قاراپايىم ماتەماتيكا "زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى"
قاراپايىم ماتەماتيكا "زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى"
1 - ساباق.
زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: بالانىڭ دامۋ دەڭگەيىن، ءپىشىن جانە ءتۇس تۋرالى تۇسىنىگىن انىقتاۋ؛ زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى تۋرالى تۇسىنىگىن دامىتۋ.
ءبىرىنشى ساباقتا بالالاردى الىپپە - داپتەر، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار جانە جازۋ داپتەرى سەكىلدى ساباقتا پايدالاناتىن وقۋ قۇرالدارىمەن تانىستىرۋ قاجەت. شارتتى بەلگىلەرگە توقتالىڭىزدار، الايدا بالالاردىڭ ولاردى ەستە ساقتاپ الۋىن تالاپ ەتپەڭىزدەر. ءار ساباق بارىسىندا وسى بەلگىلەرگە بالالاردىڭ نازارىن اۋدارىپ، بۇل تاپسىرمادا نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بالالاردىڭ ايتىپ بەرۋىن سۇراڭىز. ساباقتا داپتەرلەردەگى وقۋ ماتەريالدارىن ەنگىزە وتىرىپ، ويىندار وتكىزۋ ۇسىنىلادى.
العاشقى جانە كەيىنگى ساباقتاردا ءبىرىنشى ەسەپ سيۋجەتتى كارتينا تۇرىندە بەرىلەدى. كارتينا بويىنشا بالانىڭ قانداي دا ءبىر ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەر مەن امالدار ءتوسىلى تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اڭگىمە جۇرگىزىلەدى.
ماسەلەن، بۇل ساباقتا №1 سۋرەتتە بالالار سانايدى، ءپىشىن مەن تۇستەردى كورەدى.
ءتۇستى قابىلداي الۋدىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرۋ ءۇشىن №2 ويىن - جاتتىعۋىن قولدانۋعا بولادى. تاقتاعا قولىنا قىلقالام جانە كەمپىرقوساق تۇستەرىنەن تۇراتىن بوياۋلار ۇستاعان سۋرەتشىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى:
- سۋرەتشى جەمىس - جيدەكتەردى دۇرىس بوياماعان. قاي جەرى دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتىڭدار.
ويىن: شارتتى بەلگىلەر بويىنشا زاتتى تابۋ. ماسەلەن، دوڭگەلەك، كىشى، قىزىل:
№3 ەسەپ زاتتاردى ءتۇسى مەن سانى بويىنشا بولۋگە ارنالادى. بەلگىلى ءبىر تۇسپەن بەلگىلەنگەن بوس توركوزگە سۋرەتتە سول تۇستە نەشە زات بولسا، سونشا تاياقشا سالۋ كەرەك. ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ قالاي سانايتىنىن انىقتاي الادى.
وقۋ جىلىنىڭ باسىندا زاتتاردى ساناۋ، ءتۇرلى زاتتاردىڭ سانىن سالىستىرۋ، ارتىق (كەم) نەمەسە تەڭ ەكەنىن انىقتاۋدى بالالاردىڭ بارلىعى، اسىرەسە مەكتەپالدى توپقا العاش كەلگەن بالالاردىڭ مەڭگەرۋ دەڭگەيىن، ەسەپتەۋ، قوسۋ، كوزبەن مولشەرلەۋ نەمەسە سانداردى سالىستىرۋ سەكىلدى امالداردىڭ قايسىسىن پايدالاناتىنىن، زاتتاردىڭ جانە ولار الىپ جاتقان اۋدان مولشەرىنە ءمان بەرمەستەن جيىن سانىن سالىستىرا الاتىنىن تەكسەرگەن ءجون.
ۇلگى تاپسىرمالار مەن سۇراقتار: «مۇندا ۇلكەن ماترەشكالار قانشا؟ كىشكەنتاي ماترەشكالار قانشا ەكەنىن سانا. كوك شارشى كوپ پە، قىزىل شارشى كوپ پە، سونى انىقتا (ۇستەل ۇستىندە 5 ۇلكەن شارشى جانە 6 كىشى شارشى ارالاس ورنالاسقان). تەكشەلەردىڭ سارىسى كوپ پە، الدە جاسىلى كوپ پە، سونى انىقتا». («ۇستەلدە ەكى قاتار تەكشەلەر ورنالاسقان؛ 6 سارى تەكشە ءبىر - بىرىنەن الشاق ورنالاسقان، ال 7 كوك تەكشە ءوزارا تىعىز ورنالاسقان»).
بالالار ەسەپتەۋدى قالاي مەڭگەرگەنىن جانە قاي سۇراقتارعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن تەكسەرۋ بارىسى كورسەتەدى. بالالاردىڭ ءبىلىمدى مەڭگەرۋدەگى جەتىستىگىن انىقتاۋ ءۇشىن، مۇنداي تەكسەرۋدى ەكى - ءۇش ايدان كەيىن قايتالاۋعا بولادى.
