وزگەلىك ەتىس
قاراعاندى وبلىسى، جاڭاارقا اۋدانى،
«№132 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
تۋلەۋتايەۆا كىزىكتى سەريكبايەۆنا
قازاق ءتىلى 6 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وزگەلىك ەتىس
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وزگەلىك ەتىس تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرىپ، جاسالۋ جولدارىمەن تانىستىرۋ؛
ءا) ەتىستىكتىڭ تۇرلەرى، ونىڭ ىشىندە ەتىستىڭ تۇرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، سويلەۋ، اڭگىمەلەۋ داعدىسىن جەتىلدىرە وتىرىپ، مانەرلەپ سويلەۋگە، ادەمى جازۋعا، ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ب) دوستىققا، قامقورلىققا، شاپشاڭدىققا، قيىندىقتاردى جەڭە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرتەگىگە ساياحات ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، توپتاستىرۋ، نۇسقاۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىگى: سلايد، سۋرەتتەر
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، تاريح
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. سىنىپ وقۋشىلارىمەن امانداسۋ.
2. جۋرنال بويىنشا وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
ۇيگە بەرىلگەن 240 - جاتتىعۋدىڭ ورىندالىسىن تەكسەرىپ ءوتىپ، قوسىمشا سۇراقتار قويۋ.
1. ەتىس دەگەنىمىز نە؟
2. ەتىستىڭ جۇرناقتارىن اتا.
3. وزدىك ەتىس دەگەنىمىز نە؟
4. وزدىك ەتىستىڭ جاسالۋ جولى
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
1. بۇگىنگى كۇن مەن تاقىرىپتى داپتەرلەرىنە جازدىرتۋ
2. ساباق ماقساتىمەن تانىستىرۋ
3. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سۋرەتپەن جۇمىس
- بالالار، ءىس - ارەكەت بار دا، سول ءىس - ارەكەتتى ورىنداۋشى بار ەكەنىن جانە
ولاردىڭ اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى ەتىس دەپ اتايتىنىمىزدى وزدەرىن ايتتىڭدار. №1 سلايدقا نازارلارىڭدى اۋدارساڭدار، سۋرەتتە ءتۇرلى ءىس - ارەكەت ۇستىندەگى ادامدار بەينەلەنگەن. بىردە ءىس - ارەكەتتى ادامنىڭ تىكەلەي ءوزى ىستەسە، بىردە وزگە بىرەۋگە ىستەتسە، ەندى بىردە بىرنەشە ادام ورتاقتاسا ىستەيدى. ال ەندى بىردە ءىس - ارەكەت وزدىگىنەن جۇزەگە اسىپ جاتادى. مىنە، وىنداي قارىم - قاتىناستى ەتىستەر دەيمىز.
- №2 سلايدتا بەرىلگەن سۋرەتتەن نە بايقاپ تۇرسىڭدار؟
- ءمۇعالىم وقۋشىعا ساباق جازعىزىپ وتىر.
- №3 سلايدقا نازار اۋدارىڭدار. سۋرەتتە كىم بەينەلەنگەن؟
- حورەوگراف شاكىرتتەرىنە بي ۇيرەتىپ جاتىر.
ايتقان سويلەمدەردىڭ ەتىستىكتەرىن تاقتاعا جازىپ، ماعىناسىنا تالداۋ جاساۋ. ياعني، بالالار، ءىس - ارەكەت، قيمىلدىڭ ءوزى ەمەس، وزگە بىرەۋ ارقىلى ىسكە اساتىندىعىن بىلدىرەتىن ەتىستىڭ ءتۇرى وزگەلىك ەتىس دەپ اتالادى.
وزگەلىك ەتىستىڭ جاسالۋ جولدارى:
1) - عىز، - گىز، - قىز، - كىز. مىسالى: سال - عىز، ءجۇر - گىز، ايت - قىز، ەك - كىز، تاعى باسقا.
2) - دىر، - ءدىر، - تىر، - ءتىر، - ىر، - ءىر.
مىسالى: ال - دىر، سەن - ءدىر، اس - تىر، كەل - ءتىر، جات - ىر، كەت - ءىر، تاعى باسقا.
3) - ت. مىسالى: تانى - ت، پانالا - ت، تاعى باسقا.
ۇلى وتان سوعىسى ادامزات تاريحىندا ۇمىتىلماستاي ءىز قالدىردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قازىرگى تاڭدا 130 - دان استام ۇلتتار مەن ۇلىستار تاتۋ - ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.
