قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحى. قازاق حاندىعىنىڭ كالىپتاسۋى مەن نىعايۋى
استانا قالاسى، قازتۇتىنۋوداعى ساۋدا - ەكونوميكالىق
كوللەدجى تاريح جانە الەۋمەتتىك پاندەرىنىڭ وقىتۋشىسى قۇندىزبەكوۆا س. م.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحى. قازاق حاندىعىنىڭ كالىپتاسۋى مەن نىعايۋى.
ساباقتىڭ ماقساتتارى
بىلىمدىك: قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىنىڭ العى شارتتارى، ءحۇ - ءحۇىى عاسىرلاردا ونىڭ دامۋىن، حانداردىڭ ساياسي باعىتتارىن، سىرتقى جاۋدان ەلىن، جەرىن قورعاپ، تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ قالعان قازاق حاندارى تۋرالى ايتا وتىرىپ، تاريحي كەزەڭدى زەردەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق: تاريحي دەرەكتەرمەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ جانە مەڭگەرگەن بىلىمدەرىن شىعارماشىلىقپەن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرىپ، وقيعالار مەن قۇبىلىستاردى سالىستىرمالى تالداۋ ارقىلى وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ جانە وعان وزىندىك كوزقاراستارىن بىلدىرۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: ءوز ەلىنىڭ تاريحىن وقىپ ءبىلۋ ارقىلى بەلسەندى، جەكە تۇلعالىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋ. ستۋدەنتتەردىڭ ءوز ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءوزارا جۇمىس،
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيالار، بەينەباياندار، پلانشەتتەر، نوۋتبۋكتار
ساباق جوسپارى:
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
2. تىرەك سوزدەرمەن جۇمىس
3. سۇراقتارمەن جۇمىس
4. ماتىنمەن جۇمىس
5. سوزدىك قورى
6. باعالاۋ
7. رەفلەكسيا
8. ءۇي تاپسىرماسى
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: ساباقتىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن، جۇمىس جاساۋ تارتىبىمەن ءتۇسىندىرۋ.
ساباق ستۋدەنتتەردىڭ ءوز كۇشتەرىمەن الدىن الا بەرىلگەن ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا كەرەي مەن جانىبەك حاندار ەسكەرتكىشىنىڭ جانىندا تۇسىرىلگەن بەينەبايانمەن باستالادى. ايات، نۇرجان، ونەربەك، قۋات، جاقسىلىقتار قازاق حالقىنىڭ قۇرىلۋى، قازاق حاندارى تۋرالى مالىمەتتەرىمەن بولىسەدى.
2. تىرەك سوزدەرمەن جۇمىس:
حان
تارحاندىق سىي تارتۋ
قۇرىلتاي
وردا
اق وردا
ءابىلحايىر حاننىڭ جەڭىلۋى/1457ج/
مونعول ءداۋىرى
3. سۇراقتارمەن جۇمىس
1. حالىقتىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋى ءۇشىن قاجەتتى شارتتاردى اتاڭىز:
/مادەنيەت، اۋماق، ەلدىك سانا، ءتىلى، اتاۋى انتروپولوگيالىق بەت ءپىشىنى؛/
2. قازاق ءتىلىنىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ ناتيجەسى؟ /ءتىلدىڭ شىعۋ تەگى/
3. دەربەس مەملەكەت بولۋ دەگەن نە؟ /ەتنوستىق، اۋماقتىق، ساياسي جاعىنان ءبىرتۇتاس قۇرىلىمعا اينالۋ/
