ءوزىن-وزى تانىماعان كورول
ەرتە-ەرتە ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتەدە، ادام اتاۋلى قول قۋسىرىپ، اۋزىمەن وراڭ ورعان زاماندا ءبىر كورولى. بولىپتى. ول كورولدى جۇرتى جاقسى كورمەپتى. قارپ حالىق قانا ەمەس، ساراي ماڭىن ساعالاعاندار دا ونى جەك كورىپتى.
شىنىندا ونىڭ قۇداي سۇيەر قىلىعى جوق ەدى...
ال ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن كارىگە دەيىننىڭ ءبارى مۇراگەردى جاندارىنداي جاقسى كورىپتى. ول دەگەن دە ومىرلەرىن قيۋعا ءازىر تۇرىپتى. ولاي بولاتىن سەبەبى: مۇراگەر وتان دەگەندە جۇرەگىن سۋىرىپ بەرۋگە بار ەكەن. ول كورول سارايىنان سىتىلىپ وڭاشا شىعا قالسا، اجارىنان ايرىلىپ جاتقان ايماقتى ارالاپ ءجۇرىپ: «قايران جەرىم، قايتەيىن، ءوستىپ شاڭ باسىپ جاتا بەرەر مە ەكەنسىڭ!..»— دەپ كوكىرەگى قارىس ايرىلادى ەكەن.
شالشىقتى كورسە: «مۇنىڭ سۋىن جىرىپ اپارىپ ءشول جەرلەردى سۋارسا، جۇماق بولىپ-اق كەتەر ەدى. اۋرۋ اتاۋلى دا قۇرىر ەدى»،— دەيدى ەكەن.
مۇراگەردى جۋرناليستەر دە جاقسى كورىپتى. كورولدىڭ ءباسپاسوزدى تۇقىرتىپ ۇستايتىنىنا ءوزىنىڭ نارازى ەكەنىن جاس مىرزا كەيدە اشىق ايتاتىن بولسا كەرەك.
— باسپا ءسوز بوستاندىعى جوق ەلدە دەموكراتيا بولۋى مۇمكىن ەمەس! — دەيدى ەكەن ول.
مۇراگەر دە جۋرناليستەردى جان-تانىمەن جاقسى كورىپتى. ولارمەن ءجيى-جيى شۇيىركەلەسىپ، ىشتەگى شەرىن تارقاتىپ ءجۇرىپتى.
كورولدى تاقتان تايدىرىپ، ورنىنا مۇراگەردى وتىرعىزسا عانا باسپا ءسوز بوستاندىعى بولاتىنىنا جۋرناليستەر ءشۇبالانباپتى. سوندىقتان ولار جاس ءپرينستىڭ سوڭىنان شۇبىرىپ ەرىپتى دە ءجۇرىپتى. پرينس جۋرناليستەرگە قوناقاسى بەرىپ، ولارمەن بىرگە سۋرەتكە ءتۇسۋدى ۇناتاتىن بولىپتى. سۋرەتىن تارتۋ ەتكەندە، سىرتىنا: «كىرشىكسىز دوستىعىمىزدىڭ ەسكەرتكىشى بولسىنشى» دەپ جازىپ بەرەدى ەكەن. ءسوز بەن وي بوستاندىعىنىڭ مۇراگەردەي قامقورشى-جوقشىسىن بارشا ونەر ادامدارى جاقسى كورىپتى. ەلىمىزگە بۇل يە بولسا، قاسىرەتتەن قۇتىلار ەدىك دەپ كەدەي-كەپشىك تە ونى قۇرمەت تۇتادى ەكەن. چينوۆنيكتەردىڭ ءۇمىتى دە ەرەكشە بولىپتى. جەرىمىزدى جۇماققا اينالدىرار ەدىم دەگەن مۇراگەردى شارۋالاردىڭ قالاي جاقسى كورگەنىن ايتۋعا ءتىپتى ءتىل جەتپەسە كەرەك.
