InfoHub Logo

اۋدانىمىزدىڭ تالدىوزەك، قازىرگى قىلىشباي اۋىلىندا تۋىپ-وسكەن قىلىشباي ەرجان ۇلى تۋرالى ەل اۋزىندا ءالى دە ەستەلىك اڭگىمەلەر ايتىلىپ ءجۇر. ءومىر دەگەن ءبىر ورنىندا تۇرعان با؟ ءبىراز كونەنىڭ كوزىندەي قاريالار بۇل دۇنيەدەن ءوتىپ كەتسە دە، قالعان ءبىرلى-جارىمدارى قىلىشبايدى اۋىزدارىنان تاستاماي، باس قوسقان جەردە اڭگىمەلەرىن تىلگە تيەك ەتىپ وتىرادى. جاسى سەكسەننەن اسقان اقساكالىمىز ءالىقۇل ابدانباي ۇلىنىڭ قىلىشباي اتاسى جايلى ايتقان مىنا ءبىر اڭگىمەسىن ايتىپ بەرەيىن.

بىردە توستە تۇراتىن بەلگىلى ءبيدىڭ اۋىلىندا الدەقانداي ءبىر جيىن وتەدى. مۇنداي جيىنداردا ادەتتە ەلدىڭ اقىندارى مەن شەشەندەرى كوپتەپ جۇرەتىنى بەلگىلى. جاقسىلار مەن جايساڭدار باس قوسقان بۇل ۇلكەن جيىندا ءار تۇستا دۋمان، ويىن-كۇلكى، ءازىل-اجۋا ايتىلىپ جاتادى. ۇلكەن تويعا ويداعى ەلدىڭ جاقسىلارىمەن قىلىشباي دا كەلىپتى. اياۋلى اقىنعا مۇنداعى ەلدىڭ سىيلى جاقسىلارى ەتەنە جاقىنداپ، امان-ساۋلىق سۇراسىپ جاتادى. ونىڭ وسى تۇستا ۋىتتى سوزدەرىمەن اتاعى شىعىپ، ەل-جۇرتقا جاريا بولىپ قالعان كەزى ەدى. قىلىشبايدىڭ ءار قادامىن اڭدىپ، وزىمەن قاعىسىپ اۋىز اشتىرماي تاستايىن دەپ بىلەك سىبانىپ دەگبىر تاپپاعان سول اۋىلدىڭ ءبىر جىگىتى وزەۋرەپ بولمايدى.

اۋىلدىڭ ىزگى جاقسىلارى:

— تىنىش وتىر، ول ناعىز پالە، تيىسسەڭ، ۇياتقا قالاسىڭ، — دەپ بەتىن قايتارىپ تاستايدى. سوندا دا بولماي ول جۇلقىنىپ بارىپ اقىنعا تاياپ كەلەدى دە:

— اسسالاۋماعالەيكۋم، اشانىڭ ەلى، شىبىن-شىركەي مەن ماسانىڭ ەلى، بۇتاسى قالىڭ تاسانىڭ ەلى، — دەيدى

مۇندايدا قاراپ قالاتىن قىلىشباي ما؟ ول توسىلىپ تۇرماي بىردەن جۇلىپ العانداي سول جەردە الگى جىگىتكە بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى:

— الەكسالام، كەرىنىڭ ەلى،
جىن-شايتان جايلاعان پەرىنىڭ ەلى.
جاز جايلاۋىڭ ەدى، قىس قىستاۋىڭ ەدى
قۇمدى نەگە داتتايسىڭ.
اۋزىڭا كەلگەندى وتتايسىڭ،
قۇدايىم-اۋ، تەنتەگىڭە نەگە ايتپايسىڭ؟

قىلىشبايدىڭ ءسوزى اسىپ كەتكەنىن بىلگەن جۇرت قىران-توپان كۇلكىگە باتىپ، كوپكە دەيىن ەزۋلەرىن تىيا الماي جاتادى. يگى جاقسىلاردىڭ ءبىرى:

— ءاي، ايتتىق قوي، ەندى مۇندا تۇراتىن نە بەتىڭ بار؟ — دەپ ونى توپتان قۋىپ شىعىپتى.

