قازاقستاننىڭ قالالارى
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاقستان قالالارى تاقىرىبىندا بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
1.«مەنىڭ وتانىم» مودۋل بويىنشا العان بىلىمدەرىن پىسىقتاپ، قورىتۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەسكە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. وتانىنا، ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
كورنەكى قۇرالدارى: سلايدتار، ءسوزجۇمباق، ۆيدەوبەينە، تەست.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءسوزجۇمباق شەشۋ، سويلەسۋ، اڭگىمەلەۋ، تىرەك سىزبا جاساۋ، مانەرلەپ وقۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ينتەگراسيالىق بايلانىس: ورىس ءتىلى، گەوگرافيا، تاريح.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
مەيىرىمدى جۇرەكپەن،
اقپەيىلدى تىلەكپەن،
امانداسىپ الايىق،
ءبىر جادىراپ قالايىق! - دەپ ساباعىمىزدى جاقسى كوڭىل - كۇيمەن باستايىق.
كەزەكشىمەن سۇحباتتاسۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
«ورمەكشى تورى» وتكەن مودۋل بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ دايىنداۋ.
ءىىى. سايىس ساباق. بۇگىنگى ساباقتا « ەلوردامىز - استانا قالاسى» بويىنشا سايىس ساباعىمىزدى جۇرگىزەمىز.
• 1 - توپ «جاس تاريحشىلار»
• 2 - توپ «جاس زەرتتەۋشىلەر»
1 - ءشى كەزەڭ
سوزدىك
باس – گلاۆنىي
ايگىلى – يزۆەستنو
قاسيەتتى – سۆياششەننىي
كورىكتى – كراسيۆىي
اينالۋ – پريەۆراتيتسيا
ءزاۋلىم – ۆىسوتنىي
اسەرلى – ۆپەچاتليايۋششيي
وردا – سەنتر
بۇگىنگى ساباقتاعى جاڭا سوزدەردى سوزدىك داپتەرلەرىمىزگە جازىپ الامىز.
جاڭا سوزدەرمەن ءسوز تىركەستەرىن قۇراپ، سودان سوڭ قۇرمالاس سويلەم قۇرايمىز.
ەكى توپ جارىس رەتىندە ءسوز تىركەستەرى مەن سويلەمدەرىن ايتىپ، جۇلدىزشا ارقىلى ماراپاتتالىپ وتىرادى.
2 - ءشى كەزەڭ
گرامماتيكالىق تاپسىرما.
سىن ەسىم. سىن ەسىمنىڭ شىرايلارى
زاتتىڭ ءتۇر - ءتۇسىن، ساپاسىن، ءدامىن بىلدىرەتىن سوزدەردى سىن ەسىم دەيمىز.
سىن ەسىم قانداي؟ قاي؟ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى.
مىسالى: اق، كوك، تاماشا، اششى، ءتاتتى.
سىن ەسىمنىڭ شىرايلارى
شىرايدىڭ تۇرلەرى
جۇرناقتارى
مىسالدار
سالىستىرمالى شىراي - راق،- رەك،- ىراق،- ىرەك
- لاۋ،- لەۋ،- داۋ،- دەۋ
- تاۋ،- تەۋ،- شىل،- ءشىل ساندىرەك، جاستاۋ، كوكشىل
كۇشەيتپەلى شىراي
1. بۋىن ارقىلى
تىم، وتە، اسا، ەڭ اپ - اۋىر، ءاپ - ادەمى
وتە ارزان، ەڭ بيىك
جاس تاريحشىلار توبىنا سالىستىرمالى شىرايدا بىرنەشە مىسالدار كەلتىرۋ.
جاس زەرتتەۋشى توبىنا كۇشەيتپەلى شىرايدا سويلەم قۇراستىرۋ.
ەكى توپ بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداپ بولعان سوڭ ماراپاتتالادى.
3 - ءشى كەزەڭ
ماتىنمەن جۇمىس.
استانا
ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ باس قالاسى – استانا. بۇگىندە استانانىڭ اتى الەمگە ايگىلى. بۇل ءوڭىر – تالاي تاريحي وقيعالاردى باستان وتكىزگەن قاسيەتتى ولكە. تاريحشىلارىمىزدىڭ ايتۋى بويىنشا، وتكەن عاسىرلاردا وسى كۇنگى استانا تۇرعان ورىن عۇنداردىڭ باتىستاعى ءبىر ورداسى بولعان.