جۇرتتىڭ مۇراگەردى قوشەمەتتەۋى اسىپ بارا جاتقانىن كورگەن كورول ونى سارايدىڭ ءبىر وڭاشا بولمەسىنە كوشىرتىپ، حالىققا كورىنۋىنە تيىم سالىپتى. وعان التىن-كۇمىستى ۇيىپ-توگىپ بەرىپ، جانىنا سۇلۋ قىزداردى قوسىپ قويىپتى، ءبىراق، مۇراگەر ول قۋلىققا الدانباپتى، ءتىپتى كورولدىڭ قاھارىنان دا جاسقانباپتى، ول وتانىما قايتسەم پايدام تيەدى دەگەندى عانا ويلاپتى.
كورولدى قىلاياعى كۇزەتشىلەرى دە جەك كورەدى ەكەن. ولار دا مۇراگەر جاعىندا بولىپتى، ونىڭ قۇپيا سالەمىن جۋرناليستەرگە جەتكىزىپ ءجۇرىپتى.
ءسويتىپ، كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە، ەزگىگە توزە-توزە بولعان حالىق كوزى اشىق ازاماتتارىنىڭ باستاۋىمەن كوتەرىلىس جاساپ، كورولدى تاقتان ۇشىرىپ، ورنىنا مۇراگەردى وتىرعىزادى. ۇلان-اسىر توي-دۋمان باستالادى. ساراي قىزمەتشىلەرى تۇگەل جينالىپ، جاڭا كورولدى قۇتتىقتاۋعا بارادى.
تاقتا وتىرعان كورول ولارعا تۇيىلە قاراپ:
— سەندەر كىمسىڭدەر؟— دەيدى.
ساراي قىزمەتشىلەرى ساسىپ قالادى. وزدەرى بايگەگە باس تىگىپ ءجۇرىپ تاققا وتىرعىزعان كورولى شىنىمەن تانىماي قالعانى ما؟!
— ۇلى مارتەبەلى، وڭاشا بولمەدە قاماۋدا وتىرعانىڭىزدا ءسىزدىڭ جۋرناليستەرگە جازعان قۇپيا حاتىڭىزدى جەتكىزەم دەپ جانىمدى شۇبەرەككە تۇيگەن مەن ەدىم عوي، ەسىڭىزدە بار ما؟ — دەيدى ساراي كۇزەتشىلەرىنىڭ ءبىرى.
كورول ءسال-پال ويلانىپ وتىرادى دا:
— ەسىمدە جوق. ول قاشان ەدى؟ مەن ءسىزدى ءبىرىنشى رەت كورىپ وتىرمىن، — دەيدى.
سوندا ساراي قىزمەتشىلەرىنىڭ باسقا بىرەۋى تۇرىپ:
— ۇلى مارتەبەلىم، البەتتە، مەنى ۇمىتپاعان بولارسىز. ەكەۋىمىز كورولدى تاقتان قالاي تايدىرامىز دەپ اقىلداسىپ تالاي ءتۇندى بىرگە وتكىزدىك قوي،— دەيدى.
كورول وعان:
— ءسىز، ءسىرا، سونداي ءتۇس كورگەن شىعارسىز. مەن ونداي ەشتەڭەنى بىلمەيمىن،— دەپ جاۋاپ بەرەدى.
ءسويتىپ، ول ەشكىمدى تانىماي قويادى.
كورولدى قۇتتىقتاۋعا ەرتەڭىندە جۋرناليستەر بارادى. كورول ولاردى دا تانىماي قويادى. ءارقايسىسىنا باعجيا قاراپ:
— مەن ءسىزدى بىلمەيمىن. ەشقاشان كورگەن ەمەسپىن،— دەيدى.
— ۇلى مارتەبەلىم، بۇنىڭىز قالاي؟— دەيدى جۋرناليستەردىڭ بىرەۋى.— ءسىز مەنى اعا دەيتىنسىز. ىلعي دا قۇشاقتاپ سۇيەتىنسىز. كوڭىلىڭىز بۇزىلىپ: «بوستاندىق، بوستاندىق!» دەپ ايقايلاپ تا الاتىنسىز.
كىم؟ مەن بە؟
— ءيا، ءسىز.
— قاشان؟
— كورول بولارىڭىزدان بىرنەشە كۇن بۇرىن.
