InfoHub Logo

قاراعاندى قالاسىنىڭ
№ 42 «تىلەك» بالاباقشا تاربيەشى –پەداگوگى
ساكەنوۆا كالكەن سەريكوۆنا

تاقىرىبى: قازاقستاننىڭ جەر بايلىعى
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر كولەمى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ەلىمىزدە وندىرىلەتىن قازبا بايلىقتاردىڭ قاي جەردەن شىعاتىنى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ، سوزدىك قورلارىن، ءوي-ورىسىن دامىتىپ، دۇرىس سويلەۋگە جاتتىقتىرۋ. وتانعا، تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.

ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس –ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «تانىم»، «قاتىناس»، «شىعارماشىلىق»
ءبولىمى: «قورشاعان ورتا، ەكولوگيا»
تاقىرىبى: قازاقستاننىڭ جەر بايلىعى
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر كولەمى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ەلىمىزدە وندىرىلەتىن قازبا بايلىقتاردىڭ قاي جەردەن شىعاتىنى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ، سوزدىك قورلارىن، ءوي-ورىسىن دامىتىپ، دۇرىس سويلەۋگە جاتتىقتىرۋ. وتانعا، تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ءادىس –تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەسۋ، سۇراق –جاۋاپ جانە ويىن
كورنەكى –قۇرالدار: قازاقستاننىڭ كارتاسى، رامىزدەرى،قالالاردىڭ سۋرەتتەرى،
كومىر، كۇرىش، بيداي، تارى، ۇن، قانت –جەر بايلىقتارىن ءوزىن كورسەتۋ، مۇناي مۇناراسى سۋرەتى.

سوزدىك جۇمىس: كەڭ بايتاق، قۇنارلى، مۇنارا، كومىر، قالالار اتتارىنا توقتالۋ.
ۇ.و. ىس-ارەكەتىن «جاقسى» دەگەن شيراتۋ ويىنىمەن باستايىق.
- كۇننىڭ شىققانى جاقسى ما؟ (كۇندى بەينەلەۋ)
جاقسى (الاقاندارىن سوعادى)
- جەلدىڭ سوققانى جاقسى ما؟ (جەلدى بەينەلەۋ)
جاقسى (الاقاندارىن سوعادى)
- دوستارىڭمەن جۇرگەن جاقسى ما؟ (ءبىر ادىم ادىمدايدى)
- تۋعان ولكەدە جاقسى ما؟ (قۇشاقتارىن جايادى)
جاقسى
- قازاقستاندىق بولعان جاقسى ما؟ ( باس بارماقتارىن كورسەتەدى)
جاقسى

تاربيەشى: قازاقستاندىق بولعان جاقسى دەپ ايتتىڭدار. ال، قازاقستاندىق دەپ كىمدى ايتۋعا بولادى؟ بۇل ءبىز، مىنا وتىرعان سەندەرسىڭدەر. سەبەبى ءبىز
- قازاقستاندا تۇرامىز. ءبىزدىڭ وتانىمىز قازاقستان. قازاقستان تاۋەلسىز، ەگەمەندى ەل.
- ەلىمىزدىڭ قانداي رامىزدەرىن بىلەسىڭدەر؟ (ەلتاڭبا، ءانۇران، تۋىمىز)
- كەڭ بايتاق قازاقستاننىڭ استاناسى قاي قالا؟ (استانا)
- بالالار، سەندەر قاي قالادا تۇراسىڭدار؟ (قاراعاندى قالاسىندا)
- سەندەردىڭ اتا –اجەلەرىڭ قاي قالادا تۇرادى؟
«قالا اتتارى» دەگەن ويىن وينايمىز. مەن دوپتى ءبىر بالاعا لاقتىرامىن، ول بالا قازاقستاننىڭ ءبىر قالاسىن ايتادى.
بۇگىن ءبىز بالالار قازاقستاننىڭ جەرىنەن وندىرىلەتىن بايلىق تۇرلەرىمەن تانىسامىز. وسى بايلىق قازىنالارىمىزدىڭ قاي قالادان شىعاتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن، مىنا «قازاقستان كارتاسىنا» نازار اۋدارايىق.