№4 ەسەپ. مۇندا الدىمەن كونسترۋكتوردىڭ بولشەكتەرىن ساناۋ قاجەت. سودان كەيىن ونىڭ جوسپارى قاراستىرىلادى. ساناۋمەن قاتار سۋرەت – جوسپار بويالادى. بۇل ساباقتا بالالارعا باسپادان شىققان ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار بەرىلەدى. فيگۋرالار مەن زاتتار بەينەلەنگەن سۋرەتتەر توپتاماسىن ءمۇعالىم «مىناۋ قانداي زات ەكەنىن تاپ» ويىنىن ۇيىمداستىرۋدا قولدانا الادى: 5x5 ۇياشىققا (ۇلەستىرمەلى ماتەريال) ءپىشىنى ءارتۇرلى زاتتاردىڭ سۋرەتى ورنالاستىرىلادى. سودان كەيىن ءمۇعالىم زاتتىڭ اتىن اتاماستان، ونىڭ قاسيەتىن، ءتۇسى مەن ءپىشىنىن، قولدانىلۋىن، نەدەن جاسالعانىن جانە ت. ب. ايتادى. بالالار ونىڭ نە ەكەنىن تابادى. سودان سوڭ بالالاردىڭ وزدەرى وسىلاي جۇمىس جۇرگىزەدى.
قيما ۇلەستىرمەلى ماتەريالداردان تۇراتىن كەستە وسى جانە كەلەسى ساباقتاردا ءتۇس تۋرالى، ءتۇستىڭ اتاۋى تۋرالى تۇسىنىكتەردى بەكىتۋدە قولدانىلادى. بۇل كەستەنىڭ كومەگىمەن ۇستاز تۇستەردى رەتىمەن قايتالاپ شىعادى (قىزىل، قىزىل سارى، سارى، جاسىل، كوگىلدىر، كوك، كۇلگىن). ءتۇستىڭ اشىق جانە قويۋ رەڭكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋگە بولادى.
ماتەماتيكا 2 - ساباق.
ساباقتىڭ تاقىرى: زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: تانىستىرۋ، اۋىزشا جۇمىس
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ويىنشىقتار، ءتۇرلى - ءتۇستى قارىنداشتار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ. بالالاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ: ءبىر، ەكى، ءۇش، سىنىپتىڭ ءىشى تىپ - تىنىش، ساباعىمىزدى باستايمىز.
2. اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
بۇل ساباقتا زاتتاردىڭ ولشەم، ماتەريال سەكىلدى قاسيەتتەرى قوسىلادى. شارشى ىشىندەگى ەكى ءۇي كورسەتىلگەن جاڭا شارتتى بەلگىمەن تانىستىرۋ قاجەت.
3. وقۋلىقپەن جۇمىس №1 سۋرەتتە ۇستەل ۇستىندە ۇلكەن قاربىز، ۇلكەن سوپاق جانە كىشكەنتاي دومالاق قاۋىن، ورتاشا كادى، قيار، الما، قاراورىك، المۇرت، قىزاناق بەينەلەنگەن. «زاتتى تاپ نەمەسە ونىڭ قاسيەتتەرىن اتا» ويىنى كۇردەلەندىرىلەدى. ويتكەنى، تاعى ءبىر بەلگى - ولشەم قوسىلادى. داپتەردەگى شارتتى بەلگىلەر ءۇش بەلگى - ءتۇس، ءپىشىن، ولشەمنەن تۇرادى.
4.. وزىندىك جۇمىس:№2 تاپسىرمادا نەنىڭ وزگەرگەنىنە باقىلاۋ جۇرگىزۋ. ءاربىر جاعدايدا ولشەم، ءتۇس، سان وزگەرۋى مۇمكىن. سول جاقتا ۇلكەن قىزىل الما، ونىڭ وڭ جاعىندا كىشكەنتاي سارى الما بەينەلەنگەن. ۇلەستىرمەلى ماتەريالداردىڭ بەلگىلەرىن قولدانۋعا بولادى. بالالار ءتۇس، ولشەم، ءپىشىندى بىلدىرەتىن شارتتى بەلگىلەرى بار كارتوچكانى تاڭداۋى كەرەك. بۇل - بالالار قاعاز جاپسىرمالارمەن (ناكلەيكا) العاش كەزدەسەتىن تاپسىرما. مۇنداي تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋ رەتىن انىقتاڭىز. الدىمەن باقىلاۋ جۇرگىزىڭىز. بالالار ءوز تاڭداۋىن ءتۇسىن - ءدىرۋى ءتيىس. سودان كەيىن عانا ءتيىستى جاپسىرمانى جۇلىپ الۋعا بولادى. پايدالانىلماعان جاپسىرما قاعازداردى قوسىمشا جۇمىسقا جانە ەسەپ قۇراستىرۋعا پايدالانۋعا بولادى.
