InfoHub Logo

قاراعاندى قالاسىنىڭ قازىبەك بي اۋدانى № 66  جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەبى.

ءماتىنىڭ اۆتورى دەنە تاربيە ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: مۋكاشيەۆ ج.س.

سپورت تەك دەنەنى دامىتۋ جانە سپورتتىق جەتىلۋ ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك تۋعىزىپ قويمايدى، سونىمەن بىرگە سپورتتىڭ وزىنە تارتۋ كۇشى دەنە جانە پسيحيكالىق كۇشتەردىڭ كورىنۋىنە جوعارى تالاپ، ادامنىڭ سانالىلىعى مەن رۋحاني بەينەسىن جەكەلەي باعىتتى تاربيەلەۋ ءۇشىن كەڭ كولەمدەگى مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى. تاربيەلىك ماقساتقا جەتۋدىڭ سوڭعى ناتيجەسى تەك سپورتتىڭ وزىنە عانا ەمەس، بارلىق تاربيە جانە دامۋ جۇيەسىنىڭ الەۋمەتتىك باعىتتىلىعىنا دا بايلانىستى. وسىنداي بەينەدە، سپورتتىڭ تاربيەلىك مۇمكىندىكتەرى وزىنەن - ءوزى شەشىلمەيدى، سپورت اياسىندا جيناقتالعان، تاربيەلىك باعىتتالعان قاتىناستار جۇيەسى ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. سپورت الەۋمەتتىك – پەداگوگيكالىق جۇيەگە كىرگەندىكتەن دەنە تاربيەسىنىڭ ىقپالدى قۇرالى بولىپ تابىلادى، ال سپورتتىڭ كۇرەس تۇرلەرىمەن شۇعىلدانۋ ناتيجەسىندە ەڭبەك جانە اسكەري قىزمەتتىڭ ماڭىزدى كومپونەنتىنە اينالادى. سول سياقتى، قازاق كۇرەسىنىڭ ەل سپورتىن دامىتۋداعى ماڭىزدىلىعى وراسان زور. كۇرەستى بابالارىمىز قاستەرلەگەن، اقسۇيەكتەر سپورتىنا بالاعان. كەشەگى  حIII عاسىردا شىڭعىسحاننىڭ جارىسىنا ەنگەن ەرەجەدە كۇرەستەن ەلدىڭ جەڭىمپاز بالۋانىنا سول كەزدەگى ەڭ  جوعارى، تالانتتى اسكەري قولباسىعا بەرىلەتىن “تارحان” اتاعىمەن بارا-بار قۇقىقتار بەرىلگەن. وعان وراسان زور سىيلىقتاردان بولەك باس بالۋاننىڭ توعىز اۋىر كۇنالارى كەشىرىلەتىن  “پايزا”، ياعني رۇقساتناما بەرىلگەن. مۇنداي زور اتاققا ب.د.د. 539 جىلى داڭقتى كير پاتشانىڭ ۆاۆيلوندى الۋ جەڭىسىنە ارنالعان الەمدىك سپورت  ويىندارىندا ساق پاتشايىمى تۇمار (توميريس) حانىمنىڭ جۇبايى، قاسيەتتى سىر بويىن جايلاعان ەلدىڭ ۇلانى، رۇستەم كۇرەستەن گرەك، پارسى بالۋاندارىنىڭ جاۋىرىندارىن جەر يىسكەتىپ، الەمدىك باس بالۋاندىقتى جەڭىپ العان [1]. ناقتىلى دەرەك كوزدەرىنەن الىنعان بۇل مالىمەت  ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ الەمدىك حالىقارالىق جارىستاعى جەڭىسى بولۋى مۇمكىن. قازىرگى زامانعى تانىمال سپورتشىلارىمىز وليمپيادا ويىندارىنىڭ الەم بىرىنشىلىكتەرىنىڭ جەڭىمپازدارى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ، ءشامىل سەرىكوۆ، داۋلەت تۇرلىحانوۆ، قابدەن بايدوسوۆ، امانگەلدى عابساتتاروۆ، مالىك نادىربەكوۆتەر وزدەرىنىڭ داڭقتى جولدارىن قازاق كۇرەسىنەن باستاعان. قازاق كۇرەسىنىڭ ۇزدىك ادىس-تاسىلدەرى ورىستىڭ “سامبو” كۇرەسىنىڭ نەگىزگى ۇلگىسىنە ەنگەن. كۇرەسپەن شۇعىلدانعان جاس جەتكىنشەكتەر، دزيۋ-دو، ەركىن كۇرەس، گرەك-ريم كۇرەسى سياقتى وليمپيادا ويىندارىنا ەنگەن كۇرەس تۇرلەرىن تەز مەڭگەرۋگە العى شارت جاسايدى. كۇرەستى الەمنىڭ 60 ەلى مويىنداپ وتىر. كۇرەسۋ قازاقتىڭ قانىمەن كەلگەن، جۇرەگىنە جاقىن سپورتتىڭ اسىلى. مۇندا ۇلتتىق رۋح، تۋعان توپىراعىنا، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، ەل نامىسى ءۇشىن ءوز ار نامىسىن قۇربان ەتۋ سياقتى پاتريوتيزم بار.

قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە قازاق كۇرەسىن الەمدىك باسەكەگە لايىقتى سپورت ءتۇرى دەڭگەيىندە دامىتۋ باستى ماقساتقا اينالىپ وتىر. كۇش پەن ادىس-تاسىلدەردى ءبىر سوزبەن ايتقان دا، كۇش بولماسا ءادىس-تاسىلدىڭ، ءادىس-تاسىل بولماسا كۇشتى قولدانۋدىڭ ءبارى بەكەر بولعانى جانە جەڭىسكە جەتۋدىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى دا مۇمكىن ەمەس. سوندىقتاندا قازاق كۇرەسىمەن شۇعىلدانباس بۇرىن مامان جاتتىقتىرۋشى شۇعىلدانۋعا تالاپ بىلدىرۋشىلەردىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن مەديسينالىق تەكسەرۋدەن وتكىزۋى ءتيىس. جاقسى بالۋان دايىنداپ شىعارۋ ءۇشىن جانكەشتىلىكپەن تەر توگىپ، تياناقتى جاتتىعۋمەن ۇزدىكسىز جاتتىعۋ جاساۋ قاجەت. بىلىكتى باپكەر وقىتۋ-جاتىعۋ جۇيەسىن كۇندەلىكتى جۇيەلى تۇردە جەتىلدىرە وتىرىپ، ءار شۇعىلدانۋشىنى ۇلكەن جۇكتەمەلەردى مەڭگەرۋگە دايىنداۋى ءتيىس. ياعني، بۇل كىلەم ۇستىندەگى بەلدەسۋلەر جوعارى قارقىندىلىقتا وتەتىن بولعاندىقتان ۇزاق ۋاقىتتار جۇيەلى تۇردە جاتتىعۋ قاجەت [2]. وسى زامانعى بەلدەسۋلەردە جاتتىقتىرۋشىلار مەن ماماندار نازارىنىڭ شاپشاڭدىق، كۇش جانە قارقىندى توزىمدىلىكتى دامىتۋعا اۋدارىلۋى ءومىر تاجىريبەلەرىنەن تۋىنداعان قاجەتتىلىك. جىلدامدىق-كۇش قىزمەتى جۇمىستارىن ورىنداۋمەن بايلانىستى بالۋانداردىڭ بۇلشىق ەتتەرى جاقسى دامىعان بولۋى ءتيىس. جاتتىقتىرۋشىلار وقۋ جاتتىعۋ ساباقتارىندا جالپى جانە ارنايى دامىتۋ جاتتىعۋلارىن ىرىكتەپ، تاڭداپ الۋى قاجەت. اسىرەسە مويىن بىلىگى، يىق ءيىنى، شىنتاق، تىزە مەن اياق باسى بۋىندارىنىڭ بۇلشىق ەتتەرىن دامىتىپ، بەكىتۋگە ەرەكشە نازار اۋدارۋى ءتيىس. سوندىقتان دا قازاق كۇرەسىمەن شۇعىلدانۋشى ءجاسوسپىرىم بالۋانعا ادىس-تاسىلدەردى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان جۇمىس جاساۋى ءۇشىن، الدىمەن قوزعالىستىڭ ۇيلەسىمدى ارەكەتتەرىن ۇيرەنىپ، ونى ودان ءارى جەتىلدىرۋ، قوزعالىس شاپشاڭدىعىن دامىتۋ جانە ونى داعدىعا اينالعانشا جەتىلدىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ، جانە ونىڭ نەگىزىندە جەكەلەگەن ءادىس-تاسىلدى جانە قوزعالىس ارەكەتتەرىن كوپ رەت قايتالاۋ كەزەڭى جاتىر. ءاربىر جاتتىعۋدى قايتالاۋ سىرتقى ۇيلەسىمدى ورىندالۋ بەينەسىمەن وتىلگەن الدىڭعىلارىنا ۇقساس بولعانىمەن، بارلىق ۋاقىتتا وزىندە جاڭا ۇيرەنگەن، جاڭا بولىكتىڭ مازمۇنىن بەرەدى. اتاپ ايتقاندا، مۇندا جاڭا قوزعالىس ارەكەتىنىڭ بىرتىندەپ قالىپتاسۋىنىڭ كەپىلى، كىلتى جاتىر. تۇتاس قايتالاۋ كەزەڭىن ماقساتقا سايكەس شارتتى تۇردە ەكىگە بولەمىز:

1) قوزعالىس (يكەمدىلىگىن) بىلىكتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ.

2) قوزعالىس (يكەمدىلىگىن) بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرۋ.

قوزعالىس بىلىكتىلىگىنىڭ پايدا بولۋ ساتىسى قوزعالىس يكەمدىلىگىنىڭ نەگىزگى ءتۇرىنىڭ ءبىرىنشى باستاپقى قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ال ارەكەتتى ورىنداۋ قوزعالىس يكەمدىلىگىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ وزىنە ءتان بەلگىسى. جوعارى ساتىداعى قوزعالىس بىلىكتىلىگىنە كەزەگىمەن وتەتىن قوزعالىس داعدىسىن قالىپتاستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ جاتادى. مىندەتكە سايكەس پەداگوگيكالىق جۇيەنىڭ بۇل كەزەڭى كەلەسى ەكى ساتىعا بولىنەدى:

1) قوزعالىس داعدىسىنىڭ پايدا بولۋى؛

2) قوزعالىس بىلىكتىلىگىنىڭ جوعارى ءتارتىبىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋى [3].

جەتىلدىرۋ كەزەڭىندە بارلىق ادىستەر كەشەنى قولدانىلادى، الايدا بۇتىندەي ۇيرەتۋ، جارىستىق جانە ويىندىق ادىستەرى ءار ءتۇرلى ۇيلەستىكتە جانە تۇرلەرى باستى ورىن الادى. ءبىر ۋاقىتتا كورۋ جانە ەستۋ باعدارلارىن پايدالانۋ كولەمى تارىلادى، ءبىراق قوزعالىستى سەزىنۋ ءرولى ارتادى. بالۋانداردىڭ كۇرەسۋ تاسىلدەرىن جەتىلدىرۋدە وقىتىپ ۇيرەتۋدىڭ  ەكىنشى جانە ءۇشىنشى كەزەڭىنىڭ نەگىزىندە قوزعالىس ارەكەتىن كوپ رەت قايتالاۋ جۇيەسى جاتىر. سوڭعى كەزەڭ ءۇشىن قايتالاۋ ماسەلەسىنىڭ ەرەكشە ماڭىزى بار: كوپ رەت قايتالاعان دۇرىس، ءبىراق كوپ قايتالاۋ شەكسىز ەمەس، ول اقىلعا سىياتىنداي دارەجەدە شەكتەلۋى ءتيىس.

