قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تالاپتار. تاماقتانۋ مادەنيەتى. ەت جانە ەت تاعامدارىنىڭ قۇنارلىلىعى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تالاپتار. تاماقتانۋ مادەنيەتى. ەت جانە ەت تاعامدارىنىڭ قۇنارلىلىعى. ساپاسىن انىقتاۋ. ەتتى داستارقانعا تارتۋ رەتى». قوي ەتىن مۇشەلەۋ جانە ازىرلەۋ.
ساباقتاردىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى تەحنيكالىق-قاۋىپسىزدىك جانە سانيتارلىق-گيگيەنالىق ەرەجەلەرىمەن تانىستىرۋ. تاماقتانۋ مادەنيەتى مەن قوي ەتىن مۇشەلەۋ جانە ازىرلەۋ تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: ءوزارا ءبىر - بىرىنە كومەك كورسەتە ءبىلۋ، ەرەجەلەرمەن اس ءۇي تۋرالى جاڭا بىلىمدەردى دامىتۋ.
تاربيەلىك: جۇمىستا ۇقىپتىلىققا، تازالىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ساباق (ەكونوميكا نەگىزدەرى جانە قارجى ساۋاتتىلىعى)
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ.
كورنەكىلىگى: قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى جازىلعان پلاكاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
2. وقۋشىلاردى ساباققا بەيىمدەۋ.
3. جۇمىس ورنىن ۇيىمداستىرۋ.
4. قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
ءىى. جاڭا ساباق.
سانيتارلىق – گيگيەنالىق تالاپتار. تاماقتى دايىنداۋ كەزىندە وعان اعزاعا زياندى اۋرۋ تۋدىراتىن ميكروبتار ءتۇسىپ، تاماقتان ۋلانىپ قالماۋ ءۇشىن سانيتارلىق – گيگيەنالىق تالاپتاردى ساقتاۋ كەرەك.
بولمەلەر مەن جابدىقتارعا قويىلاتىن تالاپتار.
1. ءاسۇي بولمەسى تازا بولۋى قاجەت. ىلعال شۇبەرەكپەن ۇنەمى ءسۇرتىپ وتىرۋ كەرەك.
2. تازا ىدىستى جابىق شكافتا نەمەسە جابىق سورەلەرگە قويۋ كەرەك.
3. تاماق قالدىقتارىن قاقپاعى بار شەلەككە سالىپ، دەر كەزىندە شىعارىپ وتىرۋ قاجەت.
تاماق دايىندايتىن ادامعا قويىلاتىن تالاپتار.
1. تاماقتى الجاپقىش تاعىپ دايىنداۋ كەرەك.
2. قولدى تازالاپ جۋۋ كەرەك.
3. شاشتى جيناپ، ورامال تاعۋ كەرەك.
تاماقتى جاساۋعا قويىلاتىن تالاپتار.
1. مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن ازىق - تۇلىكتەردى پايدالانباۋ كەرەك.
2. ازىق - تۇلىكتى بولۋگە، تۋراۋعا جەكە - جەكە تاقتايلار قولدانىلادى.
3. تاماق ازىرلەۋ الدىندا ازىق - تۇلىك مۇقيات جۋىپ، تازالايدى جانە تۋرايدى.
4. توتىعاتىن مەتالدان جانە سىرى كەتكەن ىدىستى پايدالانۋعا بولمايدى.
