پەريودتىق جۇيە ەلەمەنتتەرىمەن تانىسۋ
حيميادان سىنىپتان تىس جۇمىس
پەريودتىق جۇيە ەلەمەنتتەرىمەن تانىسۋ
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىنگى ساباقتا د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ حيميالىق ەلەمەنتتەرىنىڭ پەريودتىق جۇيەسىندەگى ەلەمەنتتەرىمەن تانىسامىز. ساباقتا بەلسەندىلىك كورسەتىڭدەر، ساتتىلىك تىلەيمىن.
«پەريودتىق جۇيەگە ارناۋ» ولەڭى وقىلادى:
ەلەمەنتتەردى جۇيەلەرگە اركىمدەر – اق ەڭبەك ەتكەن،
ويلاعانى ورىندالماي، ەڭبەكتەرى بوسقا كەتكەن.
زامانىندا بار ەلەمەنتتى توپقا ءبولىپ،
زاڭدىلىقتى اشۋعا مەندەلەيەۆتىڭ قولى جەتكەن
ول زاڭمەن جەتى پەريود ورنالاسقان
تىگىنەن سەگىز توپقا ارنا اشقان
تولتىرىپ سول ارنانىڭ بوس ورىنىن
بۇل كۇندە بار ەلەمەنت 100 - دەن اسقان
جۇرمەيسىڭ مۇنى ءبىلىپ قاتە باسىپ
اتومدار جۇمباقتارىن تۇرادى اشىپ
بار ەلەمەنت تاڭباسى وسىندا تۇر
ساپ قۇراپ ماسساعا ساي قاتارلاسىپ
ءاربىر توپ ءوز الدىندا ءبىر – ءبىر داستان
عىلىمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان
الپىس ءۇش ەلەمەنتتىڭ سىرىن ءبىلىپ
كەيبىرىن مەندەلەيەۆ بولجاپ اشقان
پەريود باستالادى مەتالداردان
ينەرتتى 6 گازبەن اياقتالعان
جەتىنشى پەريود تا بىتپەس كەلگەن
بۇل كۇندە اياقتاۋعا تاياپ قالعان
پەريود زاڭىمەنەن قۇرعان قاتار
بىرىنشىدەن بەيمەتالدىق توپقا جاتار
كىشىگە، ۇلكەنگە دە، بىتپەگەنگە
پەريود وسى زاڭىن قايتالاتار
ءاربىر توپ باسى جەڭىل ەلەمەنتتەن
ماسساسى ارتقان سايىن تومەن كەتكەن
تومەندەپ تۇرعاندارى جوعارىدان
مەتالدىق قاسيەتىن باسىپ وتكەن
كەستەدەن ءتۇرلى تۇستەر كورىنەدى
ءبارى دە دەڭگەيگە ساي ورىلەدى
زاڭ ورتاق، پەريود ورتاق، توپ تا ۇقساس
زاڭدىلىق زاريادتارمەن بولىنەدى
دانىشپان جولمەن ءجۇرىپ الدىنداعى
بەلگىلى سان عىلىمنىڭ اشىلعانى
ءىلىمنىڭ ءبىلۋ ءۇشىن سىرىن جەتىك
ۇيرەن سەن ۆالەنتتىلىك فورمۋلانى
ءى. حيميالىق ەلەمەنتتەر ايتىسى:
جۇرگىزۋشى:
حيميكتەردىڭ اۋىلىندا
ارناۋلى ءبىر كەشتە
حيميانىڭ تويى بولدى
التىن ويىن باسقارىپتى
ەلەمەنتتەر قاۋىمىندا
مەندەلەيەۆ كەستەسىندە
ءان، كۇي، ايتىس، ويىن بولدى
قىزىق ايتىس باستالىپتى.
پلاتينا:
وزگەلەردىڭ بارىنەن
ايتىسقا شىق، قورعاسىن - اۋ
ناعىز جىلتىر قاتتى زاتپىن
ارتىق سوزبەن قىزبا ءبىراق
ورنىم ءبىراق كەش قويىلىپ
الدىما سەن ورناپسىڭ – اۋ
سول كوڭىلىمەن قاتتى باتتى
شارشاپ ءبىتتىم قىزعانىپ – اق
قورعاسىن:
قورعاسىنعا ءتىل تيگىزگەن
جاۋىنا دا باس يگىزگەن
ءىشى تارلار قايدان شىقتى؟
بولا قويماس مەندەي مىقتى
وجەتتەنگەن قاحارمانمىن
ايتىسۋعا قۇقىلىمىن
توعىزىنشى قاتاردانمىن
ابىروي جوق ەگەسۋدەن
العا قوي دەپ قاسارمايمىن
ءجونى ەمەس بۇل قۇتىلۋدىڭ
پلاتينا، مۇنىڭ بولماس
ارتىق اتاق سۇراعانىڭ
پلاتينا:
سۇيرىك ءتىلدى ەلەمەنت كوپ
سۇيىنەتىن كىل وتىنا
جەڭىل ويلىق مەن ەمەس، تەك
جەڭىلمەيدى پلاتينا
پەريودتىق جۇيە ەلەمەنتتەرىمەن تانىسۋ. جۇكتەۋ
پەريودتىق جۇيە ەلەمەنتتەرىمەن تانىسۋ
ءمۇعالىم: بالالار، بۇگىنگى ساباقتا د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ حيميالىق ەلەمەنتتەرىنىڭ پەريودتىق جۇيەسىندەگى ەلەمەنتتەرىمەن تانىسامىز. ساباقتا بەلسەندىلىك كورسەتىڭدەر، ساتتىلىك تىلەيمىن.
