قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق تىگۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق تىگۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىقتىڭ ءپىشۋ تەحنولوگياسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى بەيىمدى ەڭبەككە باۋلىپ، قولونەر ءتۇرىن تەرەڭ مەڭگەرە وتىرىپ، ۇلگى بويىنشا جۇمىس ىستەي بىلۋگە، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ەستەتيكالىق تالعامدارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋعا، ەڭبەك مادەنيەتىنە، ۇقىپتىلىققا، ىسكەرلىككە، ۇنەمدىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، ساراماندىق جۇمىس، ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: دايىن جۇمساق ويىنشىقتار، ۇلگىلەر سىزباسى، نۇسقاۋ كارتاسى.
قۇرال – جابدىقتار: ماتا، قايشى، ينە، قاتتى قاعاز.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، بەينەلەۋ، ەكونوميكا، ماتەماتيكا، ادەبيەت.
ساباق بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ؛
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ قۇرالدارىن تەكسەرۋ؛
ۆ) وقۋشىلارعا جاقسى كوڭىل - كۇي سىيلاۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
وقۋشىلاردان ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ، سۇراققا جاۋاپ بەرۋ اقىلى وتكەن ساباقتى بەكىتۋ.
III. جاڭا ساباق.
كىرىسپە سوزبەن باستاۋ.
وقۋشىلارعا ءسوزجۇمباق قويۋ ارقىلى ساباعىمدى باستايمىن.
1. بۇيىمدى پىشۋگە ارنالعان زات.
2. ماتانى نەدەن جاسايدى؟
3. بەلدەن تومەن كيىلەتىن قىزدار كيىمى.
4. ءۇي جيھازدارىنا ارنالعان ۇلتتىق بۇيىم.
5. قىزداردىڭ اشەكەي بۇيىمى.
6. ۇلگىنى ماتاداعى قاي ءجىپتىڭ ۇستىنە سالۋ كەرەك؟
7. نەگىزگى ءجىپ ماتادا قالاي ورنالاسقان؟
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق تىگۋ» قالدىق ماتادان جاسالاتىن جۇمساق ويىنشىقتار بالالاردىڭ ويناۋىنا ارنالادى. «ونەرلىنىڭ التىنى قولىندا، بايلىعى جاتىر جولىندا»- دەگەن، ويىنشىق ءپىشۋ ءۇشىن تۇتىنۋعا جارامسىز دەگەن كيىمدەردى، ماتا قيىندىلارىن قولدانۋعا بولادى.
XIX - XX عاسىر ويىنشىقتار تاريحىنداعى ەرەكشە كەزەڭ. ءار حالىقتىڭ ويىنشىقتارىنىڭ وزىندىك ورنەكتەرى، ياعني ءار ۇلتقا ءتان ناقىشتارى بولعان.
ويىنشىق دەگەنىمىز نە؟ بۇل سۇراققا «ويىنشىق دەگەن بالالار ويناۋ ءۇشىن جاسالعان زات» دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى. ايتكەنمەن، ويىنشىقتار بالالار الەمىنە، ءتىپتى ۇلكەندەر الەمىنە دە ءتان زات. دەمەك، ويىنشىق ەجەلدەن كەلە جاتقان قول ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى. بەلگىلى سۋرەتشى ن. د. بارترام «ويىنشىق – ءومىر ايناسى» دەگەن.
ەرتە زامانداعى ويىنشىقتىڭ ءبىر تۇرىنە قۋىرشاق جاتادى. ەڭ كونە ەگيپەت قۋىرشاقتارىنا ءتورت مىڭ جىل تولعان. سول سياقتى ەجەلگى گرەك پەن ريمدە دە قۋىرشاقتاردىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى تابىلعان. جۇمساق ويىنشىقتار كوبىنە ءپىل، قويان، ايۋ ت. ب جان-جانۋارلاردى تىگۋگە بولادى. قولدان تىگىلگەن ويىنشىق كىمدى دە قىزىقتىرماي قويمايدى. سوندىقتان ۇلگى سىزباسىن قاعازعا ءتۇسىرۋ ارقىلى قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق جاسايمىز.
IV. ساراماندىق جۇمىس.
ساراماندىق جۇمىستى باستاماس بۇرىن قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ قايتالايمىز. ينەمەن، قايشىمەن جۇمىس كەزىندەگى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى:
• قايشى وتكىر بولۋ كەرەك.
• قايشىنىڭ ءجۇزىن جابىق تۇرگە كەلتىرىپ، پارتامىزدىڭ وڭ جاعىنا قويامىز.
• قايشىنى ۇسىنار كەزدە سابىمەن ۇسىن.
