دامۋى ءۇشىن قاجەتتى تۇرمىس دەڭگەيى مەن جاعدايى بولۋعا قۇقىعى بار.
6 - وقۋشى: 13 - باپ. ءاربىر وقۋشى ءوز پىكىرىن ەركىن بىلدىرۋگە قۇقىلى: بۇل قۇىققا شەكارالارعا قاراماستان اۋىزشا، جازباشا نەمەسە باسىلىم نىسانىندا، كوركەمونەر شىعارماسى نىسانىندا نە بولماسا وقۋشى ءوز تاڭداۋى بويىنشا باسقا دا قۇرالداردىڭ كومەگىمەن ءار ءتۇرلى اقپارات پەن يدەيالاردى ىزدەۋ، الۋ جانە بەرۋ ەركىندىگى كىرەدى.
ماقساتى: ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن، كونستيتۋتسيانىڭ باپتارىمەن ءتۇسىندىرۋ.
حالىقارالىق اسا ماڭىزدى قۇجاتتارمەن تانىستىرۋ. ولاردى قۇقىقتارمەن باپتارمەن تالداي وتىرىپ بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ. ءاربىر جەكە ازاماتتىق ءوز قۇقىعىن بىلۋگە تاربيەلەۋ. دەموكراتيالىق كوزقاراس قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىگى: ق. ر. كونستيتۋتسياسى، ق. ر ازاماتتىق كودەكسى، ق. ر. قىلمىستىق كودەكسى ت. ب
ءمۇعالىم: وقۋشىلار حالىقارالىق قۇقىقتىق قۇجاتتار جانە ق. ر كونستيتۋسياسىنىڭ باپتارى بويىنشا ءوز قۇقىقتارى، مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى جايلى سويلەيدى.
ءمۇعالىم: قونستيتۋسيانىڭ قۇرىلىمى جانە مازمۇنى جايلى ايتىپ وتەيىك.
1 - وقۋشى: كونستيتۋسيا – 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىن قابىلدادى. ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسى 9 بولىمنەن، 98 باپتان تۇرادى. جالپى ەرەجەلەر دەپ اتالعان ءى بولىمدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساياسي سياپاتتاماسى، قىزمەتىنىڭ تۇبەگەيلى ۇستانىمدارى كورسەتىلگەن؛ پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانى تۇجىرىمدالعان. ادامنىڭ قۇقىقتارى بوستاندىقتارى مەن مىندەتتەرى، ادام جانە ازامات دەپ اتالعان ءىى بولىمدە جيناقتالعان. ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسى بويىنشا، زاڭ مەن سوت الدىندا بىردەي؛ ازاماتتاردىڭ ءومىر سۇرۋگە، جەكە باس بوستاندىعىنا، ەركىن ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار. ءىىى بولىمدە پرەزيدەنتتىڭ، ءىV بولىمدە پارلامەنتتىڭ، V بولىمدە ۇكىمەت قۇرالدارىنىڭ جاساقتالۋى، Vءى بولىمدە كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ قۇرىلۋى مەن قىزمەتىنىڭ باعىتتارى، Vءىى سوتتار مەن سوت تورەلىگىنىڭ جاساقتالۋى، جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ءوزىن - ءوزى باسقارۋ ەرەجەلەرى Vءىىى بولىمدە، سوڭعى ءىح بولىمدە قورىتىندى جانە وتپەلى ەرەجەلەر بەرىلگەن. كونستيتۋسيانىڭ ماڭىزدى ەرەكشەلىگى – ول ءبىر جاعىنان، مەملەكەتتىڭ، ال ەكىنشى جاعىنان، قوعامنىڭ نەگىزگى زاڭى بولىپ تابىلادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ جوعارعى زاڭدىق كۇشى بار. مۇنىڭ ءمانى - ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندارعا، اسىرەسە سوتقا ءوتىنىش بىلدىرگەندە، كونستيتۋسيانى، ونىڭ نورمالارىن پايدالانۋعا قۇقىقتى.
ءمۇعالىم: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى، مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى قايسىمىز ايتىپ وتەمىز؟
2 - وقۋشى: 47 – باپ. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى، مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى.
1. مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنا سايكەس ساپالى ءبىلىم الۋعا؛
2. ءوزىنىڭ پىكىرى مەن سەنىمىن ەركىن بىلدىرۋگە؛
3. ءوزىنىڭ ادامدىق ءقادىر – قاسيەتىنىڭ قۇرمەتتەلۋىنە؛
4. سپورت زالىن، وقۋ زالىن، اكت زاڭدارىن، كىتاپشانىتەگىن پايدالانۋعا؛
5. ءاربىر وقۋشى وقۋداعى شىعارماشىلىق قىزمەتتەگى تابىستارى ءۇشىن كوتەرمەلەنۋگە؛
6. وقۋدان تىس ۋاقىتتا مەكتەپتەگى ءىس شارالارعا قاتىسۋعا؛
7. سونىمەن قاتار وقۋدا وزىنە بەرىلگەن تاپسىرمانى كۇندەلىكتى ورىنداپ كەلۋگە؛ ەڭ باستىسى بىزدەر ءۇشىن ياعني وقۋشىلار ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ، ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتقان ۇستازدارىمىزدى قۇرمەتتەۋگە مىندەتتىمىز.
3 - وقۋشى: 31 – باپ.
1. ءاربىر وقۋشى تىنىعۋعا جانە مادەني دەمالۋعا، ءوز جاس مولشەرىنە لايىق ءتۇرلى ءتۇرلى ويىندار مەن كوڭىل كوتەرۋ شارالارىنا قاتىسۋعا، مادەني ومىرگە ەركىن ارالاسىپ، ونەر مەن اينالىسۋعا قۇقىعى بار.
2. مەملەكەت ءار بالانىڭ مادەني جانە شىعارماشىلىق ومىرگە جان – جاقتى قاتىسۋ قۇقىعىن قۇرمەتتەپ قولدايدى جانە بىزگە مادەني شىعارماشىلىق قىزمەتىمەن اينالىسۋعا، تىنىعۋىنا، مادەني دەمالۋىنا تيەسىلى جانە تەڭ دارەجەلى مۇمكىندىك تۋعىزۋعا جاردەمدەسەدى.
ءمۇعالىم: سونىمەن قاتار وقۋشىلاردىڭ ءسوز جانە ار – وجدان بوستاندىعىنا قاتىستى قانداي قۇقىعى بار؟
4 - وقۋشى: 11 – باپ. ءبىزدىڭ ءسوز جانە ار – وجدان بوستاندىعىمىزعا، اقپاراتقا، قوعامدىق ومىرگە ارالاسۋعا قۇقىعىمىز بار. ءاربىر بالانىڭ ءسوز بوستاندىعىنا، ءوزىنىڭ قوعامدىق بەلسەندىلىگىنە قاتىستى دامىتۋعا، جاسىنا سايكەس اقپارات الۋعا جانە ونى تاراتۋعا، قوعامدىق بىرلەستىكتەرگە، سونداي - اق باسقا دا كوممەرسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ نىساندارىنا جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىمەن رۇقسات ەتىلگەن بەيبىت جينالىستارعا ءوز ەركىمىزبەن قاتىسۋعا قۇقىعىمىز بار.
5 - وقۋشى: 12 – باپ. بالانىڭ قاجەتتى تۇرمىس دەڭگەيىنە قۇقىعى.
ءاربىر وقۋشى دەنە ءبىتىمىنىڭ، پسيحيكاسى مەن جان دۇنيەسىنىڭ تولىمدى دامۋى ءۇشىن قاجەتتى تۇرمىس دەڭگەيى مەن جاعدايى بولۋعا قۇقىعى بار.
6 - وقۋشى: 13 - باپ. ءاربىر وقۋشى ءوز پىكىرىن ەركىن بىلدىرۋگە قۇقىلى: بۇل قۇىققا شەكارالارعا قاراماستان اۋىزشا، جازباشا نەمەسە باسىلىم نىسانىندا، كوركەمونەر شىعارماسى نىسانىندا نە بولماسا وقۋشى ءوز تاڭداۋى بويىنشا باسقا دا قۇرالداردىڭ كومەگىمەن ءار ءتۇرلى اقپارات پەن يدەيالاردى ىزدەۋ، الۋ جانە بەرۋ ەركىندىگى كىرەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ويىن ارقىلى ستۋدەنتتەرگە اعىلشىن ءتىلىن سويلەۋگە ۇيرەتۋ