استانا قالاسى سولتۇستىك قازاقستان ايماعىندا ورنالاسقان. بۇل جەردىڭ اۋاسى تازا، قىسى قاتال، جازى ىستىق بولادى.
قالا تورىندە ورنالاسقان الىپ «بايتەرەك» كەشەنى – تاۋەلسىزدىكتىڭ سيمۆولى. «بايتەرەكتىڭ» ءپىشىنى ۇلى دالانىڭ كەڭدىگىن، ەركىندىككە ۇمتىلۋ يدەياسىن بىلدىرەدى.
استانا – بولاشاقتاعى ۇلكەن قالا. مۇندا اسەم، ءزاۋلىم عيماراتتار سالىنىپ جاتىر. ول – الەمدەگى كورىكتى قالالاردىڭ ءبىرى.
ءماتىندى ەكىگە ءبولىپ ەكى توپقا بەرىلەدى. توپ سپيكەرلەرى ءبىر - بىرىنە ءماتىندى مازمۇندايدى.
سوڭىندا ماراپاتتالادى.
4 - ءشى كەزەڭ
پىكىرلەسەيىك.
تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر.
1. ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ باس قالاسى – قاي قالا؟
2. استانا قالاسى قاي ايماقتا ورنالاسقان؟
3. بۇل جەردىڭ اۋاسى، قىسى، جازى قانداي بولادى؟
4. استانا – بولاشاقتاعى قانداي قالا بولادى ەكەن؟
5. مۇندا نەلەر سالىنىپ جاتىر؟
ءار سۇراققا جاۋاپ بەرىلگەن كەزدە وقۋشىلار ماراپاتتالىپ وتىرادى.
5 - ءشى كەزەڭ
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى سوزدەردى قويىپ جازىڭدار.
داپتەرمەن جۇمىس.
استانانىڭ______________1998 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا بولدى. مەرەكەگە ____________________ كوپتەگەن قوناقتار كەلدى. استانانىڭ ___________ تويىنا ارنالعان تەاترلانعان كورىنىس تاماشا بولدى. ءسويتىپ _________________ اقمولا اسەم استاناعا اينالدى.
كەرەكتى سوزدەر: اق قارلى، اشىلۋ ءراسىمى، تۇساۋكەسەر، الىس - جاقىن شەتەلدەردەن.
سەرگىتۋ ءساتى
• قارلىعاشقا ۇقسايىق، كانە قانات جازايىق،
• ۇشىپ، ۇشىپ الايىق،
• ورنىمىزعا قونايىق.
6 - ءشى كەزەڭ
بەرىلگەن سوزدەردەن سىن ەسىمنىڭ كۇشەيتپەلى جانە سالىستىرمالى شىرايلارىن جاساڭدار.
اسەم، ادەمى، ۇلكەن، قارا، كوك، بيىك
ءزاۋلىم، تاماشا، تازا، كەڭ.
ەكى توپتان كىم ءبىرىنشى جاۋاپ بەرگەن وقۋشى جۇلدىزشامەن ماراپاتتالادى.
7 - ءشى كەزەڭ
ءسوزجۇمباق
1. ا
2. س
3. ت
4. ا
5. ن
6. ا
كولدەنەڭنەن:
1. المانىڭ ءبىر ءتۇرى.
2. استانا قالاسىن ەكىگە
ءبولىپ تۇرعان وزەن.
3. ق ر مەملەكەتتىك ءرامىزى.
4. سۋسىن ءتۇرى.
5. ق ر مەملەكەتتىك ءرامىزى.
6. ءبىلىم بەرەتىن ادام.
8 - ءشى كەزەڭ
تەست
ءى نۇسقا
1. زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى.
ا) زات ەسىم ءا) سىن ەسىم ب) ەتىستىك 2. قازاقستاننىڭ باس قالاسى قاي قالا؟
ا) استانا ءا) وسكەمەن ب) سەمەي
3. استانانىڭ قىسى قانداي بولادى؟
ا) جىلى ءا) سالقىن ب) اق قارلى
4. سىن ەسىمى بار سويلەمدى تاپ.
ا) قارلى جاۋىن. ءا) قىس كەلدى. ب) قىس مەزگىلى
5. ق ر نەشە وبلىس بار؟
ا) 15 ءا) 13 ب) 14
6. استانا قالاسىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى.