سەرگىتۋ: وڭ قولىمدا بەس ساۋساق،
سول قولىمدا بەس ساۋساق.
قوسسام ەكى قولىمدى،
بولادى مەندە ون ساۋساق.
№3 تاپسىرما. سۋرەتتەر بويىنشا بالالار ورتاق جانە ءارتۇرلى نارسەلەردى تابادى. بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار كەستەسىن پايدالانۋعا بولادى. جاتتىعۋدى ورىندار الدىندا ءمۇعالىم وسى كەستە بويىنشا ءتۇرلى قاسيەتتەردى قايتالاۋدى سۇرايدى.
- ءاربىر كارتوچكاداعى زاتتارعا نە ورتاق؟ ماسەلەن: ءتۇس، ءپىشىن، ولشەم، ماتەريال، قولدانىلۋى، ءدامى، ءيىسى، جالپى اتاۋى.
- كارتوچكاداعى زاتتاردى توپتارعا بولۋگە بولا ما؟ قانداي دا ءبىر بەلگى بويىنشا بولىنگەن توپتار پايدا بولادى. ماسەلەن، ۇلكەن جانە كىشى تۇيمەلەر. نە بولماسا ەكى تەسىگى جانە ءتورت تەسىگى بار تۇيمەلەر.
5. اۋىزشا جۇمىس. كەلەسى تاپسىرمانى ورىنداماس بۇرىن اۋىزشا جۇمىس جۇرگىزىلەدى. ۇزىندىعى بىردەي، ءبىراق جۋاندىعى ءارتۇرلى (4 - 5 دانادان) جولاقتاردى الدىمەن جىڭىشكەسىنەن باستاپ رەتىمەن ورنالاستىرىڭىز. №4 تاپسىرمادا جۋان قارىنداشتاردى قوراپپەن، ال جىڭىشكەلەرىن ستاقانمەن بىرىكتىرىڭىز. ءمۇعالىم تاپسىرمانى وقيدى.
6. قورىتۋ: اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
جەكە بالالارعا ساناتۋ، ساباققا بەلسەنە قاتىسقان بالالاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ، ساباق ۇنادى ما؟ وي ءبولىسۋ. ساباق سوڭىندا زاتتاردىڭ بۇرىن وتىلگەن بارلىق قاسيەتتەرىن جالپىلاۋ ءۇشىن الدىڭعى ساباقتا بەرىلگەن ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارداعى "قانداي زات ەكەنىن تاپ" ويىنىن قايتالاۋ.
ماتەماتيكا
ساباقتىڭ تاقىرى: نە قايدا ورنالاسقان؟
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالاردىڭ كەڭىستىك تۋرالى تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ، زاتتىڭ كەڭىستىكتە ورنالاسقان جەرىن كورسەتەتىن الدىندا، ارتىندا، اراسىندا، قاسىندا، ورتاسىندا، ماڭىندا، استىندا، ۇستىندە، وڭ جاقتا، سول جاقتا جانە سوزدەرمەن تانىستىرۋ، «قايدا ورنالاسقان؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، زاتتىڭ ورنالاسقان جەرىن ءدال سيپاتتاۋعا ۇيرەتۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: تانىستىرۋ، اۋىزشا جۇمىس
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ويىنشىقتار، ءتۇرلى - ءتۇستى قارىنداشتار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ. بالالاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ: ءبىر، ەكى، ءۇش، سىنىپتىڭ ءىشى تىپ - تىنىش، ساباعىمىزدى باستايمىز.
2. اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
3. وقۋلىقپەن جۇمىس جاڭا ماتەريالمەن جۇمىس
№1 تاپسىرمانىڭ سۋرەتى بويىنشا جۇمىس. سۋرەت بويىنشا بالالار كىشكەنتاي قىزىل دوپتى، سىيلىق سالىنعان قوراپتى تابادى. ادەتتە بالالار زاتتاردىڭ ورنالاسقان جەرىن اتاماي، ساۋساقپەن كورسەتەدى. مۇنداي جاعدايدا «ول جەردە نە جاتقانىن تاپ» دەگەن ويىندى ۇسىنۋعا بولادى. ءمۇعالىم نەمەسە بالالاردىڭ ءبىرى زاتتىڭ ورنالاسقان جەرىن، ونىڭ قاسيەتىن سيپاتتايدى، قالعان بالالار ونى تابادى. قىزدىڭ ارتىندا، سورەنىڭ ۇستىندە دوڭگەلەك زات جاتىر، بۇل – نە؟
وسى شارتتى بەلگىلەر بويىنشا زاتتى تاۋىپ، بولمەدە ونىڭ ورنالاسقان ورنىن سيپاتتاۋ.
