InfoHub Logo

كورىپ وتىن تاريحتان سان بۇلىكتىڭ،
"ازاتتىق" دەپ سونان سوڭ جاڭعىرىپپىن.
ءوز ءتىلىنىڭ بولعانى قانداي جاقسى
مەكەندەگەن جەر بەتىن ءاربىر ۇلتتىڭ!

بىردە تارازداعى كوللەدجىدە ساباق بەرەتىن ءوزىنىڭ بۇرىنعى وقۋشىسى مەكتەپتە بىرگە وقىعان ءوز سىنىپتاسى جايىندا ايتىپ، ءسىزدىڭ سول جازعان ولەڭىڭىزدى ول سۇراپ جاتىر دەدى مۇنىڭ ىلگەرىدە جازىلىپ، ەش جەرگە جاريالاماعان ءبىر ولەڭى تۋرالى. ول دا مۇنىڭ وقۋشىسى ەدى. ءقازىر الماتىدا مەديسينالىق ءبىر مەكەمەدە باس بۋحگالتەر بولىپ جۇمىس ىستەيدى ەكەن. بۇلار سول كەزدە ەكەۋى ەكى سىنىپتا وقىعان وقۋشى قىزدار ەدى. "ا"، "ءا" سىنىپتارىندا وقىعان. مەكتەپتى 2000 جىلى ءبىتىرىپ كەتكەن. ول وقۋشىسىنىڭ سۇرايتىن سەبەبى، ول بۇل ولەڭدى مەكتەپتە وقۋشى بولىپ جۇرگەنىندە اۋىلدىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ ساحناسىندا كوركەمسوز رەتىندە وقىعان ەدى. 22 قىركۇيەككە ارنالعان "انا ءتىلىم - ارداعىم" دەگەن كەشتە وقىلعان ولەڭ بولاتىن. ءبىراق سودان كەيىن دە 18 جىل ۋاقىت ءوتىپ كەتسە دە، ەسىنەن شىعارماپتى. ويتكەنى اۋىلدىڭ مادەنيەت ۇيىندەگى "انا ءتىلىم - ارداعىم" دەگەن كەشتىڭ وتكەن ۋاقىتى - 1998 جىل. ولەڭ سونىڭ قارساڭىندا جازىلىپ، سوندا وقىلعان.

ءبىر كەزدە وبلىس ورتالىعىنداعى مۇعالىمدەر دايىندايتىن وقۋ ورنىنىڭ 1-كۋرسىنا وزدەرى وقۋعا تۇسكەن كەزدە، ءبىرىنشى كۋرستىقتاردى ىلە-شالا سول وقۋ ورنىنىڭ مۇراجايىمەن تانىستىرعان ەدى. سوندا مۇراجاي قىزمەتكەرى ايەل ادام بۇلارعا: "بۇل وقۋ ورنىنىڭ تاريحى قيىر شىعىستاعى كورەي پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ 1937 جىلى وسى قالاعا قونىس اۋدارىپ، كوشىپ كەلۋىنەن باستالادى"، - دەگەن بولاتىن.

ناق وسى مۇراجاي قىزمەتكەرىنىڭ ايتقان ءسوزىن بۇل سودان كەيىنگى ۋاقىتتا ساتىپ العان كىتابىنىڭ ىشىندەگى كورەي جازۋشىسى حان ءديننىڭ "ۇرەي" اڭگىمەسىنەن تاپتى. وندا وسى قالاعا كوشىپ كەلگەن كورەي پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ وقىتۋشىسى لي ءوز باسىن قاتەرگە بايلاي وتىرىپ، ءوزىنىڭ انا تىلىندە جازىلعان، ءوزىنىڭ ۇلتى ءۇشىن باعا جەتپەس قىمبات كىتاپتاردى ساقتاپ قالادى.

سونىمەن بىرگە سول ستۋدەنت كەزىندە ءۇيدىڭ اۋلاسىندا نەمەرەلەرىن ويناتىپ وتىراتىن كارىس كەمپىردى ءجيى كورەتىن. ول دا وسى كوپ قاباتتى ۇيدە تۇرادى. بىر-بىرىنە تەتەلەس ەكى كىشكەنتاي قىز ورىس تىلىندەگى بالاباقشادا تاربيەلەنىپ جاتقان بولۋى كەرەك، ورىس تىلىندە سويلەپ، ويناپ جۇرەدى. ال كەمپىر ولاردى كەيدە سول تىلدە تارتىپكە شاقىرىپ، جەكىپ قالعانىندا، ءوزىنىڭ ءتىلىنىڭ مانەرى انىق بايقالىپ تۇراتىن ەدى. سوسىن بۇل - ەگەر كەمپىر ءوزىنىڭ انا ءتىلىن بىلسە، ال انا ەكى كىشكەنتاي قىز سول ءتىلدى بىلمەسە، وندا ولار اجەسىمەن ءوز تىلىندە قالاي تۇسىنىسەدى دەپ ويلايتىن. ناق وسى ويدى سودان كەيىن الگى كىتاپتاعى حان ءديننىڭ ەكىنشى اڭگىمەسىنەن تاپتى. كەيىن وقۋىن ءبىتىرىپ ءمۇعالىم بولعانىندا، ءتىل مەرەكەسىنىڭ قارساڭىندا جازىلىپ، وقۋشىسىنا ساحنادا وقىتقىزاتىن "كورەي قىزىنىڭ قاسىرەتى" ولەڭى سول اڭگىمەنىڭ اسەرىمەن جازىلعان ەدى.