قازاق كۇرەسى تاسىلدەرىنىڭ جالپى نەگىزى بالۋاننىڭ ادىس-تاسىلدىك، سول سياقتى جان-جاقتى دايىندىعى جانە ەرىك كۇشى مۇمكىندىكتەرىن شەبەر پايدالانۋ بولىپ تابىلادى. مۇنىڭ وزىندە جارىستارداعى ناقتى جاعدايلاردا قارسىلاسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى دە ەسەپكە الىنادى. كۇرەستىڭ ادىس-تاسىلىدەرى ادىسپەن قوسا العاندا بالۋاننىڭ سپورتتىق شەبەرلىگىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. بالۋاندار مەن جاتتىقتىرۋشىلاردىڭ بىرلەسكەن شىعارماشىلىعى ارقاسىندا كۇرەس تاسىلدەرى ۇدايى جەتىلىپ، ارتا تۇسەدى. ادىس-تاسىلەردى ۇدايى جەتىلدىرىپ، بايىتا ءتۇسۋ ادىس-تاسىلدىك شەبەرلىكتى ارتتىرۋدىڭ مىندەتتى شارتى. ەگەر بالۋان بەلدەسۋ بارىسىندا ەڭ بولماعاندا ءبىر جاڭا ءادىس قولدانا الاتىن بولسا، وندا سوعان ساي ونىڭ ادىس-تاسىلدىك ارەكەتىنىڭ اياسى دا كەڭي تۇسەدى. بالۋانداردىڭ ادىستىك-تاسىلدىك دايىندىعىنىڭ جان-جاقتى بولۋ قاجەتتىلىگى جونىندە ايتقاندا، ءبىز ولاردىڭ ءار ءتۇرلى توپتاعى باعدارلامالاردى ءمىنسىز مەڭگەرە الۋلارى، شابۋىلعا شىققاندا ءجيى قولدانىلاتىن ادىستەرگە قارسى تاسىلدەر قولدانۋلارى، سونداي-اق قارسىلاستىڭ بارلىق شابۋىلدارىنان قورعانا الۋلارى قاجەتتىگىن ەستە ۇستاۋ قاجەت ەگەر بالۋان قانداي بولماسىن ءبىر قارسىلاسىنىڭ نەگىزگى ادىسىنەن قورعانا المايتىن بولسا، ونىڭ ءالسىز جەرىن ءبىلىپ قالعان قارسىلاسىنان ءسوزسىز جەڭىلىپ قالاتىندىعىن كۇنى بۇرىن اق ايتۋعا بولادى. جوعارىدا ايتىپ كەتكەندەي بالۋاننىڭ ادىس-تاسىلدىك مۇمكىندىكتەرى كوبىنەسە ونىڭ دەنە كۇشى قابىلەتىنە بايلانىستى. جاتتىعۋ كەزىندە بالۋانداردىڭ ەت قىزمەتىن عانا باقىلاۋعا الىپ قويماي، ولاردىڭ قان اينالىم جانە جۇيكە جۇيەسىنە دە ءمان بەرگەن دۇرىس. تىنىشتىق كۇيدە جۇرەك سوعۋ جيىلىگى بالۋانداردا مينۋتىنا 60-65 رەت. جۇرەك كولەمى جوعارى دارەجەلى بالۋانداردا يۋ.ا.بوريسوۆا جانە گ.س.تۋمانيان زەرتتەۋلەرىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا ورتا ەسەپپەن 953 سم³-تى قۇرايدى. ۆ.ل.كارپماننىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا بالۋانداردا بۇل كورسەتكىش 953سم³-قا تەڭ (جەكە سپورتشىلاردا 719-1248 سم³). بالۋانداردا جۇرەك كولەمى دەنە سالماعىنا جانە بوي ۇزىندىعىنا  بايلانىستى. جۇرەك سوعۋ جيىلىگى بالۋانداردا بەلدەسۋ كەزىندە جۇمىستىڭ قۋاتىنا بايلانىستى مينۋتىنا 170-200 رەتكە