سۋرەتپەن جۇمىس جۇرگىزە وتىرىپ، زاتتىڭ ورنالاسقان جەرىن سيپاتتايتىن كوپ سەزدەردى قولدانۋ. سوزدەردى بالالارمەن بىرگە حورمەن قايتالاپ، تاپسىرمانى ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن ورىنداۋ تاپسىرىلادى. تاپسىرماعا سايكەس بولمەگە جيھاز ورنالاستىرىلىپ، سۋرەتتەر ىلىنەدى. ماسەلەن، ديۆاندى ورىندىق پەن شكافتىڭ ورتاسىنا قويىڭدار. سۋرەتتى ديۆاننىڭ ۇستىنە ىلىڭدەر، ديۆاننىڭ الدىنا كىلەمشە توسەڭدەر جانە ت. ب.
تاقتادا نەمەسە ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن اۋىزشا جۇمىس جۇرگىزىلەدى. كورىنىسى اياقتالماعان پلاكات پەن سۋرەتشىنىڭ كارتيناسى ىلىنەدى. بالالار سۋرەتشىگە كورىنىستى اياقتاۋعا «كومەكتەسەدى». تومەندە كۇن، وزەن، شىرشا بەينەلەنگەن كارتينالار بەرىلگەن. بالالار ولاردى ورنالاستىرا وتىرىپ، استىندا، ۇستىندە، اراسىندا، قاسىندا، وڭ جاقتا، سول جاقتا جانە ت. ب. سوزدەردى قولدانىپ، ولاردىڭ سۋرەتتەگى ورنىن اتايدى.
№2 تاپسىرما. باعدارشانى بويا. قوزعالىس باعىتىن اتا. ول باعىت تۋرالى ءبىلىمدى دامىتۋعا كومەكتەسەدى (سولعا، وڭعا، جوعارى جانە تومەن). ادەتتە بالالار 6 جاسقا قاراي جوعارى جانە تومەن باعىتتاردى قاتەسىز اجىراتادى، ءبىراق كوبىسى وڭ جاق پەن سول جاقتى شاتاستىرادى. سوندىقتان تاپسىرمانى ۇلەستىرمەلى ماتەريالمەن اۋىزشا جۇمىس ارقىلى پىسىقتاۋعا بولادى: ءاربىر ۇلۋ ءۇي شاتىرىنان جەرگە تۇسكەندە نەشە توركوز تومەن، وڭعا، جوعارىعا، سولعا جىلجىعانىن سانا. بۇل تاپسىرمادا توركوز بويىنشا ۇلۋدىڭ جولىن سيپاتتاي وتىرىپ، ۇلۋدىڭ قوزعالىس باعىتى قولدانىلادى. ماسەلەن، ۇلۋ 2 توركوز تومەن، 3 توركوز وڭعا جىلجىدى. جولدى جازۋعا نەمەسە ۇلەستىرمەلى ماتەريالدى پايدالانىپ باعدارشامەن كورسەتۋگە بولادى.
№3 تاپسىرما ءبىرىنشى رەت كەزدەسىپ وتىر. مۇنداي تاپسىرمالار داپتەردە كەيىن دە كەزدەسەدى، سوندىقتان بالالارعا بۇل تاپسىرمامەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىرىڭىز.
الدىمەن كەستە ەلەمەنتتەرى - جول جانە باعاندى قايتالاتۋ كەرەك. سودان كەيىن وندا جولدار بويىمەن ورنالاسقان پىشىندەر سالىستىرىلادى. بۇل تاپسىرمادا وبەكتىلەردىڭ ۇقساستىعى مەن ايىرماشىلىعىن تابادى، ولاردىڭ شارتتى بەلگىنىڭ كومەگىمەن ۇقساس كەلەتىن بەلگىسىن كورسەتەدى. ءتيىستى بەلگىنى جاپسىرماستان بۇرىن بالادان ءوز تاڭداۋىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋدى سۇراۋ.
4.. وزىندىك جۇمىس №4 تاپسىرمانى تاربيەشى وقيدى، بالالار ونى جاي قارىن - داشپەن ورىندايدى.
سەرگىتۋ: وڭ قولىمدا بەس ساۋساق،
سول قولىمدا بەس ساۋساق.
قوسسام ەكى قولىمدى،
بولادى مەندە ون ساۋساق.
6. قورىتۋ: اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
جەكە بالالارعا ساناتۋ، ساباققا بەلسەنە قاتىسقان بالالاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ، ساباق ۇنادى ما؟ وي ءبولىسۋ. ساباق سوڭىندا زاتتاردىڭ بۇرىن وتىلگەن بارلىق قاسيەتتەرىن جالپىلاۋ ءۇشىن الدىڭعى ساباقتا بەرىلگەن ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارداعى "قانداي زات ەكەنىن تاپ" ويىنىن قايتالاۋ.
قاراپايىم ماتەماتيكا "زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى". جۇكتەۋ
1 - ساباق.
زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: بالانىڭ دامۋ دەڭگەيىن، ءپىشىن جانە ءتۇس تۋرالى تۇسىنىگىن انىقتاۋ؛ زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى تۋرالى تۇسىنىگىن دامىتۋ.
ءبىرىنشى ساباقتا بالالاردى الىپپە - داپتەر، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار جانە جازۋ داپتەرى سەكىلدى ساباقتا پايدالاناتىن وقۋ قۇرالدارىمەن تانىستىرۋ قاجەت. شارتتى بەلگىلەرگە توقتالىڭىزدار، الايدا بالالاردىڭ ولاردى ەستە ساقتاپ الۋىن تالاپ ەتپەڭىزدەر. ءار ساباق بارىسىندا وسى بەلگىلەرگە بالالاردىڭ نازارىن اۋدارىپ، بۇل تاپسىرمادا نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بالالاردىڭ ايتىپ بەرۋىن سۇراڭىز. ساباقتا داپتەرلەردەگى وقۋ ماتەريالدارىن ەنگىزە وتىرىپ، ويىندار وتكىزۋ ۇسىنىلادى.
العاشقى جانە كەيىنگى ساباقتاردا ءبىرىنشى ەسەپ سيۋجەتتى كارتينا تۇرىندە بەرىلەدى. كارتينا بويىنشا بالانىڭ قانداي دا ءبىر ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەر مەن امالدار ءتوسىلى تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اڭگىمە جۇرگىزىلەدى.
ماسەلەن، بۇل ساباقتا №1 سۋرەتتە بالالار سانايدى، ءپىشىن مەن تۇستەردى كورەدى.
ءتۇستى قابىلداي الۋدىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرۋ ءۇشىن №2 ويىن - جاتتىعۋىن قولدانۋعا بولادى. تاقتاعا قولىنا قىلقالام جانە كەمپىرقوساق تۇستەرىنەن تۇراتىن بوياۋلار ۇستاعان سۋرەتشىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى:
- سۋرەتشى جەمىس - جيدەكتەردى دۇرىس بوياماعان. قاي جەرى دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتىڭدار.
ويىن: شارتتى بەلگىلەر بويىنشا زاتتى تابۋ. ماسەلەن، دوڭگەلەك، كىشى، قىزىل:
№3 ەسەپ زاتتاردى ءتۇسى مەن سانى بويىنشا بولۋگە ارنالادى. بەلگىلى ءبىر تۇسپەن بەلگىلەنگەن بوس توركوزگە سۋرەتتە سول تۇستە نەشە زات بولسا، سونشا تاياقشا سالۋ كەرەك. ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ قالاي سانايتىنىن انىقتاي الادى.
وقۋ جىلىنىڭ باسىندا زاتتاردى ساناۋ، ءتۇرلى زاتتاردىڭ سانىن سالىستىرۋ، ارتىق (كەم) نەمەسە تەڭ ەكەنىن انىقتاۋدى بالالاردىڭ بارلىعى، اسىرەسە مەكتەپالدى توپقا العاش كەلگەن بالالاردىڭ مەڭگەرۋ دەڭگەيىن، ەسەپتەۋ، قوسۋ، كوزبەن مولشەرلەۋ نەمەسە سانداردى سالىستىرۋ سەكىلدى امالداردىڭ قايسىسىن پايدالاناتىنىن، زاتتاردىڭ جانە ولار الىپ جاتقان اۋدان مولشەرىنە ءمان بەرمەستەن جيىن سانىن سالىستىرا الاتىنىن تەكسەرگەن ءجون.
ۇلگى تاپسىرمالار مەن سۇراقتار: «مۇندا ۇلكەن ماترەشكالار قانشا؟ كىشكەنتاي ماترەشكالار قانشا ەكەنىن سانا. كوك شارشى كوپ پە، قىزىل شارشى كوپ پە، سونى انىقتا (ۇستەل ۇستىندە 5 ۇلكەن شارشى جانە 6 كىشى شارشى ارالاس ورنالاسقان). تەكشەلەردىڭ سارىسى كوپ پە، الدە جاسىلى كوپ پە، سونى انىقتا». («ۇستەلدە ەكى قاتار تەكشەلەر ورنالاسقان؛ 6 سارى تەكشە ءبىر - بىرىنەن الشاق ورنالاسقان، ال 7 كوك تەكشە ءوزارا تىعىز ورنالاسقان»).
بالالار ەسەپتەۋدى قالاي مەڭگەرگەنىن جانە قاي سۇراقتارعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن تەكسەرۋ بارىسى كورسەتەدى. بالالاردىڭ ءبىلىمدى مەڭگەرۋدەگى جەتىستىگىن انىقتاۋ ءۇشىن، مۇنداي تەكسەرۋدى ەكى - ءۇش ايدان كەيىن قايتالاۋعا بولادى.
