قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەر مەن قىلقان جاپىراقتى ورمانداردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام شارۋاشىلىعىنداعى ماڭىزى
قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەر مەن قىلقان جاپىراقتى ورمانداردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام شارۋاشىلىعىنداعى ماڭىزى
بيولوگيا 6 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) وقۋشىلارعا قىلقانجاپىراقتىلاردىڭ ماڭىزى تۋرالى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
2) تابيعات بايلىعىنا بايلانىستى كوزقاراستار جانە وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن دامىتۋ. ءوز بىلىمدەرىن وزدەرى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3) ءوزىنىڭ وقۋشىلىق مىندەتىنە ساي سانالىلىقپەن، بىلىمدىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ. تابيعاتتى سۇيۋگە باعىت بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ ساباعى
ساباقتىڭ تيپi: جاڭا ماتەريالدى وزدىگىنەن مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءادiسi: سالىستىرۋ، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ جانە وزدىگىنەن باعالاۋ، سۇراق - جاۋاپ.
قاجەتتi كورنەكiلiكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەل. وقۋلىق، سلايد
ءىى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباقتىڭ بارىسىمەن تانىستىرىپ ءوتۋ.
1. «روتاسيا» ءادىسى
2. (ءار وقۋشى ءار ءتۇرلى ءتۇس ماركەرىمەن پوستەرگە جازادى. ۇسىنىلعان پروبلەما بويىنشا توپتار دالەلدەمەلەر ارقىلى بىلدىرەدى. بەلگى بەرۋمەن ساعات ءتىلى بويىنشا پوستەرلەردى الماستىرىپ وتىرادى)
كىم نە بىلەدى؟
ءىۇ. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اشىق تۇقىمدىلار، جالاڭاش تۇقىمدىلار (Cymospermae) – تۇقىمى مەن تۇقىم ءبۇرى جەمىس جاپىراقشاسىنىڭ ۇستىندە اشىق جاتاتىن جوعارى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ ەجەلگى توبى. ولار ديەۆون، تاس كومىر، پەرم كەزەڭدەرىندە پايدا بولعان. ا. ت - دىڭ 600 - دەي ءتۇرى ساگوۆنيكتارىزدىلەر Cycadophyta، گينكگوتارىزدىلەر (qءىnkgophyta)، قىلقان جاپىراقتىلار (Conءىferophyta) جانە Qnetophyta گنەتتارىزدىلەر نەمەسە قابىقتى تۇقىمدىلار (Qnetophۋta) بولىپ 4 توپقا بىرىگەدى. قازاقستاندا 3 تۇقىمداسى، 6 تۋىسىنا جاتاتىن 25 ءتۇرى بار. ولار نەگىزىنەن قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىنا توپتاسقان. ا. ت - دىڭ تۇرلەرىنە التايدىڭ سامىرسىندى تايگاسى، تيان - شاننىڭ شىرشاجانە سيرەك ارشالى ورماندارى جاتادى. ا. ت - عا جاتاتىن وسىمدىك تۇرلەرىنىڭ تۇقىم مەن تۇقىم ءبۇرى جابىق تۇقىمدىلارداي انالىق كەرەگەسىمەن قاپتالمايدى. سونىمەن قاتار ولاردىڭ گۇل سەرىگى مەن تراحەيالارى دا بولمايدى، ال گۇلدەرى دارا جىنىستى، ءبىر ءۇيلى. ا. ت. – اعاش ءتارىزدى وسىمدىكتەر (اعاشتار، بۇتالار، شىرماۋىقتار)، ولاردىڭ ىشىندە شوپتەسىن وسىمدىكتەر مۇلدە كەزدەسپەيدى. ا. ت - دىڭ ورمانداردا اتقاراتىن ءرولى ەرەكشە. ولار سۋ اينالىمىن رەتتەيدى، توپىراقتى ەروزيادان ساقتايدى. كەيبىر تۇرلەرىنىڭ (قاراعاي، سامىرسىن، شىرشا، ت. ب.) شارۋاشىلىققا ماڭىزى زور
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ:
“سەن بىلەسىڭ بە”
- شىرشا – 500 جىل بويى 30 - 35 م جەتەدى.
- قاراعاي – 350 جىل جاساسا، 36 م دەيىن بيىكتەيدى.
- قايىڭ – 150 جىلدا 20 م.
- ەمەن – 2000 جىلدا 40م.
- بالقاراعاي – 850 جىلدا 45 م
- سونداي - اق ەڭ كوپ جاساعان وسىمدىك «سانتا ماريا» دەپ اتالاتىن كيپاريس(سامىرسىن). ءقازىر 5000 مىڭعا جۋىق جاستا. مەكسيكادا وسەدى. ءدىڭىنىڭ شەڭبەرى 49 م. شەڭبەرىنە 27 ادام قول جالعاستىرسا عانا جەتە الادى
500303535015036202000404585050002749 سانداردى سيپاتتا
• ماعىنانى تانۋ
قىزىل كىتاپقا ەنگەن قىلقانجاپىراقتىلار تۋرالى وي تولعاۋ
• ەلەكتروندىق وقۋلىق بويىنشا تاقىرىپقا شولۋ جاسالادى
ءار وقۋشىعا تاپسىرما
ءى. اشىقتۇقىمدىلار قۇرىلىسى مەن ەرەكشەلىكتەرى
ءىى. جاتاعان شىرشاسى
ءىىى. زەراۆشان ارشاسى
4. كادىمگى قاراعاي
5. قىلقانجاپىراقتالاردىڭ تابيعاتتاعى جانە حالىق شارۋاشىلىعىنداعى ماڭىزى
6. ورماننىڭ ماڭىزى
بيولوگيا 6 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) وقۋشىلارعا قىلقانجاپىراقتىلاردىڭ ماڭىزى تۋرالى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
2) تابيعات بايلىعىنا بايلانىستى كوزقاراستار جانە وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن دامىتۋ. ءوز بىلىمدەرىن وزدەرى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3) ءوزىنىڭ وقۋشىلىق مىندەتىنە ساي سانالىلىقپەن، بىلىمدىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ. تابيعاتتى سۇيۋگە باعىت بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ ساباعى
ساباقتىڭ تيپi: جاڭا ماتەريالدى وزدىگىنەن مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءادiسi: سالىستىرۋ، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ جانە وزدىگىنەن باعالاۋ، سۇراق - جاۋاپ.