جەتەدى. بالۋانداردا جاتتىعۋ ساباقتارىندا جۇرەك سوعۋ جيىلىگىن تەلەمەتريالىق تىركەۋ قارسىلاسىن لاقتىرۋ كەزىندە جۇرەك ىرعاعى مينۋتىنا 180-190 رەتكە دەيىن وسەتىنىن كورسەتەدى. بالۋاننىڭ تاسىلدىك جاعىنان دايارلانۋى ادىستىك ارەكەتتەردى، ايقاستاردى جۇرگىزۋدەگى، سونداي-اق جارىستارعا قاتىسقانداعى بىلىكتىلىگىنە، شەبەرلىگىنە جانە داعدىلارىنا بايلانىستى [4]. سپورتشى كۇرەسۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرىن سپورتتىق جاتتىعۋ ۇستانىمىنا ساي ۇدايى زەرتتەپ، جۇيەلى جانە دايەكتى تۇردە جەتىلدىرىپ وتىرۋى ءتيىس. ادىس-تاسىلدەردى مەڭگەرىپ، جەتىلدىرۋ جولىندا جۇمىس جۇرگىزگەندە جاتتىعۋشىلاردىڭ سول ماتەريالدىڭ مانىنە قانشالىقتى تەرەڭ بويلاعاندىعىنىڭ ماڭىزى ۇلكەن. سوندىقتان-دا كۇرەس ادىس-تاسىلدەرىنە ۇيرەتكەندە جاتتىعۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگى مەن ينيسياتيۆاسىن ۇدايى ارتتىرۋ، ءوزىنىڭ ارەكەتتەرىن سىن كوزبەن جانە بۇگە-شىگەسىنە دەيىن تالداۋ، ادىس-تاسىلدىك تاجىريبەسىن تۇجىرىمداۋ قابىلەتىن دامىتۋ قاجەت. ەگەر بالۋان تاپسىرمانى نەمقۇرايدى ورىنداي سالاتىن بولسا، بەلسەندىلىك جانە ينيسياتيۆا كورسەتپەسە، بۇرىن جيناقتاعان تاجىريبەسىن پايدالانباسا، ونداي سپورتشى باسەكەلەردە جوعارى ناتيجە كورسەتە المايدى، ياعني كۇردەلى ادىس-تاسىلدىك مىندەتتەردى ءوز بەتىنشە شەشۋگە ونىڭ قابىلەتى جەتپەيدى. ءوزى جوسپارلاعان ارەكەتتەرىنەن قانداي بولسا دا اۋىتقىسا (ال مۇنىڭ ءوزى جارىستا ءجيى كەزدەسەدى)، سپورتشى ساسا باستايدى، قيىن جاعدايدان امال تاۋىپ شىعا المايدى، ءسويتىپ جەڭىلىپ قالۋ قاۋپىنە ۇشىرايدى. ينيسياتيۆاسى مول، شىعارماشىلىق ويمەن قيمىلدايتىن بالۋان تەز ارادا ادىس-تاسىلدىك تاجىريبە جيناقتاپ، ونى ۇدايى بايىتا بەرەدى. ەگەر جاتتىقتىرۋشى بالۋاندى ونىڭ ورەسى جەتەدى دەگەن بارلىق جاعدايدا دا ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداي الاتىنداي ەتىپ ۇيرەتسە، ەگەر ونى جارىستارداعى بەلدەسۋلەردە جانە جارىستاردا كەزدەسەتىن قيىن جاعدايلاردان ءوز بەتىنشە جول تاۋىپ شىعۋعا باۋلىسا، وندا ونىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگى ارتىپ، سپورتتىڭ شەبەرلىگى شىڭدالا تۇسەدى. وسى ماقساتپەن بالۋاننىڭ وزدەگەنىن شىعارماشىلىق جۇمىس ىستەۋ فورماسىن (ادەبيەتتەردى وقۋ، ۇيدە ءارتۇرلى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ) كەڭىنەن قولدانعان ءجون [5].