ەت مۇشەلەۋ – سويىلعان مالدىڭ ەتىن جىلىك - جىلىگىمەن بولشەكتەۋ. قازاق حالقىنىڭ داستۇرىندە ءار جىلىكتىڭ تاباققا تارتىلۋ ءتارتىبى بار. اتاپ ايتقاندا، قويدىڭ ءتورت اياعىندا ون ەكى جىلىك بولادى. وڭ جاعىنداعى قولى مەن سانىندا جامباس، ورتان جىلىك، اسىقتى جىلىك، توقپان جىلىك، كارى جىلىك جانە جاۋىرىن اتالاتىن سۇيەكتەر بار. سول جاقتاعى قولى مەن سانىندا دا ءدال وسى التى جىلىك ءبىر - بىرىمەن جالعاسىپ جاتادى. سويعان قويدىڭ ەتىن وسى جىلىكتەردىڭ بۋىن - بۋىنى بويىنشا اجىراتىپ بولەدى. بۇل ءادىس جىلىكتەۋ دەپ اتالادى. وسى جىلىكتەردىڭ ىشىندەگى جامباس قاداعا نەمەسە سىيلى قوناققا تارتىلادى. سول ءۇشىن جامباس ارنايى ساقتالادى. ال قابىرعالار مەن ومىرتقالار جىلىك اسىلعاندا ۇستەمەلەنەدى. بۇعانا، مويىن، قۇيىمشاق، ت. ب. قازانعا ەتپەن قوسىپ سالىنعانمەن، كوبىنە بالا-شاعاعا تيەسىلى. ءىرى قارا دا وسى ادىسپەن سويىلادى. قازاق عۇرپىندا ەتتى قيقىمداماي، بالتامەن شاۋىپ سۇيەگىن قيقالاماي تازا بورشالاپ تۇزدايدى. ال تەلەدى دە، 5 مينۋتتان سوڭ دوڭگەلەك كۇلشە، ەتىپ جايىلادى. ءاربىر كۇلشەنىڭ ورتاسىنا ەت تۋراماسى سالىنىپ، كۇلشەنىڭ ورتاسى اشىق قالدىرىلادى دا، ەكى شەتى جاپسىرىلادى. مايلانعان تاباعا ورنالاستىرىلىپ، كوتەرىلگەن سوڭ جۇمىرتقا جاعىلادى. تەمپەراتۋراسى 230 - 240° س پەشتە پىسىرىلەدى. 6 كەسە ۇنعا — 2 اس قاسىق قانت، 80 گ اسحانا مارگارينى، 175 گ مەلانج، 1 شاي قاسىق ءتۇز، 45 گ اشىتقى، 2 كەسە سۋ، ورتاسىنا سالۋعا — 750 گ جۇمىرتقا قوسىلعان ' ەت تۋراماسى، بەتىنە جاعىلاتىن ماي.
ەت مۇشەلەرى — ەتتىڭ قازاقشا اتاۋلارى. ولاردىڭ نەگىزگىلەرى: باس، جاق، جاق ەت، ءۇرت ەت، مويىن، مويىن ەت، بۇعانا، قارا قابىرعا، سۇبە، قازى، ءتوس، ءتوس ەت، توستىك، اۋىز ومىرتقا، كارى جىلىك، جۇمىر جىلىك، اسىقتى جىلىك، توقپان جىلىك، جامباس، جايا، بەلدەمە، مويىن ومىرتقا، ۇزىن ومىرتقا، جۇرەك، ۇلپەرشەك، باۋىر، كوك باۋىر، باۋىر ەت، بۇيرەك، ۇلتابار، قارتا، قيما، توق ىشەك، اششى ىشەك، جەلىن، قوم، قارىن، وكپە، سيراق، بۇيەن.
ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ قۇرمەتتى كىسىلەرگە ۇسىنىلاتىن كادەلى ءارى ورنى بولەك تاعامدارىنىڭ ەڭ – باستىسى قازاقشا ەت. قازاقتار سىلى قوناقتارعا مال باسىن كورسەتەتىن. سونىڭ ىشىندە اسا قۇرمەتتى، ارداقتى، ەل سىيلايتىن قوناقتارعا تاي نەمەسە قۇلىن سويادى. ەگەر قوناقتار كوپ بولسا ءىرى جىلقى سويادى. ءسويتىپ قوناقتارعا تاباق – تاباق ەت تارتىلادى. تاباق تارتۋ دا ۇلكەن ونەر، ەلدىككە سىن. مۇنىڭ دا ۇلتتىق، سالتتىڭ ءتارتىبى مەن رەتى ءجون - جوسىعى بولادى. ءار تاباق قوناقتار دارەجەسى مەن جاسىنا، ىلىكتىك جولىنا (ناعاشى، جيەن، قۇداعي، قىز، بالا ت. ب.) سايكەس كەلۋى كەرەك. وسىعان وراي تاباق تارتۋ – باس تاباق، سىي تاباق، قوس تاباق، جاي تاباق، جاستار تاباعى، كۇيەۋ تاباق، كەلىن تاباعى بولىپ بولىنەدى.
اتالعان تاباقتارعا ساي ەت (سۇيەك) مۇشەلەرى بولادى. ول مۇشەلەردى اۋىستىرۋعا بولمايدى.
باس تاباققا: باس، جامباس، ومىرتقا، سۇبە قابىرعا.
قوس تاباققا: ورتان جىلىك، ومىرتقا سۇبە قابىرعا.
سىي تاباققا: جامباس، ومىرتقا، قابىرعا، ورتان جىلىك.
جاي تاباققا: اسىقتى جىلىك، جاۋىرىن، قابىرعا، ومىرتقا.