قاجەتتi كورنەكiلiكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەل. وقۋلىق، سلايد
ءىى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباقتىڭ بارىسىمەن تانىستىرىپ ءوتۋ.
1. «روتاسيا» ءادىسى
2. (ءار وقۋشى ءار ءتۇرلى ءتۇس ماركەرىمەن پوستەرگە جازادى. ۇسىنىلعان پروبلەما بويىنشا توپتار دالەلدەمەلەر ارقىلى بىلدىرەدى. بەلگى بەرۋمەن ساعات ءتىلى بويىنشا پوستەرلەردى الماستىرىپ وتىرادى)
كىم نە بىلەدى؟
ءىۇ. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اشىق تۇقىمدىلار، جالاڭاش تۇقىمدىلار (Cymospermae) – تۇقىمى مەن تۇقىم ءبۇرى جەمىس جاپىراقشاسىنىڭ ۇستىندە اشىق جاتاتىن جوعارى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ ەجەلگى توبى. ولار ديەۆون، تاس كومىر، پەرم كەزەڭدەرىندە پايدا بولعان. ا. ت - دىڭ 600 - دەي ءتۇرى ساگوۆنيكتارىزدىلەر Cycadophyta، گينكگوتارىزدىلەر (qءىnkgophyta)، قىلقان جاپىراقتىلار (Conءىferophyta) جانە Qnetophyta گنەتتارىزدىلەر نەمەسە قابىقتى تۇقىمدىلار (Qnetophۋta) بولىپ 4 توپقا بىرىگەدى. قازاقستاندا 3 تۇقىمداسى، 6 تۋىسىنا جاتاتىن 25 ءتۇرى بار. ولار نەگىزىنەن قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىنا توپتاسقان. ا. ت - دىڭ تۇرلەرىنە التايدىڭ سامىرسىندى تايگاسى، تيان - شاننىڭ شىرشاجانە سيرەك ارشالى ورماندارى جاتادى. ا. ت - عا جاتاتىن وسىمدىك تۇرلەرىنىڭ تۇقىم مەن تۇقىم ءبۇرى جابىق تۇقىمدىلارداي انالىق كەرەگەسىمەن قاپتالمايدى. سونىمەن قاتار ولاردىڭ گۇل سەرىگى مەن تراحەيالارى دا بولمايدى، ال گۇلدەرى دارا جىنىستى، ءبىر ءۇيلى. ا. ت. – اعاش ءتارىزدى وسىمدىكتەر (اعاشتار، بۇتالار، شىرماۋىقتار)، ولاردىڭ ىشىندە شوپتەسىن وسىمدىكتەر مۇلدە كەزدەسپەيدى. ا. ت - دىڭ ورمانداردا اتقاراتىن ءرولى ەرەكشە. ولار سۋ اينالىمىن رەتتەيدى، توپىراقتى ەروزيادان ساقتايدى. كەيبىر تۇرلەرىنىڭ (قاراعاي، سامىرسىن، شىرشا، ت. ب.) شارۋاشىلىققا ماڭىزى زور
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ:
“سەن بىلەسىڭ بە”
- شىرشا – 500 جىل بويى 30 - 35 م جەتەدى.
- قاراعاي – 350 جىل جاساسا، 36 م دەيىن بيىكتەيدى.
- قايىڭ – 150 جىلدا 20 م.
- ەمەن – 2000 جىلدا 40م.
- بالقاراعاي – 850 جىلدا 45 م
- سونداي - اق ەڭ كوپ جاساعان وسىمدىك «سانتا ماريا» دەپ اتالاتىن كيپاريس(سامىرسىن). ءقازىر 5000 مىڭعا جۋىق جاستا. مەكسيكادا وسەدى. ءدىڭىنىڭ شەڭبەرى 49 م. شەڭبەرىنە 27 ادام قول جالعاستىرسا عانا جەتە الادى
500303535015036202000404585050002749 سانداردى سيپاتتا
• ماعىنانى تانۋ
قىزىل كىتاپقا ەنگەن قىلقانجاپىراقتىلار تۋرالى وي تولعاۋ
• ەلەكتروندىق وقۋلىق بويىنشا تاقىرىپقا شولۋ جاسالادى
ءار وقۋشىعا تاپسىرما
ءى. اشىقتۇقىمدىلار قۇرىلىسى مەن ەرەكشەلىكتەرى
ءىى. جاتاعان شىرشاسى
ءىىى. زەراۆشان ارشاسى
4. كادىمگى قاراعاي
5. قىلقانجاپىراقتالاردىڭ تابيعاتتاعى جانە حالىق شارۋاشىلىعىنداعى ماڭىزى
6. ورماننىڭ ماڭىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
عابيت مۇسىرەپوۆ «جاڭا دوستار» اڭگىمەسى