"سول مەكەن قالاي اتالماق؟" دەگەن اڭگىمەدە اۋىرىپ جاتقان اناعا ءوزىنىڭ تۋعان قىزى كۇتىم جاساپ جۇرەدى. ول قىزىنا دۇنيە سالعالى جاتىپ ءوزىنىڭ سوڭعى اماناتتارىن تاپسىرىپ جاتىر ەدى. انا مەن قىزى ورىس تىلىندە سويلەسەدى. ويتكەنى انا كورەي ءتىلىن بىلگەنىمەن، قىزى ول ءتىلدى بىلمەيتىن ەدى.

اقتىق ساپار اقىرەتكە قالدى ما ەكەن بارىپ تىم،
وكىلى ەدى جاتقان انا كورەي دەگەن حالىقتىڭ.
پەرزەنت قورعان، جاناشىر عوي تىرشىلىكتىڭ بارىندا،
ءبىر بويجەتكەن كۇتىم جاساپ ءجۇردى انا جانىندا.

اۋدارمايدى انا بايعۇس بويجەتكەننەن جانارىن،
قىزى ەدى ويتكەنى ول جاتقان سىرقات انانىڭ.
سۇلۋلىعى بايقالادى قاراساڭىز اقىرىن،
تەك ايىبى بار ءبىر عانا - انا تىلىنەن ماقۇرىم...

كەنەت انا ءوزىنىڭ الىستا قالعان وتانىن ويلاپ جاتىپ، قىزىنا ءوزىنىڭ اقتىق سوزدەرىن كورەي تىلىندە ايتا باستايدى. ال قىزى بۇل سوزدەردەن ەشتەڭە دە ۇعا الماعان ەدى. سول ءسات قىز ءوزىنىڭ انا ءتىلىن تۇسىنە الماعاندىعىنا قينالدى.

"تۇسىنبەدىم، ماما، سەنى!.." - قۇرىعانداي امالى،
بويجەتكەننىڭ لاجسىزدان جاسقا تولدى جانارى.
قالدىرماستان اقتىق ءسوزدىڭ وسى ءقازىر تۇگىندە،
انا بايعۇس جاتتى سويلەپ بارلىعىن ءوز تىلىندە...

وقۋشىسىنىڭ سۇراپ جۇرگەنى وسى حان ءديننىڭ "سول مەكەن قالاي اتالماق؟" اڭگىمەسىنىڭ اسەرىمەن جازىلعان "كورەي قىزىنىڭ قاسىرەتى" ولەڭى ەدى. كەيىن ءوزى دە قوڭىراۋ شالدى. "سول ولەڭدى سۇراپ ءجۇرسىڭ بە؟" - دەدى بۇل. "ءيا، قايتادان وقىعىم كەلگەن ەدى"، - دەدى وقۋشىسى. ولەڭنىڭ كورەي جازۋشىسىنىڭ اڭگىمەسىنىڭ اسەرىمەن شىققاندىعىن ايتىپ بەردى. سونان سوڭ پوشتاسىن سۇراپ الىپ، سالىپ جىبەردى. راقمەت ايتىپ حات جازىپتى.

بۇل ولەڭ قالاي شىققانىن ايتقاندا، وقۋشىسى: "ءبىراق ءبىر ۇلت بولا تۇرا، ءبىر-بىرىمىزدى انا تىلىمىزدە تۇسىنە المايتىن جاعدايلار بىزدە دە بار عوي"، - دەدى. ول مۇمكىن سول كەزدە ولەڭدى اۋىلدىڭ ساحناسىنان وقىپ تۇرعاندا دا سول ويدى ويلاعان شىعار، كىم ءبىلسىن.

راسىندا، ايتسا ايتقانداي، بۇلار 1-كۋرستا وقىپ جۇرگەنىندە، ماماندىقتارىنىڭ 5-كۋرستارى مۇعالىمدىك تاجىريبەدەن وتۋگە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا كەتكەن ەدى. سوعان بايلانىستى ءداستۇر بويىنشا بۇلاردى ستۋدەنت قاتارىنا IV كۋرستىقتار قابىلداپ الدى. سوندا الگى ستۋدەنتتەرگە بارعان اپايلارىن ءبىر قازاق كەمپىرى ۇيىنە جاتقىزىپ تۇرىپ: "ەشقانداي جامباساقى المايمىن. تەك قايتامىن دەگەنشە، ءوزىمىزدىڭ تىلىمىزدە سويلەسشى"، - دەگەن ەكەن. ويتكەنى ول ۇلىمەن دە، كەلىنىمەن دە، نەمەرەسىمەن دە ءوز تىلىندە سويلەسە الماسا كەرەك. تەك ولار جۇمىسقا جانە بالاباقشاعا كەتكەندە عانا - الماتىدان قازاق تىلىندە حابار تاراتىپ تۇرعان راديونىڭ ءۇنىن بار داۋسىمەن اشىپ قوياتىن كورىنەدى. جان دۇنيەسى سول داۋىستان، سول ۇننەن بايىز تابادى ەكەن.

---