سويلە - ت
سويلە - ت - كىز
سويلە - ت - كىز - ءدىر
سويلە - ت - كىز - ءدىر - ت
- وقۋشىلار، جوعارىدا كەلتىرىلگەن مىسالداردان كورگەندەي، كەي
جاعدايدا ءبىر تۇبىرگە وزگەلىك ەتىستىڭ بىرنەشە جۇرناعى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جالعانا بەرەدى. مىسالى: سات - قىز - دىر - ت، سويلە - ت - كىز، تاعى باسقا.
- سۇراقتارىڭ بار ما؟
وقۋلىقتارىنىڭ 169 - بەتىندەگى تاپسىرمانى اۋىزشا ورىنداتۋ.
4. جاڭا تاقىرىپتى پىسىقتاۋ كەزەڭى
- بالالار، ءبىز ادەبيەتتەن «ەر توستىك» ەرتەگىسىمەن تانىسقان بولاتىنبىز.
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا «ەر توستىك» ەرتەگىسىنە ساياحاتقا بارامىز. بىردە ەر توستىك الىس ساپارعا كەتكەندە، ودان كەگىن الماقشى بولعان مىستان ونىڭ سۇيىكتىسى كەنجەكەيدى ەر توستىك كەيىپىنە ەنىپ الىپ قاشىپ كەتەدى. سۇيىكتىسىن مىستاننىڭ الىپ كەتكەنىن ەستىگەن توستىك ءۇش دوسىن، ياعني تاۋسوعاردى، جەلاياقتى، كولتاۋساردى ەرتىپ جولعا شىعادى. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ولاردىڭ الدىنان «سيقىرلى قاقپا» شىعادى. «سيقىرلى قاقپانى» اشىپ، ونىڭ ىشىنە ەنۋ ءۇشىن توستىك پەن ونىڭ دوستارىنا تاپسىرمالاردى ورىنداۋ قاجەت ەكەن. ءبىز دە قاراپ وتىرماي، قازاق ءتىلى ساباعىندا العان ءبىلىمىمىزدى پايدالانىپ، ەر توستىككە كومەكتەسەيىك.
«سيقىرلى قاقپا» تاپسىرماسى:
بەرىلگەن وزدىك ەتىستەردى وزگەلىك ەتىسكە اينالدىرىپ، سويلەم قۇراپ جازىڭىزدار.
ءسۇرتىن، كيىن، جۋىن.
- بالالار، سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭنىڭ ارقاسىندا توستىك پەن ونىڭ دوستارى
قاقپانى اشىپ ىشىنە كىردى. الايدا مىستان ولاردى ارى قاراي وتكىزبەس ءۇشىن ورمەك قۇرىپ قويعان ەكەن. ەندەشە ءبىز دە توستىككە ورمەكتى بۇزىپ - جارۋ ءۇشىن كومەك كورسەتەيىك.
ورمەك 6 ءتۇرلى تاپسىرمادان تۇرادى ەكەن.
«كۋبيزم» ءادىسى بويىنشا جۇمىس جاساڭىزدار:
1. بايانداڭىز. 242 - جاتتىعۋدى «اعايىنعا سالىپ ويلات» ءماتىنىن وقىپ شىعىپ، مازمۇنىن بايانداڭدار. ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن تابىڭىزدار.
2. تالداڭىز. ءماتىن ىشىنەن وزگەلىك ەتىستەردى تاۋىپ، قۇرامىنا تالداۋ جاساڭىز.
3. قولدانىڭىز. وزگەلىك ەتىس تۋرالى العان بىلىمدەرىڭىزدى باسشىلىققا الا وتىرىپ، 245 - جاتتىعۋ جۇمىسىن ورىنداڭىز.
4. زەرتتەڭىز. بەرىلگەن سوزدەرگە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساۋ ارقىلى لەكسيكا - گرامماتيكالىق ماعىناسىن زەرتتەڭىز.
5. قۇراستىرىڭىز. بەرىلگەن ۇيقاسپەن 1 شۋماق ولەڭ قۇراستىرىپ، قۇرامىنان وزگەلىك ەتىستى تابىڭىزدار.
6. سالىستىرىڭىز. وزدىك ەتىس پەن وزگەلىك ەتىستى سالىستىرىڭىز.
242 - جاتتىعۋ.
1. بايانداڭىز.
اعايىنعا سالىپ ويلات
... ءبىر جولى بالاسى جالمامبەت «مەنىكى ءجون، ولاردىكى تەرىس» دەپ، ءبىر جايلاۋ داۋىن اكەسىنە ايتىپ وتىرادى.
سوندا بايدىبەك بي بالاسىنا:
- وتكەلدى ساياز دەمە،
تاياعىڭدى سالىپ بويلات.
ءىسىمدى ماقۇل دەمە،
اعايىنعا سالىپ ويلات، - دەپ اقىل ايتىپتى دەسەدى قاريالار.