— قاي جەردە؟
— كەزدەسكەن جەردىڭ بارىندە.
— ەسىمدە جوق. ءسىز مەنى بىرەۋمەن شاتاستىرىپ وتىرسىز.
ەكىنشى جۋرناليست وعان ءبارى بىرگە تۇسكەن سۋرەتتى كورسەتىپ، سىرتىنداعى قولتاڭباسىن وقىپ بەرەدى. كورول سوندا دا تانىماي قويادى.
— «قورىققان دا — ءبىر، قۋانعان دا — ءبىر دەگەن، ءسىرا، مۇنىڭ ەسى شىعىپ كەتكەن عوي»،— دەسەدى جۋرناليستەر، سونسوڭ كورولدى سەيىلدەپ قايتۋعا شاقىرادى. ونى ءوزى جۇماققا اينالدىرار ەدىم دەگەن جۇتاڭ جەرلەرگە الىپ بارادى.
كورول كوزىن قولىمەن كولەڭكەلەپ، سىعىرايىپ قاراپ:
— مەنى قايدا الىپ كەلدىڭدەر؟— دەيدى.
— وسى جەرگە كول ورناتامىن دەگەنىڭىز ەسىڭىزدە مە؟ جۇرت بالىق اۋلاي الاتىن بولسىن دەگەنسىز. تۋريستەر كەلىپ تاماشالاپ ءجۇرسىن دەگەنسىز.
كورول شاڭ باسقان دالاعا تاعى دا ءبىر قاراپ الىپ:
— ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن. و، ءتاڭىرىم، نەتكەن جەكسۇرىن جەر! — دەيدى.
كورول ءوزى مۇراگەر بوپ جۇرگەن كەزدەگى وقيعالاردىڭ ەشبىرەۋىن بىلمەيتىن، سول كەزدەگى جولداستارىنىڭ ەشقايسىسىن تانىمايتىن بوپ شىعادى. ونىسىنا كورولدىڭ وزىنەن باسقالاردىڭ ءبارى اڭ-تاڭ بولادى.
— كورول كىسى تانۋ قابىلەتىنەن ايرىلعان سياقتى، تىم بولماسا ءوزىن ءوزى تانىر ما ەكەن، كورەيىكشى،— دەيدى سوندا بىرەۋ تۇرىپ.
ولار ۇلى مارتەبەلىلەرىنىڭ الدىنا التىن جاقتاۋلى ۇلكەن اينا اكەلىپ قويادى. كورول ايناداعى ءوز پىشىنىنە قارايدى دا:
— مىناۋ كىم؟— دەيدى.
— ءسىز ەمەسسىز بە؟!
— جوق، مەن ەمەسپىن. مەن مۇنى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن! — دەيدى كورول.
— بۇل ءسىزسىز،— دەسەدى وعان.
— جو-جوق، مەن ەمەسپىن. وزدەرىڭ قاراڭدارشى!
قاۋمالاپ تۇرعان كوپشىلىك ايناعا قارايدى دا، جاعالارىن ۇستايدى:
— كورول راس ايتادى. مىناۋ شىنىندا بوتەن بىرەۋى!— دەسەدى.
اينادا: ەسەك قۇلاق، وگىز ءمۇيىز، مايمىل ءجۇن، ايۋ اياق، شوشقا تۇمسىق، جايىن اۋىز ءبىر قۇبىجىق تۇر ەدى.
جۇرت ونىڭ جاڭا كورول ەكەنىن تاني قويدى... سارايدا قاماۋدا وتىرعان جاڭا مۇراگەردى دەرەۋ تاققا وتىرعىزۋ ءۇشىن تاعى دا كوتەرىلىس جاسادى.
الباستىنى اينالايىن دەگەنمەن اۋليە بولماس.
ورىسشادان اۋدارعان عابباس قابىشيەۆ
You Might Also Like
-
قاشان، قاي جەردە بولسىن اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ وتىرعانىمىزدا دۇمبىلەز بىرەۋ: «جوق، تۋىسقاندار، ءبىز ادام بولمايمىز!» — دەپ قالسا-اق — ءبىتتى: «ءيا، ءيا، ءبىز اسىراسا دا ادام بو...