4. قازاق حالقىنىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋى قاي كەزەڭ؟ /ءحۇ ع ەكىنشى جارتىسى ءحۇىع باسى/
5. ەتنوستىق بىرلەستىكتىڭ قالىپتاساتىن ءۇش ءتۇرىن اتاڭىز / رۋ - تايپا، حالىق، ۇلت/
6. «مەن قازاقپىن» ولەڭىنەن ءۇزىندى وقىڭىزدار. وسىنى ەتنوستىق سانامەن بايلانىستىرىڭىز./ادامنىڭ ءوزىن - ءوزى بەلگىلى ءبىر ەتنوستىق توپتىڭ مۇشەسىمىن دەپ ءتۇسىنۋى/
7. «قازاق» اتاۋىنىڭ شىعۋ تۋرالى پىكىرلەر/ «قاز»، «اق»، «قاس»، «ساق»، «قازاق»، «قازاق ۇعلىم»/
8. افراسياب پاتشا يران شاحىن قالاي قورقىتادى؟/ «كوك تەڭىزدىڭ تەرىستىگىندە وتىرعان قازاق جۇرتىمدى جىبەرىپ شاپقىزامىن»/
9. ەگيپەت مەملەكەتىن باسقارعان قىپشاقتار قانداي سوزدىك جاساتقان؟ /اراب - قىپشاق سوزدىگى، « قازاق» ءسوزى «ەركىن، كەزبە» دەپ اۋدارادى/
10. حالىقتىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى نەشەگە بولىنەدى؟ /ءحۇع - وزبەكيا، ءابىلحايىر ۇلىسى - الاش مىڭى وداعى، ءحۇى ع ەكىنشى ونجىلدىعى - قاسىم حان بيلىگىندەگى ءۇش جۇزدەن تۇراتىن قازاق ۇلتى/
4. ماتىنمەن جۇمىس جۇرگىزۋ: وقۋلىق اتورلارى: ءا. تولەۋبايەۆ، ج. قاسىمبايەۆ، م. قويگەلدييەۆ، ە. قالييەۆا، ت. دالايەۆا؛ ساباقتىڭ ماتەريالدارىنا وقۋلىق بەتىنە 3 مينۋتتان بەرىلەدى. ءماتىندى مۇقيات وقۋ كەرەك. سوڭىنان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. 20 سۇراق بەرىلەدى:
1. سىر بويىنداعى قالالار قانداي رول اتقاردى؟/ ءداستۇرلى ەكونوميكالىق، ساياسي، رۋحاني ورتالىق/
2. قازاق حاندارى قانداي اۋماقتى مەكەندەدى؟/ سىعاناق، ساۋران، تۇركىستاننىڭ سولتۇستىك جاق بەتى، قاراتاۋدىڭ سوزاق ت. ب. سىردىڭ تومەنگى اعىسىن، ارال جاعالاۋىن/
3. ءحۇع سوڭى شايبانيلىقتار مەن قازاق حاندارى اراسىندا كۇرەس قاي ايماقتار ءۇشىن بولدى؟/تۇركىستان مەن قاراتاۋ وڭىرلەرى/
4. قاسىم حاننىڭ مەملەكەتتى نىعايتۋداعى شارالارى/ ىشكى تۇراقتىلىق، مال باسىنىڭ ءوسۋى، ەگىنشىلىك تابيعي ءونىم الماسۋ، ساۋداعا جول اشۋ/
5. ماماش حان قالاي قايتىس بولادى؟/اۋىر ساۋىتىنا تۇنشىعىپ/
6. ەسىم حان قاي جەردە جەرلەنگەن؟ /تۇركىستاندا/
7. جاڭگىر حان قازاق مەملەكەتىن قالاي ساقتاپ قالدى؟/ساياساتكەرلىگى، قولباسشى - باتىرلىعى/
8. جوڭعار الاتاۋىندا قونتايشى اسكەرىنە قانداي ايلا قولداندى؟/تار جىلعاعا ور قازدىرادى، بەكىنىستە ءۇش ءجۇز جاۋىنگەر ورنالاستىرادى ت. ب./
9. ءاز - تاۋكە زامانى قالاي اتالدى؟/ «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان كەز»/
10. ۇرىس حاننىڭ ۇرپاقتارىن اتاڭىز، ولاردىڭ ەڭبەكتەرى نەدە دەپ ويلايسىڭدار؟/جالپى ۇلتتىق مۇددەنى جەكە ومىردەن جوعارى قويدى/
11. ءحۇىىع. قاي جەرلەردى يەمدەنىپ جاتتى؟/التاي تاۋلارى، جايىق وزەنى، ورال تاۋلارى، ەۋرازيالىق كەڭىستىكتى ءوزىنىڭ اتامەكەنى دەپ بىلگەن/
12. حان قالاي سايلاندى؟/سۇلتاندار مەن بيلەردىڭ، ت ءدىنباسىلار، بەدەلدى ادامداردىڭ جالپى ۇلتتىق قۇرىلتايىندا/
13. سۇلتاندار بيلىك جۇرگىزدى مە؟/ءبىر تايپا ەلدى باسقاردى/