سونىمەن قاتار، كۇرەسپەن شۇعىلدانۋشىلاردى كۇندەلىكتى جانە جارىستارعا قاتىسقاندىعى جايلى كۇندەلىگىنە جازىپ جۇرۋگە ۇيرەتىپ، داعدىلاندىرۋ كەرەك. ەگەر جاتتىعۋ ساباقتارى كەزىندە ۆيدەو قويىلىمدار (فيلمدەر)، سونداي-اق جەكە جارىستار حرونيكاسى، كينوگرامما، ت.ب پايدالانىلاتىن بولسا، ادىس-تاسىلدەردى مەڭگەرۋ جانە جەتىلدىرە ءتۇسۋ ەداۋىر وڭاي بولادى. سونداي-اق جارىستارعا كورەرمەن رەتىندە قاتىسۋ، اسا كۇشتى شەبەرلەردىڭ، قارسىلاستارىنىڭ جاتتىعۋىن كورۋ دە ەداۋىر پايدا بەرەدى. وسىنىڭ بارلىعى پالۋانعا ءارتۇرلى ادىستىك جانە تاسىلدىك ارەكەتتەردى تەرەڭىرەك تالداۋعا، ءسويتىپ ونى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلۋگە، ول جونىندەگى ءوزىنىڭ تۇسىنىك اياسىن كەڭەيتە تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. تاسىلدىك دايارلىقتىڭ ءارتۇرلى ادىستەرى مەن قۇرالدارىن جاتتىعىپ جۇرگەندەردىڭ جەكە باسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ پايدالانعاندا عانا بالۋانداردىڭ قاجەتتى ساپالارىن دامىتۋدا جەڭىستىككە جەتۋگە بولادى. قازىرگى زامانعى وسكەلەڭ ءومىر تالابى جاعدايىندا سپورت تۇرلەرىنەن، ونىڭ ىشىندە  قازاق كۇرەسىنەن بولاشاق جاتتىقتىرۋشى ماماندار دايارلاۋدا بولاشاق ماماندار دەنە شىنىقتىرۋ مەن سپورتتىڭ تەورياسى جانە ادىستەمەسى، اناتوميا، فيزيولوگيا، بيوحيميا، دەنە جاتتىعۋلارىنىڭ بيومەحانيكاسى، سپورتمەنەدجمەنتى، پەداگوگيكا جانە پسيحولوگيا سياقتى  قاتارلاس پاندەرىن  وقىپ، ءبىلۋى جانە ولارمەن سپورتتىق  جاتتىعۋدى ۇيلەستىرۋى ءتيىس. ءاربىر وتانىن سۇيەتىن، ەلىنىڭ پاتريوتى، كاسىپكەر ازاماتتار قازاق حالقىنىڭ ىزگى داستۇرلەرىنىڭ  ءبىرى، ۇلتتىق قازاق كۇرەسىن دامىتۋعا ات سالىسۋى ءتيىس. سوندىقتان قازىرگى تاڭدا ۇلتتىق قازاق كۇرەسىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋ، سونىمەن بىرگە الەم مويىندايتىن سپورت تۇرىنە دارەجەسىنە جەتكىزۋ ءۇشىن جان-جاقتى كاسىبي دايىندىقتان شەبەرلىك داعدىلارىن مەڭگەرگەن بىلىكتى ماماندار دايىنداۋ – دەنە مادەنيەتى جوو پەداگوگيكالىق ۇجىمدارىنىڭ باستى مىندەتى. 