جاستار تاباعى: كارى جىلىك، توقپان جىلىك، قابىرعا، ومىرتقا.
كۇيەۋ تاباق: اسىقتى جىلىك، ومىرتقا، قابىرعا، ءتوس.
مىنە، وسىلاي ءار تاباقتىڭ كولەمىنە جانە ونىڭ ادامدارىنا سايكەس كادەلى مۇشەلەرى، تارتىلىپ، بارىنە دە سىيلى، شۇرايلى ەتتەر مەن مۇشە سۇيەكتەر سالىنادى. ءار كىسىنىڭ قوناقتىڭ جاسىنا، ىلىكتىك، تۋىستىق قاتىناسىنا قاراي مالدىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ سوعان لايىق ورنى بولادى.
ەكونوميكا تاريحى. ەكونوميكاداعى باستى ماسەلەلەر.
دۇنيەدە نە نارسە بولسىن بەلگىلى ءبىر زاڭدارعا باعىنادى، بۇل زاڭدار – ەكونوميكا زاڭدارى. سوندىقتان ەكونوميكالىق دامۋ ادامزاتتىڭ وركەندەۋ نەگىزىن، ال ەكونوميكا تاريحى ونىڭ بۇكىل تاريحىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى. ەكونوميكالىق تاريح بەلگىلى ءبىر ايماقتا تۇراتىن حالىقتا ارتىق تاۋار وندىرۋدەن، الگىندەي تاۋار شىعارۋعا تىكەلەي قاتىسپاعان، ءبىراق ولاردى مەيلىنشە پايدالانعان ءار ءتۇرلى ادامدار توبىنىڭ ءبولىنىپ شىعۋىنان باستالادى. العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىس كەزىندە مۇنداي قاتىناس بولعان جوق. سوندىقتان بۇل ءداۋىر تاريحي كەزەڭ رەتىندە ەكونوميكا تاريحىندا ارنايى قاراستىرىلمايدى.
ءارقانداي قوعام، قاي كەزدە ءومىر سۇرسە دە، ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق قۇرىلىمىنا يە بولعان. ءارقانداي قوعام ەكونوميكادا مىناداي باستى ساۋالدارعا جاۋاپ تابۋى ءتيىس:
قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تالاپتار. تاماقتانۋ مادەنيەتى. ەت جانە ەت تاعامدارىنىڭ قۇنارلىلىعى. جۇكتەۋ
ساباقتاردىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى تەحنيكالىق-قاۋىپسىزدىك جانە سانيتارلىق-گيگيەنالىق ەرەجەلەرىمەن تانىستىرۋ. تاماقتانۋ مادەنيەتى مەن قوي ەتىن مۇشەلەۋ جانە ازىرلەۋ تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: ءوزارا ءبىر - بىرىنە كومەك كورسەتە ءبىلۋ، ەرەجەلەرمەن اس ءۇي تۋرالى جاڭا بىلىمدەردى دامىتۋ.
تاربيەلىك: جۇمىستا ۇقىپتىلىققا، تازالىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ساباق (ەكونوميكا نەگىزدەرى جانە قارجى ساۋاتتىلىعى)
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ.
كورنەكىلىگى: قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى جازىلعان پلاكاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
2. وقۋشىلاردى ساباققا بەيىمدەۋ.
3. جۇمىس ورنىن ۇيىمداستىرۋ.
4. قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
ءىى. جاڭا ساباق.
سانيتارلىق – گيگيەنالىق تالاپتار. تاماقتى دايىنداۋ كەزىندە وعان اعزاعا زياندى اۋرۋ تۋدىراتىن ميكروبتار ءتۇسىپ، تاماقتان ۋلانىپ قالماۋ ءۇشىن سانيتارلىق – گيگيەنالىق تالاپتاردى ساقتاۋ كەرەك.
بولمەلەر مەن جابدىقتارعا قويىلاتىن تالاپتار.
1. ءاسۇي بولمەسى تازا بولۋى قاجەت. ىلعال شۇبەرەكپەن ۇنەمى ءسۇرتىپ وتىرۋ كەرەك.
2. تازا ىدىستى جابىق شكافتا نەمەسە جابىق سورەلەرگە قويۋ كەرەك.
3. تاماق قالدىقتارىن قاقپاعى بار شەلەككە سالىپ، دەر كەزىندە شىعارىپ وتىرۋ قاجەت.
تاماق دايىندايتىن ادامعا قويىلاتىن تالاپتار.