ءيا، قىلىشبايدىڭ ەشكىمنىڭ بەتىنە، بەدەلىنە قارامايتىن، جاقتىرماعان ادامنىڭ ايىبىن ايتىپ تاستايتىن اۋزى باتىر كىسى ەكەنى جۇرتتىڭ بارىنە ءمالىم بولعانى قاشان. بىردە ول جولاۋشىلاپ ءبىر توپ جىگىتپەن قۇم ىشىندە كەلە جاتادى. باعىتى اۋىلى جاق بولسا كەرەك. ولار بايبولات بايدىڭ اۋىلىنا جاقىنداپ كەلەدى. اۋىل ءالى ءبىراز جەر، وعان تۇندەلەتىپ جەتۋ مۇمكىن ەمەستىگىن سەزگەن جىگىتتەردىڭ ءبىرى:

— اتا، كۇن كەش بولىپ بارادى، قايدا قونامىز؟ — دەيدى.

قونالقىنىڭ جايىن ويلاپ كەلە جاتقان قىلىشباي دا بىردەن سويلەپ كەتەدى.

— ءاي، سەندەر مەنەن وزىڭقىراپ بارىپ انا قۇدىق باسىنا جەتىپ الىڭدارشى. قالعانىن ءوزىم ايتامىن، — دەيدى.

جىگىتتەر قىلىشەكەڭنىڭ ايتقانىن ورىنداپ، قۇدىق باسىنا تەز كەلىپ ءار نارسەنى ءبىر ايتىپ تۇرادى. جايلاپ اياڭداپ قىلىشباي جەتكەندە جىگىتتەردىڭ ءبىرى:

— اتا، كەش بولدى، قايدا بارساق ەكەن؟ — دەيدى.

— انا توبەنىڭ استىندا توبەت بار،
توبەتكە بارساڭ، كوپ ەت بار.
ەكى قونىپ ءبىر تۇستەنسەك،
ەندى بارار نە بەت بار؟ —
دەپ قىلىشباي تەرىس اينالادى. بۇل ءسوزدى تۇسىنگەن اۋىل جىگىتى قىسىلىڭقىراپ تۇرىپ:

— اتا، اۋىلعا ءجۇرىڭىز، — دەپ ىزەت جاسايدى.

— ە، ونىڭ دۇرىس، بالام، — دەپ ءبارى دە اۋىلعا بەت بۇرادى.

اۋىلدىڭ اتاقتى ادامى بايبولات كەلگەندەرگە جىلى شىراي بايقاتپاي، جۋىق ارادا قازانىن دا كوتەرتپەي قويادى. ەسىكتەن كىرگەن جىگىتكە يىق قاققانى سول-اق ەكەن، سويىسقا لاق جەتكىزىلەدى. بۇرىنعىنىڭ داعدىسى بويىنشا اكەلىنگەن مالعا باتا سۇرايدى. قىلىشباي باسىن كوتەرە بەرىپ:

— ءاۋمين دەدىك لاققا،
داۋسى كەتتى جىراققا.
تاپساڭ قوزى سوي،
تاپپاساڭ، قويا بەر جىلاتپاي، —

دەگەندە بايبولات باي ساسىپ-اق قالادى دا، سويىسقا قوزى الدىرادى. ونى جەتەكتەپ ەسىك الدىنا كەلگەن جىگىت:

— ال كوتەر باستى، قىلىشەكە، نيەت ءبىلدىرىڭىز، — دەيدى.

— كوتەردىم باستى،
بالەكەت قاشتى،
قول جۋعىزباي باتا سۇراپ،
بايبولات، سەنى نە قارا باستى، —

دەيدى قىلىشباي جان-جاعىنا قىرانشا كوز تاستاپ قىرىن تاستاپ. ۇيدەگىلەر ءۇنسىز وتىرىپ قالدى.

---