• ينەنى ارنايى جاستىقشاعا شانشى، ويتكەنى ينەنى جوعالۋدان ساقتايدى، ەگەردە ينەنى جوعاتىپ الساڭ مۇعالىمگە ەسكەرتىپ تاۋىپ ال.
• ينەمەن تىككەندە اۋزىڭا سالما، كيىمگە قاداما.
• سىنعان ينەنى جەرگە تاستاما، ەشكىمدى زاقىمدامايتىن جەرگە تاستا.
• ماتا، بىلعارى، تاعى باسقا جۇمساق ماتەريال قالدىقتارى، فۋرنيتۋرا - تۇيمەلەر، ىلگەكتەر، ويىنشىقتىڭ كوزىن، مۇرنىن سالۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ارنايى فۋرنيتۋرالار، ينەلەر (ويىنشىقتىڭ كولەمىنە بايلانىستى)، قايشىلار، ءبىز، تۇيمەلەر، كارتون (فۋرنيتۋرانى مونتاجداۋعا).
• تىگىنگە ارنالعان بور، سىزعىش، ءۇشبۇرىش، مەتر، ءجىپ، ماقتا، سينتەپون، پارالون ت. ب.
وقۋشىلارعا دايىن ۇلگىنى تاراتامىن. سودان كەيىن ۇلگىنى قالدىق ماتاعا سالىپ جەكەلەنگەن دەنە مۇشەلەرىن قيىڭدار. وسىلايشا ءاربىر دەنە مۇشەنى دايارلاپ الامىز، تىگەمىز.
V. ساباقتى بەكىتۋ.
1. قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق تىگۋ ءۇشىن قانداي ماتەريال قاجەت؟
2. نەگىزگى اشەكەيلىك بولىكتەرىن قالاي دايىندايمىز؟
3. ۇلگىدەگى بولشەكتەردى قالاي بىرىكتىرەمىز؟
4. جاسالعان جۇمساق ويىنشىقتى نە ماقساتقا پايدالانامىز؟
5. تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى ساقتالدى ما؟
6. ءپىشۋ بارىسىندا ماتانىڭ قاي بەتىن قولداندىڭدار؟
7. بۇگىنگى ساباقتان قانداي اسەر الدىڭدار؟
وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرىپ كەمشىلىكتەرى بولسا ايتىپ تۇسىندىرەمىن، قورتىندىلاۋ، باعالاۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: جۇمىستى تولىق اياقتاپ كەلۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىقتىڭ ءپىشۋ تەحنولوگياسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى بەيىمدى ەڭبەككە باۋلىپ، قولونەر ءتۇرىن تەرەڭ مەڭگەرە وتىرىپ، ۇلگى بويىنشا جۇمىس ىستەي بىلۋگە، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ەستەتيكالىق تالعامدارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋعا، ەڭبەك مادەنيەتىنە، ۇقىپتىلىققا، ىسكەرلىككە، ۇنەمدىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، ساراماندىق جۇمىس، ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: دايىن جۇمساق ويىنشىقتار، ۇلگىلەر سىزباسى، نۇسقاۋ كارتاسى.
قۇرال – جابدىقتار: ماتا، قايشى، ينە، قاتتى قاعاز.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، بەينەلەۋ، ەكونوميكا، ماتەماتيكا، ادەبيەت.
ساباق بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ؛
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ قۇرالدارىن تەكسەرۋ؛
ۆ) وقۋشىلارعا جاقسى كوڭىل - كۇي سىيلاۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
وقۋشىلاردان ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ، سۇراققا جاۋاپ بەرۋ اقىلى وتكەن ساباقتى بەكىتۋ.
III. جاڭا ساباق.
كىرىسپە سوزبەن باستاۋ.
وقۋشىلارعا ءسوزجۇمباق قويۋ ارقىلى ساباعىمدى باستايمىن.
1. بۇيىمدى پىشۋگە ارنالعان زات.
2. ماتانى نەدەن جاسايدى؟
3. بەلدەن تومەن كيىلەتىن قىزدار كيىمى.
4. ءۇي جيھازدارىنا ارنالعان ۇلتتىق بۇيىم.
5. قىزداردىڭ اشەكەي بۇيىمى.
6. ۇلگىنى ماتاداعى قاي ءجىپتىڭ ۇستىنە سالۋ كەرەك؟
7. نەگىزگى ءجىپ ماتادا قالاي ورنالاسقان؟
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق تىگۋ» قالدىق ماتادان جاسالاتىن جۇمساق ويىنشىقتار بالالاردىڭ ويناۋىنا ارنالادى. «ونەرلىنىڭ التىنى قولىندا، بايلىعى جاتىر جولىندا»- دەگەن، ويىنشىق ءپىشۋ ءۇشىن تۇتىنۋعا جارامسىز دەگەن كيىمدەردى، ماتا قيىندىلارىن قولدانۋعا بولادى.