«№132 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
تۋلەۋتايەۆا كىزىكتى سەريكبايەۆنا
قازاق ءتىلى 6 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وزگەلىك ەتىس
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وزگەلىك ەتىس تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرىپ، جاسالۋ جولدارىمەن تانىستىرۋ؛
ءا) ەتىستىكتىڭ تۇرلەرى، ونىڭ ىشىندە ەتىستىڭ تۇرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، سويلەۋ، اڭگىمەلەۋ داعدىسىن جەتىلدىرە وتىرىپ، مانەرلەپ سويلەۋگە، ادەمى جازۋعا، ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ب) دوستىققا، قامقورلىققا، شاپشاڭدىققا، قيىندىقتاردى جەڭە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرتەگىگە ساياحات ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، توپتاستىرۋ، نۇسقاۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىگى: سلايد، سۋرەتتەر
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، تاريح
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. سىنىپ وقۋشىلارىمەن امانداسۋ.
2. جۋرنال بويىنشا وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
ۇيگە بەرىلگەن 240 - جاتتىعۋدىڭ ورىندالىسىن تەكسەرىپ ءوتىپ، قوسىمشا سۇراقتار قويۋ.
1. ەتىس دەگەنىمىز نە؟
2. ەتىستىڭ جۇرناقتارىن اتا.
3. وزدىك ەتىس دەگەنىمىز نە؟
4. وزدىك ەتىستىڭ جاسالۋ جولى
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
1. بۇگىنگى كۇن مەن تاقىرىپتى داپتەرلەرىنە جازدىرتۋ
2. ساباق ماقساتىمەن تانىستىرۋ
3. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سۋرەتپەن جۇمىس
- بالالار، ءىس - ارەكەت بار دا، سول ءىس - ارەكەتتى ورىنداۋشى بار ەكەنىن جانە
ولاردىڭ اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى ەتىس دەپ اتايتىنىمىزدى وزدەرىن ايتتىڭدار. №1 سلايدقا نازارلارىڭدى اۋدارساڭدار، سۋرەتتە ءتۇرلى ءىس - ارەكەت ۇستىندەگى ادامدار بەينەلەنگەن. بىردە ءىس - ارەكەتتى ادامنىڭ تىكەلەي ءوزى ىستەسە، بىردە وزگە بىرەۋگە ىستەتسە، ەندى بىردە بىرنەشە ادام ورتاقتاسا ىستەيدى. ال ەندى بىردە ءىس - ارەكەت وزدىگىنەن جۇزەگە اسىپ جاتادى. مىنە، وىنداي قارىم - قاتىناستى ەتىستەر دەيمىز.
- №2 سلايدتا بەرىلگەن سۋرەتتەن نە بايقاپ تۇرسىڭدار؟
- ءمۇعالىم وقۋشىعا ساباق جازعىزىپ وتىر.
- №3 سلايدقا نازار اۋدارىڭدار. سۋرەتتە كىم بەينەلەنگەن؟
- حورەوگراف شاكىرتتەرىنە بي ۇيرەتىپ جاتىر.
ايتقان سويلەمدەردىڭ ەتىستىكتەرىن تاقتاعا جازىپ، ماعىناسىنا تالداۋ جاساۋ. ياعني، بالالار، ءىس - ارەكەت، قيمىلدىڭ ءوزى ەمەس، وزگە بىرەۋ ارقىلى ىسكە اساتىندىعىن بىلدىرەتىن ەتىستىڭ ءتۇرى وزگەلىك ەتىس دەپ اتالادى.
وزگەلىك ەتىستىڭ جاسالۋ جولدارى:
1) - عىز، - گىز، - قىز، - كىز. مىسالى: سال - عىز، ءجۇر - گىز، ايت - قىز، ەك - كىز، تاعى باسقا.
2) - دىر، - ءدىر، - تىر، - ءتىر، - ىر، - ءىر.
مىسالى: ال - دىر، سەن - ءدىر، اس - تىر، كەل - ءتىر، جات - ىر، كەت - ءىر، تاعى باسقا.
3) - ت. مىسالى: تانى - ت، پانالا - ت، تاعى باسقا.
ۇلى وتان سوعىسى ادامزات تاريحىندا ۇمىتىلماستاي ءىز قالدىردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قازىرگى تاڭدا 130 - دان استام ۇلتتار مەن ۇلىستار تاتۋ - ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.
سويلە - ت
سويلە - ت - كىز
سويلە - ت - كىز - ءدىر
سويلە - ت - كىز - ءدىر - ت
- وقۋشىلار، جوعارىدا كەلتىرىلگەن مىسالداردان كورگەندەي، كەي
جاعدايدا ءبىر تۇبىرگە وزگەلىك ەتىستىڭ بىرنەشە جۇرناعى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جالعانا بەرەدى. مىسالى: سات - قىز - دىر - ت، سويلە - ت - كىز، تاعى باسقا.