قازاق كۇرەسىن دامىتۋدا  مىنا تومەندەگى مىندەتتەردى قاراستىردىق:

1. قازاق كۇرەسىمەن شۇعىلداناتىن بالۋانداردىڭ كۇش قابىلەتتەرىن دامىتۋدىڭ عىلىمي-پەداگوگيكالىق نەگىزدەرىن سارالاۋ؛

2 قازاق كۇرەسىمەن شۇعىلداناتىن بالۋانداردىڭ كۇش قابىلەتتەرىن دامىتۋ دايىندىعىنىڭ ادىستەمەلىك باعدارلارىن كورسەتۋ؛

3. جوعارى وقۋ ورنى ستۋدەنتتەرىنىڭ بولاشاق قازاق كۇرەسىنەن جاتتىقتىرۋشىلىق ماماندىعىنا كاسىبي بەيىمدەلۋىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق ءىس-شارالارىنىڭ نەگىزدەرىن قالىپتاستىرۋ؛

4. زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، بولاشاق قازاق كۇرەسىنىڭ جاتتىقتىرۋشىسى ماماندارىن دايارلاۋدىڭ ۇيلەسىمدى جۇيەسىن جاساۋدىڭ عىلىمي-پراكتيكالىق ادىستەمەسىن دايىنداۋ [6].

جوعارى وقۋ ورىندارىندا، بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەپتەرى بولىمدەرىندەگىڭ جانە جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەرىندەگى سپورت سەكسيالارىنداعى وقۋ-جاتتىعۋ ساباقتارى وقۋ-تاربيە پروسەسىنىڭ بولىنبەيتىن بولىگى بولىپ ەسەپتەلەدى، سوندىقتان، قازاق كۇرەسى ارقىلى ولاردىڭ دەنە مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، جاتتىقتىرۋشىلىق قىزمەتىندە جوعارعى وقۋ ورنىن وقىعان جىلدارىندا مەڭگەرگەن شەبەرلىك داعدىلارىن بىلىكتىلىك پەن داعدىلارىن ءىس جۇزىندە قولدانۋ، دارەجەلى سپورتشىلار دايارلاۋدا پەداگوگيكالىق شەبەرلىكتەرىن جەتىلدىرۋ وسكەلەڭ ءومىر تالابى.

پرەزيدەنتىمىزدىڭ بولاشاق ۇرپاققا سالاۋاتتى ءومىر سالتىننا سيحاتاتتاۋى  بىزگە ۇلكەندەم بەرىپ، ءوز كۇشىمىزدى اياماي  بالالارعا سپورت ونەرىنىڭ تالاي قىرىن تانىتىپ، كەلەكشەكتە ءوز وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىراتىن، حالقىنىڭ نامىسىن قورعايتىن ازامات  تاربيەلەۋ وسى قاعيداعا بار كۇشىمىزدى سالۋعا بەل  بايلايمىز.

 

ادەبيەتتەر

1. جانداربەكوۆ ب. «توميريس». «جالىن» باسپاسى 1989ج.

2. م.بولعانبايەۆ.قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى. - الماتى1985ج

3. قازاقشا كۇرەس (ۇجىمدىق جيناق) الماتى: ق.ا.زاقپارات 2002-32 بەت.

4. گ. يلياسوۆا سپورت تۇرلەرىنىڭ فيزيولوگياسى (وقۋ قۇرالى) - تۇركىستان 2004ج.

5. س.م.ۆايسەحوۆسكيي. جاتتىقتىرۋشى (كنيگا). «فيزكۋلتۋرا ي سپورت»

5. س.م. ۆايسەحوۆسكيي. جاتتىقتىرۋشى (كنيگا). “فيزكۋلتۋرا ي سپورت” باسپاسى، – ا.، 1971.

6. ءا.ك.ابدىللايەۆ. دەنە مادەنيەتىنىڭ ءىلىمى جانە ادىستەمەسى. كەنتاۋ 2007ج.

---