14. جەرگىلىكتى رۋ - تايپانى كىم باسقاردى/ قىزمەتى مەن اقىل - پاراساتىن ەل مويىنداعان اقساقالدار/
15. جوعارى سوت يەلىگى كىمدە بولدى؟/حان/
16. تومەنگى سوت بيلىگى كىمدە بولدى؟/ بيلەردە/
17. ورىس تاريحشىسى ا. ليەۆشين قازاق مەملەكەتتىلىگى تۋرالى قانداي مالىمەتتى جازدى؟/ « ول ءوزىنىڭ اقىل - پاراساتىمەن جانە ادىلدىگىمەن ءبارىن دە وزىنە باعىنۋعا ءماجبۇر ەتتى.../
18. تولەڭگىتتەر دەگەن كىمدەر؟/حالىقتان الىم - سالىق جيناۋشىلار/
19. «جەتى جارعى» بويىنشا سالىقتىڭ كولەمى/ سۇلتانداردان باسقا قارۋ اسىناتىندار حان مەن ەل بيلەۋشىلەرىنە جىل سايىن مۇلكىنىڭ 20 - دان ءبىر بولىگىن سالىق رەتىندە تولەيدى/
20. جەر يەلەنۋ، جەرگە مەنشىك تۇرلەرىن اتاڭىز/ يكتا، سويىرعال، ۆاكۋف، ميلك/
سەرگىتۋ ءساتى
5. سوزدىك قورى تەكسەرىلەدى ساباقتا قانشا ءسوزدى جازىپ، تۇسىندىرە الادى. قورىتىندىسى شىعارىلادى.
6. باعالاۋ ەڭ بەلسەندى ستۋدەنتتەر باعالانادى.
7. رەفلەكسيا
8. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. №21 اۋديتوريادا قازاق حاندارىنا پرەزەنتاسيا دايىنداۋ.
كوللەدجى تاريح جانە الەۋمەتتىك پاندەرىنىڭ وقىتۋشىسى قۇندىزبەكوۆا س. م.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحى. قازاق حاندىعىنىڭ كالىپتاسۋى مەن نىعايۋى.
ساباقتىڭ ماقساتتارى
بىلىمدىك: قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىنىڭ العى شارتتارى، ءحۇ - ءحۇىى عاسىرلاردا ونىڭ دامۋىن، حانداردىڭ ساياسي باعىتتارىن، سىرتقى جاۋدان ەلىن، جەرىن قورعاپ، تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ قالعان قازاق حاندارى تۋرالى ايتا وتىرىپ، تاريحي كەزەڭدى زەردەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق: تاريحي دەرەكتەرمەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ جانە مەڭگەرگەن بىلىمدەرىن شىعارماشىلىقپەن قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرىپ، وقيعالار مەن قۇبىلىستاردى سالىستىرمالى تالداۋ ارقىلى وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ جانە وعان وزىندىك كوزقاراستارىن بىلدىرۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: ءوز ەلىنىڭ تاريحىن وقىپ ءبىلۋ ارقىلى بەلسەندى، جەكە تۇلعالىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋ. ستۋدەنتتەردىڭ ءوز ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءوزارا جۇمىس،
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيالار، بەينەباياندار، پلانشەتتەر، نوۋتبۋكتار
ساباق جوسپارى:
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
2. تىرەك سوزدەرمەن جۇمىس
3. سۇراقتارمەن جۇمىس
4. ماتىنمەن جۇمىس
5. سوزدىك قورى
6. باعالاۋ
7. رەفلەكسيا
8. ءۇي تاپسىرماسى
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: ساباقتىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن، جۇمىس جاساۋ تارتىبىمەن ءتۇسىندىرۋ.