№4 ەسەپ. مۇندا الدىمەن كونسترۋكتوردىڭ بولشەكتەرىن ساناۋ قاجەت. سودان كەيىن ونىڭ جوسپارى قاراستىرىلادى. ساناۋمەن قاتار سۋرەت – جوسپار بويالادى. بۇل ساباقتا بالالارعا باسپادان شىققان ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار بەرىلەدى. فيگۋرالار مەن زاتتار بەينەلەنگەن سۋرەتتەر توپتاماسىن ءمۇعالىم «مىناۋ قانداي زات ەكەنىن تاپ» ويىنىن ۇيىمداستىرۋدا قولدانا الادى: 5x5 ۇياشىققا (ۇلەستىرمەلى ماتەريال) ءپىشىنى ءارتۇرلى زاتتاردىڭ سۋرەتى ورنالاستىرىلادى. سودان كەيىن ءمۇعالىم زاتتىڭ اتىن اتاماستان، ونىڭ قاسيەتىن، ءتۇسى مەن ءپىشىنىن، قولدانىلۋىن، نەدەن جاسالعانىن جانە ت. ب. ايتادى. بالالار ونىڭ نە ەكەنىن تابادى. سودان سوڭ بالالاردىڭ وزدەرى وسىلاي جۇمىس جۇرگىزەدى.
قيما ۇلەستىرمەلى ماتەريالداردان تۇراتىن كەستە وسى جانە كەلەسى ساباقتاردا ءتۇس تۋرالى، ءتۇستىڭ اتاۋى تۋرالى تۇسىنىكتەردى بەكىتۋدە قولدانىلادى. بۇل كەستەنىڭ كومەگىمەن ۇستاز تۇستەردى رەتىمەن قايتالاپ شىعادى (قىزىل، قىزىل سارى، سارى، جاسىل، كوگىلدىر، كوك، كۇلگىن). ءتۇستىڭ اشىق جانە قويۋ رەڭكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋگە بولادى.
ماتەماتيكا 2 - ساباق.
ساباقتىڭ تاقىرى: زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: تانىستىرۋ، اۋىزشا جۇمىس
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ويىنشىقتار، ءتۇرلى - ءتۇستى قارىنداشتار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ. بالالاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ: ءبىر، ەكى، ءۇش، سىنىپتىڭ ءىشى تىپ - تىنىش، ساباعىمىزدى باستايمىز.
2. اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
بۇل ساباقتا زاتتاردىڭ ولشەم، ماتەريال سەكىلدى قاسيەتتەرى قوسىلادى. شارشى ىشىندەگى ەكى ءۇي كورسەتىلگەن جاڭا شارتتى بەلگىمەن تانىستىرۋ قاجەت.
3. وقۋلىقپەن جۇمىس №1 سۋرەتتە ۇستەل ۇستىندە ۇلكەن قاربىز، ۇلكەن سوپاق جانە كىشكەنتاي دومالاق قاۋىن، ورتاشا كادى، قيار، الما، قاراورىك، المۇرت، قىزاناق بەينەلەنگەن. «زاتتى تاپ نەمەسە ونىڭ قاسيەتتەرىن اتا» ويىنى كۇردەلەندىرىلەدى. ويتكەنى، تاعى ءبىر بەلگى - ولشەم قوسىلادى. داپتەردەگى شارتتى بەلگىلەر ءۇش بەلگى - ءتۇس، ءپىشىن، ولشەمنەن تۇرادى.
4.. وزىندىك جۇمىس:№2 تاپسىرمادا نەنىڭ وزگەرگەنىنە باقىلاۋ جۇرگىزۋ. ءاربىر جاعدايدا ولشەم، ءتۇس، سان وزگەرۋى مۇمكىن. سول جاقتا ۇلكەن قىزىل الما، ونىڭ وڭ جاعىندا كىشكەنتاي سارى الما بەينەلەنگەن. ۇلەستىرمەلى ماتەريالداردىڭ بەلگىلەرىن قولدانۋعا بولادى. بالالار ءتۇس، ولشەم، ءپىشىندى بىلدىرەتىن شارتتى بەلگىلەرى بار كارتوچكانى تاڭداۋى كەرەك. بۇل - بالالار قاعاز جاپسىرمالارمەن (ناكلەيكا) العاش كەزدەسەتىن تاپسىرما. مۇنداي تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋ رەتىن انىقتاڭىز. الدىمەن باقىلاۋ جۇرگىزىڭىز. بالالار ءوز تاڭداۋىن ءتۇسىن - ءدىرۋى ءتيىس. سودان كەيىن عانا ءتيىستى جاپسىرمانى جۇلىپ الۋعا بولادى. پايدالانىلماعان جاپسىرما قاعازداردى قوسىمشا جۇمىسقا جانە ەسەپ قۇراستىرۋعا پايدالانۋعا بولادى.
سەرگىتۋ: وڭ قولىمدا بەس ساۋساق،
سول قولىمدا بەس ساۋساق.
