قاراپايىم تىلىكتەردى ورىنداۋ جانە بەلگىلەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاراپايىم تىلىكتەردى ورىنداۋ جانە بەلگىلەۋ
سىزۋ 9 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. ويلى، سىني وقۋ داعدىسىن دامىتۋ، قاراپايىم تىلىك پەن قيمالاردى ورىنداي بىلۋگە ۇيرەنۋ.
2. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ دامۋىنا جاعداي تۋعىزۋ، بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ توپتىق قارىم - قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ. ۇيىمشىلدىققا، ۇقىپتىلىققا، شىدامدىلىققا تاربيەلەۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: اقىل - ويلارىن، ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتەرىن، شىعارماشىلىقتارىن شىڭداۋ.
ءبىر - ءبىرىنىڭ ويىنا پىكىرلەرىن ەركىن قوسا الادى.
ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناسى قالىپتاسادى.
ءبىر - ءبىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەنەدى، باعالاي الادى.
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، توپتىق تاپسىرمالار ورىنداۋ، سىزۋ.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلار شتريحتاۋ بەلگى سۋرەتتەرى بويىنشا توپتاسادى. ءار توپ شەڭبەر قۇرۋ ارقىلى قالعان توپتارعا جىلى لەبىز تىلەكتەرىن بىلدىرەدى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
تاقتامەن جۇمىس.
«كىم بىلگىر؟» ويىنى ارقىلى وتكەن تاراۋلاردى ەسكە ءتۇسىرىپ، قيما جايىندا العان
1. پروەكسيانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
2. قيمانىڭ سىزبادا نەشە ءتۇرى قولدانىلادى؟ ولار قانداي؟
3. پروەكسيالاۋشى جازىقتىقتارىن اتا؟
4. نارسەلەردىڭ سىزبالارىنا سايكەس كەلەتىن قيما كەسكىندەرىن تابىڭدار؟
وتىلگەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ:
قيما دەپ دەتالدى جازىقتىقپەن ويشا قيعاننان شىققان فيگۋرا كەسكىنىن ايتامىز. قيمادا دەتال ويشا كەسىلەدى دە، ونى قيۋشى جازىقتىقتا ورنالاسقان بولىگى عانا كەسكىندەلەدى. دەتالدى قيۋشى جازىقتىقتىڭ ارعى جانە بەرگى جاعىندا ورنالاسقان بولىكتەرى سىزىلمايدى.
قيما سىزبانى وقۋدى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى. ناقتىراق ايتساق بەلگىلى زاتتىڭ ءپىشىنىڭ ۇعىنۋعا، كورىنىستەر سانىن، سىزبالىق ورىنداۋ ۋاقىتىن ازايتۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ:
تىلىك تۋرالى تۇسىنىك
ءبىر نەمەسە بىرنەشە جازىقتىقپەن ويشا قيىلعان زاتتىڭ (تەتىكبولشەكتىڭ) كەسكىنىن تىلىك دەپ ايتادى. زاتتى ويىمىزشا قيعانىمىز تەك قانا وسى تىلىككە قاتىستى، بۇل زاتتىڭ باسقا كەسكىندەرىن وزگەرتپەيدى. تىلىكتە قيۋشى جازىقتىقتىڭ وزىندە (قيما فيگۋراسى) جانە ونىڭ ار جاعىندا جاتقان نارسەلەر كەسكىندەلىپ كورسەتىلەدى. ەگەر دە زاتتىڭ قۇرىلىمىن تۇسىنۋگە، قيۋشى جازىقتىقتىق ار جاعىندا جاتقان كەسكىندىنىڭ بارلىعىن كورسەتۋدىڭ قاجەتى جوق بولسا، ولاردى كورسەتپەۋگە بولادى. زاتتىڭ (تەتىكبولشەكتىڭ) قيۋشى جازىقتىقتا جاتقان بولىگى (قيماسى) تىلىكتە شارتتى تۇردە شتريحتالىپ كورسەتىلەدى. تىلىكتەردە ماتەريالداردىڭ گرافيكالىق بەلگىلەنۋىن ءار ءتۇرلى
مەست 2. 306 - 68 بويىنشا الادى. قيۋشى جازىقتىقتىڭ ورنى سىزبادا قيما سىزىعىمەن بەلگىلەنەدى، جۋان ۇزىك سىزىقپەن كورسەتىلەدى. قيۋشى جازىقتىقتار ءوزارا قيىلىسقان جەرلەرىن جۋان ۇزىك سىزىقپەن كورسەتەدى. نۇسقالار قيما سىزىعىنىڭ سىرتقى شەتىنەن 2 - 3مم ورنالاسۋلارى تي ورنالاسۋلارى ءتيىس.