ساباق ستۋدەنتتەردىڭ ءوز كۇشتەرىمەن الدىن الا بەرىلگەن ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا كەرەي مەن جانىبەك حاندار ەسكەرتكىشىنىڭ جانىندا تۇسىرىلگەن بەينەبايانمەن باستالادى. ايات، نۇرجان، ونەربەك، قۋات، جاقسىلىقتار قازاق حالقىنىڭ قۇرىلۋى، قازاق حاندارى تۋرالى مالىمەتتەرىمەن بولىسەدى.
2. تىرەك سوزدەرمەن جۇمىس:
حان
تارحاندىق سىي تارتۋ
قۇرىلتاي
وردا
اق وردا
ءابىلحايىر حاننىڭ جەڭىلۋى/1457ج/
مونعول ءداۋىرى
3. سۇراقتارمەن جۇمىس
1. حالىقتىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋى ءۇشىن قاجەتتى شارتتاردى اتاڭىز:
/مادەنيەت، اۋماق، ەلدىك سانا، ءتىلى، اتاۋى انتروپولوگيالىق بەت ءپىشىنى؛/
2. قازاق ءتىلىنىنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ ناتيجەسى؟ /ءتىلدىڭ شىعۋ تەگى/
3. دەربەس مەملەكەت بولۋ دەگەن نە؟ /ەتنوستىق، اۋماقتىق، ساياسي جاعىنان ءبىرتۇتاس قۇرىلىمعا اينالۋ/
4. قازاق حالقىنىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋى قاي كەزەڭ؟ /ءحۇ ع ەكىنشى جارتىسى ءحۇىع باسى/
5. ەتنوستىق بىرلەستىكتىڭ قالىپتاساتىن ءۇش ءتۇرىن اتاڭىز / رۋ - تايپا، حالىق، ۇلت/
6. «مەن قازاقپىن» ولەڭىنەن ءۇزىندى وقىڭىزدار. وسىنى ەتنوستىق سانامەن بايلانىستىرىڭىز./ادامنىڭ ءوزىن - ءوزى بەلگىلى ءبىر ەتنوستىق توپتىڭ مۇشەسىمىن دەپ ءتۇسىنۋى/
7. «قازاق» اتاۋىنىڭ شىعۋ تۋرالى پىكىرلەر/ «قاز»، «اق»، «قاس»، «ساق»، «قازاق»، «قازاق ۇعلىم»/
8. افراسياب پاتشا يران شاحىن قالاي قورقىتادى؟/ «كوك تەڭىزدىڭ تەرىستىگىندە وتىرعان قازاق جۇرتىمدى جىبەرىپ شاپقىزامىن»/
9. ەگيپەت مەملەكەتىن باسقارعان قىپشاقتار قانداي سوزدىك جاساتقان؟ /اراب - قىپشاق سوزدىگى، « قازاق» ءسوزى «ەركىن، كەزبە» دەپ اۋدارادى/
10. حالىقتىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى نەشەگە بولىنەدى؟ /ءحۇع - وزبەكيا، ءابىلحايىر ۇلىسى - الاش مىڭى وداعى، ءحۇى ع ەكىنشى ونجىلدىعى - قاسىم حان بيلىگىندەگى ءۇش جۇزدەن تۇراتىن قازاق ۇلتى/
4. ماتىنمەن جۇمىس جۇرگىزۋ: وقۋلىق اتورلارى: ءا. تولەۋبايەۆ، ج. قاسىمبايەۆ، م. قويگەلدييەۆ، ە. قالييەۆا، ت. دالايەۆا؛ ساباقتىڭ ماتەريالدارىنا وقۋلىق بەتىنە 3 مينۋتتان بەرىلەدى. ءماتىندى مۇقيات وقۋ كەرەك. سوڭىنان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. 20 سۇراق بەرىلەدى:
1. سىر بويىنداعى قالالار قانداي رول اتقاردى؟/ ءداستۇرلى ەكونوميكالىق، ساياسي، رۋحاني ورتالىق/