قوسسام ەكى قولىمدى،
بولادى مەندە ون ساۋساق.
№3 تاپسىرما. سۋرەتتەر بويىنشا بالالار ورتاق جانە ءارتۇرلى نارسەلەردى تابادى. بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار كەستەسىن پايدالانۋعا بولادى. جاتتىعۋدى ورىندار الدىندا ءمۇعالىم وسى كەستە بويىنشا ءتۇرلى قاسيەتتەردى قايتالاۋدى سۇرايدى.
- ءاربىر كارتوچكاداعى زاتتارعا نە ورتاق؟ ماسەلەن: ءتۇس، ءپىشىن، ولشەم، ماتەريال، قولدانىلۋى، ءدامى، ءيىسى، جالپى اتاۋى.
- كارتوچكاداعى زاتتاردى توپتارعا بولۋگە بولا ما؟ قانداي دا ءبىر بەلگى بويىنشا بولىنگەن توپتار پايدا بولادى. ماسەلەن، ۇلكەن جانە كىشى تۇيمەلەر. نە بولماسا ەكى تەسىگى جانە ءتورت تەسىگى بار تۇيمەلەر.
5. اۋىزشا جۇمىس. كەلەسى تاپسىرمانى ورىنداماس بۇرىن اۋىزشا جۇمىس جۇرگىزىلەدى. ۇزىندىعى بىردەي، ءبىراق جۋاندىعى ءارتۇرلى (4 - 5 دانادان) جولاقتاردى الدىمەن جىڭىشكەسىنەن باستاپ رەتىمەن ورنالاستىرىڭىز. №4 تاپسىرمادا جۋان قارىنداشتاردى قوراپپەن، ال جىڭىشكەلەرىن ستاقانمەن بىرىكتىرىڭىز. ءمۇعالىم تاپسىرمانى وقيدى.
6. قورىتۋ: اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
جەكە بالالارعا ساناتۋ، ساباققا بەلسەنە قاتىسقان بالالاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ، ساباق ۇنادى ما؟ وي ءبولىسۋ. ساباق سوڭىندا زاتتاردىڭ بۇرىن وتىلگەن بارلىق قاسيەتتەرىن جالپىلاۋ ءۇشىن الدىڭعى ساباقتا بەرىلگەن ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارداعى "قانداي زات ەكەنىن تاپ" ويىنىن قايتالاۋ.
ماتەماتيكا
ساباقتىڭ تاقىرى: نە قايدا ورنالاسقان؟
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالاردىڭ كەڭىستىك تۋرالى تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ، زاتتىڭ كەڭىستىكتە ورنالاسقان جەرىن كورسەتەتىن الدىندا، ارتىندا، اراسىندا، قاسىندا، ورتاسىندا، ماڭىندا، استىندا، ۇستىندە، وڭ جاقتا، سول جاقتا جانە سوزدەرمەن تانىستىرۋ، «قايدا ورنالاسقان؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، زاتتىڭ ورنالاسقان جەرىن ءدال سيپاتتاۋعا ۇيرەتۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: تانىستىرۋ، اۋىزشا جۇمىس
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ويىنشىقتار، ءتۇرلى - ءتۇستى قارىنداشتار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ. بالالاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ: ءبىر، ەكى، ءۇش، سىنىپتىڭ ءىشى تىپ - تىنىش، ساباعىمىزدى باستايمىز.
2. اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
3. وقۋلىقپەن جۇمىس جاڭا ماتەريالمەن جۇمىس
№1 تاپسىرمانىڭ سۋرەتى بويىنشا جۇمىس. سۋرەت بويىنشا بالالار كىشكەنتاي قىزىل دوپتى، سىيلىق سالىنعان قوراپتى تابادى. ادەتتە بالالار زاتتاردىڭ ورنالاسقان جەرىن اتاماي، ساۋساقپەن كورسەتەدى. مۇنداي جاعدايدا «ول جەردە نە جاتقانىن تاپ» دەگەن ويىندى ۇسىنۋعا بولادى. ءمۇعالىم نەمەسە بالالاردىڭ ءبىرى زاتتىڭ ورنالاسقان جەرىن، ونىڭ قاسيەتىن سيپاتتايدى، قالعان بالالار ونى تابادى. قىزدىڭ ارتىندا، سورەنىڭ ۇستىندە دوڭگەلەك زات جاتىر، بۇل – نە؟
وسى شارتتى بەلگىلەر بويىنشا زاتتى تاۋىپ، بولمەدە ونىڭ ورنالاسقان ورنىن سيپاتتاۋ.