- سۇراقتارىڭ بار ما؟
وقۋلىقتارىنىڭ 169 - بەتىندەگى تاپسىرمانى اۋىزشا ورىنداتۋ.
4. جاڭا تاقىرىپتى پىسىقتاۋ كەزەڭى
- بالالار، ءبىز ادەبيەتتەن «ەر توستىك» ەرتەگىسىمەن تانىسقان بولاتىنبىز.
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا «ەر توستىك» ەرتەگىسىنە ساياحاتقا بارامىز. بىردە ەر توستىك الىس ساپارعا كەتكەندە، ودان كەگىن الماقشى بولعان مىستان ونىڭ سۇيىكتىسى كەنجەكەيدى ەر توستىك كەيىپىنە ەنىپ الىپ قاشىپ كەتەدى. سۇيىكتىسىن مىستاننىڭ الىپ كەتكەنىن ەستىگەن توستىك ءۇش دوسىن، ياعني تاۋسوعاردى، جەلاياقتى، كولتاۋساردى ەرتىپ جولعا شىعادى. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ولاردىڭ الدىنان «سيقىرلى قاقپا» شىعادى. «سيقىرلى قاقپانى» اشىپ، ونىڭ ىشىنە ەنۋ ءۇشىن توستىك پەن ونىڭ دوستارىنا تاپسىرمالاردى ورىنداۋ قاجەت ەكەن. ءبىز دە قاراپ وتىرماي، قازاق ءتىلى ساباعىندا العان ءبىلىمىمىزدى پايدالانىپ، ەر توستىككە كومەكتەسەيىك.
«سيقىرلى قاقپا» تاپسىرماسى:
بەرىلگەن وزدىك ەتىستەردى وزگەلىك ەتىسكە اينالدىرىپ، سويلەم قۇراپ جازىڭىزدار.
ءسۇرتىن، كيىن، جۋىن.
- بالالار، سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭنىڭ ارقاسىندا توستىك پەن ونىڭ دوستارى
قاقپانى اشىپ ىشىنە كىردى. الايدا مىستان ولاردى ارى قاراي وتكىزبەس ءۇشىن ورمەك قۇرىپ قويعان ەكەن. ەندەشە ءبىز دە توستىككە ورمەكتى بۇزىپ - جارۋ ءۇشىن كومەك كورسەتەيىك.
ورمەك 6 ءتۇرلى تاپسىرمادان تۇرادى ەكەن.
«كۋبيزم» ءادىسى بويىنشا جۇمىس جاساڭىزدار:
1. بايانداڭىز. 242 - جاتتىعۋدى «اعايىنعا سالىپ ويلات» ءماتىنىن وقىپ شىعىپ، مازمۇنىن بايانداڭدار. ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن تابىڭىزدار.
2. تالداڭىز. ءماتىن ىشىنەن وزگەلىك ەتىستەردى تاۋىپ، قۇرامىنا تالداۋ جاساڭىز.
3. قولدانىڭىز. وزگەلىك ەتىس تۋرالى العان بىلىمدەرىڭىزدى باسشىلىققا الا وتىرىپ، 245 - جاتتىعۋ جۇمىسىن ورىنداڭىز.
4. زەرتتەڭىز. بەرىلگەن سوزدەرگە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساۋ ارقىلى لەكسيكا - گرامماتيكالىق ماعىناسىن زەرتتەڭىز.
5. قۇراستىرىڭىز. بەرىلگەن ۇيقاسپەن 1 شۋماق ولەڭ قۇراستىرىپ، قۇرامىنان وزگەلىك ەتىستى تابىڭىزدار.
6. سالىستىرىڭىز. وزدىك ەتىس پەن وزگەلىك ەتىستى سالىستىرىڭىز.
242 - جاتتىعۋ.
1. بايانداڭىز.
اعايىنعا سالىپ ويلات
... ءبىر جولى بالاسى جالمامبەت «مەنىكى ءجون، ولاردىكى تەرىس» دەپ، ءبىر جايلاۋ داۋىن اكەسىنە ايتىپ وتىرادى.
سوندا بايدىبەك بي بالاسىنا:
- وتكەلدى ساياز دەمە،
تاياعىڭدى سالىپ بويلات.
ءىسىمدى ماقۇل دەمە،
اعايىنعا سالىپ ويلات، - دەپ اقىل ايتىپتى دەسەدى قاريالار.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىپتارى:1. ناتيجە ساباق «سپورت»2. ديكتانت «سپورت»3. دەنساۋلىق. ەرىندىك جانە ەزۋلىك داۋىستى دىبىستار4. تابيعات- انا5. قازاقشا كۇرەس
