InfoHub Logo

قىزبا — پاتوگەندى تىتىركەندىرگىشتەردىڭ اسەرىنە جاۋاپ رەتىندە پايدا بولاتىن جانە دەنە قىزۋىنىڭ اكەلەتىن، ورگانيزمنىڭ كوتەرىلۋشە تابيعي رەاكتيۆتىلىگىن كۇشەيتەتىن تەرمورەگۋلياسيا ۇدەرىستەرىنىڭ وزگەرۋىمەن سيپاتتالاتىن ورگانيزمنىڭ قورعانىس-بەيىمدەلۋ رەاكسياسى.

قىزبا گيپوتالامۋستىق تەرمورەگۋلياتورلىك ورتالىقتارعا ەندوگەندى پيروگەندەردىڭ — تومەن مولەكۋلالى ءنارۋىز بولىپ تابىلاتىن سيتوكيندەردىڭ اسەر ەتۋى ناتيجەسىندە داميدى. سيتوكيندەردىڭ ءتۇزىلۋى باكتەريالار، ساڭىراۋقۇلاقتار، ۆيرۋستار ءبولىپ شىعاراتىن جانە تىندەردىڭ ىدىراۋى كەزىندە ءبولىنىپ شىعاتىن ونىمدەردىڭ اسەرىنەن كۇشەيەدى. سيتوكيندەر «ورتالىق تەرموستاتتىڭ» شۇرىپپەسىن جوعارىراق دەڭگەيگە اۋىستىرىپ قويعانداي بولادى. سونىڭ سالدارىنان جىلۋدىڭ ءوندىرىلۋى ارتادى جانە جىلۋدىڭ شىعارىلۋى تەرى پەرفۋزياسىنىڭ ازايۋى ەسەبىنەن تومەندەيدى.

بالانىڭ دەنە قىزۋىنىڭ كوتەرىلۋ دەڭگەيىنە قاراي: سۋبفەبريلدى تەمپەراتۋرانى 37،2-38،0° س؛ فەبريلدى 38،1-39،0°س؛ گيپەرتەرميالىق 39،0°س جانە ودان جوعارى تەمپەراتۋرانى اجىراتادى. بالالارداعى قىزبانىڭ ەڭ ءجيى سەبەپتەرى مىنالار:

—  ينفەكسيالىق-ۋىتتىق جاعدايلار؛

— اۋىر مەتابوليكالىق بۇزىلىستار؛

— شامادان تىس قىزدىرىنۋ؛

— اللەرگيالىك رەاكسيالار؛

— پوستترانسفۋزيالىق جاعدايلار؛

— بەيىم بالالارعا ميورەلاكسانتتاردى قولدانۋ؛

— ەندوكريندىك بۇزىلىستار جانە شىعۋ تەگى بەلگىسىز قىزبا بولۋى دا مۇمكىن.

گيپەرتەرميالىق سيندرومدى قىزبانىڭ پاتولوگيالىق ءتۇرى دەپ ساناۋعا بولادى، ول كەزدە دەنە قىزۋىنىڭ جىلدام جانە وقىس كوتەرىلۋى بايقالادى دا، بۇل ميكروسيركۋلياسيالىق، مەتابوليكالىق بۇزىلىستارمەن جانە ومىرلىك ماڭىزدى مۇشەلەر مەن جۇيەلەر كىزمەتىنىڭ ۇدەمەلى بۇزىلۋىمەن وتەدى.

كلينيكالىق ناقتاماسى

بالالارداعى قىزبانى ناقتامالاۋ بارىسىندا تاجىريبە تۇرعىسىنان «قىزىل» جانە «اق» گيپەرتەرميانى اجىراتۋ، سونىمەن قاتار ونىڭ سەبەبىن انىقتاۋ وتە ماڭىزدى.

بالالاردا كوبىنەسە بولجامى قولايلىراق بولىپ كەلەتىن «قىزىل» گيپەرتەرميا كەزدەسەدى (جىلۋدىڭ ءوندىرىلۋى جىلۋدىڭ شىعارىلۋىنا سايكەس كەلەدى): تەرىسى شامالى گيپەرتەرميالانعان، ىستىق، ىلعال، اياق-قولى جىلى؛ تامىرىنىڭ سوعۋى مەن تىنىسىنىڭ جيىلەۋى دەنە قىزۋىنىڭ كەتەرىلۋىنە سايكەس كەلەدى (37°س جوعارى ءاربىر گرادۋسقا ەنتىگۋ مينۋتىنا 4 رەت تىنىس الۋعا، ال تاحيكارديا مينۋتىنا 20 رەت سوعۋعا ارتادى)؛ تەمپەراتۋرانىڭ فەبريلدىك جانە گيپەرتەرميالىق ساندارعا دەيىن كوتەرىلۋىنە قاراماستان، بالانىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى كادىمگىدەي بولادى. «اق» گيپەرتەرميا مىناداي بەلگىلەرمەن سيپاتتالادى:

— تەرىسى بوزارعان، «ءمارمار ءتارىزدى»، تىرناقتارى مەن ەرىندەرى كوگەرگەن، «اق داق» سيمپتومى وڭ؛

— اياق-قولى سۋىق؛

— شامادان تىس تاحيكارديا، ەنتىگۋ؛

— بالانىڭ ءجۇرىس تۇرىسىنىڭ بۇزىلۋى، نەمقۇرايدىلىق، سابىرلىلىق، قوزۋى، ساندىراقتاۋى، تىرىسۋلاردىڭ بولۋى ىقتيمال. «اق»   گيپەرتەرميا كەزىندە قىزۋدى باساتىن دارىلەردىڭ كومەگى جەتكىلىكسىز.

«قىزىل» گيپەرتەرميا كەزىندەگى جەدەل جاردەم:

1. بالانىڭ ءۇستىن اشىپ، بارىنشا شەشىندىرۋ قاجەت؛ جەلسىز تازا اۋانىڭ كەلۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.

2. سۇيىقتىقتى مول ىشكىزۋ قاجەت (تاۋلىگىنە جاسىنا ساي قالىپتى مولشەردەن 0،5-1 ل ارتىق)

3. سۋىتۋدىڭ فيزيكالىق تاسىلدەرىن قولدانۋ؛

— جەلدەتكىشپەن اۋا ۇرلەۋ؛

— ماڭدايىنا سۋلانعان، سالقىن شۇبەرەك قويۋ؛

— ءىرى قانتامىرلار تۇسىنا مۇز باسۋ؛

— جىلۋدىڭ شىعارىلۋىن جاقسارتۋ ءۇشش سۋ، اراق، سىركە قىشقىلىن تەڭدەي كولەمدە الىپ (1:1:1)، بالانىڭ ءۇستىن ءسۇرتۋ. ىلعال شوكىممەن ءسۇرتىپ، كەپكەنشە كۇتەدى، ءسويتىپ 2-3 رەت قايتالايدى.

4. ىشۋگە پاراسەتامول نەمەسە يبۋپروفەن تاعايىندالادى.

«اق» گيپەرتەرميا كەزىندە: قىزۋدى باساتىن شارالارمەن قاتار ىشۋگە نەمەسە بۇلشىق ەتكە قان تامىرلارىن كەڭەيتەتىن دارىلەر بەرۋ؛

— پاپاۆەرين نەمەسە نو-شپا 1 مگ/كگ مولشەرىندە ىشۋگە؛

— 1 جاسقا دەيىنگى بالالارعا 2 پايىزدىق پاپاۆەرين ەرىتىندىسىن 0،1-0،2 مل، 1 جاستان اسقان بالالارعا 0،1 -0،2 مل/ ءومىرىنىڭ ءار جىلىنا نەمەسە نو-شپا ەرىتىندىسىن 0،1 مل/ ءومىرىنىڭ ءار جىلىنا نەمەسە 1 پايىزدىق ديبازول ەرىتىندىسىن 0،1 مل/ ءومىرىنىڭ ءار جىلىنا مولشەرىندە؛

— سونىمەن قاتار  0،25 پايىزدىق دروپەريدول ەرىتىندىسىن 0،1-0،2 مل/كگ (0،05- 0،25 مگ/كگ) ب/ە پايدالانۋعا بولادى.

كورنەكى جۇقپا وشاعىنسىز قىزباسى بار بالالاردى جۇرگىزۋ امالى:
—  قان  تالداۋىن وتكىزۋ؛ لەيكوسيتوز 15ح107 ل جوعارى جانە ابسوليۋتتىك نەيتروفيلەز 10ح109/ل جوعارى بولعاندا قاننىڭ سەبىندىسىن جاساعان دۇرىس.

— ءزار تالداۋىن وتكىزۋ، مۇمكىندىك بولسا، ءزاردىڭ سەبىندىسىن الۋ.