XIX - XX عاسىر ويىنشىقتار تاريحىنداعى ەرەكشە كەزەڭ. ءار حالىقتىڭ ويىنشىقتارىنىڭ وزىندىك ورنەكتەرى، ياعني ءار ۇلتقا ءتان ناقىشتارى بولعان.
ويىنشىق دەگەنىمىز نە؟ بۇل سۇراققا «ويىنشىق دەگەن بالالار ويناۋ ءۇشىن جاسالعان زات» دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى. ايتكەنمەن، ويىنشىقتار بالالار الەمىنە، ءتىپتى ۇلكەندەر الەمىنە دە ءتان زات. دەمەك، ويىنشىق ەجەلدەن كەلە جاتقان قول ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى. بەلگىلى سۋرەتشى ن. د. بارترام «ويىنشىق – ءومىر ايناسى» دەگەن.
ەرتە زامانداعى ويىنشىقتىڭ ءبىر تۇرىنە قۋىرشاق جاتادى. ەڭ كونە ەگيپەت قۋىرشاقتارىنا ءتورت مىڭ جىل تولعان. سول سياقتى ەجەلگى گرەك پەن ريمدە دە قۋىرشاقتاردىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى تابىلعان. جۇمساق ويىنشىقتار كوبىنە ءپىل، قويان، ايۋ ت. ب جان-جانۋارلاردى تىگۋگە بولادى. قولدان تىگىلگەن ويىنشىق كىمدى دە قىزىقتىرماي قويمايدى. سوندىقتان ۇلگى سىزباسىن قاعازعا ءتۇسىرۋ ارقىلى قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق جاسايمىز.
IV. ساراماندىق جۇمىس.
ساراماندىق جۇمىستى باستاماس بۇرىن قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ قايتالايمىز. ينەمەن، قايشىمەن جۇمىس كەزىندەگى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى:
• قايشى وتكىر بولۋ كەرەك.
• قايشىنىڭ ءجۇزىن جابىق تۇرگە كەلتىرىپ، پارتامىزدىڭ وڭ جاعىنا قويامىز.
• قايشىنى ۇسىنار كەزدە سابىمەن ۇسىن.
• ينەنى ارنايى جاستىقشاعا شانشى، ويتكەنى ينەنى جوعالۋدان ساقتايدى، ەگەردە ينەنى جوعاتىپ الساڭ مۇعالىمگە ەسكەرتىپ تاۋىپ ال.
• ينەمەن تىككەندە اۋزىڭا سالما، كيىمگە قاداما.
• سىنعان ينەنى جەرگە تاستاما، ەشكىمدى زاقىمدامايتىن جەرگە تاستا.
• ماتا، بىلعارى، تاعى باسقا جۇمساق ماتەريال قالدىقتارى، فۋرنيتۋرا - تۇيمەلەر، ىلگەكتەر، ويىنشىقتىڭ كوزىن، مۇرنىن سالۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ارنايى فۋرنيتۋرالار، ينەلەر (ويىنشىقتىڭ كولەمىنە بايلانىستى)، قايشىلار، ءبىز، تۇيمەلەر، كارتون (فۋرنيتۋرانى مونتاجداۋعا).
• تىگىنگە ارنالعان بور، سىزعىش، ءۇشبۇرىش، مەتر، ءجىپ، ماقتا، سينتەپون، پارالون ت. ب.
وقۋشىلارعا دايىن ۇلگىنى تاراتامىن. سودان كەيىن ۇلگىنى قالدىق ماتاعا سالىپ جەكەلەنگەن دەنە مۇشەلەرىن قيىڭدار. وسىلايشا ءاربىر دەنە مۇشەنى دايارلاپ الامىز، تىگەمىز.
V. ساباقتى بەكىتۋ.
1. قالدىق ماتادان جۇمساق ويىنشىق تىگۋ ءۇشىن قانداي ماتەريال قاجەت؟
2. نەگىزگى اشەكەيلىك بولىكتەرىن قالاي دايىندايمىز؟
3. ۇلگىدەگى بولشەكتەردى قالاي بىرىكتىرەمىز؟
4. جاسالعان جۇمساق ويىنشىقتى نە ماقساتقا پايدالانامىز؟
5. تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى ساقتالدى ما؟
6. ءپىشۋ بارىسىندا ماتانىڭ قاي بەتىن قولداندىڭدار؟
7. بۇگىنگى ساباقتان قانداي اسەر الدىڭدار؟
وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرىپ كەمشىلىكتەرى بولسا ايتىپ تۇسىندىرەمىن، قورتىندىلاۋ، باعالاۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: جۇمىستى تولىق اياقتاپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۋساندا تۋعان جەردىڭ ءيىسى بار.