كارتامەن جۇمىس: مىناۋ بالالار، قازاقستاننىڭ كارتاسى دەپ اتالادى. مۇندا كوپتەگەن قالالار كورسەتىلگەن. قازاقستان جەرى اسەم، ادەمى، جەر كولەمى ۇلكەن، حالىقتارى وتە تاتۋ تۇرادى. ورمان، كولدەرى، تاۋلارى، پايدالى قازبالارى بار. ەندى، ءار قالاعا توقتالىپ قانداي جەر بايلىقتارى بار ەكەنىن كورەيىك. – ءبىزدىڭ تۇرىپ جاتقان قالا قالاي اتالادى؟ (كارتادان كورسەتىپ تۇرۋ)
- قاراعاندىدا نە وندىرەدى؟ (كومىر) (بۋكلەتتەن قاراعاندىنى كورسەتۋ)
- كومىردى نە ءۇشىن قولدانادى؟ (ءۇيدى جىلىتۋ ءۇشىن)
- ونىڭ قانداي قاسيەتى بار؟ جاناما، جانباي ما؟(جانادى)
- كومىردىڭ ءتۇسى قانداي؟ (قارا، جىلتىر)
قىزىلوردا قالاسى تۋرالى ايتىلادى. كۇرىش سۋلى جەردە وسەدى. (بۋكلەتتەن سۋرەتى كورسەتىلەدى) ناعىز كۇرىش كورسەتىلەدى. كۇرىشتىڭ ءپىشىنى قانداي؟ (سوپاقشا) كۇرىشتەن تاماق جاسايدى.
قوستانايدا بيداي وسىرىلەدى. بيدايدان نە جاسايدى؟بيداي ءپىشىنى قانداي؟ (دوڭگەلەك) بۋكلەتتەن كورسەتۋ.

اتىراۋدا مۇناي وندىرەدى. مۇناي ءتۇرى قارا بولادى. ودان پارافين، سۆەچا-شامشىراق، جارىق سونگەندە پايدالانامىز، تورت بەزەندىرۋ ءۇشىن قولداناتىن سۆەچالاردا قولدانادى.وسىلاردىڭ ءبارىن مۇنايدان الىنادى. بۋكلەتتەن مۇناي وندىرەتىن مۇنارا سۋرەتى كورسەتىلەدى.
شىمكەنتتە ماقتا وندىرەدى، كارتادان كورسەتىلەدى. ناعىز ماقتانى كورسەتىپ، ءتۇرى سۇرالادى. ماقتادان نە جاسايدى؟ (كورپە، جاستىق ت.ب)

- وسى قازاقستاننىڭ كارتاسىنا قاراپ وتىرىپ، ۇلكەن مەملەكەت ەكەنىن بىلدىك. كوردىڭدەر مە، بالالار ءار قالانىڭ ءوز جەرىنەن شىعاتىن بايلىعى بار ەكەن.
«تابيعاتپەن سىرلاسۋ» اتتى سەرگىتۋ ءساتىن جاسايمىز. ورنىمىزدان تۇرىپ، كوز الدىمىزعا تۋعان جەرىمىزدى، ونىڭ اسەم تابيعاتىن ەلەستەتەمىز. الدىمىزدا ءموپ –ءمولدىر اعىپ جاتقان سۋلار، گۇلەر جايناپ ءوسىپ تۇر. تابيعاتتى تاماشالاپ كەلە جاتساق، الدىمىزدان «بۇلاق» كەزدەستى. سول بۇلاقتان سۋ ىشەمىز.ول ءۇشىن العا ءيىلۋ، الامىز، ىشەمىز، راحات-اي!
«الما اعاشى» كەزدەستى. سول اعاشتان المانى الىپ جەيمىز. وڭ اياق العا، سول اياق وكشەسى كوتەرىلەدى، الۋ، قىرت ەتىپ تىستەۋ، ءتاتتىسىن –اي!

