InfoHub Logo

قاراپايىم شىڭدىق وزگەگە قاراپ ءوزىمىزدى ۇمىتامىز. ءبىز قازاق ەلى قوڭاقجاي، سالت سانانى ساقتايتىن ۇلى حالىقپىز، ءبىراق ءبىزدىن ۇلكەن قاتەلىگىمىز وزگەگە قاراپ ءوزىمىزدى ۇمىتۋىمىز. قاراپايىم مىسال قازاقستان دەيتىن ۇلكەن بايلىعى مەن باقىتتى ەلدە تۇرا، شەتەلدىن ىستەگەنىن ىستەيمىز. وركەنيەتىن سول باعىتقا بۇرعانى ادامداردى قاتتى الانداتادى. شىڭدىقتى ايتۋ كەرەكقوي قازاقتىڭ قاراپايىم كيمەشەگىن، تىم قۇرىعاندا شاپانىڭ ءبىر كەلگەن ناۋرىزدا كيمەسە ودان باسقا ۋاقىتتا سىر ساڭدىق تۇبىندە جاتادى. ونىن ورنىن قالعان ۋاقىتتا قىتايدىن كيىمدەرى مەن برەند پەن ترەند كيىمدەر الىپ جاتىر، قۇر ماتانى ءبىر بىرىنە جالعاپ ايتەۋىر بوس شىققان اشىق-شاشىق كيىم، ايتەۋىر ءار كىمنىڭ ۇستىندە. سولاردىن وركەنيەتىنە قاراي ورمەلەگەن سايىن، ورتكە ورانعانداي كۇي كەشەمىز. ول ءبىزدىن سالت سانامىزدىڭ سوعان قاراي بەت بۇرعانىڭ جاقسى كورسەتەدى. ياعني ول ءوزىمىزدى ۇمىتقانىمىزدىڭ ۇلكەن بەلگىسى.

كەيدە ويلانىپ قاراساڭىز الپاۋىت مەملەكەتەر، العا قادامىن نىق قويعان مەملەكەتتەر. العا قادام باسقان ءار مەمەلەكەت ، وزىنەن كىشى مەملەكەتتەرگە اعاسى مەن قامقورشىسى سياقتى. قاراپايىم مىسال، اعاسى كيگەن كيىم ىنىسىنە بۇيىرارى ايتپاسادا تۇسىنىكتى شىعار، مىنە ءدال سولاي. ءوزىنىڭ قولدانىسىندا بولعان كەرەگى بولماي قالعان ءار قۇرالى، باسقا ەلدىن پايداسىنا ءتيىمدى اسۋدا. بۇنى ۇلكەن مۇمكىندىك دەپ قاراستىرۋدا. ال بۇل تۇرعىدا ءبىزدىڭ ۇلكەن قاتەلىگىمىز، نەگە سول نارسەنى ءوزىمىز جاساماسقا. تاريحقا سۇيەنە وتىرىپ سوناۋ ۋاقىتتان 150-200 جىل شەگەرىلگەنىمىز راس، ءبىراق سالت ءداستۇرىمىز، ءدىنىمىز، ءتىلىمىزدى ەشكىم ولاي شەگەرمەدى. ۇلكەن مەملەكەتتەر مەن ءبىر قاتاردا تۇرۋ ءۇشىن ولار بىزگە 2 عاسىردان كەيىن وسى ورىنعا وتىر سەن ءالى ارتاسىن دەپ ايتپايدى. تەك ءبىز شەتەلگە قاراپ بوي تۇزەگەنمەن الاتىنىمىز از بولۋى مۇمكىن. قۋانىش شونباي اعامىزدىڭ ەكىنشى بولما اتتى كىتابىندا، ءوز ويى مەن:

ىزدەنىس جولىندا جۇرگەنىمدە بودو شەفەر، روبەرت كييوساكي سياقتى اۆتورلاردىڭ كىتاپتارى قولىما ءبىرىن ءشى بولىپ ءتۇستى. ولار شىنىندا دا، مىقتى موتيۆاسيا بەرەدى، بولاشاققا سەنىم سىيلايدى، ەرتەڭگى ءومىرىڭ قانداي بولاتىنىن ادەمىلەپ، اسەرلەندىرىپ سۋرەتتەپ بەرەدى. ءبىراق، بۇل كىتاپتاردىڭ ءبىرىنشى «مينۋسى»، ولار سەنىڭ ەرتەڭ قانداي بولاتىنىڭدى ايتادى. ارماندا، ماقسات قوي، موتيۆاسياڭ بولۋ كەرەك، ەڭبەكتەن، سوندا جەتىستىككە جەتەسىڭ دەيدى. العا قادام جاساۋعا دايىن تۇرعانىڭدا، نەدەن باستايتىنىڭدى بىلمەي قالاسىڭ. ياعني، بۇل كىتاپتار نەنى جانە قالاي جاساۋ كەرەگىن بەلگىلەپ بەرمەيدى. كوبىمىزدىڭ موتيۆاسيانى جيناپ الىپ، ىسكە كەلگەندە ەش نارسەنى جۇزەگە اسىرماۋىمىزدىڭ سەبەبى وسىندا. تاۋدى دا قوپارىپ تاستاۋعا دايىن بولعانىڭدا، نە ىستەيتىنىڭدى بىلمەيسىڭ. ال مەن ءوزىم كوپ ويلاندىم، كوپ زەرتتەدىم. باتىس مودەلىندەگى كىتاپتاردىڭ كوبى موتيۆاسيا بەرۋ ءۇشىن جارامدى ەكەنى كۇمانسىز، ءبىراق مەنىڭ تۇسىنگەنىم، قازاقتارعا، ءار قادامنىڭ جازىلعانى، نەدەن كەيىن نەنى جاسايتىنى بەلگىلەنىپ، ايتىلعانى جاعادى.  

ارينە ءار قازاققا موتيۆاسيا بەرەتىن شەتەلدىن سول كىتاپتارى عانا، جانە سولاردى وقىپ جەتىستىككە جەتكەندەرى كەمدە كەم. ءبىز تەك ولاردىڭ وركەنيەتىنە ەلىكتەيمىز، تالپىنامىز سولاردىڭ جاساعانىڭ جاقسى كورەمىز، يا بۇل ءبىراق  ءوز ىشىىزدە ولاي ەمەس. شەت ءتىلدى ۇيرەنىپ مادەنيەتىنە قادام باسىپ كەلگەندە، ءوزىمىزدىن كىم ەكەنىمىزدى ۇمىتامىز. قوعامىمىزدىڭ ءبىر بولىگى قازاق ءتىلىن، مادەنيەتىن ۇرانداتىپ جۇرسە، ەندى ءبىر بولىگى جات ەلدىڭ مادەنيەتىن جارىسا كىرگىزىپ جاتىر. باتىس باسىن اينالدىرعان جاستار ءۇشىن قازاق مادەنيەتى ەسكىنىڭ قالدىعى رەتىندە قابىلداناتىنى جانىڭدى قىنجىلتادى. وسى تۇرعىدا م. شاحانوۆتىڭ باتىستىڭسيۆيليزاسياسىنا كىرەمىن دەپ كانالايزاسياسىنا ءتۇسىپ كەتپەندەر دەگەنى ءار ادامدى ويلاندىرارى اڭىق. وزگەنىڭ وركەنيەتىن دارىپتەپ ءجۇرىپ، ءوزىمىزدىڭ وركەنيەتىمىزدى ۇمىتپايىق اعايىن.  

بەكتەن ۇلى بەكبولات

---