ا) الماتى ءا) اقمولا ب) استانا
7. كۇز ايلارىن تاپ.
ا) قىركۇيەك، قازان، قاراشا
ءا) ماۋسىم، شىلدە، تامىز
ب) جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان
ءىى نۇسقا
1. قانداي؟ قاي؟ سۇراقتارى قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
ا) سىن ەسىم ءا) سان ەسىم ب) زات ەسىم
2. سىن ەسىمى بار سويلەمدى تاپ.
ا) كۇن جىلى. ءا) قار جاۋدى. ب) مەن كەلدىم.
3. استانا قالاسى دەپ قاي جىلى اتالدى؟
ا) 1993ج. ءا) 1998ج. ب) 1991ج.
4. استانا قالاسىنىڭ مونۋمەنتى.
ا) حانشاتىر ءا) دۋمان ب) بايتەرەك
5. مىنا سويلەمنىڭ ىشىنەن سىن ەسىمدى تاپ. كۇز ادەمى مەزگىل. ا) مەزگىل ءا) كۇز ب) ادەمى
6. سىن ەسىمنىڭ سالىستىرمالى شىراي ءتۇرىن كورسەتىڭدەر؟
ا) ارتىقتاۋ ءا) تولىق پا؟ ب) تىم الىس
7. ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
ا) جاز ءا) قىس ب) كۇز
رەفلەكسيا كلاستەر بويىنشا قورىتىندىلاۋ
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
استانا
گۇلدەي جايناپ جەلەگىڭ،
بوي كوتەرگەن استانام،
وتانىمنىڭ جۇرەگى -
باقىتتى بول، باس قالام.
ءسان - سالتانات بارىندە،
قولتاڭباسى شەبەردىڭ.
نۇر ساۋلەگە بولەنگەن،
قول بۇلعايدى كەلەر كۇن.
التىن ۇيام – استانام،
جايناي بەرشى، جاس قالام.
جۇرەگىمنەن توگىلەر،
ءوزىڭ جايلى اسقاق ءان.
باعالاۋ: وقۋشىلار باعالاۋ پاراعى بويىنشا وزدەرىن باعالايدى
ساباقتىڭ مىندەتى:
1.«مەنىڭ وتانىم» مودۋل بويىنشا العان بىلىمدەرىن پىسىقتاپ، قورىتۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، ەسكە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. وتانىنا، ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
كورنەكى قۇرالدارى: سلايدتار، ءسوزجۇمباق، ۆيدەوبەينە، تەست.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءسوزجۇمباق شەشۋ، سويلەسۋ، اڭگىمەلەۋ، تىرەك سىزبا جاساۋ، مانەرلەپ وقۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ينتەگراسيالىق بايلانىس: ورىس ءتىلى، گەوگرافيا، تاريح.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
مەيىرىمدى جۇرەكپەن،
اقپەيىلدى تىلەكپەن،
امانداسىپ الايىق،
ءبىر جادىراپ قالايىق! - دەپ ساباعىمىزدى جاقسى كوڭىل - كۇيمەن باستايىق.
كەزەكشىمەن سۇحباتتاسۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
«ورمەكشى تورى» وتكەن مودۋل بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ دايىنداۋ.
ءىىى. سايىس ساباق. بۇگىنگى ساباقتا « ەلوردامىز - استانا قالاسى» بويىنشا سايىس ساباعىمىزدى جۇرگىزەمىز.
• 1 - توپ «جاس تاريحشىلار»
• 2 - توپ «جاس زەرتتەۋشىلەر»
1 - ءشى كەزەڭ
سوزدىك
باس – گلاۆنىي
ايگىلى – يزۆەستنو
قاسيەتتى – سۆياششەننىي
كورىكتى – كراسيۆىي
اينالۋ – پريەۆراتيتسيا
ءزاۋلىم – ۆىسوتنىي
اسەرلى – ۆپەچاتليايۋششيي
وردا – سەنتر
بۇگىنگى ساباقتاعى جاڭا سوزدەردى سوزدىك داپتەرلەرىمىزگە جازىپ الامىز.
جاڭا سوزدەرمەن ءسوز تىركەستەرىن قۇراپ، سودان سوڭ قۇرمالاس سويلەم قۇرايمىز.
