پريۆاتتاۋ نەمەسە جەكەشەلەندىرۋ - ساعادييەۆ تەرمينولوگيا تۋرالى ايتتى
پريۆاتتاۋ نەمەسە جەكەشەلەندىرۋ... باسقا مەملەكەتتەردەن ەنگەن سوزدەردى كەلەشەكتە قازاق تىلىنە بەيىمدەۋ جۇمىسى قالاي جۇرگىزىلەدى؟ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە سۇحبات بەرگەن ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعادييەۆ وسى جايلى پايىمىمەن ءبولىستى.
«تەرمينولوگيالىق كوميسسيا بەلسەندى جۇرگىزىپ جاتىر. ءبىرىنشى مىندەت - بارلىق ءسوزدى ءبىر بازاعا جيناۋ. بىزدە تەرميننىڭ 4 ساناتى بار. ءبىرىنشى - قازاقتىڭ ءوزىنىڭ تاريحتان كەلە جاتقان سوزدەرى. ەكىنشى - قازاق تىلىنە اۋدارىلعانىنا كوپ ۋاقىت وتە قويماعان سوزدەر. ماسەلەن، اۋەجاي، عالامتور، جەكەشەلەندىرۋ، ت.ب. دەگەن سياقتى. ءۇشىنشى توپقا باسقا تىلدەن اۋدارىلماعان، تىكەلەي قولدانىلاتىن سوزدەر: مىسالى ماتەماتيكا، حيميا، سەنات ىسپەتتى سوزدەر جاتادى. ءتورتىنشى سانات - بىزدە نەمەسە حالىقارالىق قولدانىستا بار جانە كەلەشەكتە دە قولدانىلا بەرەتىن سوزدەر. بۇلار عىلىمي جانە تەحنيكالىق تەرميندەردىڭ اۋقىمدى كولەمىن قۇرايدى: اسبەست، ناركوز، سونداي-اق جۇيەلى سوزدەر: پلاتفورما، ارگۋمەنت، رەاكسيا جانە تاعى باسقالار»، - دەيدى سۇحباتىندا مينيستر.
ەرلان ساعادييەۆتىڭ ايتۋىنشا، شاياحمەتوۆ جانە بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى تىلدەر ينستيتۋتى ءبىر بازاعا 390 مىڭ تەرمين جيناعان.
«ەندى اينالىمعا ەنگىزگەن سوزدەر بىركەلكى قاعيدامەن اۋدارىلا ما، اۋدارىلماي ما، پاراللەلدى تۇردە پايدالانىلا ما، سونى انىقتاۋ كەرەك. مىسالى، احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ 9 قاعيداسى، قۇدايبەرگەن جۇبانوۆتىڭ 11 قاعيداسى، اكادەميك ءابدۋالي قايداردىڭ ارنايى ەرەجەسى، سونىمەن قاتار ءبىرقاتار جاس عالىمدار ۇسىنعان كەيبىر جاڭا قاعيدالار بار. كەيبىر سوزدەر «يزم»، «وگيا» دەپ اياقتالادى. ماسەلەن، كوممۋنيزم، نەولوگيزم، گەولوگيا، بيولوگيا سوزدەرى. مۇنىڭ بارلىعىن تىكەلەي قولدانۋعا بولادى. تاعى ءبىر قاعيدا: ەگەر لاتىن، ورىس جانە تۇرىك تىلدەرىندەگى ءسوزدىڭ ءتۇپتامىرى بىردەي بولسا، ول ءسوز اۋدارىلماي-اق قولدانىلادى. ماسەلەن، سيستەما، پلاتفورما، كاتەگوريا، رەاكسيا، تاعى-تاعىلار. جالپى، بۇگىنگى تاڭدا كوميسسيا مۇشەلەرى اۋدارمانى بارلىعىنا ورتاق جانە تۇسىنىكتى قاعيدامەن جاساۋ ماسەلەسىن تالقىلاۋدا»، - دەيدى ول.
ەرلان ساعادييەۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، وسىنىڭ ناتيجەسىندە، اۋدارمادا نەمەسە سويلەمدەردى قولدانۋدا ارقا سۇيەيتىن قاعيدالار پايدا بولادى.
«وسىدان كەيىنگى جۇمىس قاراپايىم. ءسوزدىڭ ءتۇبىرى مەن جالعاۋى انىقتالادى؛ ەگەر پريۆاتتاۋ مەن جەكەشەلەندىرۋ سوزدەرى قاتار قولدانىلسا، وندا جەكەشەلەندىرۋ دەپ ايتقان دۇرىس پا، الدە پريۆاتتاۋ، الدە جەكەلەۋدەن وتكىزۋ دەگەن دۇرىس پا؟ بۇل جۇمىستىڭ بارلىعى لاتىن قارپىندە جۇرگىزىلىپ جاتقاندىقتان، سويلەمدى قابىلداۋ مۇمكىندىگى وزگەرۋى ىقتيمال. مۇنداي ماسەلەلەردە قازاق ءتىلىنىڭ ماماندارى، اسىرەسە جەتەكشى عالىمدار وزدەرى عىلىمي ورتادا تالداۋى كەرەك. وسىدان ولار عىلىمي قاعيدالاردى قوعامدا تالقىلاۋ جانە ءارى قاراي اپروباسيادان وتكىزۋ كەزەڭدەرى باستالادى»، - دەيدى ەرلان ساعادييەۆ.
You Might Also Like
-
ادام ءوز ويلارى مەن ارەكەتتەرىندە وڭ وزگەرىستەردى قالىپتاستىرۋدى، جەكە جانە كاسىبي تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وزگەرىستەردى باقىلاۋدى ۇيرەنە الادى. ءبىر نارسەنى دۇرىس ىستەۋ ءۇشىن وسى ماقسا...
-
... — تابىس قالاي؟ ... — ءماز ەمەس، ونى دا اي سايىن بەرمەيدى. باسقا باراتىن جەر جوق، سونان جۇرەسىڭ وسىلاي، دوحا، جارتى كىرپىش اپەرىپ جىبەرشى، بولسا