قيما سىزىقتىڭ باس جاعىندا جانە اياق جاعىندا، ال ەگەر كەرەك بولسا – بۇرىلۋ بەلگىلەرىندە، ورىس ءالفاۆيتىنىڭ باس ءارپىنىڭ بىرەۋىن قايتالاپ جازادى. ارىپتەردى نۇسقالاردىڭ جانىنان جانە بۇرىلۋ بەلگىلەرىنىڭ سىرتقى بۇرىشى جاعىنان جازادى. تىلىكتىڭ جوعارعى جاعىنا بۇل ارىپتەر سىزىقشا ارقىلى جازىلىپ، تومەنگى جاعىنان جىڭىشكە سىزىق سىزىلادى؛ مىسالى ا - ا.
قيۋشى جازىقتىقتىڭ سانىنا قاراي تىلىك ەكى توپقا بولىنەدى:
تىلىك نارسەنىڭ ىشكى قۇرىلىسىن سىزبادا انىق جانە تۇسىنىكتى ەتىپ كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
تەك ءبىر قيۋشى جازىقتىقتىڭ كومەگىمەن الىنعان تىلىكتى قاراپايىم تىلىك دەپ اتايدى.
1. گوريزونتال تىلىك دەپ گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا پاراللەل قيۋشى جازىقتىقتىڭ كومەگىمەن الىنعان تىلىكتى ايتادى.
2. ۆەرتيكال تىلىكتەر - قيۋشى جازىقتىق گوريزونتالد پروەكسيا جازىقتىعىنا پەرپەنديكۋليار ورنالاسادى. ۆەرتيكال تىلىك فرونتال تىلىك جانە پروفيل تىلىك بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
3. كولبەۋ تىلىك - ەگەر قيۋشى جازىقتىق گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا قانداي دا بولماسىن بۇرىش جاساي ورنالاسسا، ونداي تىلىك كولبەۋ تىلىك دەپ اتالادى.
«كىم تاپقىر؟» ءار توپقا تاقىرىپ بويىنشا تاپسىرمالار بەرىلەدى.
جۇپپەن، توپپەن بىرلەسە وتىرىپ، ا3 پىشىمىنە ءتيىستى دارەجەدە تاپسىرمالارىن ورىنداپ، جۇمىستارىن قورعايدى.
توپتىق باعالاۋ
قورىتىندى
«كىم جىلدام؟» ويىنى ارقىلى نە بىلەتىندەرىن، زەيىندەرىن بايقاۋ.
ورتاق سۇراق؛ قانداي تىلىكتەر قاراپايىم تىلىكتەرگە جاتادى؟
وسى سۇراققا بايلانىستى تاپسىرمالار ورىندالادى.
(ءار توپپەن جەكەلەي) ءۇش جازىقتىقپەن ويشا قيۋ ارقىلى قاراپايىم تىلىكتەردى ورىنداۋ.
جەكەلەي تاپسىرمانى داپتەرگە ورىنداۋ ارقىلى العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
ۇيگە تاپسىرماسىن بەرۋ: ا4 فورماتىندا 155 - سۋرەتتەگى بەرىلگەن، كولبەۋ تىلىكتى الۋ جانە ورىنداۋ
باعالاۋ: ءار توپ بەرىلگەن گەومەتريالىق دەنەلەردى تولىقتىرۋ ارقىلى توپتى باعالايدى.«وي تولعاۋ» بۇگىنگى ساباق ساعان ۇنادى ما؟
وقۋشىلارعا پاراق قاعاز ۇلەستىرىلەدى، ءاربىر توپ ءوز ويلارىن ايتادى. ءبىز نە ۇيرەندىك؟ (ستيكەرگە ءارقايسىسى ءبىر - ءبىر سويلەمنەن سۇراعىن، ۇسىنىسىن جازادى)
ولاي بولسا بۇگىنگى ساباقتان العان اسەرلەرىڭىز قانداي؟
ساباق سوڭىندا كوڭىل - كۇيدى سمايليك ارقىلى بىلدىرەدى.
ساباق ورىندارىن جيناقتاۋ
سىزۋ 9 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. ويلى، سىني وقۋ داعدىسىن دامىتۋ، قاراپايىم تىلىك پەن قيمالاردى ورىنداي بىلۋگە ۇيرەنۋ.
2. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ دامۋىنا جاعداي تۋعىزۋ، بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ توپتىق قارىم - قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ. ۇيىمشىلدىققا، ۇقىپتىلىققا، شىدامدىلىققا تاربيەلەۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: اقىل - ويلارىن، ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتەرىن، شىعارماشىلىقتارىن شىڭداۋ.
ءبىر - ءبىرىنىڭ ويىنا پىكىرلەرىن ەركىن قوسا الادى.
ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناسى قالىپتاسادى.
ءبىر - ءبىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەنەدى، باعالاي الادى.
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، توپتىق تاپسىرمالار ورىنداۋ، سىزۋ.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلار شتريحتاۋ بەلگى سۋرەتتەرى بويىنشا توپتاسادى. ءار توپ شەڭبەر قۇرۋ ارقىلى قالعان توپتارعا جىلى لەبىز تىلەكتەرىن بىلدىرەدى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
تاقتامەن جۇمىس.
«كىم بىلگىر؟» ويىنى ارقىلى وتكەن تاراۋلاردى ەسكە ءتۇسىرىپ، قيما جايىندا العان
1. پروەكسيانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
2. قيمانىڭ سىزبادا نەشە ءتۇرى قولدانىلادى؟ ولار قانداي؟
3. پروەكسيالاۋشى جازىقتىقتارىن اتا؟
4. نارسەلەردىڭ سىزبالارىنا سايكەس كەلەتىن قيما كەسكىندەرىن تابىڭدار؟
وتىلگەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ:
قيما دەپ دەتالدى جازىقتىقپەن ويشا قيعاننان شىققان فيگۋرا كەسكىنىن ايتامىز. قيمادا دەتال ويشا كەسىلەدى دە، ونى قيۋشى جازىقتىقتا ورنالاسقان بولىگى عانا كەسكىندەلەدى. دەتالدى قيۋشى جازىقتىقتىڭ ارعى جانە بەرگى جاعىندا ورنالاسقان بولىكتەرى سىزىلمايدى.
قيما سىزبانى وقۋدى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى. ناقتىراق ايتساق بەلگىلى زاتتىڭ ءپىشىنىڭ ۇعىنۋعا، كورىنىستەر سانىن، سىزبالىق ورىنداۋ ۋاقىتىن ازايتۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ:
تىلىك تۋرالى تۇسىنىك
ءبىر نەمەسە بىرنەشە جازىقتىقپەن ويشا قيىلعان زاتتىڭ (تەتىكبولشەكتىڭ) كەسكىنىن تىلىك دەپ ايتادى. زاتتى ويىمىزشا قيعانىمىز تەك قانا وسى تىلىككە قاتىستى، بۇل زاتتىڭ باسقا كەسكىندەرىن وزگەرتپەيدى. تىلىكتە قيۋشى جازىقتىقتىڭ وزىندە (قيما فيگۋراسى) جانە ونىڭ ار جاعىندا جاتقان نارسەلەر كەسكىندەلىپ كورسەتىلەدى. ەگەر دە زاتتىڭ قۇرىلىمىن تۇسىنۋگە، قيۋشى جازىقتىقتىق ار جاعىندا جاتقان كەسكىندىنىڭ بارلىعىن كورسەتۋدىڭ قاجەتى جوق بولسا، ولاردى كورسەتپەۋگە بولادى. زاتتىڭ (تەتىكبولشەكتىڭ) قيۋشى جازىقتىقتا جاتقان بولىگى (قيماسى) تىلىكتە شارتتى تۇردە شتريحتالىپ كورسەتىلەدى. تىلىكتەردە ماتەريالداردىڭ گرافيكالىق بەلگىلەنۋىن ءار ءتۇرلى
مەست 2. 306 - 68 بويىنشا الادى. قيۋشى جازىقتىقتىڭ ورنى سىزبادا قيما سىزىعىمەن بەلگىلەنەدى، جۋان ۇزىك سىزىقپەن كورسەتىلەدى. قيۋشى جازىقتىقتار ءوزارا قيىلىسقان جەرلەرىن جۋان ۇزىك سىزىقپەن كورسەتەدى. نۇسقالار قيما سىزىعىنىڭ سىرتقى شەتىنەن 2 - 3مم ورنالاسۋلارى تي ورنالاسۋلارى ءتيىس.