«پەريودتىق جۇيەگە ارناۋ» ولەڭى وقىلادى:
ەلەمەنتتەردى جۇيەلەرگە اركىمدەر – اق ەڭبەك ەتكەن،
ويلاعانى ورىندالماي، ەڭبەكتەرى بوسقا كەتكەن.
زامانىندا بار ەلەمەنتتى توپقا ءبولىپ،
زاڭدىلىقتى اشۋعا مەندەلەيەۆتىڭ قولى جەتكەن
ول زاڭمەن جەتى پەريود ورنالاسقان
تىگىنەن سەگىز توپقا ارنا اشقان
تولتىرىپ سول ارنانىڭ بوس ورىنىن
بۇل كۇندە بار ەلەمەنت 100 - دەن اسقان
جۇرمەيسىڭ مۇنى ءبىلىپ قاتە باسىپ
اتومدار جۇمباقتارىن تۇرادى اشىپ
بار ەلەمەنت تاڭباسى وسىندا تۇر
ساپ قۇراپ ماسساعا ساي قاتارلاسىپ
ءاربىر توپ ءوز الدىندا ءبىر – ءبىر داستان
عىلىمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان
الپىس ءۇش ەلەمەنتتىڭ سىرىن ءبىلىپ
كەيبىرىن مەندەلەيەۆ بولجاپ اشقان
پەريود باستالادى مەتالداردان
ينەرتتى 6 گازبەن اياقتالعان
جەتىنشى پەريود تا بىتپەس كەلگەن
بۇل كۇندە اياقتاۋعا تاياپ قالعان
پەريود زاڭىمەنەن قۇرعان قاتار
بىرىنشىدەن بەيمەتالدىق توپقا جاتار
كىشىگە، ۇلكەنگە دە، بىتپەگەنگە
پەريود وسى زاڭىن قايتالاتار
ءاربىر توپ باسى جەڭىل ەلەمەنتتەن
ماسساسى ارتقان سايىن تومەن كەتكەن
تومەندەپ تۇرعاندارى جوعارىدان
مەتالدىق قاسيەتىن باسىپ وتكەن
كەستەدەن ءتۇرلى تۇستەر كورىنەدى
ءبارى دە دەڭگەيگە ساي ورىلەدى
زاڭ ورتاق، پەريود ورتاق، توپ تا ۇقساس
زاڭدىلىق زاريادتارمەن بولىنەدى
دانىشپان جولمەن ءجۇرىپ الدىنداعى
بەلگىلى سان عىلىمنىڭ اشىلعانى
ءىلىمنىڭ ءبىلۋ ءۇشىن سىرىن جەتىك
ۇيرەن سەن ۆالەنتتىلىك فورمۋلانى
ءى. حيميالىق ەلەمەنتتەر ايتىسى:
جۇرگىزۋشى:
حيميكتەردىڭ اۋىلىندا
ارناۋلى ءبىر كەشتە
حيميانىڭ تويى بولدى
التىن ويىن باسقارىپتى
ەلەمەنتتەر قاۋىمىندا
مەندەلەيەۆ كەستەسىندە
ءان، كۇي، ايتىس، ويىن بولدى
قىزىق ايتىس باستالىپتى.
پلاتينا:
وزگەلەردىڭ بارىنەن
ايتىسقا شىق، قورعاسىن - اۋ
ناعىز جىلتىر قاتتى زاتپىن
ارتىق سوزبەن قىزبا ءبىراق
ورنىم ءبىراق كەش قويىلىپ
الدىما سەن ورناپسىڭ – اۋ
سول كوڭىلىمەن قاتتى باتتى
شارشاپ ءبىتتىم قىزعانىپ – اق
قورعاسىن:
قورعاسىنعا ءتىل تيگىزگەن
جاۋىنا دا باس يگىزگەن
ءىشى تارلار قايدان شىقتى؟
بولا قويماس مەندەي مىقتى
وجەتتەنگەن قاحارمانمىن
ايتىسۋعا قۇقىلىمىن
توعىزىنشى قاتاردانمىن
ابىروي جوق ەگەسۋدەن
العا قوي دەپ قاسارمايمىن
ءجونى ەمەس بۇل قۇتىلۋدىڭ
پلاتينا، مۇنىڭ بولماس
ارتىق اتاق سۇراعانىڭ
پلاتينا:
سۇيرىك ءتىلدى ەلەمەنت كوپ
سۇيىنەتىن كىل وتىنا
جەڭىل ويلىق مەن ەمەس، تەك
جەڭىلمەيدى پلاتينا
پەريودتىق جۇيە ەلەمەنتتەرىمەن تانىسۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاربيە جۇمىسى بويىنشا جىلدىق جۇمىس جوسپارى
-
«جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار» تانىمدىق سايىس