1. تاماقتى الجاپقىش تاعىپ دايىنداۋ كەرەك.
2. قولدى تازالاپ جۋۋ كەرەك.
3. شاشتى جيناپ، ورامال تاعۋ كەرەك.
تاماقتى جاساۋعا قويىلاتىن تالاپتار.
1. مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن ازىق - تۇلىكتەردى پايدالانباۋ كەرەك.
2. ازىق - تۇلىكتى بولۋگە، تۋراۋعا جەكە - جەكە تاقتايلار قولدانىلادى.
3. تاماق ازىرلەۋ الدىندا ازىق - تۇلىك مۇقيات جۋىپ، تازالايدى جانە تۋرايدى.
4. توتىعاتىن مەتالدان جانە سىرى كەتكەن ىدىستى پايدالانۋعا بولمايدى.
ەت مۇشەلەۋ – سويىلعان مالدىڭ ەتىن جىلىك - جىلىگىمەن بولشەكتەۋ. قازاق حالقىنىڭ داستۇرىندە ءار جىلىكتىڭ تاباققا تارتىلۋ ءتارتىبى بار. اتاپ ايتقاندا، قويدىڭ ءتورت اياعىندا ون ەكى جىلىك بولادى. وڭ جاعىنداعى قولى مەن سانىندا جامباس، ورتان جىلىك، اسىقتى جىلىك، توقپان جىلىك، كارى جىلىك جانە جاۋىرىن اتالاتىن سۇيەكتەر بار. سول جاقتاعى قولى مەن سانىندا دا ءدال وسى التى جىلىك ءبىر - بىرىمەن جالعاسىپ جاتادى. سويعان قويدىڭ ەتىن وسى جىلىكتەردىڭ بۋىن - بۋىنى بويىنشا اجىراتىپ بولەدى. بۇل ءادىس جىلىكتەۋ دەپ اتالادى. وسى جىلىكتەردىڭ ىشىندەگى جامباس قاداعا نەمەسە سىيلى قوناققا تارتىلادى. سول ءۇشىن جامباس ارنايى ساقتالادى. ال قابىرعالار مەن ومىرتقالار جىلىك اسىلعاندا ۇستەمەلەنەدى. بۇعانا، مويىن، قۇيىمشاق، ت. ب. قازانعا ەتپەن قوسىپ سالىنعانمەن، كوبىنە بالا-شاعاعا تيەسىلى. ءىرى قارا دا وسى ادىسپەن سويىلادى. قازاق عۇرپىندا ەتتى قيقىمداماي، بالتامەن شاۋىپ سۇيەگىن قيقالاماي تازا بورشالاپ تۇزدايدى. ال تەلەدى دە، 5 مينۋتتان سوڭ دوڭگەلەك كۇلشە، ەتىپ جايىلادى. ءاربىر كۇلشەنىڭ ورتاسىنا ەت تۋراماسى سالىنىپ، كۇلشەنىڭ ورتاسى اشىق قالدىرىلادى دا، ەكى شەتى جاپسىرىلادى. مايلانعان تاباعا ورنالاستىرىلىپ، كوتەرىلگەن سوڭ جۇمىرتقا جاعىلادى. تەمپەراتۋراسى 230 - 240° س پەشتە پىسىرىلەدى. 6 كەسە ۇنعا — 2 اس قاسىق قانت، 80 گ اسحانا مارگارينى، 175 گ مەلانج، 1 شاي قاسىق ءتۇز، 45 گ اشىتقى، 2 كەسە سۋ، ورتاسىنا سالۋعا — 750 گ جۇمىرتقا قوسىلعان ' ەت تۋراماسى، بەتىنە جاعىلاتىن ماي.
ەت مۇشەلەرى — ەتتىڭ قازاقشا اتاۋلارى. ولاردىڭ نەگىزگىلەرى: باس، جاق، جاق ەت، ءۇرت ەت، مويىن، مويىن ەت، بۇعانا، قارا قابىرعا، سۇبە، قازى، ءتوس، ءتوس ەت، توستىك، اۋىز ومىرتقا، كارى جىلىك، جۇمىر جىلىك، اسىقتى جىلىك، توقپان جىلىك، جامباس، جايا، بەلدەمە، مويىن ومىرتقا، ۇزىن ومىرتقا، جۇرەك، ۇلپەرشەك، باۋىر، كوك باۋىر، باۋىر ەت، بۇيرەك، ۇلتابار، قارتا، قيما، توق ىشەك، اششى ىشەك، جەلىن، قوم، قارىن، وكپە، سيراق، بۇيەن.
ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ قۇرمەتتى كىسىلەرگە ۇسىنىلاتىن كادەلى ءارى ورنى بولەك تاعامدارىنىڭ ەڭ – باستىسى قازاقشا ەت. قازاقتار سىلى قوناقتارعا مال باسىن كورسەتەتىن. سونىڭ ىشىندە اسا قۇرمەتتى، ارداقتى، ەل سىيلايتىن قوناقتارعا تاي نەمەسە قۇلىن سويادى. ەگەر قوناقتار كوپ بولسا ءىرى جىلقى سويادى. ءسويتىپ قوناقتارعا تاباق – تاباق ەت تارتىلادى. تاباق تارتۋ دا ۇلكەن ونەر، ەلدىككە سىن. مۇنىڭ دا ۇلتتىق، سالتتىڭ ءتارتىبى مەن رەتى ءجون - جوسىعى بولادى. ءار تاباق قوناقتار دارەجەسى مەن جاسىنا، ىلىكتىك جولىنا (ناعاشى، جيەن، قۇداعي، قىز، بالا ت. ب.) سايكەس كەلۋى كەرەك. وسىعان وراي تاباق تارتۋ – باس تاباق، سىي تاباق، قوس تاباق، جاي تاباق، جاستار تاباعى، كۇيەۋ تاباق، كەلىن تاباعى بولىپ بولىنەدى.
اتالعان تاباقتارعا ساي ەت (سۇيەك) مۇشەلەرى بولادى. ول مۇشەلەردى اۋىستىرۋعا بولمايدى.
باس تاباققا: باس، جامباس، ومىرتقا، سۇبە قابىرعا.
قوس تاباققا: ورتان جىلىك، ومىرتقا سۇبە قابىرعا.
سىي تاباققا: جامباس، ومىرتقا، قابىرعا، ورتان جىلىك.
جاي تاباققا: اسىقتى جىلىك، جاۋىرىن، قابىرعا، ومىرتقا.
جاستار تاباعى: كارى جىلىك، توقپان جىلىك، قابىرعا، ومىرتقا.
كۇيەۋ تاباق: اسىقتى جىلىك، ومىرتقا، قابىرعا، ءتوس.
مىنە، وسىلاي ءار تاباقتىڭ كولەمىنە جانە ونىڭ ادامدارىنا سايكەس كادەلى مۇشەلەرى، تارتىلىپ، بارىنە دە سىيلى، شۇرايلى ەتتەر مەن مۇشە سۇيەكتەر سالىنادى. ءار كىسىنىڭ قوناقتىڭ جاسىنا، ىلىكتىك، تۋىستىق قاتىناسىنا قاراي مالدىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ سوعان لايىق ورنى بولادى.
ەكونوميكا تاريحى. ەكونوميكاداعى باستى ماسەلەلەر.
دۇنيەدە نە نارسە بولسىن بەلگىلى ءبىر زاڭدارعا باعىنادى، بۇل زاڭدار – ەكونوميكا زاڭدارى. سوندىقتان ەكونوميكالىق دامۋ ادامزاتتىڭ وركەندەۋ نەگىزىن، ال ەكونوميكا تاريحى ونىڭ بۇكىل تاريحىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى. ەكونوميكالىق تاريح بەلگىلى ءبىر ايماقتا تۇراتىن حالىقتا ارتىق تاۋار وندىرۋدەن، الگىندەي تاۋار شىعارۋعا تىكەلەي قاتىسپاعان، ءبىراق ولاردى مەيلىنشە پايدالانعان ءار ءتۇرلى ادامدار توبىنىڭ ءبولىنىپ شىعۋىنان باستالادى. العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىس كەزىندە مۇنداي قاتىناس بولعان جوق. سوندىقتان بۇل ءداۋىر تاريحي كەزەڭ رەتىندە ەكونوميكا تاريحىندا ارنايى قاراستىرىلمايدى.
ءارقانداي قوعام، قاي كەزدە ءومىر سۇرسە دە، ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق قۇرىلىمىنا يە بولعان. ءارقانداي قوعام ەكونوميكادا مىناداي باستى ساۋالدارعا جاۋاپ تابۋى ءتيىس:
قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى، سانيتارلىق - گيگيەنالىق تالاپتار. تاماقتانۋ مادەنيەتى. ەت جانە ەت تاعامدارىنىڭ قۇنارلىلىعى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءۇي جانۋارلارى مەن جابايى جانۋارلار. سۇتقورەكتىلەر.