قيما سىزىقتىڭ باس جاعىندا جانە اياق جاعىندا، ال ەگەر كەرەك بولسا – بۇرىلۋ بەلگىلەرىندە، ورىس ءالفاۆيتىنىڭ باس ءارپىنىڭ بىرەۋىن قايتالاپ جازادى. ارىپتەردى نۇسقالاردىڭ جانىنان جانە بۇرىلۋ بەلگىلەرىنىڭ سىرتقى بۇرىشى جاعىنان جازادى. تىلىكتىڭ جوعارعى جاعىنا بۇل ارىپتەر سىزىقشا ارقىلى جازىلىپ، تومەنگى جاعىنان جىڭىشكە سىزىق سىزىلادى؛ مىسالى ا - ا.
قيۋشى جازىقتىقتىڭ سانىنا قاراي تىلىك ەكى توپقا بولىنەدى:
تىلىك نارسەنىڭ ىشكى قۇرىلىسىن سىزبادا انىق جانە تۇسىنىكتى ەتىپ كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
تەك ءبىر قيۋشى جازىقتىقتىڭ كومەگىمەن الىنعان تىلىكتى قاراپايىم تىلىك دەپ اتايدى.
1. گوريزونتال تىلىك دەپ گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا پاراللەل قيۋشى جازىقتىقتىڭ كومەگىمەن الىنعان تىلىكتى ايتادى.
2. ۆەرتيكال تىلىكتەر - قيۋشى جازىقتىق گوريزونتالد پروەكسيا جازىقتىعىنا پەرپەنديكۋليار ورنالاسادى. ۆەرتيكال تىلىك فرونتال تىلىك جانە پروفيل تىلىك بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
3. كولبەۋ تىلىك - ەگەر قيۋشى جازىقتىق گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا قانداي دا بولماسىن بۇرىش جاساي ورنالاسسا، ونداي تىلىك كولبەۋ تىلىك دەپ اتالادى.
«كىم تاپقىر؟» ءار توپقا تاقىرىپ بويىنشا تاپسىرمالار بەرىلەدى.
جۇپپەن، توپپەن بىرلەسە وتىرىپ، ا3 پىشىمىنە ءتيىستى دارەجەدە تاپسىرمالارىن ورىنداپ، جۇمىستارىن قورعايدى.
توپتىق باعالاۋ
قورىتىندى
«كىم جىلدام؟» ويىنى ارقىلى نە بىلەتىندەرىن، زەيىندەرىن بايقاۋ.
ورتاق سۇراق؛ قانداي تىلىكتەر قاراپايىم تىلىكتەرگە جاتادى؟
وسى سۇراققا بايلانىستى تاپسىرمالار ورىندالادى.
(ءار توپپەن جەكەلەي) ءۇش جازىقتىقپەن ويشا قيۋ ارقىلى قاراپايىم تىلىكتەردى ورىنداۋ.
جەكەلەي تاپسىرمانى داپتەرگە ورىنداۋ ارقىلى العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
ۇيگە تاپسىرماسىن بەرۋ: ا4 فورماتىندا 155 - سۋرەتتەگى بەرىلگەن، كولبەۋ تىلىكتى الۋ جانە ورىنداۋ
باعالاۋ: ءار توپ بەرىلگەن گەومەتريالىق دەنەلەردى تولىقتىرۋ ارقىلى توپتى باعالايدى.«وي تولعاۋ» بۇگىنگى ساباق ساعان ۇنادى ما؟
وقۋشىلارعا پاراق قاعاز ۇلەستىرىلەدى، ءاربىر توپ ءوز ويلارىن ايتادى. ءبىز نە ۇيرەندىك؟ (ستيكەرگە ءارقايسىسى ءبىر - ءبىر سويلەمنەن سۇراعىن، ۇسىنىسىن جازادى)
ولاي بولسا بۇگىنگى ساباقتان العان اسەرلەرىڭىز قانداي؟
ساباق سوڭىندا كوڭىل - كۇيدى سمايليك ارقىلى بىلدىرەدى.
ساباق ورىندارىن جيناقتاۋ
You Might Also Like
-
«تازالىق دوستارى». ادەمى سۇلگى»
-
كىرىكتىرىلگەن اشىق ساباقتىڭ تاقىرىبى: العاشقى اسكەري دايىندىق جانە دەنە تاربيەسى ساباعىنداعى ساپتىق تۇرىس جانە دەنە قىزدىرۋ، جۇگىرۋ جاتتىعۋلارىنىڭ ورىنداۋ ءادىس تاسىلدەرى.