ەكى توپ جارىس رەتىندە ءسوز تىركەستەرى مەن سويلەمدەرىن ايتىپ، جۇلدىزشا ارقىلى ماراپاتتالىپ وتىرادى.
2 - ءشى كەزەڭ
گرامماتيكالىق تاپسىرما.
سىن ەسىم. سىن ەسىمنىڭ شىرايلارى
زاتتىڭ ءتۇر - ءتۇسىن، ساپاسىن، ءدامىن بىلدىرەتىن سوزدەردى سىن ەسىم دەيمىز.
سىن ەسىم قانداي؟ قاي؟ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى.
مىسالى: اق، كوك، تاماشا، اششى، ءتاتتى.
سىن ەسىمنىڭ شىرايلارى
شىرايدىڭ تۇرلەرى
جۇرناقتارى
مىسالدار
سالىستىرمالى شىراي - راق،- رەك،- ىراق،- ىرەك
- لاۋ،- لەۋ،- داۋ،- دەۋ
- تاۋ،- تەۋ،- شىل،- ءشىل ساندىرەك، جاستاۋ، كوكشىل
كۇشەيتپەلى شىراي
1. بۋىن ارقىلى
تىم، وتە، اسا، ەڭ اپ - اۋىر، ءاپ - ادەمى
وتە ارزان، ەڭ بيىك
جاس تاريحشىلار توبىنا سالىستىرمالى شىرايدا بىرنەشە مىسالدار كەلتىرۋ.
جاس زەرتتەۋشى توبىنا كۇشەيتپەلى شىرايدا سويلەم قۇراستىرۋ.
ەكى توپ بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداپ بولعان سوڭ ماراپاتتالادى.
3 - ءشى كەزەڭ
ماتىنمەن جۇمىس.
استانا
ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ باس قالاسى – استانا. بۇگىندە استانانىڭ اتى الەمگە ايگىلى. بۇل ءوڭىر – تالاي تاريحي وقيعالاردى باستان وتكىزگەن قاسيەتتى ولكە. تاريحشىلارىمىزدىڭ ايتۋى بويىنشا، وتكەن عاسىرلاردا وسى كۇنگى استانا تۇرعان ورىن عۇنداردىڭ باتىستاعى ءبىر ورداسى بولعان.
استانا قالاسى سولتۇستىك قازاقستان ايماعىندا ورنالاسقان. بۇل جەردىڭ اۋاسى تازا، قىسى قاتال، جازى ىستىق بولادى.
قالا تورىندە ورنالاسقان الىپ «بايتەرەك» كەشەنى – تاۋەلسىزدىكتىڭ سيمۆولى. «بايتەرەكتىڭ» ءپىشىنى ۇلى دالانىڭ كەڭدىگىن، ەركىندىككە ۇمتىلۋ يدەياسىن بىلدىرەدى.
استانا – بولاشاقتاعى ۇلكەن قالا. مۇندا اسەم، ءزاۋلىم عيماراتتار سالىنىپ جاتىر. ول – الەمدەگى كورىكتى قالالاردىڭ ءبىرى.
ءماتىندى ەكىگە ءبولىپ ەكى توپقا بەرىلەدى. توپ سپيكەرلەرى ءبىر - بىرىنە ءماتىندى مازمۇندايدى.
سوڭىندا ماراپاتتالادى.
4 - ءشى كەزەڭ
پىكىرلەسەيىك.
تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر.
1. ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ باس قالاسى – قاي قالا؟
2. استانا قالاسى قاي ايماقتا ورنالاسقان؟
3. بۇل جەردىڭ اۋاسى، قىسى، جازى قانداي بولادى؟
4. استانا – بولاشاقتاعى قانداي قالا بولادى ەكەن؟
5. مۇندا نەلەر سالىنىپ جاتىر؟
ءار سۇراققا جاۋاپ بەرىلگەن كەزدە وقۋشىلار ماراپاتتالىپ وتىرادى.
5 - ءشى كەزەڭ
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى سوزدەردى قويىپ جازىڭدار.
داپتەرمەن جۇمىس.
استانانىڭ______________1998 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا بولدى. مەرەكەگە ____________________ كوپتەگەن قوناقتار كەلدى. استانانىڭ ___________ تويىنا ارنالعان تەاترلانعان كورىنىس تاماشا بولدى. ءسويتىپ _________________ اقمولا اسەم استاناعا اينالدى.