2. قازاق حاندارى قانداي اۋماقتى مەكەندەدى؟/ سىعاناق، ساۋران، تۇركىستاننىڭ سولتۇستىك جاق بەتى، قاراتاۋدىڭ سوزاق ت. ب. سىردىڭ تومەنگى اعىسىن، ارال جاعالاۋىن/
3. ءحۇع سوڭى شايبانيلىقتار مەن قازاق حاندارى اراسىندا كۇرەس قاي ايماقتار ءۇشىن بولدى؟/تۇركىستان مەن قاراتاۋ وڭىرلەرى/
4. قاسىم حاننىڭ مەملەكەتتى نىعايتۋداعى شارالارى/ ىشكى تۇراقتىلىق، مال باسىنىڭ ءوسۋى، ەگىنشىلىك تابيعي ءونىم الماسۋ، ساۋداعا جول اشۋ/
5. ماماش حان قالاي قايتىس بولادى؟/اۋىر ساۋىتىنا تۇنشىعىپ/
6. ەسىم حان قاي جەردە جەرلەنگەن؟ /تۇركىستاندا/
7. جاڭگىر حان قازاق مەملەكەتىن قالاي ساقتاپ قالدى؟/ساياساتكەرلىگى، قولباسشى - باتىرلىعى/
8. جوڭعار الاتاۋىندا قونتايشى اسكەرىنە قانداي ايلا قولداندى؟/تار جىلعاعا ور قازدىرادى، بەكىنىستە ءۇش ءجۇز جاۋىنگەر ورنالاستىرادى ت. ب./
9. ءاز - تاۋكە زامانى قالاي اتالدى؟/ «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان كەز»/
10. ۇرىس حاننىڭ ۇرپاقتارىن اتاڭىز، ولاردىڭ ەڭبەكتەرى نەدە دەپ ويلايسىڭدار؟/جالپى ۇلتتىق مۇددەنى جەكە ومىردەن جوعارى قويدى/
11. ءحۇىىع. قاي جەرلەردى يەمدەنىپ جاتتى؟/التاي تاۋلارى، جايىق وزەنى، ورال تاۋلارى، ەۋرازيالىق كەڭىستىكتى ءوزىنىڭ اتامەكەنى دەپ بىلگەن/
12. حان قالاي سايلاندى؟/سۇلتاندار مەن بيلەردىڭ، ت ءدىنباسىلار، بەدەلدى ادامداردىڭ جالپى ۇلتتىق قۇرىلتايىندا/
13. سۇلتاندار بيلىك جۇرگىزدى مە؟/ءبىر تايپا ەلدى باسقاردى/
14. جەرگىلىكتى رۋ - تايپانى كىم باسقاردى/ قىزمەتى مەن اقىل - پاراساتىن ەل مويىنداعان اقساقالدار/
15. جوعارى سوت يەلىگى كىمدە بولدى؟/حان/
16. تومەنگى سوت بيلىگى كىمدە بولدى؟/ بيلەردە/
17. ورىس تاريحشىسى ا. ليەۆشين قازاق مەملەكەتتىلىگى تۋرالى قانداي مالىمەتتى جازدى؟/ « ول ءوزىنىڭ اقىل - پاراساتىمەن جانە ادىلدىگىمەن ءبارىن دە وزىنە باعىنۋعا ءماجبۇر ەتتى.../
18. تولەڭگىتتەر دەگەن كىمدەر؟/حالىقتان الىم - سالىق جيناۋشىلار/
19. «جەتى جارعى» بويىنشا سالىقتىڭ كولەمى/ سۇلتانداردان باسقا قارۋ اسىناتىندار حان مەن ەل بيلەۋشىلەرىنە جىل سايىن مۇلكىنىڭ 20 - دان ءبىر بولىگىن سالىق رەتىندە تولەيدى/
20. جەر يەلەنۋ، جەرگە مەنشىك تۇرلەرىن اتاڭىز/ يكتا، سويىرعال، ۆاكۋف، ميلك/
سەرگىتۋ ءساتى
5. سوزدىك قورى تەكسەرىلەدى ساباقتا قانشا ءسوزدى جازىپ، تۇسىندىرە الادى. قورىتىندىسى شىعارىلادى.
6. باعالاۋ ەڭ بەلسەندى ستۋدەنتتەر باعالانادى.
7. رەفلەكسيا
8. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. №21 اۋديتوريادا قازاق حاندارىنا پرەزەنتاسيا دايىنداۋ.
You Might Also Like
-
تاراز قالاسى، يۋ. گاگارين اتىنداعى