سۋرەتپەن جۇمىس جۇرگىزە وتىرىپ، زاتتىڭ ورنالاسقان جەرىن سيپاتتايتىن كوپ سەزدەردى قولدانۋ. سوزدەردى بالالارمەن بىرگە حورمەن قايتالاپ، تاپسىرمانى ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن ورىنداۋ تاپسىرىلادى. تاپسىرماعا سايكەس بولمەگە جيھاز ورنالاستىرىلىپ، سۋرەتتەر ىلىنەدى. ماسەلەن، ديۆاندى ورىندىق پەن شكافتىڭ ورتاسىنا قويىڭدار. سۋرەتتى ديۆاننىڭ ۇستىنە ىلىڭدەر، ديۆاننىڭ الدىنا كىلەمشە توسەڭدەر جانە ت. ب.
تاقتادا نەمەسە ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن اۋىزشا جۇمىس جۇرگىزىلەدى. كورىنىسى اياقتالماعان پلاكات پەن سۋرەتشىنىڭ كارتيناسى ىلىنەدى. بالالار سۋرەتشىگە كورىنىستى اياقتاۋعا «كومەكتەسەدى». تومەندە كۇن، وزەن، شىرشا بەينەلەنگەن كارتينالار بەرىلگەن. بالالار ولاردى ورنالاستىرا وتىرىپ، استىندا، ۇستىندە، اراسىندا، قاسىندا، وڭ جاقتا، سول جاقتا جانە ت. ب. سوزدەردى قولدانىپ، ولاردىڭ سۋرەتتەگى ورنىن اتايدى.
№2 تاپسىرما. باعدارشانى بويا. قوزعالىس باعىتىن اتا. ول باعىت تۋرالى ءبىلىمدى دامىتۋعا كومەكتەسەدى (سولعا، وڭعا، جوعارى جانە تومەن). ادەتتە بالالار 6 جاسقا قاراي جوعارى جانە تومەن باعىتتاردى قاتەسىز اجىراتادى، ءبىراق كوبىسى وڭ جاق پەن سول جاقتى شاتاستىرادى. سوندىقتان تاپسىرمانى ۇلەستىرمەلى ماتەريالمەن اۋىزشا جۇمىس ارقىلى پىسىقتاۋعا بولادى: ءاربىر ۇلۋ ءۇي شاتىرىنان جەرگە تۇسكەندە نەشە توركوز تومەن، وڭعا، جوعارىعا، سولعا جىلجىعانىن سانا. بۇل تاپسىرمادا توركوز بويىنشا ۇلۋدىڭ جولىن سيپاتتاي وتىرىپ، ۇلۋدىڭ قوزعالىس باعىتى قولدانىلادى. ماسەلەن، ۇلۋ 2 توركوز تومەن، 3 توركوز وڭعا جىلجىدى. جولدى جازۋعا نەمەسە ۇلەستىرمەلى ماتەريالدى پايدالانىپ باعدارشامەن كورسەتۋگە بولادى.
№3 تاپسىرما ءبىرىنشى رەت كەزدەسىپ وتىر. مۇنداي تاپسىرمالار داپتەردە كەيىن دە كەزدەسەدى، سوندىقتان بالالارعا بۇل تاپسىرمامەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىرىڭىز.
الدىمەن كەستە ەلەمەنتتەرى - جول جانە باعاندى قايتالاتۋ كەرەك. سودان كەيىن وندا جولدار بويىمەن ورنالاسقان پىشىندەر سالىستىرىلادى. بۇل تاپسىرمادا وبەكتىلەردىڭ ۇقساستىعى مەن ايىرماشىلىعىن تابادى، ولاردىڭ شارتتى بەلگىنىڭ كومەگىمەن ۇقساس كەلەتىن بەلگىسىن كورسەتەدى. ءتيىستى بەلگىنى جاپسىرماستان بۇرىن بالادان ءوز تاڭداۋىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋدى سۇراۋ.
4.. وزىندىك جۇمىس №4 تاپسىرمانى تاربيەشى وقيدى، بالالار ونى جاي قارىن - داشپەن ورىندايدى.
سەرگىتۋ: وڭ قولىمدا بەس ساۋساق،
سول قولىمدا بەس ساۋساق.
قوسسام ەكى قولىمدى،
بولادى مەندە ون ساۋساق.
6. قورىتۋ: اۋىزشا ساناۋ، 1 - دەن 5 - كە دەيىن تۋرا ساناۋ، كەرى ساناۋ.
جەكە بالالارعا ساناتۋ، ساباققا بەلسەنە قاتىسقان بالالاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ، ساباق ۇنادى ما؟ وي ءبولىسۋ. ساباق سوڭىندا زاتتاردىڭ بۇرىن وتىلگەن بارلىق قاسيەتتەرىن جالپىلاۋ ءۇشىن الدىڭعى ساباقتا بەرىلگەن ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارداعى "قانداي زات ەكەنىن تاپ" ويىنىن قايتالاۋ.
قاراپايىم ماتەماتيكا "زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى". جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساناۋ جۇيەلەرى (ەكىلىك، سەگىزدىك، وندىق، ونالتىلىق)