كەرەكتى سوزدەر: اق قارلى، اشىلۋ ءراسىمى، تۇساۋكەسەر، الىس - جاقىن شەتەلدەردەن.
سەرگىتۋ ءساتى
• قارلىعاشقا ۇقسايىق، كانە قانات جازايىق،
• ۇشىپ، ۇشىپ الايىق،
• ورنىمىزعا قونايىق.
6 - ءشى كەزەڭ
بەرىلگەن سوزدەردەن سىن ەسىمنىڭ كۇشەيتپەلى جانە سالىستىرمالى شىرايلارىن جاساڭدار.
اسەم، ادەمى، ۇلكەن، قارا، كوك، بيىك
ءزاۋلىم، تاماشا، تازا، كەڭ.
ەكى توپتان كىم ءبىرىنشى جاۋاپ بەرگەن وقۋشى جۇلدىزشامەن ماراپاتتالادى.
7 - ءشى كەزەڭ
ءسوزجۇمباق
1. ا
2. س
3. ت
4. ا
5. ن
6. ا
كولدەنەڭنەن:
1. المانىڭ ءبىر ءتۇرى.
2. استانا قالاسىن ەكىگە
ءبولىپ تۇرعان وزەن.
3. ق ر مەملەكەتتىك ءرامىزى.
4. سۋسىن ءتۇرى.
5. ق ر مەملەكەتتىك ءرامىزى.
6. ءبىلىم بەرەتىن ادام.
8 - ءشى كەزەڭ
تەست
ءى نۇسقا
1. زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەتىن ءسوز تابى.
ا) زات ەسىم ءا) سىن ەسىم ب) ەتىستىك 2. قازاقستاننىڭ باس قالاسى قاي قالا؟
ا) استانا ءا) وسكەمەن ب) سەمەي
3. استانانىڭ قىسى قانداي بولادى؟
ا) جىلى ءا) سالقىن ب) اق قارلى
4. سىن ەسىمى بار سويلەمدى تاپ.
ا) قارلى جاۋىن. ءا) قىس كەلدى. ب) قىس مەزگىلى
5. ق ر نەشە وبلىس بار؟
ا) 15 ءا) 13 ب) 14
6. استانا قالاسىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى.
ا) الماتى ءا) اقمولا ب) استانا
7. كۇز ايلارىن تاپ.
ا) قىركۇيەك، قازان، قاراشا
ءا) ماۋسىم، شىلدە، تامىز
ب) جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان
ءىى نۇسقا
1. قانداي؟ قاي؟ سۇراقتارى قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
ا) سىن ەسىم ءا) سان ەسىم ب) زات ەسىم
2. سىن ەسىمى بار سويلەمدى تاپ.
ا) كۇن جىلى. ءا) قار جاۋدى. ب) مەن كەلدىم.
3. استانا قالاسى دەپ قاي جىلى اتالدى؟
ا) 1993ج. ءا) 1998ج. ب) 1991ج.
4. استانا قالاسىنىڭ مونۋمەنتى.
ا) حانشاتىر ءا) دۋمان ب) بايتەرەك
5. مىنا سويلەمنىڭ ىشىنەن سىن ەسىمدى تاپ. كۇز ادەمى مەزگىل. ا) مەزگىل ءا) كۇز ب) ادەمى
6. سىن ەسىمنىڭ سالىستىرمالى شىراي ءتۇرىن كورسەتىڭدەر؟
ا) ارتىقتاۋ ءا) تولىق پا؟ ب) تىم الىس
7. ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
ا) جاز ءا) قىس ب) كۇز
رەفلەكسيا كلاستەر بويىنشا قورىتىندىلاۋ
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
استانا
گۇلدەي جايناپ جەلەگىڭ،
بوي كوتەرگەن استانام،
وتانىمنىڭ جۇرەگى -
باقىتتى بول، باس قالام.
ءسان - سالتانات بارىندە،
قولتاڭباسى شەبەردىڭ.
نۇر ساۋلەگە بولەنگەن،
قول بۇلعايدى كەلەر كۇن.
التىن ۇيام – استانام،
جايناي بەرشى، جاس قالام.
جۇرەگىمنەن توگىلەر،
ءوزىڭ جايلى اسقاق ءان.
باعالاۋ: وقۋشىلار باعالاۋ پاراعى بويىنشا وزدەرىن باعالايدى
You Might Also Like
