InfoHub Logo

ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: تۇرىك قاعاناتىنىڭ ءداستۇرلى جالعاسى بولعان، باسقارۋ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق، قۇرىلىسى جاعىنان جان - جاقتى دامىعان قاراحان مەملەكەتىنىڭ تاريحىمەن جانە مادەنيەتىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: دامىعان ورتاعاسىرلىق مەملەكەتتىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن مەڭگەرتە وتىرىپ، وقۋشىلاردى وزىندىك ويلاۋعا، تاريحي وقيعالاردى تالداپ قورىتىندىلاۋعا داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك: قاراحان مەملەكەتىنىڭ يسلام ءدىنىن قابىلداۋىن، ونىڭ ساۋلەت ونەرىنە اسەرىن تۇسىندىرە وتىرىپ، يماندىلىققا، بۇگىنگە دەيىن ءمانىن جويماعان مادەني مۇرالارعا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءوز بەتىنشە جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ:
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، سىنىپتى تۇگەندەپ، ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرە وتىرىپ، زەيىن - ىقىلاستارىن ساباققا اۋدارۋ.
جالپى سۇراقتار
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. «مادەنيەت» دەگەن ۇعىمنىڭ ءمانىن اشىڭدار؟
2. كونە تۇرىكتەردىڭ جازبا ادەبيەتى جايىندا نە بىلەسىڭدەر؟
3. ورتا عاسىرلارعا جاتاتىن ادەبي شىعارمالار جايىندا ايتۋ؟
4. كونە تۇركى جازبا مادەنيەتى جايلى نە بىلەسىڭدەر؟
5. كونە تۇركى جازۋىنىڭ ومىردەن جوعالۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
ءىىى جاڭا ساباق
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. قاراحان مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋى.
2. قوعامدىق قۇرىلىسى.
3. مەملەكەتتىڭ ساياسي جاعدايى.
4. شارۋاشىلىعى
5. مادەنيەتى.
قاراحان مەملەكەتى 942 - 1212 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن ورتا عاسىرداعى دامىعان مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى.
وسى ساتتە بەينە سيۋجەت ارقىلى قاراحان مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋى تۋرالى كورسەتۋ (4 مين).
ەلەكتروندىق وقۋلىق.
*اۋماعى:
جەتىسۋ – شىعىس تۇركىستاننىڭ ءبىر بولىگى
*ورتالىعى:
بالاساعۇن قالاسى
*نەگىزىن قالاۋشى:
ساتۇق بوعرا حان (915 - 955جج.، بىلگە قۇل قادىر حاننىڭ نەمەرەسى)
سۋرەت ارقىلى
قاراحان مەملەكەتىنىڭ ەتنيكالىق قۇرامىنا: جىكىل، ياعما، قارلۇق، وعىز، قاڭلى، ءۇيسىن سياقتى ت. ب تۇركى تىلدەس تايپالار كىرگەن.
اسىرەسە مەملەكەتتىڭ قۇرىلۋىنا باستى ءرول اتقارعان - قارلۇق تايپاسى. ال نەگىزگى بيلەۋشىلەرى ياعما تايپاسىنىڭ اراسىنان شىعىپ وتىرعان.
تاقتادان ارىستان مەن بۋرا سۋرەتىن كورسەتۋ ارقىلى وسى ەكى سۋرەتتىڭ ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا نە قاتىسى بار ەكەنىن وقۋشىلاردان سۇراۋ ارقىلى ولاردىڭ ويىن تىڭداۋ. ياعني بۇل ەكى سۋرەتتىڭ ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا قاتىسىنىڭ سەبەبى حاندارىنىڭ ارسىلان جانە بوعرا - حان اتالۋىنىڭ سەبەبى ولاردىڭ شىققان تايپالارىنىڭ ياعني، جىكىل تايپاسىنىڭ توتەمى «ارىستان»، ال ياعما تايپاسىنىڭ توتەمى «بۋرا». مىنە، سوندىقتاندا وسى ەكى حاننىڭ ارسىلان، بوعرا اتالۋىنىڭ سەبەپتەرى وسىندا.
قوعامدىق قۇرىلىسى. قاراحان مەملەكەتى تۇرىك قاعاناتتارىنىڭ ءداستۇرلى جالعاسى عانا بولعان جوق. ول باسقارۋ جاعىنان بولسىن، ەكونوميكالىق جاعىنان بولسىن قوعامدىق قۇرىلىسى دامىعان مەملەكەت.
كىتاپپەن جۇمىس: ماعىناسىن تابۋ
قوعامدىق قۇرىلىسى:
قاعان - جوعارعى وكىمەت بيلەۋشىسى
تىگىندەر، ىلىك حاندار، بەكتەر، نوكەرلەر - حاننىڭ ۇرپاقتارى
ۋازىرلەر - حان كەڭەسشىسى
وردا - حاننىڭ مەملەكەتتىك ساياسي - اكىمشىلىك ءىس جۇرگىزەتىن ورنى
يقتا – جەردى يەلەنۋشىلەر
يقتادار - جەردى يەلەنۋشىلەر
ۆاقۆاتتىق - ءدىنباسىلارعا، ءدىني مەكەمەلەرگە ءىرى جەريەلەنۋشىلەر، كوشپەلى اسكەرباسىلارعا وسيەت ەتىپ ەتىپ قالدىرعان جەرلەر.
كوممەنداسيا - قاناۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. 2 ءتۇرى بولدى: ۇلەسكەرلىك، قامقورلىققا الۋ
كىتاپپەن جۇمىس: داتالاردى تابۋ
مەملەكەتتىڭ ساياسي جاعدايىن وقۋشىلارعا وزدەرىنە تاپسىرما بەرە وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ. وقۋشىلارعا «جىلدار سويلەيدى» دەگەن تاپسىرما بەرە وتىرىپ ولاردىڭ وقۋلىقپەن جۇمىس داعدىلارىن ارتتىرۋ. مىنە، وسى تاپسىرمانى ورىنداي وتىرا قاراحان مەملەكەتىنىڭ ساياسي جاعدايى مەن تاقىرىپتىڭ حرونولوگياسىن شىعارامىز.
شارۋاشىلىعىن سىزبا ارقىلى كورسەتىپ، وقۋشىلاردىڭ اراسىنان وسى سىزبا ارقىلى كىم سويلەگىسى كەلەتىنىن سۇراۋ. بۇل سىزبادا قاراحان مەملەكەتىنىڭ شارۋاشىلىعى بەينەلەنگەن.
سىزبا
شارۋاشىلىعى
جەتىسۋ ايماعىندا
وتىرىقشىلىق
جارتىلاي كوشپەلى
ءىV. جاڭا تاقىرىپتى بەكىتۋ:
كريپتوگراممانى شەش:
1. جىكىل تايپاسىنىڭ توتەمى؟
2. ساتۇق بوعرا حان كىمنىڭ نەمەرەسى؟
3. قاراحان مەملەكەتىنىڭ قۇلاتقان حورەزم شاحى؟
4. بوعرا حان اتى قاي تايپانىڭ توتەمى «بۋرا» بولۋىنا بايلانىستى قويىلعان؟
5. قاراحانداردا جىلقى مالىنا ەرەكشە كوڭىل بولگەندىگىن جازعان كىم؟
V باعالاۋ:
Vءى ۇيگە تاپسىرما: قاراحان مەملەكەتى.(942 - 1212جج.) حرونولوگيانى، تەرمين سوزدەردى جاتتاۋ.