«راۋشان» گۇلىنە كەزدەستىك. العا ءيىلۋ، الامىز، يىسكەيمىز، قاجەت ەمەس اۋانى سىرتقا شىعارامىز. - بالالار كوردىڭدەر مە؟ وسىدان مىناداي قورىتىندىعا كەلدىك. بۇلاق –دەنساۋلىق، الما –رۋحاني بايلىق، گۇل –باقىت قۇسىن سىيلايدى –دەپ ويىنىمىزدى اياقتايمىز.
بالالارعا سۇراق –جاۋاپ: كىم قانە، قاي قالاعا، اتا –اجەسىنە نەمەسە تۋعان –تۋىستارىڭا باردىڭدار؟ وندا نە كوردىڭدەر، قايدا باردىڭدار، تابيعاتى قانداي ەكەن؟ ءبىر بالا شىعىپ، ءوزىنىڭ قاي قالاعا بارعانىن كارتادان كورسەتەدى، سول قالا تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرەدى. سول قالاعا بەلگى قويادى –جۇلدىزشا نەمەسە جالاۋ. 2 -3 بالادان سۇرالادى.

- بالالار، مەنىڭ سەندەرگە جۇمباق جاسىرعىم كەلىپ تۇر. سونىڭ جاۋابىن تاپساڭدار، قاراعاندىنىڭ بايلىعىن تاباسىڭدار.
بالاسىمىن دالانىڭ
تۋعاننان داتسىز قارامىن
قىس كەلسە ءۇيدى جىلىتىپ
پەشتەن –پەشكە جانامىن. ول نە؟ (كومىر)
- جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپقان بالا، كومىر سۋرەتىن الىپ كارتاعا قالانىڭ تۇسىنا قويادى. التىن، سارى تونى بار
قاۋىزىندا ءدانى بار (بيداي) - قوستانايدىڭ تۇسىنا قويادى.
كۇندى سۇيەمىن
كۇللى جۇرتقا ىرىسپىن
السىن دەپ مول ءونىم
الا جازداي سۋ ءىشتىم (كۇرىش) –قىزىلوردا تۇسىنا قويادى.
- جۇمباقتى جاقسى شەشتىڭدەر. ءبىز ساباقتىڭ باسىنان باستاپ قازاقستاننىڭ قالالارى ، قازبا بايلىقتارى، كارتاسى تۋرالى ايتىپ جاتىرمىز. ەندى ءقازىر ءبىز، ۇجىمدىق جۇمىس قازاقستاننىڭ كارتاسىن ءتۇرلى –ءتۇستى قاعازدان قۇراستىرامىز. بالالار ءۇش توپقا، ءۇش ۇستەلگە بولىنەدى. ۇستەل ۇستىندە ءتۇرلى –ءتۇستى قاعازدان قالالار سۋرەتى قيىلعان. بالالار قازاقستاننىڭ كارتاسىنا قاراپ وتىرىپ، ۆاتمان قاعازعا جاپسىرادى. تاربيەشى ءتۇسىندىرىپ تۇرادى: ورتاسىنا قاراعاندى قالاسىن جاپسىرامىز، قاراعاندىنىڭ ۇستىنە استانا قالاسى، كارتانىڭ وڭ جاق، جوعارعى جاعىنا پاۆلودار قالاسىن، پاۆلوداردىڭ استىنا الماتى قالاسى، سول جاق تومەنگى جاعىنا اتىراۋ قالاسىن جاپسىرامىز دەپ ماتەماتيكامەن بايلانىستىرۋ. بولعان توپتىڭ بالالارى كارتانى كوتەرىپ كورسەتەدى. قانداي قالالاردى قۇراستىرعانىن ايتادى.

قورىتىندى: بالالار، سەندەر كوپ نارسە ۇيرەندىڭدەر.قازاقستاننىڭ جەر بايلىعىمەن تانىس بولدىڭدار. مۇنىڭ ءبارىن ءبىز قايدان الامىز؟ (جەردەن الامىز) سوندىقتان جەردى قورعاپ، ايالاي ءبىلۋىمىز كەرەك.