— پنيەۆمونياعا كۇدىكتەنگەن بالالاردا كەۋدە تورشاسىنداعى مۇشەلەردىڭ رەنتگەنوگرامماسىن جاساۋ.

قاننىڭ نەمەسە ءزاردىڭ سەبىندىلەرى وڭ ناتيجە بەرگەن جاعدايدا باستاما انتيبيوتيك تاعايىنداپ، تاڭداپ الىنعان ءدارىنىڭ سايكەستىگىن تەكسەرۋ قاجەت.

ەتيولوگياسى تۇسىنىكسىز قىزبا (ەتق)

قانداي جاعدايدا قىزبا «ەتيولوگياسى تۇسىنىكسىز قىزبا» رەتىندە تانىلادى؟ ەتق اتاۋى مۇقيات سىرقاتناما جيناۋ، كلينيكالىق تەكسەرۋ جانە الدىن الا زەرتحانالىق تەكسەرۋ مالىمەتتەرى بالاداعى تۇراقتى قىزبانىڭ (تەمپەراتۋراسى 38°س جوعارى) سەبەبىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرمەيتىن قىزبا جاعدايىن بىلدىرەدى. ەرەسەكتەردە ەتق رەتىندە انىقتالعان قىزبانىڭ ۇزاقتىعى ادەتتە 3 اپتانى جانە ودان دا كوپ ۋاقىتتى، ال بالالاردا 8 كۇننەن 2-3 اپتاعا دەيىنگى ۋاقىت مەرزىمىن قۇرايدى. ەتق بايقالاتىن بالالاردا تەمپەراتۋرا كوتەرىلۋىنىڭ ەڭ ىقتيمال سەبەبى قانداي؟

تەكسەرۋگە تۇسكەن شىعۋ تەگى تۇسىنىكسىز قىزبالى 1،5 جاستان 15 جاسقا دەيىنگى 70 بالانى تالداۋ ەتق بالالاردىن ۇلەسى 1-3 پايىزدى قۇراعاندىعىن انىقتادى. بالالاردا 3 ايدان 1 جىلعا دەيىن سوزىلعان سۋبفەبريلدى تەمپەراتۋرا (37،4-38،4°س)، ءوزىن ناشار سەزىنۋگە، دەنە سالماعىن جوعالتۋعا، شارشاعىشتىققا، تابەتتىڭ تومەندەۋىنە شاعىمدانۋ انىقتالعان. كەشەندى زەرتتەۋ ناتيجەسىندە ناۋقاستاردىڭ كوپشىلىگىندە ەتق-نىڭ نەگىزگى ەتيولوگيالىق فاكتورى ءبولىنىپ شىعارىلدى، سونى توقتاتۋ نە تۇزەتۋ دەنە قىزۋىنىڭ قالپىنا كەلۋىمەن ءوتتى. ەتق سەبەپتەرىنىڭ اراسىندا ءبىرىنشى ورىندى تەرمورەگۋلياسيانىڭ ورتالىقتىق گەنەزدى بۇزىلۋىمەن وتەتىن ۆەگەتاتيۆتى-تامىرلىق ديستونياسى، ەكىنشى ورىندى ءارتۇرلى جۇقپا وشاقتارى، ءۇشىنشى ورىندى اللەرگيالىق سيندروم يەلەنگەندىگى انىقتالدى.

ەتق دامۋىندا سوماتيكالىق پاتولوگيانىڭ نەيروۆەگەتاتيۆتى ديسفۋنكسيالارمەن بىرىگۋى ماڭىزدى ءرول اتقارادى، ونداعى باستى فاكتور قابىنۋلىق ەتيولوگيالى ەمەس، رەتتەۋشى ەتيولوگيالى تەرمورەگۋلياسيا بۇزىلىستارى بولىپ تابىلادى. ورتالىقتىڭ گەنەزدى تەرمورەگۋلياسيا بۇزىلىستارىن نۋروفەندى جاسقا ساي تاۋلىكتىك مولشەردە كۇنىنە 4 رەتكە ءبولىپ (8.00-12.00-16.00-20.00) تاعايىنداۋ ارقىلى انىقتاۋعا بولادى.
زەرتتەۋ بالالارداعى شىعۋ تەگى تۇسىنىكسىز قىزبانى اجىراتۋ دياگنوزىن وتكىزگەن كەزدە ورتالىقتىق گەنەزدى تەرمورەگۋلياسيا بۇزىلىستارىن ەسكەرۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى.

س. ح. ايۋپوۆا مەديسينا عىلىمىنىڭ كانديداتى، دوسەنت.

---